Trồng đậu phộng, hay còn gọi là lạc, tại nhà từ hạt giống là một trải nghiệm thú vị và mang lại nguồn thực phẩm sạch cho gia đình. Quy trình này không quá phức tạp nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ và hiểu biết về điều kiện sinh trưởng của cây. Bắt đầu với việc chọn lựa những hạt đậu phộng chất lượng cao là bước đầu tiên và quan trọng nhất để đảm bảo tỷ lệ nảy mầm tốt và cây sinh trưởng khỏe mạnh sau này. Việc tự tay gieo hạt, chăm sóc từ những mầm nhỏ cho đến khi thu hoạch những củ lạc mẩy tròn mang lại niềm vui và sự hài lòng khó tả, đồng thời giúp bạn kiểm soát hoàn toàn quá trình sản xuất, tránh hóa chất độc hại.
Bài viết này sẽ đi sâu vào chi tiết từng bước trong cách trồng đậu phộng bằng hạt, từ khâu chuẩn bị đơn giản tại nhà cho đến thu hoạch và bảo quản thành quả. Chúng tôi sẽ cung cấp những thông tin cần thiết về điều kiện sinh trưởng lý tưởng, kỹ thuật chăm sóc cụ thể cho từng giai đoạn phát triển của cây đậu phộng. Bạn sẽ tìm hiểu về cách chọn thời vụ phù hợp, chuẩn bị đất trồng, xử lý hạt giống trước khi gieo, và các biện pháp phòng trừ sâu bệnh thường gặp. Mục tiêu là giúp bạn nắm vững kiến thức để có thể tự tin bắt tay vào trồng đậu phộng tại khu vườn nhỏ hoặc thậm chí là trong thùng xốp tại ban công nhà mình, mang lại những mẻ lạc tươi ngon, an toàn cho sức khỏe.
Tại sao nên trồng đậu phộng tại nhà?
Trồng đậu phộng tại nhà mang lại nhiều lợi ích thiết thực mà không phải ai cũng nhận ra. Đầu tiên và quan trọng nhất là nguồn cung cấp thực phẩm sạch, an toàn. Khi tự trồng, bạn hoàn toàn kiểm soát được việc sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, đảm bảo những củ lạc thu hoạch được không chứa các hóa chất độc hại, rất tốt cho sức khỏe của cả gia đình, đặc biệt là trẻ nhỏ. Đây là điều khó có thể chắc chắn khi mua sản phẩm từ thị trường, nơi các quy trình canh tác có thể không tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn an toàn.
Bên cạnh yếu tố sức khỏe, việc tự mình thực hiện cách trồng đậu phộng bằng hạt còn là một trải nghiệm tuyệt vời, giúp bạn kết nối với thiên nhiên và hiểu hơn về quá trình làm ra hạt nông sản. Quan sát hạt giống nảy mầm, cây lớn lên, ra hoa và đặc biệt là quá trình đâm tia xuống đất để tạo củ là những khoảnh khắc kỳ diệu của tự nhiên. Đây cũng có thể là hoạt động giáo dục bổ ích cho trẻ em, giúp chúng nhận biết giá trị của lao động và hiểu về chu trình sinh trưởng của cây trồng.
Ngoài ra, đậu phộng tươi vừa thu hoạch có hương vị thơm ngon đặc biệt mà lạc khô bán sẵn thường không có được. Bạn có thể luộc, rang hoặc chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn ngay sau khi thu hoạch. Việc trồng đậu phộng tại nhà cũng giúp tiết kiệm chi phí mua sắm thực phẩm trong dài hạn, đặc biệt nếu bạn có diện tích đất đủ lớn để trồng với số lượng đáng kể. Cây đậu phộng còn có khả năng cải tạo đất nhờ vi khuẩn cố định đạm ở rễ, làm tăng độ phì nhiêu cho đất sau mỗi vụ thu hoạch.
