Trồng dâu tây tại nhà mang đến niềm vui được tự tay chăm sóc và thu hoạch những quả dâu tươi ngon, mọng nước. Đặc biệt, cách trồng dâu tây leo đang ngày càng được nhiều người yêu thích bởi khả năng tiết kiệm không gian và tạo cảnh quan đẹp mắt. Dâu tây leo thực chất không phải là loại cây có khả năng bám và leo tự nhiên như các loại cây dây leo khác, mà chúng phát triển mạnh mẽ các ngó (runner) dài và có thể được huấn luyện để leo lên giàn hoặc trụ đỡ, tạo hiệu ứng “leo”. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những kiến thức và kỹ thuật chi tiết để có thể tự tay trồng và chăm sóc thành công những cây dâu tây leo sai trĩu quả ngay tại không gian sống của mình.
Dâu Tây Leo là gì?
Dâu tây leo (climbing strawberry) là tên gọi phổ biến dùng để chỉ các giống dâu tây có khả năng sinh trưởng mạnh mẽ, đặc biệt là việc tạo ra nhiều ngó (runner). Những ngó này vươn dài ra khỏi cây mẹ, trên đó sẽ hình thành các cây con. Bằng cách cố định những ngó này lên giàn hoặc trụ đỡ, người trồng có thể tạo ra hình ảnh dâu tây “leo”, tối ưu hóa không gian theo chiều dọc. Đây là một phương pháp trồng sáng tạo, phù hợp với những khu vườn nhỏ, ban công hoặc sân thượng.
Các giống dâu tây leo phổ biến
Một số giống dâu tây được ưa chuộng để trồng theo phương pháp leo thường là các giống cho quả quanh năm (everbearing) hoặc các giống có khả năng ra ngó khỏe mạnh. Ví dụ phổ biến có thể kể đến như giống Albion, San Andreas, Sweet Charlie, hoặc các giống đặc trưng được lai tạo để cho ngó dài như Skycraper hay Mount Everest. Việc lựa chọn giống phù hợp với điều kiện khí hậu và mục đích trồng (ăn quả, làm cảnh) là bước đầu tiên quan trọng trong cách trồng dâu tây leo.
Chuẩn bị trước khi trồng
Để bắt đầu hành trình trồng dâu tây leo, khâu chuẩn bị đóng vai trò then chốt, quyết định đến sự thành công của cây sau này. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ giúp cây dâu tây phát triển khỏe mạnh, ít sâu bệnh và cho năng suất cao.
Chọn giống dâu tây leo phù hợp
Việc chọn giống dâu tây có khả năng ra ngó mạnh là yếu tố tiên quyết để thực hiện cách trồng dâu tây leo. Nghiên cứu các giống dâu tây được quảng bá là “leo” hoặc có khả năng ra ngó nhiều và khỏe mạnh. Hãy tìm hiểu xem giống đó có phù hợp với điều kiện khí hậu tại khu vực bạn sinh sống không. Một số giống dâu tây ưa khí hậu mát mẻ, trong khi số khác có thể chịu nóng tốt hơn. Chất lượng hạt giống hoặc cây con cũng cực kỳ quan trọng. Nên mua tại những địa chỉ uy tín để đảm bảo cây giống khỏe mạnh, không mang mầm bệnh, giúp tối ưu hóa kết quả khi thực hiện cách trồng dâu tây leo của bạn. Việc lựa chọn hạt giống và cây giống chất lượng là nền tảng vững chắc cho một vụ mùa bội thu. Để có được những lựa chọn tốt nhất, bạn có thể tham khảo các sản phẩm chất lượng tại hatgiongnongnghiep1.vn.
