Cách ươm và trồng nho chi tiết tại nhà

Bạn yêu thích những chùm nho mọng nước và muốn tự tay trồng? Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết cách ươm và trồng nho tại nhà hiệu quả, giúp bạn biến ước mơ thành hiện thực. Từ việc chọn giống, chuẩn bị đất đến kỹ thuật chăm sóc chuyên sâu, mọi bí quyết để có vườn nho sai quả sẽ được bật mí đầy đủ. Hãy cùng khám phá hành trình chinh phục loại cây ăn quả hấp dẫn này!

Giới thiệu chung về cây nho và tiềm năng trồng tại nhà

Cây nho (Vitis vinifera) là một loại cây leo thân gỗ, nổi tiếng với những chùm quả mọng nước, giàu dinh dưỡng và có giá trị kinh tế cao. Nho không chỉ được dùng để ăn tươi mà còn là nguyên liệu chính để sản xuất rượu vang, nước ép, mứt và các sản phẩm chế biến khác. Việc tự trồng nho tại nhà không chỉ mang lại nguồn trái cây sạch, tươi ngon cho gia đình mà còn là một thú vui tao nhã, giúp bạn gần gũi hơn với thiên nhiên và hiểu rõ hơn về quá trình phát triển của một loại cây đặc biệt.

Với sự phát triển của kỹ thuật nông nghiệp và việc lai tạo các giống nho mới có khả năng thích nghi tốt với điều kiện khí hậu đa dạng, việc trồng nho tại nhà ở Việt Nam ngày càng trở nên khả thi hơn, ngay cả ở những khu vực có điều kiện thời tiết không quá lý tưởng. Tuy nhiên, để trồng nho thành công, bạn cần nắm vững các kiến thức và kỹ thuật cần thiết, từ khâu chuẩn bị ban đầu cho đến quá trình chăm sóc lâu dài. Bài viết này sẽ đi sâu vào từng bước, cung cấp thông tin chi tiết và hữu ích nhất.

Lựa chọn giống nho phù hợp

Lựa chọn giống nho là bước đầu tiên và vô cùng quan trọng, quyết định đến khả năng sinh trưởng, phát triển, năng suất và chất lượng quả khi bạn bắt đầu thực hiện cách ươm và trồng nho. Có rất nhiều giống nho khác nhau trên thế giới, mỗi giống có đặc điểm riêng về hình dáng quả, màu sắc, hương vị, hàm lượng đường, khả năng chống chịu sâu bệnh và yêu cầu về điều kiện khí hậu, đất đai.

Các loại nho phổ biến và đặc điểm

Tại Việt Nam, một số giống nho phổ biến được trồng bao gồm:

• Nho đỏ (như nho Cardinal, nho NH01-48, nho Red Globe): Thường có vị ngọt thanh, vỏ mỏng, phù hợp ăn tươi. Nho Cardinal và NH01-48 là những giống truyền thống, dễ trồng, năng suất khá. Red Globe có quả to hơn, màu đỏ tươi, được ưa chuộng.
• Nho xanh (như nho Hạ Đen, nho Thompson Seedless): Nho Hạ Đen vỏ đen khi chín nhưng được xếp vào nhóm nho xanh vì kỹ thuật trồng và chăm sóc tương tự, vị ngọt đậm, giòn, không hạt. Thompson Seedless là giống không hạt nổi tiếng, ngọt, nhưng yêu cầu kỹ thuật chăm sóc cầu kỳ hơn.
• Nho đen (như nho Kyoho, nho Black Queen): Có vị ngọt đậm, vỏ dày hơn. Kyoho quả rất to, ngọt, thơm, còn Black Queen là giống Nhật Bản, vị ngọt thanh, có hương thơm đặc trưng.

Việc tìm hiểu đặc điểm của từng giống sẽ giúp bạn đưa ra lựa chọn sáng suốt nhất dựa trên điều kiện cụ thể của mình. Nắm vững thông tin về giống là nền tảng vững chắc cho quá trình thực hiện cách ươm và trồng nho đạt hiệu quả cao.

Tiêu chí chọn giống nho tại nhà

Khi chọn giống nho để trồng tại nhà, bạn cần cân nhắc các yếu tố sau:

• Khí hậu: Đây là yếu tố quyết định hàng đầu. Một số giống nho ưa khí hậu ôn đới, cần thời gian ngủ đông nhất định, trong khi các giống khác có thể thích nghi với khí hậu nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới. Bạn nên chọn các giống đã được trồng thành công ở khu vực có khí hậu tương tự với nơi bạn sống.
• Mục đích trồng: Bạn muốn trồng nho để ăn tươi, làm rượu, hay chỉ để làm cảnh? Nho ăn tươi thường có vỏ mỏng, ít hạt hoặc không hạt, vị ngọt thanh. Nho làm rượu có thể có vỏ dày hơn, hàm lượng đường và tannin cao.
• Khả năng chống chịu sâu bệnh: Chọn các giống có khả năng kháng hoặc chống chịu tốt với các loại sâu bệnh phổ biến trong vùng sẽ giúp giảm thiểu công sức và chi phí chăm sóc.
• Diện tích trồng: Một số giống có tốc độ sinh trưởng mạnh, cần nhiều không gian, trong khi các giống khác nhỏ gọn hơn, phù hợp với diện tích hạn chế như ban công, sân thượng.
• Nguồn gốc giống: Mua giống từ các nguồn uy tín, đảm bảo giống khỏe mạnh, sạch bệnh và đúng chủng loại. Bạn có thể tìm hiểu thông tin chi tiết về các loại hạt giống và cây trồng tại các trang web chuyên về nông nghiệp như hatgiongnongnghiep1.vn. Việc đầu tư vào giống tốt ngay từ đầu sẽ giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng thành công cho vườn nho của bạn.