Chọn giống đậu phộng phù hợp
Việc lựa chọn giống hạt đậu phộng có vai trò quyết định đến năng suất và chất lượng của vụ mùa. Trên thị trường hiện có nhiều loại giống đậu phộng khác nhau, mỗi loại có đặc điểm riêng về thời gian sinh trưởng, khả năng chống chịu sâu bệnh, và đặc tính của củ. Đối với việc trồng tại nhà hoặc quy mô nhỏ, bạn nên ưu tiên các giống phổ biến, dễ trồng và phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương của mình.
Các giống lạc phổ biến ở Việt Nam có thể kể đến như lạc ta (lạc sẻ), lạc cúc, lạc sen. Lạc ta thường có hạt nhỏ, vị thơm đặc trưng, thời gian sinh trưởng ngắn. Lạc cúc có hạt to hơn, năng suất cao, nhưng có thể cần thời gian sinh trưởng dài hơn một chút. Lạc sen có đặc điểm trung gian. Tùy thuộc vào sở thích về hương vị và thời gian bạn có thể dành cho việc chăm sóc mà lựa chọn giống phù hợp. Nếu bạn mới bắt đầu, nên chọn các giống có độ thích nghi rộng và ít sâu bệnh.
Khi chọn mua hạt giống đậu phộng, cần chú ý đến chất lượng của hạt. Hạt giống tốt phải là hạt mẩy, chắc, không bị sâu mọt, nấm mốc hoặc dập vỡ. Màu sắc hạt tươi sáng, đặc trưng cho giống. Nên mua hạt giống từ các cửa hàng uy tín hoặc các trung tâm giống cây trồng đáng tin cậy để tránh mua phải hạt kém chất lượng hoặc đã qua xử lý hóa chất độc hại. Một nguồn cung cấp hạt giống uy tín có thể là hatgiongnongnghiep1.vn, nơi bạn có thể tìm được nhiều loại hạt giống nông nghiệp chất lượng. Kiểm tra bao bì và hạn sử dụng của hạt giống cũng là một bước không thể bỏ qua.
Một số giống đậu phộng lai tạo mới có thể cho năng suất cao hơn và khả năng chống chịu tốt hơn với điều kiện bất lợi hoặc sâu bệnh. Tuy nhiên, trước khi trồng các giống mới này, bạn nên tìm hiểu kỹ thông tin về đặc điểm của giống và yêu cầu kỹ thuật canh tác để đảm bảo thành công. Tham khảo kinh nghiệm từ những người đã trồng trước đó trong khu vực của bạn cũng là một cách hữu ích để đưa ra lựa chọn tốt nhất.
Thời vụ và điều kiện trồng đậu phộng
Đậu phộng là cây trồng ưa ấm áp và ánh sáng đầy đủ. Thời vụ trồng lạc phụ thuộc nhiều vào điều kiện khí hậu của từng vùng. Ở miền Bắc Việt Nam, lạc thường được trồng vào hai vụ chính: vụ Xuân (gieo từ tháng 1-2, thu hoạch tháng 4-5) và vụ Thu Đông (gieo từ tháng 8-9, thu hoạch tháng 11-12). Vụ Xuân thường cho năng suất và chất lượng tốt hơn nếu thời tiết thuận lợi. Vụ Thu Đông cần chú ý tránh rét đậm đầu vụ và ngập úng cuối vụ.
Ở miền Trung và miền Nam, khí hậu nóng ẩm quanh năm nên thời vụ trồng lạc linh hoạt hơn, có thể trồng nhiều vụ trong năm. Tuy nhiên, cần tránh gieo hạt vào những thời điểm có mưa bão kéo dài dễ gây ngập úng và bệnh thối hạt, thối rễ. Nên tìm hiểu lịch thời vụ cụ thể do cơ quan nông nghiệp địa phương khuyến cáo để chọn thời điểm gieo trồng thích hợp nhất, đảm bảo cây phát triển thuận lợi và cho năng suất cao nhất.