Chuẩn bị đất và giá thể
Dâu tây leo, giống như các loại dâu tây khác, cần đất hoặc giá thể tơi xốp, thoát nước tốt, giàu dinh dưỡng và có độ pH lý tưởng từ 5.5 đến 6.5. Bạn có thể tự trộn hỗn hợp giá thể bằng cách kết hợp đất phù sa, phân trùn quế (hoặc phân chuồng hoai mục), xơ dừa, trấu hun và perlite theo tỷ lệ phù hợp. Xơ dừa và trấu hun giúp tăng độ tơi xốp, giữ ẩm vừa phải, trong khi perlite giúp thoát nước tốt và thoáng khí cho bộ rễ. Phân hữu cơ cung cấp dinh dưỡng lâu dài. Tránh sử dụng đất thịt nặng hoặc đất dễ bị úng nước vì dâu tây rất nhạy cảm với tình trạng ngập úng, dễ gây thối rễ. Việc chuẩn bị giá thể đúng cách là một phần không thể thiếu trong cách trồng dâu tây leo.
Để đảm bảo giá thể sạch mầm bệnh, bạn có thể phơi khô dưới nắng hoặc xử lý bằng vôi bột trước khi trồng khoảng 7-10 ngày. Lượng giá thể cần đủ sâu để rễ dâu tây phát triển, ít nhất khoảng 20-25cm.
Chuẩn bị chậu trồng hoặc khu vực trồng
Tùy thuộc vào không gian và sở thích, bạn có thể trồng dâu tây leo trong chậu, thùng xốp, bồn hoặc trực tiếp trên luống đất có hệ thống giàn đỡ. Nếu trồng trong chậu, hãy chọn chậu có đường kính tối thiểu 25-30cm cho mỗi cây để cây có đủ không gian phát triển rễ và ra ngó. Chậu cần có lỗ thoát nước ở đáy để tránh ngập úng.
Đối với phương pháp leo, bạn cần chuẩn bị hệ thống giàn hoặc trụ đỡ ngay từ đầu. Giàn có thể làm bằng tre, gỗ, sắt hoặc lưới thép, có chiều cao tùy theo ý muốn, thường từ 1m đến 2m hoặc hơn. Giàn cần đủ chắc chắn để nâng đỡ trọng lượng của cây và quả khi trưởng thành. Nếu trồng trên luống, khoảng cách giữa các cây nên từ 25-30cm và hàng cách hàng 40-50cm để tạo không gian cho việc làm giàn và chăm sóc.
Các bước trồng dâu tây leo
Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ giống, giá thể và khu vực trồng, chúng ta sẽ tiến hành gieo trồng. Các bước này cần được thực hiện cẩn thận để đảm bảo cây dâu tây leo có khởi đầu tốt nhất.
Trồng từ hạt
Trồng dâu tây từ hạt đòi hỏi sự kiên nhẫn hơn so với trồng từ cây con hoặc ngó, nhưng lại giúp bạn có nhiều cây giống và thử nghiệm được nhiều giống khác nhau. Hạt dâu tây thường cần được xử lý lạnh (phân tầng) trước khi gieo để tăng tỷ lệ nảy mầm. Bạn có thể gói hạt trong giấy ẩm hoặc bông gòn ẩm, cho vào túi zip và để trong ngăn mát tủ lạnh khoảng 2-4 tuần.
Sau khi xử lý lạnh, gieo hạt lên bề mặt giá thể đã chuẩn bị sẵn trong khay ươm hoặc chậu nhỏ. Không vùi hạt quá sâu, chỉ rắc nhẹ một lớp giá thể mỏng hoặc không phủ gì lên hạt. Giữ ẩm cho giá thể bằng cách phun sương nhẹ nhàng. Đặt khay ươm ở nơi có ánh sáng yếu và nhiệt độ mát mẻ (khoảng 15-20°C). Hạt thường nảy mầm sau 2-4 tuần, tùy thuộc vào giống và điều kiện. Khi cây con có 2-3 lá thật, bạn có thể chuyển sang chậu lớn hơn để tiếp tục chăm sóc theo cách trồng dâu tây leo.
Trồng từ cây con hoặc ngó
Đây là phương pháp phổ biến và nhanh nhất để có được cây dâu tây leo. Cây con có thể mua sẵn từ các vườn ươm uy tín. Ngó dâu tây là phần thân bò ra từ cây mẹ, trên đó có các mắt lá sẽ phát triển thành cây con mới.