Kỹ thuật ươm nho chi tiết

Ươm nho là quá trình tạo ra cây con từ các vật liệu ban đầu như hạt, cành hoặc mắt ghép. Đây là bước khởi đầu trong cách ươm và trồng nho, đòi hỏi sự tỉ mỉ và cẩn thận để đảm bảo cây con khỏe mạnh, sẵn sàng cho việc trồng xuống đất. Có ba phương pháp ươm nho phổ biến: ươm từ hạt, ươm từ cành giâm và ươm bằng phương pháp ghép. Mỗi phương pháp có ưu nhược điểm và quy trình thực hiện khác nhau.

Ươm nho từ hạt

Ươm nho từ hạt là phương pháp đơn giản nhất về mặt kỹ thuật, nhưng cây con thường lâu cho quả (khoảng 3-5 năm hoặc hơn) và chất lượng quả có thể không giữ được đặc tính của cây mẹ do hiện tượng phân ly giống. Phương pháp này phù hợp cho những người muốn thử nghiệm, lai tạo giống mới hoặc đơn giản là muốn trải nghiệm toàn bộ quá trình từ hạt.

Để ươm nho từ hạt, bạn cần chọn những hạt giống chắc mẩy từ quả nho chín hoàn toàn, không bị sâu bệnh. Hạt giống tốt là yếu tố tiên quyết để tăng tỷ lệ nảy mầm thành công. Nên chọn hạt từ các loại nho bạn yêu thích và đã được kiểm chứng về chất lượng. Tránh sử dụng hạt từ nho mua ngoài chợ nếu không rõ nguồn gốc giống.

Sau khi lấy hạt, bạn cần xử lý hạt giống để phá vỡ trạng thái ngủ nghỉ và kích thích nảy mầm. Ngâm hạt trong nước ấm (khoảng 40-50°C) trong vài giờ, sau đó ngâm trong dung dịch kích thích nảy mầm (nếu có) hoặc nước sạch thêm 24-48 giờ. Một số người còn thực hiện phương pháp phân tầng lạnh bằng cách gói hạt vào giấy ẩm, cho vào túi zip và để trong ngăn mát tủ lạnh khoảng 2-3 tháng để mô phỏng mùa đông, giúp tăng tỷ lệ nảy mầm cho một số giống.

Tiến hành ươm hạt bằng cách gieo hạt vào bầu đất hoặc khay ươm đã chuẩn bị sẵn giá thể tơi xốp, thoát nước tốt (hỗn hợp đất sạch, tro trấu, xơ dừa, phân trùn quế…). Vùi hạt sâu khoảng 1-2cm, tưới ẩm nhẹ và đặt ở nơi có ánh sáng tán xạ, nhiệt độ ổn định. Giữ ẩm đều đặn cho giá thể, tránh để khô hoặc quá úng.

Chăm sóc cây con từ hạt đòi hỏi sự kiên nhẫn. Hạt nho có thể mất vài tuần đến vài tháng để nảy mầm tùy giống và điều kiện. Khi cây con có 2-3 lá thật và đạt chiều cao khoảng 10-15cm, thân cứng cáp hơn, bạn có thể cấy sang chậu to hơn hoặc chuẩn bị trồng xuống đất. Trong giai đoạn cây con, cần bảo vệ cây khỏi sâu bệnh, che chắn gió mạnh và cung cấp đủ ánh sáng để cây quang hợp tốt.

Ươm nho từ cành giâm

Ươm nho từ cành giâm là phương pháp phổ biến nhất để nhân giống nho tại nhà vì đơn giản, tỷ lệ thành công cao và cây con giữ được đặc tính của cây mẹ, cho quả sớm hơn so với trồng từ hạt (thường sau 1-2 năm trồng). Đây là kỹ thuật quan trọng trong cách ươm và trồng nho chuyên nghiệp.

Chọn cành giâm khỏe mạnh là yếu tố then chốt. Nên chọn cành bánh tẻ (không quá non, không quá già), có đường kính khoảng 0.8-1.5cm, có ít nhất 3-4 mắt ngủ, dài khoảng 20-30cm. Thời điểm lấy cành giâm tốt nhất thường là sau vụ thu hoạch hoặc trong thời kỳ cây rụng lá.

Xử lý cành giâm bằng cách cắt vát dưới mắt cuối cùng khoảng 1-2cm, cắt ngang phía trên mắt trên cùng khoảng 1-2cm. Ngâm gốc cành giâm vào dung dịch kích thích ra rễ (như IBA, NAA) theo hướng dẫn sử dụng để tăng khả năng ra rễ. Thời gian ngâm thường khoảng vài giờ.

Chuẩn bị giá thể ươm tơi xốp, thoáng khí và giữ ẩm tốt. Hỗn hợp cát pha, xơ dừa, tro trấu hoặc giá thể ươm chuyên dụng đều phù hợp. Đổ giá thể vào bầu ươm hoặc thùng xốp có lỗ thoát nước tốt.

Tiến hành giâm cành bằng cách cắm gốc cành giâm đã xử lý vào giá thể ươm, sâu khoảng 5-10cm, sao cho ít nhất 1-2 mắt ngủ nằm dưới mặt giá thể. Nén nhẹ giá thể xung quanh gốc để cành đứng vững. Tưới ẩm nhẹ sau khi giâm. Đặt bầu ươm ở nơi có ánh sáng tán xạ, tránh nắng gắt trực tiếp.

Chăm sóc cành giâm nảy mầm bằng cách giữ ẩm đều đặn cho giá thể, phun sương giữ ẩm cho cành nếu không khí quá khô. Sau khoảng 3-4 tuần, cành giâm sẽ bắt đầu nảy mầm và ra rễ non. Khi rễ phát triển mạnh, lá non cứng cáp và cây đạt chiều cao khoảng 20-30cm, bạn có thể chuyển cây sang chậu lớn hơn hoặc trồng xuống đất cố định.