Đậu phộng cần ít nhất 6-8 giờ ánh sáng mặt trời trực tiếp mỗi ngày để quang hợp và phát triển khỏe mạnh. Do đó, nên chọn vị trí trồng thoáng đãng, không bị che khuất bởi cây lớn hoặc nhà cửa. Nhiệt độ lý tưởng cho cây đậu phộng sinh trưởng và phát triển là từ 20-30 độ C. Nhiệt độ dưới 15 độ C hoặc trên 35 độ C có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình ra hoa, đâm tia và tạo củ. Độ ẩm không khí vừa phải cũng rất quan trọng, tránh quá khô hoặc quá ẩm.
Loại đất phù hợp nhất để trồng đậu phộng là đất cát pha hoặc thịt nhẹ, tơi xốp, thoát nước tốt và giàu mùn. Đất thịt nặng, đất sét hoặc đất bị nén chặt sẽ cản trở quá trình đâm tia củ của cây, làm giảm đáng kể năng suất. Độ pH của đất lý tưởng cho đậu phộng là từ 6.0 đến 6.5. Nếu đất quá chua hoặc quá kiềm, cần tiến hành cải tạo bằng cách bón vôi (nếu chua) hoặc các chất hữu cơ (nếu kiềm) để đưa độ pH về khoảng thích hợp. Việc chuẩn bị đất tơi xốp ngay từ đầu là yếu tố then chốt cho sự thành công của việc trồng đậu phộng bằng hạt.
Chuẩn bị hạt giống và đất trồng
Trước khi bắt tay vào gieo hạt đậu phộng, công đoạn chuẩn bị hạt giống và đất trồng cần được thực hiện cẩn thận. Chuẩn bị tốt sẽ tạo tiền đề vững chắc cho cây con phát triển khỏe mạnh. Việc này bao gồm lựa chọn hạt giống tối ưu và làm cho đất sẵn sàng tiếp nhận hạt.
Chuẩn bị hạt giống đậu phộng
Sau khi đã chọn được giống và mua được hạt đậu phộng chất lượng, bạn có thể tiến hành xử lý hạt giống để tăng tỷ lệ nảy mầm và giúp hạt mọc nhanh hơn. Một phương pháp phổ biến là ngâm hạt trong nước ấm khoảng 4-6 tiếng. Nước ấm khoảng 40-50 độ C là phù hợp, bạn có thể pha bằng cách trộn 2 phần nước sôi với 3 phần nước lạnh. Việc ngâm hạt giống giúp vỏ hạt mềm ra, tạo điều kiện thuận lợi cho phôi mầm phát triển. Tuyệt đối không ngâm quá lâu vì có thể làm hạt bị ủng.
Sau khi ngâm, vớt hạt ra và tiến hành ủ hạt trong khăn ẩm hoặc vải mềm. Giữ độ ẩm vừa phải, tránh để quá khô hoặc quá ướt. Đặt bọc hạt ở nơi ấm áp, tránh ánh sáng trực tiếp. Sau khoảng 24-48 giờ, hạt sẽ bắt đầu nứt vỏ và lộ ra phôi mầm trắng nhỏ. Đây là dấu hiệu hạt đã sẵn sàng để gieo. Quá trình ủ giúp bạn loại bỏ được những hạt lép, hỏng không nảy mầm, tiết kiệm công sức và diện tích gieo trồng.
Một số người bỏ qua bước ngâm ủ và gieo hạt trực tiếp xuống đất ẩm. Phương pháp này cũng có thể thành công nếu hạt giống tốt và điều kiện đất, nhiệt độ phù hợp. Tuy nhiên, ngâm ủ giúp rút ngắn thời gian nảy mầm và tăng độ đồng đều. Nếu bạn không chắc chắn về chất lượng hạt giống, việc ủ trước khi gieo là một cách kiểm tra hiệu quả.