Nếu trồng từ cây con mua sẵn, hãy nhẹ nhàng lấy cây ra khỏi bầu đất, tránh làm tổn thương rễ. Đặt cây vào giữa chậu hoặc hố trồng đã chuẩn bị, đảm bảo phần rễ được trải đều. Mép trên của bầu đất nên ngang bằng hoặc thấp hơn một chút so với bề mặt giá thể mới. Vùi giá thể xung quanh gốc, ấn nhẹ để cây đứng vững. Tưới nước nhẹ nhàng sau khi trồng để giá thể ẩm đều và rễ cây non tiếp xúc tốt với đất.
Nếu trồng từ ngó, bạn có thể nhân giống trực tiếp từ cây mẹ khỏe mạnh. Chọn những ngó có cây con đã hình thành rễ hoặc đang bắt đầu ra rễ. Bạn có thể đặt cây con trên ngó vào một chậu nhỏ chứa giá thể ẩm trong khi vẫn còn kết nối với cây mẹ. Sau khi cây con ra rễ khỏe (khoảng 2-4 tuần), cắt ngó để tách cây con ra khỏi cây mẹ và trồng vào chậu mới hoặc vị trí đã chuẩn bị. Đây là một kỹ thuật quan trọng trong cách trồng dâu tây leo để mở rộng số lượng cây.
Chăm sóc dâu tây leo
Chăm sóc đúng cách là yếu tố quyết định đến năng suất và tuổi thọ của cây dâu tây leo. Từ tưới nước, bón phân đến tạo giàn và cắt tỉa, mỗi công đoạn đều cần sự tỉ mỉ.
Tưới nước
Dâu tây cần độ ẩm đều đặn nhưng không chịu được ngập úng. Hãy tưới nước khi bề mặt giá thể bắt đầu khô, sờ vào thấy hơi se. Lượng nước tưới cần đủ để làm ẩm toàn bộ khối giá thể trong chậu hoặc khu vực trồng, nhưng không để nước đọng lại quá lâu. Tần suất tưới phụ thuộc vào điều kiện thời tiết (nắng, gió, độ ẩm không khí) và loại giá thể sử dụng. Trời nắng nóng có thể cần tưới hàng ngày, thậm chí hai lần mỗi ngày. Trời mát mẻ hoặc mưa thì giảm tần suất tưới.
Nên tưới vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát để cây có đủ thời gian hấp thụ nước và lá không bị ẩm quá lâu, tránh nấm bệnh. Tránh tưới vào buổi trưa nắng gắt hoặc tối muộn. Khi tưới, nên tưới trực tiếp vào gốc, tránh làm ướt lá, hoa và quả để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh nấm.
Bón phân
Dâu tây là cây ưa phân bón, đặc biệt là trong giai đoạn phát triển thân lá, ra hoa và đậu quả. Sau khi trồng khoảng 2-3 tuần, khi cây đã bén rễ và bắt đầu phát triển, bạn có thể bắt đầu bón phân. Sử dụng các loại phân bón hữu cơ như phân trùn quế, phân bò hoai mục hoặc các loại phân bón NPK tổng hợp chuyên dùng cho dâu tây hoặc cây ăn quả.
Trong giai đoạn sinh trưởng ban đầu, tập trung bón các loại phân có tỷ lệ đạm (N) cao hơn để cây phát triển bộ lá khỏe mạnh. Khi cây chuẩn bị ra hoa và đậu quả, chuyển sang các loại phân có tỷ lệ lân (P) và kali (K) cao hơn để kích thích ra hoa, tăng số lượng và chất lượng quả. Bón phân định kỳ khoảng 2-3 tuần một lần. Có thể kết hợp bón phân lá để bổ sung vi lượng cho cây, giúp lá xanh tốt và tăng sức đề kháng. Luôn tuân thủ liều lượng hướng dẫn trên bao bì phân bón, tránh bón quá liều gây “sốc” hoặc cháy rễ cây.
Tạo giàn leo và buộc thân
Đây là điểm đặc trưng của cách trồng dâu tây leo. Ngay khi cây bắt đầu vươn ngó, bạn cần chuẩn bị giàn hoặc trụ đỡ. Khi ngó dâu tây phát triển đủ dài, hãy nhẹ nhàng hướng nó lên giàn hoặc trụ đỡ. Sử dụng dây mềm hoặc kẹp chuyên dụng để cố định ngó vào giàn. Buộc lỏng tay để không làm tổn thương thân cây và ngó.