Ươm nho bằng phương pháp ghép

Ghép là kỹ thuật đưa một phần của cây (cành hoặc mắt ghép) của giống nho mong muốn (gọi là cành/mắt ghép) vào một cây khác đã có sẵn bộ rễ (gọi là gốc ghép). Phương pháp này giúp cây con nhanh cho quả, giữ nguyên đặc tính của giống ghép và có thể kết hợp bộ rễ khỏe của gốc ghép với đặc tính quả ngon của cành ghép. Ghép phức tạp hơn so với giâm cành nhưng mang lại hiệu quả kinh tế cao, thường được áp dụng trong sản xuất thương mại và là một kỹ thuật nâng cao trong cách ươm và trồng nho.

Có nhiều kỹ thuật ghép khác nhau trên cây nho như ghép mắt, ghép cành, ghép nêm, ghép nối ngọn… Kỹ thuật ghép mắt chữ T hoặc ghép cành nêm là phổ biến. Chọn gốc ghép khỏe mạnh, không sâu bệnh, có khả năng thích nghi tốt với điều kiện đất đai, khí hậu tại vùng trồng. Chọn cành/mắt ghép từ cây mẹ cho năng suất và chất lượng quả tốt, đang trong giai đoạn sinh trưởng tốt.

Quy trình ghép đòi hỏi dao ghép sắc bén, thao tác nhanh gọn và chính xác để vết ghép liền nhanh. Sau khi ghép, dùng dây nilon chuyên dụng hoặc băng keo tự hủy để quấn chặt vết ghép, đảm bảo kín nước và cố định mắt/cành ghép với gốc ghép.

Chăm sóc sau ghép rất quan trọng. Đặt cây sau ghép ở nơi râm mát, giữ ẩm vừa đủ. Sau khoảng 2-3 tuần, nếu vết ghép liền và mắt ghép nảy mầm (đối với ghép mắt) hoặc cành ghép bắt đầu phát triển (đối với ghép cành), chứng tỏ ca ghép đã thành công. Cần cắt bỏ các chồi dại mọc ra từ gốc ghép để tập trung dinh dưỡng nuôi phần ghép. Khi cây ghép phát triển tốt, đạt chiều cao và độ cứng cáp nhất định, có thể trồng xuống đất.

Việc lựa chọn phương pháp ươm tùy thuộc vào mục tiêu, kinh nghiệm và điều kiện của bạn. Dù chọn phương pháp nào, sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chăm sóc đúng cách trong giai đoạn ươm sẽ là tiền đề quan trọng cho sự thành công của vườn nho.

Chuẩn bị đất và vị trí trồng

Sau khi có được cây con khỏe mạnh từ quá trình ươm, bước tiếp theo trong cách ươm và trồng nho là chuẩn bị nơi ở lý tưởng cho chúng. Đất và vị trí trồng có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh trưởng, phát triển và năng suất của cây nho. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ giúp cây bén rễ nhanh, phát triển mạnh mẽ và ít bị sâu bệnh.

Yêu cầu về đất trồng nho

Cây nho không kén đất nhưng thích hợp nhất với các loại đất tơi xốp, thoáng khí, thoát nước tốt và có độ pH từ 6.0 đến 7.0 (trung tính đến hơi chua). Đất cát pha, đất thịt nhẹ pha cát là lý tưởng. Đất sét nặng, đất bạc màu hoặc đất nhiễm phèn, nhiễm mặn không phù hợp để trồng nho vì dễ gây ngập úng, thiếu oxy cho bộ rễ và cây còi cọc.

Độ thoát nước của đất là yếu tố cực kỳ quan trọng. Rễ nho rất nhạy cảm với tình trạng ngập úng. Nếu đất giữ nước kém, rễ dễ bị thối, cây chết. Ngược lại, nếu đất quá khô, cây sẽ chậm phát triển. Bạn có thể kiểm tra độ thoát nước bằng cách đào một hố nhỏ, đổ đầy nước và quan sát tốc độ thoát nước. Nếu nước rút hết trong vòng vài giờ là đạt yêu cầu.

Đất trồng cũng cần giàu dinh dưỡng. Trước khi trồng, cần cải tạo đất bằng cách bổ sung phân hữu cơ hoai mục (phân chuồng, phân xanh, phân trùn quế…) để tăng độ tơi xốp, cải thiện cấu trúc đất và cung cấp dinh dưỡng ban đầu cho cây.

Chọn vị trí trồng nho

Vị trí trồng lý tưởng cho cây nho cần đáp ứng các điều kiện sau:

• Ánh sáng: Nho là cây ưa sáng, cần tối thiểu 6-8 giờ nắng trực tiếp mỗi ngày để quang hợp và phát triển tốt. Chọn vị trí hướng Nam hoặc Tây Nam (ở Bắc bán cầu) hoặc hướng Bắc hoặc Đông Bắc (ở Nam bán cầu) để cây nhận được nhiều nắng nhất. Tránh trồng ở những nơi bị che bóng bởi nhà cửa, cây cối lớn.
• Thông gió: Vị trí trồng cần thông thoáng để giảm thiểu độ ẩm trên lá và quả, giúp hạn chế sự phát triển của nấm bệnh. Tuy nhiên, tránh nơi có gió quá mạnh có thể làm gãy cành hoặc rụng quả.
• Thoát nước: Như đã đề cập, vị trí trồng phải có khả năng thoát nước tốt. Nếu khu vực có địa hình thấp, dễ ngập úng, bạn nên cân nhắc làm luống cao hoặc trồng trong chậu lớn có lỗ thoát nước đảm bảo.

Nếu trồng trên ban công, sân thượng, cần đảm bảo khu vực này nhận đủ nắng, thoáng gió và có hệ thống thoát nước tốt. Trọng lượng của chậu cây và giàn nho khi cây trưởng thành và sai quả cũng cần được tính toán để đảm bảo an toàn cho cấu trúc công trình.

Làm đất và bón lót

Sau khi đã chọn được vị trí phù hợp, tiến hành làm đất. Xới tơi đất ở khu vực trồng, dọn sạch cỏ dại, đá sỏi và các vật cản khác. Đào hố trồng với kích thước đủ lớn, thường khoảng 60x60x60 cm hoặc lớn hơn tùy theo loại đất và kích thước cây con.