Chuẩn bị đất trồng
Đất trồng cần được làm đất kỹ lưỡng trước khi gieo hạt. Cày bừa hoặc xới sâu khoảng 20-25 cm để đất tơi xốp. Loại bỏ sạch cỏ dại, sỏi đá và các vật cản khác. Nếu trồng trên diện tích lớn, có thể dùng máy cày. Trồng tại nhà trong vườn nhỏ hoặc thùng xốp, bạn có thể dùng xẻng hoặc bay để xới đất. Đảm bảo đất được phơi khô vài ngày nếu có thể để diệt trừ một số mầm bệnh và sâu hại trong đất.
Tiếp theo là công đoạn bón lót cho đất. Bón lót cung cấp dinh dưỡng ban đầu cho cây con phát triển. Phân hữu cơ hoai mục như phân chuồng ủ hoai, phân xanh, hoặc phân trùn quế là lựa chọn tốt nhất cho việc trồng đậu phộng tại nhà, giúp cải tạo cấu trúc đất và cung cấp dinh dưỡng bền vững. Trộn đều phân bón lót vào đất với liều lượng phù hợp, tránh bón quá nhiều phân tươi có thể gây hại cho rễ non.
Nếu đất của bạn là đất thịt nặng, có thể trộn thêm cát, trấu hun hoặc xơ dừa để tăng độ tơi xốp và khả năng thoát nước. Ngược lại, nếu đất quá cát, có thể bổ sung thêm đất thịt hoặc phân hữu cơ để tăng khả năng giữ ẩm và dinh dưỡng. Sau khi làm đất và bón lót, san phẳng mặt luống hoặc mặt đất trong thùng trồng. Nếu trồng ngoài vườn, nên tạo luống cao khoảng 15-20 cm để dễ thoát nước, đặc biệt quan trọng ở những vùng có khả năng bị ngập úng.
Các bước gieo hạt đậu phộng
Sau khi hạt giống đã nứt nanh hoặc đất trồng đã được chuẩn bị tơi xốp, bạn có thể tiến hành gieo hạt. Kỹ thuật gieo hạt tuy đơn giản nhưng thực hiện đúng cách sẽ giúp hạt nảy mầm tốt và cây con phát triển khỏe mạnh ngay từ đầu.
Đầu tiên, xác định khoảng cách trồng phù hợp. Khoảng cách giữa các hàng và giữa các cây trên hàng tùy thuộc vào giống đậu phộng bạn trồng và điều kiện đất đai. Thông thường, khoảng cách hàng khoảng 40-50 cm, cây cách cây khoảng 15-20 cm. Gieo quá dày sẽ làm cây cạnh tranh dinh dưỡng và ánh sáng, dễ phát sinh sâu bệnh. Gieo quá thưa sẽ lãng phí diện tích và giảm năng suất. Khi trồng trong thùng xốp hoặc chậu, bạn có thể gieo hạt theo khoảng cách tương tự hoặc điều chỉnh cho phù hợp với kích thước vật chứa.
Dùng ngón tay hoặc que nhỏ tạo các lỗ gieo trên mặt đất đã chuẩn bị. Độ sâu lỗ gieo khoảng 3-5 cm. Nếu gieo hạt trực tiếp (không ngâm ủ), có thể gieo sâu hơn một chút, khoảng 5-7 cm. Đặt hạt giống đã nứt nanh (hoặc hạt khô) vào mỗi lỗ. Nên đặt từ 1-2 hạt mỗi lỗ để đảm bảo có cây mọc. Nếu gieo 2 hạt và cả hai cùng mọc, bạn có thể tỉa bỏ cây yếu sau này.
Sau khi đặt hạt vào lỗ, nhẹ nhàng lấp đất lại và dùng tay ấn nhẹ để đất tiếp xúc tốt với hạt. Điều này giúp hạt giữ được độ ẩm cần thiết cho quá trình nảy mầm. Cuối cùng, tưới nước nhẹ nhàng lên mặt đất đã gieo hạt. Đảm bảo đất ẩm nhưng không bị đọng nước. Giữ ẩm đều đặn trong suốt giai đoạn hạt nảy mầm. Thông thường, hạt sẽ nảy mầm sau 5-10 ngày tùy thuộc vào nhiệt độ và độ ẩm đất. Nếu gieo hạt đã ủ, thời gian nảy mầm có thể nhanh hơn.