Tiếp tục theo dõi sự phát triển của ngó và các cây con hình thành trên ngó. Khi cây con trên ngó lớn dần và có lá, bạn có thể tiếp tục cố định chúng lên giàn. Cách này không chỉ giúp tiết kiệm diện tích mà còn giữ cho quả được sạch sẽ, thông thoáng, giảm thiểu sâu bệnh và chuột bọ tấn công. Duy trì việc buộc ngó và thân cây con lên giàn theo chiều thẳng đứng hoặc uốn lượn tùy theo hình dạng giàn.
Cắt tỉa và quản lý ngó
Việc cắt tỉa giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi thân, lá, hoa và quả, thay vì phân tán vào những phần không cần thiết. Thường xuyên cắt bỏ những lá già, lá bị bệnh, lá hỏng hoặc những ngó không dùng để nhân giống hoặc tạo hiệu ứng leo.
Đối với việc quản lý ngó trong cách trồng dâu tây leo, bạn có hai lựa chọn:
- Để ngó phát triển: Giữ lại những ngó khỏe mạnh và cố định chúng lên giàn như đã hướng dẫn để tạo tầng dâu tây “leo”.
- Cắt bỏ ngó: Nếu bạn chỉ muốn cây mẹ tập trung dinh dưỡng tối đa để ra quả, hãy cắt bỏ tất cả ngó ngay khi chúng xuất hiện. Điều này sẽ thúc đẩy cây mẹ ra nhiều hoa và quả hơn.
Việc cắt tỉa và quản lý ngó phù hợp sẽ giúp cây dâu tây leo của bạn phát triển khỏe mạnh và cho năng suất tốt.
Ánh sáng và nhiệt độ
Dâu tây leo cần nhiều ánh sáng để phát triển tốt và ra quả ngọt. Hãy đặt cây ở nơi có thể nhận được ít nhất 6-8 giờ ánh sáng mặt trời trực tiếp mỗi ngày. Thiếu sáng sẽ khiến cây èo uột, lá nhợt nhạt, ít hoa và quả bị chua.
Nhiệt độ lý tưởng cho dâu tây phát triển là từ 15-25°C. Một số giống có thể chịu được nhiệt độ cao hơn nhưng nhìn chung, dâu tây ưa khí hậu mát mẻ. Nhiệt độ quá nóng (trên 30°C) hoặc quá lạnh (dưới 5°C) có thể ảnh hưởng đến khả năng ra hoa đậu quả của cây. Nếu trồng trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, bạn có thể cần các biện pháp che chắn hoặc trồng trong nhà kính, nhà lưới để kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm.
Phòng trừ sâu bệnh hại
Dâu tây dễ bị tấn công bởi một số loại sâu bệnh hại phổ biến như nhện đỏ, rệp sáp, bọ trĩ, ốc sên, sùng đất, bệnh phấn trắng, bệnh thối rễ, bệnh đốm lá… Việc phòng ngừa luôn tốt hơn chữa trị.
Giữ cho khu vực trồng thông thoáng, sạch sẽ, loại bỏ lá và quả bị bệnh kịp thời. Tưới nước đúng cách, tránh làm ẩm lá kéo dài. Kiểm tra cây thường xuyên để phát hiện sớm dấu hiệu sâu bệnh. Nếu phát hiện sâu bệnh, có thể sử dụng các biện pháp phòng trừ sinh học (như dùng thiên địch, các loại thuốc trừ sâu thảo mộc) hoặc hóa học (sử dụng thuốc bảo vệ thực vật chuyên dụng với liều lượng và thời gian cách ly phù hợp). Đối với ốc sên và sùng đất, có thể dùng bẫy hoặc bắt thủ công. Sử dụng lưới che côn trùng cũng là một biện pháp hiệu quả để bảo vệ cây khỏi một số loại sâu hại.