Trộn đất đào lên với phân hữu cơ hoai mục, vôi bột (nếu đất chua) và một ít phân lân. Tỷ lệ trộn có thể khoảng 1 phần phân hữu cơ với 2-3 phần đất. Lượng bón lót tùy thuộc vào độ màu mỡ của đất, thông thường khoảng 10-20kg phân hữu cơ hoai mục cho mỗi hố. Vôi bột giúp cân bằng độ pH và khử trùng đất. Phân lân cung cấp dinh dưỡng cho bộ rễ phát triển. Trộn đều hỗn hợp này và lấp xuống đáy hố. Việc bón lót đầy đủ và cân đối giúp cây con có nguồn dinh dưỡng ban đầu dồi dào, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển sau này.

Nếu trồng nho trong chậu, chọn chậu có đường kính và chiều sâu tối thiểu 40-50cm, tốt nhất là chậu lớn hơn để cây có đủ không gian cho bộ rễ phát triển. Sử dụng hỗn hợp đất trồng và phân hữu cơ tơi xốp, thoát nước tốt. Lót đáy chậu bằng một lớp sỏi hoặc mảnh gốm vỡ để tăng cường thoát nước.

Kỹ thuật trồng nho vào đất

Sau khi cây con đã đủ lớn và cứng cáp (từ ươm hạt, giâm cành hoặc ghép) và vị trí trồng đã được chuẩn bị kỹ lưỡng, đây là lúc tiến hành bước “trồng” trong cách ươm và trồng nho. Trồng đúng kỹ thuật giúp cây nhanh chóng thích nghi với môi trường mới và bắt đầu quá trình sinh trưởng.

Thời điểm trồng thích hợp

Thời điểm trồng nho tốt nhất tùy thuộc vào khí hậu từng vùng. Ở các vùng có khí hậu ôn đới hoặc cận nhiệt đới có mùa đông rõ rệt, thời điểm trồng thích hợp nhất là vào đầu mùa xuân hoặc cuối mùa thu, khi cây đang ở trạng thái ngủ đông hoặc vừa tỉnh ngủ.

Ở Việt Nam, với khí hậu nhiệt đới gió mùa, thời điểm trồng thường vào đầu mùa mưa hoặc cuối mùa khô, khi thời tiết mát mẻ, độ ẩm cao, giúp cây dễ bén rễ. Tránh trồng vào giữa mùa nắng nóng hoặc mùa mưa bão.

Khoảng cách trồng

Khoảng cách trồng tùy thuộc vào giống nho, hệ thống giàn và mục đích trồng. Trồng quá dày sẽ cạnh tranh ánh sáng và dinh dưỡng, làm tăng nguy cơ sâu bệnh. Trồng quá thưa sẽ lãng phí diện tích.

• Đối với các giống sinh trưởng mạnh, làm giàn lớn: Khoảng cách giữa các cây thường là 2.5 – 3 mét, hàng cách hàng 3 – 4 mét.
• Đối với các giống sinh trưởng trung bình hoặc làm giàn nhỏ: Khoảng cách giữa các cây có thể là 2 – 2.5 mét, hàng cách hàng 2.5 – 3 mét.

Nếu trồng trong chậu, mỗi chậu trồng 1 cây và các chậu đặt cách nhau đủ rộng để cây nhận đủ ánh sáng và thông thoáng.

Cách trồng cây con/cành giâm đã ươm

• Đào hố: Nếu đã chuẩn bị hố bón lót từ trước, chỉ cần đào một lỗ nhỏ ở giữa hố lớn, đủ rộng và sâu cho bầu rễ của cây con.
• Lấy cây ra khỏi bầu: Nhẹ nhàng bóc túi bầu hoặc lấy cây ra khỏi chậu ươm, tránh làm vỡ bầu đất và đứt rễ. Nếu rễ bị cuộn tròn ở đáy bầu, nhẹ nhàng gỡ bớt ra để rễ có thể lan rộng khi trồng.
• Đặt cây vào hố: Đặt cây con vào giữa lỗ đã đào, sao cho gốc cây ngang bằng hoặc hơi thấp hơn mặt đất một chút sau khi lấp đất.
• Lấp đất: Từ từ lấp đất đã trộn phân hữu cơ xung quanh gốc cây, nén nhẹ để đất tiếp xúc tốt với rễ, tránh tạo túi khí. Không nén quá chặt có thể làm đất bí, khó thoát nước.
• Tưới nước: Tưới nước đẫm ngay sau khi trồng để đất lắng xuống và cung cấp độ ẩm cho rễ. Có thể dùng rơm rạ, vỏ trấu hoặc vật liệu hữu cơ khác để tủ gốc giúp giữ ẩm và hạn chế cỏ dại.
• Cắm cọc tạm thời: Cắm một cọc nhỏ bên cạnh cây và buộc thân cây vào cọc để cây đứng vững, tránh bị gió lay hoặc đổ.

Sau khi trồng, cây nho cần thời gian để bén rễ và hồi phục. Trong vài tuần đầu, cần theo dõi sát sao, giữ ẩm đều đặn cho đất nhưng tránh tưới quá nhiều gây ngập úng. Che chắn nhẹ nếu nắng quá gắt hoặc có mưa lớn.

Làm giàn (Hệ thống nâng đỡ)

Cây nho là cây leo thân gỗ, cần có hệ thống giàn hoặc trụ để leo bám, nâng đỡ cành lá và chùm quả. Làm giàn không chỉ giúp cây phát triển theo đúng hướng, nhận đủ ánh sáng mà còn tạo sự thông thoáng, giảm thiểu sâu bệnh và thuận tiện cho việc chăm sóc, thu hoạch. Đây là một phần không thể thiếu trong cách ươm và trồng nho.