Trong giai đoạn này, cần theo dõi sát sao để phát hiện sớm tình trạng hạt không nảy mầm hoặc bị chuột, kiến tha mất. Nếu tỷ lệ nảy mầm thấp, có thể gieo bổ sung vào những vị trí bị trống. Che phủ nhẹ luống gieo bằng rơm rạ hoặc lưới che nắng có thể giúp giữ ẩm và bảo vệ hạt khỏi bị chim, chuột phá hoại, đồng thời hạn chế rửa trôi đất khi tưới nước hoặc gặp mưa.
Chăm sóc cây đậu phộng
Chăm sóc đúng kỹ thuật đóng vai trò quan trọng trong việc giúp cây đậu phộng phát triển khỏe mạnh, ra hoa, đâm tia và hình thành củ năng suất cao. Các công việc chăm sóc bao gồm tưới nước, bón phân, làm cỏ, vun gốc và phòng trừ sâu bệnh.
Tưới nước
Tưới nước là khâu quan trọng trong suốt quá trình sinh trưởng của cây đậu phộng, đặc biệt là vào những giai đoạn quan trọng như ra hoa, đâm tia và tạo củ. Đậu phộng cần độ ẩm đất đều đặn, nhưng rất sợ bị ngập úng. Tưới nước đủ ẩm giúp cây sinh trưởng tốt, ra hoa nhiều và đâm tia thuận lợi. Thiếu nước trong giai đoạn ra hoa và đâm tia sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc hình thành củ.
Tần suất tưới ẩm tùy thuộc vào điều kiện thời tiết và loại đất. Đất cát pha dễ thoát nước nên cần tưới thường xuyên hơn đất thịt. Vào những ngày nắng nóng, khô hạn, có thể cần tưới mỗi ngày hoặc cách ngày. Vào mùa mưa, chỉ tưới khi thấy đất khô hẳn. Nên tưới vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát để hạn chế bốc hơi nước và tránh nấm bệnh phát triển.
Trong giai đoạn ra hoa và đâm tia (khoảng 30-60 ngày sau gieo), cây cần lượng nước nhiều hơn. Đảm bảo đất luôn đủ ẩm để tia củ có thể đâm sâu xuống đất. Tránh tưới nước lên lá và hoa vào buổi tối để hạn chế bệnh đốm lá và các bệnh nấm khác. Phương pháp tưới nhỏ giọt hoặc tưới rãnh là lựa chọn tốt để giữ ẩm cho đất mà không làm ướt toàn bộ thân lá.
Bón phân
Bón phân giúp bổ sung dinh dưỡng cần thiết cho cây đậu phộng phát triển và tạo củ. Ngoài lượng phân bón lót đã cung cấp, cây cần được bón thúc trong các giai đoạn sinh trưởng chính. Giai đoạn cây con (khoảng 15-20 ngày sau gieo) cần một lượng nhỏ phân đạm để phát triển thân lá ban đầu. Giai đoạn ra hoa và đâm tia củ (khoảng 30-60 ngày sau gieo) là lúc cây cần nhiều lân và kali nhất để hỗ trợ quá trình hình thành củ.
Phân NPK có tỷ lệ lân (P) và kali (K) cao hoặc sử dụng phân supe lân, kali clorua riêng lẻ là phù hợp cho giai đoạn này. Liều lượng bón tùy thuộc vào độ màu mỡ của đất và loại phân sử dụng. Nên bón phân cách gốc cây một khoảng nhất định và kết hợp với làm cỏ, vun gốc để phân được vùi xuống đất. Đối với trồng hữu cơ tại nhà, bạn có thể sử dụng phân bón lá hữu cơ, dịch chuối, hoặc bổ sung thêm phân trùn quế vào gốc cây trong giai đoạn ra hoa. Tránh bón quá nhiều đạm trong giai đoạn ra hoa, đâm tia vì sẽ kích thích cây phát triển thân lá mạnh mà ít tạo củ.