Thu hoạch dâu tây leo
Sau quá trình chăm sóc tận tình, bạn sẽ được đền đáp bằng những trái dâu tây chín mọng. Việc thu hoạch đúng thời điểm và kỹ thuật sẽ giúp bạn tận hưởng hương vị tuyệt vời nhất của dâu tây tự trồng.
Thời điểm thu hoạch
Dâu tây thường chín sau khoảng 4-6 tuần kể từ khi hoa tàn và hình thành quả non, tùy thuộc vào giống và điều kiện thời tiết. Dấu hiệu nhận biết quả dâu tây đã chín là toàn bộ quả chuyển sang màu đỏ tươi (hoặc màu đặc trưng của giống dâu bạn trồng), vỏ căng mọng và có mùi thơm đặc trưng.
Không nên thu hoạch khi quả còn xanh hoặc chỉ mới đỏ một phần vì dâu tây sẽ không tiếp tục chín sau khi hái, và hương vị sẽ không ngọt. Ngược lại, cũng không nên để quả chín quá lâu trên cây vì dễ bị mềm, nẫu hoặc thu hút côn trùng, chim chóc.
Kỹ thuật thu hoạch
Thu hoạch dâu tây nên được thực hiện vào buổi sáng sớm sau khi sương tan hoặc chiều mát. Sử dụng kéo hoặc ngón tay để cắt cuống quả, chừa lại một phần cuống nhỏ (khoảng 1-2cm) và đài lá. Điều này giúp quả dâu tây giữ được độ tươi lâu hơn và tránh làm tổn thương cây mẹ.
Nhẹ nhàng đặt quả dâu tây vào hộp hoặc rổ nông, tránh xếp chồng quá nhiều lớp gây dập nát. Dâu tây sau khi thu hoạch rất nhạy cảm và dễ bị hỏng, nên hãy xử lý cẩn thận. Rửa dâu tây ngay trước khi ăn hoặc chế biến. Bảo quản dâu tây trong tủ lạnh ở nhiệt độ 0-5°C, tốt nhất là trong hộp kín hoặc túi giấy có lót khăn giấy để giữ ẩm.
Một số lưu ý quan trọng khi trồng dâu tây leo
Ngoài các bước cơ bản về trồng và chăm sóc, còn có một vài lưu ý khác giúp bạn thành công hơn với cách trồng dâu tây leo.
Trồng dâu tây leo trong nhà kính hoặc nhà lưới
Trồng dâu tây leo trong nhà kính hoặc nhà lưới giúp bạn kiểm soát tốt hơn các yếu tố môi trường như nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng và đặc biệt là phòng ngừa sâu bệnh, côn trùng. Môi trường được kiểm soát này tạo điều kiện lý tưởng cho dâu tây phát triển quanh năm và đạt năng suất cao, ít phụ thuộc vào thời tiết bên ngoài. Bạn cần chú ý đến việc thông gió và duy trì độ ẩm phù hợp trong nhà kính/nhà lưới để tránh các bệnh nấm do độ ẩm quá cao.
Xử lý ngó dâu để nhân giống
Ngó dâu tây là phương pháp nhân giống tự nhiên và hiệu quả nhất. Ngoài việc sử dụng ngó để tạo hiệu ứng leo, bạn có thể cắt những ngó khỏe mạnh (đã ra rễ hoặc có cây con rõ rệt) để trồng thành cây mới. Điều này giúp bạn liên tục có nguồn cây giống mới mà không cần mua hạt hoặc cây con. Hãy chọn những ngó từ cây mẹ khỏe mạnh, không sâu bệnh để đảm bảo chất lượng cây con.
Chăm sóc dâu tây leo qua mùa đông
Ở những vùng có khí hậu lạnh, dâu tây leo cần được bảo vệ trong mùa đông để tránh chết rét. Sau khi thu hoạch xong vụ cuối cùng, cắt bỏ bớt lá già và ngó. Có thể phủ một lớp vật liệu giữ ấm như rơm rạ, lá khô hoặc lớp màng phủ nông nghiệp lên gốc cây và luống đất. Nếu trồng trong chậu, có thể di chuyển chậu vào nơi có mái che hoặc trong nhà kính không sưởi ấm. Vào mùa xuân khi thời tiết ấm áp trở lại, loại bỏ lớp phủ đông và bắt đầu chăm sóc cây trở lại.