Các kiểu làm giàn phổ biến

Có nhiều kiểu làm giàn khác nhau, tùy thuộc vào diện tích trồng, giống nho và mục đích sử dụng. Các kiểu phổ biến bao gồm:

• Giàn chữ Y (Trellis): Giàn thẳng đứng hoặc hơi nghiêng, phổ biến cho trồng hàng với mật độ cao trong sản xuất thương mại. Cành nho được buộc vào các dây thép căng ngang.
• Giàn mái bằng (Pergola): Giàn hình mái, che phủ một khoảng không gian nhất định (sân, hiên nhà…). Cành nho được cho leo bò trên mái giàn. Kiểu này phù hợp trồng tại nhà, vừa lấy bóng mát vừa cho quả.
• Giàn chữ U ngược (Arbor): Giàn hình vòm hoặc cổng, thường dùng làm cổng vào vườn hoặc tạo lối đi có mái che bằng cây nho. Mang tính trang trí cao.
• Trụ đơn: Sử dụng một trụ thẳng đứng cho cây nho leo bám. Thường dùng cho các giống nho thân bụi hoặc khi trồng với mật độ thấp.

Hướng dẫn làm giàn đơn giản tại nhà

Với việc trồng nho tại nhà, giàn mái bằng hoặc giàn chữ Y là những lựa chọn phổ biến và hiệu quả.

• Giàn mái bằng:

  • Cắm các trụ đỡ (bê tông, sắt, gỗ…) ở các góc và dọc theo cạnh khu vực muốn làm giàn. Khoảng cách giữa các trụ tùy thuộc vào vật liệu làm trụ, thường từ 2.5 – 4 mét.
  • Lắp các xà ngang (sắt, gỗ…) nối các trụ phía trên để tạo khung mái.
  • Căng hệ thống dây thép hoặc lưới phía trên khung mái với khoảng cách khoảng 30-50cm để cây nho leo bám. Dây thép cần căng chắc chắn để chịu được trọng lượng của cành lá và quả khi cây trưởng thành.
  • Khi cây nho phát triển, dẫn thân và các cành cấp 1 lên theo trụ đỡ, sau đó cho tỏa đều trên mặt giàn, buộc cố định vào hệ thống dây thép.

• Giàn chữ Y (đơn giản):

  • Cắm các cọc đỡ (bê tông, sắt, gỗ…) thẳng hàng với khoảng cách tùy thuộc vào cây.
  • Căng các dây thép ngang song song với mặt đất dọc theo hàng cây ở các độ cao khác nhau (ví dụ: 50cm, 100cm, 150cm, 200cm…).
  • Dẫn thân cây chính leo lên dây thép cao nhất. Các cành cấp 1, cấp 2 được buộc vào các dây thép ngang thấp hơn, tạo thành các tầng tán lá.

Việc làm giàn cần được tiến hành ngay sau khi trồng cây hoặc khi cây bắt đầu phát triển mạnh, thân cây đủ dài để bắt đầu leo bám. Kiểm tra độ chắc chắn của giàn định kỳ, đặc biệt trước mùa gió bão hoặc khi cây đang mang nhiều quả.

Kỹ thuật chăm sóc nho sau khi trồng

Chăm sóc nho sau khi trồng là một quá trình liên tục, bao gồm tưới nước, bón phân, cắt tỉa, quản lý cỏ dại và phòng trừ sâu bệnh. Việc chăm sóc đúng kỹ thuật và kịp thời sẽ đảm bảo cây sinh trưởng khỏe mạnh, cho năng suất cao và chất lượng quả tốt, là khâu cực kỳ quan trọng trong cách ươm và trồng nho.

Tưới nước

Nho cần nước để phát triển nhưng rất sợ úng. Chế độ tưới nước cần điều chỉnh tùy theo giai đoạn phát triển của cây, loại đất, thời tiết và độ ẩm không khí.

• Giai đoạn cây con mới trồng: Tưới nước đều đặn mỗi ngày hoặc cách ngày để giữ ẩm cho đất, giúp rễ nhanh bén.
• Giai đoạn sinh trưởng thân lá: Cần lượng nước vừa đủ. Tưới khi thấy lớp đất mặt khô. Tránh tưới quá nhiều làm đất bị bí.
• Giai đoạn ra hoa, đậu quả: Cần cung cấp đủ nước, đặc biệt khi thời tiết khô hạn, để hoa và quả non không bị rụng. Tuy nhiên, tránh tưới đẫm vào giai đoạn ra hoa rộ có thể làm ảnh hưởng đến thụ phấn.
• Giai đoạn quả chín: Giảm dần lượng nước tưới hoặc ngừng tưới hoàn toàn trước khi thu hoạch khoảng 1-2 tuần. Việc này giúp tăng độ ngọt của quả và tránh làm nứt quả.
• Sau thu hoạch và ngủ đông: Hạn chế tưới nước, chỉ tưới khi đất quá khô.

Nên tưới vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát. Tưới trực tiếp vào gốc hoặc sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt để tiết kiệm nước và tránh làm ướt lá, giảm nguy cơ nấm bệnh. Lượng nước tưới mỗi lần cần đủ để thấm sâu xuống vùng rễ.

Bón phân

Bón phân cung cấp dinh dưỡng cần thiết cho cây nho phát triển và ra quả. Loại phân và liều lượng bón tùy thuộc vào giai đoạn sinh trưởng, độ màu mỡ của đất và giống nho.

• Bón lót (đã thực hiện ở bước làm đất): Sử dụng phân hữu cơ hoai mục và phân lân.
• Bón thúc:
  • Sau khi cắt cành, cây nảy lộc: Bón phân có tỷ lệ Đạm cao (ví dụ: NPK 20-20-15 hoặc phân Urê, DAP kết hợp phân hữu cơ) để kích thích cây ra cành lá mới.
  • Trước khi ra hoa (khoảng 2-3 tuần): Bón phân có tỷ lệ Lân và Kali cao hơn (ví dụ: NPK 15-30-15 hoặc NPK 13-13-20, Kali Sulfat) để hỗ trợ cây ra hoa đều và đậu quả.
  • Giai đoạn quả đang phát triển (sau khi đậu quả khoảng 2-3 tuần): Tiếp tục bón phân cân đối hoặc có tỷ lệ Kali cao hơn (ví dụ: NPK 15-15-15 hoặc NPK 13-13-20) để quả to, ngọt.
  • Giai đoạn quả chín: Bón bổ sung Kali để tăng độ ngọt, màu sắc và hương vị của quả.
  • Sau thu hoạch: Bón phân hữu cơ và một ít phân NPK cân đối để cây phục hồi, tích lũy dinh dưỡng cho vụ sau.

Ngoài ra, có thể bón bổ sung phân bón lá chứa vi lượng (Bo, Kẽm, Đồng, Mangan…) trong các giai đoạn sinh trưởng quan trọng (trước và sau ra hoa, giai đoạn phát triển quả) để cây khỏe mạnh, tăng khả năng đậu quả và chất lượng quả.

Nên bón phân quanh gốc cây, cách gốc khoảng 20-30cm (tùy tuổi cây) hoặc rải đều trong phạm vi tán cây, sau đó xới nhẹ đất và tưới nước để phân tan và ngấm xuống đất. Liều lượng bón cần tuân thủ hướng dẫn trên bao bì phân bón hoặc tham khảo ý kiến chuyên gia nông nghiệp để tránh bón thừa gây hại cho cây.

Cắt tỉa cành

Cắt tỉa là kỹ thuật quan trọng nhất trong việc chăm sóc cây nho, ảnh hưởng trực tiếp đến hình dáng cây, khả năng ra hoa, đậu quả và năng suất của vụ sau. Mục đích của việc cắt tỉa là loại bỏ cành già, cành yếu, cành sâu bệnh, tạo thông thoáng cho tán cây và điều chỉnh số lượng mắt ngủ để cây ra hoa, đậu quả theo ý muốn. Nắm vững kỹ thuật cắt tỉa là yếu tố quyết định sự thành công của cách ươm và trồng nho khi cây đã trưởng thành.

• Tại sao cần cắt tỉa?

  • Điều chỉnh hình dáng và kích thước cây, phù hợp với giàn.
  • Tăng cường ánh sáng và thông thoáng cho tán cây, giảm sâu bệnh.
  • Loại bỏ các bộ phận không cần thiết, tập trung dinh dưỡng nuôi cành quả.
  • Kích thích cây ra hoa, đậu quả tập trung và đồng đều.
  • Duy trì sức sống cho cây qua nhiều năm.

• Các loại cành cần tỉa:

  • Cành tăm, cành ốm yếu: Những cành nhỏ, không đủ sức mang quả.
  • Cành sâu bệnh, cành khô: Cần loại bỏ ngay để tránh lây lan.
  • Cành vượt: Cành phát triển mạnh mẽ, mọc thẳng đứng, thường không cho quả hoặc quả kém chất lượng.
  • Cành gốc: Các chồi mọc ra từ gốc ghép (đối với cây ghép) hoặc phần gốc của cây.
  • Cành đã cho quả: Sau khi thu hoạch, cành này sẽ già đi và không cho quả ở vụ sau (hoặc cho quả kém). Cần tỉa để cây ra cành mới mang quả.

• Kỹ thuật tỉa tạo tán (Giai đoạn cây non):

  • Trong 1-2 năm đầu, tập trung nuôi thân chính và các cành cấp 1 khỏe mạnh để tạo bộ khung cho cây.
  • Chọn 1-2 thân chính khỏe nhất, cho leo lên giàn. Cắt bỏ các chồi non mọc ở gốc và dọc thân chính phía dưới cành cấp 1 được chọn.
  • Trên giàn, chọn các cành cấp 1 khỏe mạnh tỏa đều ra các hướng, cắt bỏ các cành yếu, cành mọc chen chúc. Số lượng cành cấp 1 tùy thuộc vào kiểu giàn và sức cây.

• Kỹ thuật tỉa để ra quả (Hàng năm, sau thu hoạch):

  • Đây là kỹ thuật quan trọng nhất. Sau khi thu hoạch khoảng 1-2 tháng (tùy giống và vùng khí hậu), khi cây bắt đầu rụng lá hoặc chuẩn bị rụng lá, tiến hành cắt tỉa cành quả.
  • Xác định các cành đã cho quả trong vụ vừa rồi. Cắt bỏ các cành này, chỉ để lại một đoạn gốc ngắn có 1-2 mắt ngủ (gọi là cắt giật cành).
  • Xác định các cành bánh tẻ mới mọc trong vụ vừa rồi (sẽ là cành mang quả của vụ sau). Tùy theo giống và sức cây, cắt các cành này chỉ còn lại 2-8 mắt ngủ. Số mắt ngủ để lại tùy thuộc vào vị trí của cành và kinh nghiệm. Cành ở vị trí tốt, dinh dưỡng dồi dào có thể để nhiều mắt hơn.
  • Loại bỏ tất cả cành tăm, cành vượt, cành sâu bệnh.
  • Sau khi cắt tỉa, phun thuốc phòng trừ nấm bệnh cho vết cắt và toàn bộ cây.

Thời điểm cắt tỉa cành quả thường vào cuối mùa đông hoặc đầu mùa xuân ở các vùng có mùa đông lạnh. Ở các vùng khí hậu nóng hơn, có thể cắt tỉa 2 vụ/năm, thời điểm cắt tỉa tùy thuộc vào lịch sinh trưởng của giống nho và điều kiện thời tiết.

Quản lý cỏ dại

Cỏ dại cạnh tranh nước, dinh dưỡng và ánh sáng với cây nho, đồng thời có thể là nơi trú ẩn của sâu bệnh. Do đó, cần thường xuyên làm sạch cỏ dại xung quanh gốc cây và khu vực trồng. Có thể làm cỏ bằng tay, sử dụng máy cắt cỏ (cẩn thận không làm tổn thương gốc cây) hoặc phủ gốc bằng vật liệu hữu cơ như rơm rạ, vỏ trấu, mùn cưa để hạn chế cỏ mọc.