Các vấn đề thường gặp và cách khắc phục
Trong quá trình trồng dâu tây leo, bạn có thể gặp phải một số vấn đề. Việc nhận biết và xử lý kịp thời sẽ giúp cây phục hồi và tiếp tục phát triển.
Lá vàng, thân yếu
Tình trạng lá vàng có thể do nhiều nguyên nhân:
- Thiếu dinh dưỡng: Bổ sung phân bón giàu đạm hoặc phân vi lượng (đặc biệt là sắt).
- Tưới nước không đúng cách: Tưới quá nhiều gây úng rễ hoặc tưới quá ít gây khô hạn. Điều chỉnh lượng nước và tần suất tưới.
- Đất hoặc giá thể không phù hợp: Đất quá chặt, nghèo dinh dưỡng, hoặc độ pH không thích hợp. Cải tạo đất hoặc thay giá thể mới.
- Ánh sáng không đủ: Di chuyển cây đến nơi có nhiều nắng hơn.
Thân cây yếu thường liên quan đến thiếu sáng, thiếu dinh dưỡng hoặc bộ rễ bị tổn thương (do úng nước, sâu bệnh). Cần xác định nguyên nhân chính xác để khắc phục.
Cây không ra hoa, đậu quả
Nếu cây dâu tây leo chỉ phát triển lá và ngó mà không ra hoa hoặc ra hoa nhưng không đậu quả, có thể do:
- Thiếu ánh sáng: Cây cần đủ nắng để ra hoa và kết trái.
- Thừa đạm, thiếu lân và kali: Bón quá nhiều phân đạm khiến cây tập trung phát triển thân lá, ít ra hoa. Giảm bón đạm, tăng cường phân bón chứa lân và kali trong giai đoạn chuẩn bị ra hoa.
- Nhiệt độ không phù hợp: Dâu tây cần nhiệt độ nhất định để phân hóa mầm hoa. Nhiệt độ quá nóng hoặc quá lạnh đều ảnh hưởng.
- Thiếu thụ phấn: Nếu trồng dâu tây trong nhà kính hoặc khu vực ít côn trùng thụ phấn, bạn cần hỗ trợ thụ phấn bằng tay bằng cách dùng cọ mềm quét phấn từ nhị đực sang nhụy cái của hoa.
Sâu bệnh tấn công
Khi phát hiện sâu bệnh, cần hành động nhanh chóng.
- Sâu ăn lá, bọ trĩ, rệp: Sử dụng thuốc trừ sâu sinh học hoặc các dung dịch tự nhiên (như nước tỏi, ớt pha loãng) phun lên lá. Nếu bệnh nặng có thể dùng thuốc hóa học chuyên dụng theo hướng dẫn.
- Ốc sên: Bắt thủ công vào buổi tối hoặc đặt bẫy (ví dụ: cốc bia đặt chìm trong đất).
- Bệnh nấm (phấn trắng, đốm lá): Cắt bỏ lá bệnh, cải thiện thông thoáng, giảm độ ẩm. Sử dụng thuốc diệt nấm sinh học hoặc hóa học.
- Thối rễ: Thường do úng nước. Cải thiện thoát nước, giảm tưới. Nếu nặng có thể phải nhổ bỏ cây bệnh để tránh lây lan.
Việc quan sát cây hàng ngày là cách tốt nhất để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và có biện pháp xử lý kịp thời, giúp cây dâu tây leo của bạn luôn khỏe mạnh.
Trồng dâu tây leo không chỉ mang lại nguồn trái cây sạch tại nhà mà còn là một hoạt động thư giãn, kết nối với thiên nhiên đầy thú vị. Với sự kiên nhẫn và áp dụng đúng các kỹ thuật đã chia sẻ trong bài viết này, bạn hoàn toàn có thể tạo ra một giàn dâu tây leo xanh tươi, sai quả, tô điểm thêm cho không gian sống của mình. Chúc bạn thành công với giàn dâu tây leo mơ ước!