Phòng trừ sâu bệnh hại trên cây nho

Sâu bệnh là mối đe dọa lớn đối với năng suất và chất lượng quả nho. Việc chủ động phòng ngừa và phát hiện sớm, xử lý kịp thời là chìa khóa để bảo vệ vườn nho, hoàn thiện cách ươm và trồng nho một cách bền vững.

Các loại sâu bệnh thường gặp

• Sâu hại:
  • Rệp sáp: Gây hại trên lá, cành, quả, làm cây suy yếu, giảm chất lượng quả.
  • Nhện đỏ: Hút nhựa làm lá bị vàng, khô, rụng.
  • Sâu cuốn lá, sâu ăn lá: Gặm nhấm lá, làm giảm khả năng quang hợp của cây.
  • Sâu đục thân, đục cành: Gây hại nghiêm trọng, có thể làm chết cả cành hoặc cây.
• Bệnh hại:
  • Bệnh sương mai (Downy mildew): Gây đốm vàng trên mặt lá, lớp nấm trắng xám mặt dưới, làm lá khô và rụng.
  • Bệnh phấn trắng (Powdery mildew): Lớp phấn trắng bao phủ lá, cành non, chùm hoa, quả non, làm biến dạng, khô và rụng.
  • Bệnh thán thư (Anthracnose): Gây đốm đen, vết loét trên cành, lá, quả.
  • Bệnh thối nhũn quả: Thường xảy ra khi quả chín, độ ẩm cao.

Biện pháp phòng ngừa

• Chọn giống kháng bệnh: Ưu tiên các giống nho có khả năng chống chịu tốt với sâu bệnh phổ biến tại địa phương.
• Vệ sinh vườn: Thường xuyên dọn sạch lá rụng, cành chết, quả thối dưới gốc cây. Cắt tỉa tạo thông thoáng cho tán cây.
• Bón phân cân đối: Cây đủ dinh dưỡng sẽ khỏe mạnh, có sức đề kháng tốt hơn. Tránh bón thừa Đạm.
• Tưới nước hợp lý: Tránh tưới đẫm vào buổi chiều tối hoặc làm ướt lá kéo dài. Sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt.
• Kiểm tra thường xuyên: Quan sát cây định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu sâu bệnh.
• Phun phòng ngừa: Sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật (ưu tiên thuốc sinh học hoặc hữu cơ) phun phòng định kỳ theo khuyến cáo, đặc biệt vào các giai đoạn cây dễ nhiễm bệnh (khi cây nảy lộc, trước và sau ra hoa, giai đoạn quả non).

Biện pháp xử lý

Khi phát hiện sâu bệnh, cần xử lý ngay lập tức:

• Cắt bỏ và tiêu hủy: Cắt bỏ các bộ phận cây bị nhiễm bệnh nặng (lá, cành, chùm quả) và mang đi tiêu hủy (đốt hoặc chôn sâu) để tránh lây lan.
• Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật: Lựa chọn loại thuốc phù hợp với từng loại sâu bệnh theo hướng dẫn của cán bộ kỹ thuật hoặc nhà cung cấp. Tuân thủ nghiêm ngặt liều lượng, thời gian cách ly và hướng dẫn sử dụng an toàn. Ưu tiên sử dụng thuốc sinh học khi có thể.
• Biện pháp sinh học: Sử dụng thiên địch (như bọ rùa ăn rệp sáp), nấm đối kháng (Trichoderma) hoặc vi khuẩn có lợi để kiểm soát sâu bệnh.

Việc phòng trừ sâu bệnh hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp giữa các biện pháp canh tác, sinh học và hóa học một cách hợp lý, hướng tới một hệ thống trồng trọt bền vững và an toàn.

Thu hoạch nho

Thu hoạch là thành quả ngọt ngào sau bao công sức chăm sóc. Thu hoạch đúng thời điểm không chỉ đảm bảo hương vị và chất lượng tối ưu của quả mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng ra quả của cây cho vụ sau.

Dấu hiệu nhận biết nho chín

Dấu hiệu nhận biết nho chín có thể khác nhau tùy giống, nhưng có một số điểm chung:

• Màu sắc: Quả chuyển sang màu đặc trưng của giống (đỏ tươi, tím sẫm, xanh vàng…).
• Độ ngọt: Nếm thử quả thấy vị ngọt đậm đà, giảm dần vị chua. Có thể dùng khúc xạ kế đo độ Brix (độ ngọt).
• Kết cấu: Quả mềm hơn, mọng nước hơn. Vỏ mỏng đi.
• Cuống quả: Cuống chùm và cuống quả hơi khô, chuyển sang màu gỗ.
• Hạt (đối với nho có hạt): Hạt chuyển sang màu nâu sẫm, cứng.
• Mùi thơm: Một số giống khi chín sẽ tỏa ra mùi thơm đặc trưng.

Quan sát tổng thể chùm nho và nếm thử vài quả ở những vị trí khác nhau trên chùm là cách tốt nhất để xác định độ chín phù hợp.

Cách thu hoạch nho

Thu hoạch nho nên được thực hiện vào buổi sáng sớm sau khi sương đã tan hoặc chiều mát, khi thời tiết khô ráo. Tránh thu hoạch vào lúc trời mưa hoặc khi quả còn ướt.

Sử dụng kéo cắt cành hoặc dao sắc để cắt cuống chùm nho, cắt sát phần cuống gắn vào cành chính. Cầm nhẹ nhàng chùm nho để tránh làm rụng hoặc dập nát quả.

Đặt chùm nho vào rổ hoặc thùng lót vật liệu mềm (như giấy báo, vải mềm) để tránh xây xát. Không xếp quá đầy để tránh quả bị đè bẹp.

Bảo quản nho sau thu hoạch

Nho tươi rất nhạy cảm và dễ bị hỏng. Để bảo quản nho được lâu, nên:

• Không rửa nho trước khi bảo quản, chỉ rửa trước khi ăn.
• Loại bỏ những quả bị hỏng, nứt hoặc có dấu hiệu sâu bệnh ra khỏi chùm.
• Cắt bớt các cuống phụ nếu quá dài.
• Đặt nho vào hộp hoặc túi có lỗ thông hơi và bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh (nhiệt độ khoảng 0-4°C, độ ẩm cao). Nho có thể giữ tươi trong vài ngày đến 1-2 tuần tùy giống và điều kiện bảo quản.

Chăm sóc nho sau thu hoạch

Sau khi thu hoạch, cây nho đã trải qua một chu kỳ sinh trưởng và cho quả, lúc này cây cần được chăm sóc để phục hồi sức lực, tích lũy dinh dưỡng cho vụ sau và chuẩn bị cho giai đoạn ngủ đông (nếu có).

• Tưới nước và bón phân: Sau khi thu hoạch, tiếp tục tưới nước và bón phân hữu cơ kết hợp với phân vô cơ cân đối (ví dụ: NPK 15-15-15) để cây phục hồi nhanh chóng. Lượng bón và tần suất tưới tùy thuộc vào tình trạng cây và điều kiện thời tiết. Việc này giúp cây ra cành lá mới khỏe mạnh, tích lũy tinh bột trong thân cành.
• Cắt tỉa tạo cành mẹ: Giai đoạn sau thu hoạch là thời điểm thích hợp để cắt tỉa tạo cành mẹ cho vụ sau. Dựa vào kỹ thuật cắt tỉa đã nêu ở phần trước, loại bỏ các cành đã cho quả và các cành không cần thiết để cây tập trung dinh dưỡng nuôi các cành bánh tẻ sẽ mang quả trong vụ tới.
• Phòng trừ sâu bệnh: Tiếp tục theo dõi và phòng trừ sâu bệnh cho cây sau thu hoạch. Cây khỏe mạnh sau thu hoạch sẽ ít bị sâu bệnh hơn trong giai đoạn chuẩn bị ngủ đông.
• Làm sạch vườn: Dọn dẹp tàn dư thực vật (lá rụng, cành cắt tỉa) để loại bỏ nguồn bệnh và nơi trú ẩn của sâu hại.

Quá trình chăm sóc sau thu hoạch có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo năng suất và chất lượng quả cho vụ tiếp theo. Đừng lơ là việc chăm sóc cây sau khi đã thu hoạch.

Một số lưu ý quan trọng để trồng nho thành công

Ngoài các kỹ thuật cơ bản đã nêu, để thực hiện cách ươm và trồng nho thành công tại nhà, bạn cần ghi nhớ một số lưu ý quan trọng:

• Kiên nhẫn: Trồng nho đòi hỏi sự kiên nhẫn, đặc biệt khi trồng từ hạt. Cây cần thời gian để phát triển và cho quả.
• Quan sát: Thường xuyên quan sát cây để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường (sâu bệnh, thiếu/thừa dinh dưỡng, thiếu/thừa nước) và xử lý kịp thời.
• Ghi chép: Ghi chép lại lịch bón phân, tưới nước, cắt tỉa, phun thuốc… giúp bạn theo dõi và điều chỉnh quy trình chăm sóc cho phù hợp.
• Học hỏi: Tham gia các hội nhóm trồng nho, tìm hiểu thêm thông tin từ sách, báo, internet hoặc hỏi kinh nghiệm từ những người trồng nho lâu năm. Kiến thức và kinh nghiệm là vô giá.
• Thích nghi: Điều chỉnh các kỹ thuật chăm sóc cho phù hợp với điều kiện khí hậu, đất đai cụ thể của bạn và đặc điểm của giống nho bạn trồng.
• Đảm bảo an toàn: Khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (dù là sinh học hay hóa học), luôn tuân thủ nguyên tắc an toàn lao động, sử dụng đồ bảo hộ và đảm bảo thời gian cách ly trước khi thu hoạch.

Lợi ích khi tự trồng nho tại nhà

Tự tay thực hiện cách ươm và trồng nho tại nhà mang lại nhiều lợi ích đáng kể:

• Trái cây sạch và an toàn: Bạn hoàn toàn kiểm soát được quá trình chăm sóc, không sử dụng hoặc hạn chế tối đa hóa chất độc hại, đảm bảo có nguồn nho tươi ngon, an toàn cho sức khỏe gia đình.
• Hương vị đặc trưng: Nho tự trồng, chín tự nhiên trên cây thường có hương vị thơm ngon đậm đà hơn so với nho được thu hoạch non để vận chuyển xa.
• Tiết kiệm chi phí: Về lâu dài, tự trồng nho có thể giúp tiết kiệm chi phí mua quả so với mua ngoài thị trường.
• Thú vui làm vườn: Trồng nho là một hoạt động thư giãn, giảm căng thẳng, giúp bạn kết nối với thiên nhiên và cảm nhận niềm vui khi được chăm sóc một loại cây đặc biệt và ngắm nhìn thành quả.
• Tăng tính thẩm mỹ: Giàn nho sai trĩu quả không chỉ mang lại nguồn thu mà còn tạo cảnh quan đẹp mắt cho ngôi nhà, sân vườn hoặc ban công của bạn.

Nắm vững cách ươm và trồng nho tại nhà đòi hỏi sự kiên nhẫn và áp dụng đúng kỹ thuật từ khâu chọn giống, ươm hạt/cành, chuẩn bị đất, trồng cây, làm giàn, tưới tiêu, bón phân, cắt tỉa đến phòng trừ sâu bệnh. Mặc dù có thể gặp một vài thách thức, thành quả là những chùm nho tươi ngon tự tay mình làm ra sẽ vô cùng xứng đáng. Hãy bắt tay vào hành trình làm vườn đầy thú vị này nhé!