Làm cỏ và vun gốc
Làm cỏ thường xuyên là công việc không thể thiếu trong quá trình trồng đậu phộng. Cỏ dại cạnh tranh dinh dưỡng, nước và ánh sáng với cây trồng, làm giảm năng suất. Cỏ cũng có thể là nơi trú ngụ của sâu bệnh hại. Nên làm cỏ bằng tay hoặc cuốc nhẹ nhàng, tránh làm tổn thương rễ cây. Đặc biệt cần chú ý làm cỏ sạch trong giai đoạn cây con và trước khi vun gốc lần đầu.
Vun luống hoặc vun gốc là một kỹ thuật đặc trưng và cực kỳ quan trọng đối với cây đậu phộng. Khoảng 40-60 ngày sau gieo, khi cây bắt đầu ra hoa rộ và những tia củ (cành dinh dưỡng) đầu tiên xuất hiện, bạn cần tiến hành vun gốc. Vun đất xung quanh gốc cây, tạo thành một lớp đất tơi xốp cao khoảng 10-15 cm. Lớp đất này giúp những tia củ dễ dàng đâm tia củ xuống đất để phát triển thành củ lạc.
Vun gốc có thể thực hiện 1-2 lần trong vụ. Lần đầu khi cây ra hoa rộ, lần sau cách lần đầu khoảng 10-15 ngày nếu cần. Kết hợp vun gốc với bón phân thúc lần 2. Nếu đất quá cứng hoặc bị đóng váng, cần xới nhẹ mặt luống trước khi vun gốc để tạo độ tơi xốp, giúp tia củ đâm xuống dễ dàng hơn. Không vun gốc quá muộn khi tia củ đã phát triển mạnh trên mặt đất vì có thể làm đứt gãy chúng.
Kiểm soát sâu bệnh
Cây đậu phộng có thể bị tấn công bởi một số loại sâu bệnh hại ảnh hưởng đến sinh trưởng và năng suất. Việc phòng trừ sâu bệnh hiệu quả cần kết hợp nhiều biện pháp khác nhau. Các loại sâu hại phổ biến trên cây đậu phộng bao gồm sâu rệp (rệp muội, rệp sáp), sâu cuốn lá, sâu khoang, nhện đỏ… Chúng gây hại bằng cách chích hút nhựa cây hoặc ăn lá, thân, làm suy yếu cây.
Các bệnh thường gặp trên đậu phộng là bệnh đốm lá (do nấm gây ra, làm lá xuất hiện các đốm màu nâu, sau đó lan rộng và làm lá khô héo), bệnh héo rũ (do nấm hoặc vi khuẩn, làm cây héo đột ngột và chết), bệnh thối củ (thường xảy ra ở giai đoạn cuối vụ hoặc khi đất bị ẩm ướt kéo dài).
Biện pháp phòng trừ sâu bệnh nên ưu tiên các phương pháp sinh học và vật lý trước khi sử dụng thuốc hóa học, đặc biệt khi trồng tại nhà để đảm bảo an toàn. Biện pháp phòng bao gồm luân canh cây trồng (không trồng đậu phộng liên tục trên cùng một mảnh đất), sử dụng hạt giống sạch bệnh, vệ sinh đồng ruộng (thu gom tàn dư cây bệnh sau thu hoạch), trồng xen canh với một số cây có tác dụng xua đuổi côn trùng.
Khi sâu bệnh xuất hiện với mật độ thấp, có thể bắt bằng tay hoặc sử dụng các chế phẩm sinh học từ nấm, vi khuẩn có lợi. Đối với bệnh đốm lá, có thể phun các chế phẩm gốc đồng hoặc thuốc sinh học. Nếu bệnh nặng và lan rộng, cần tham khảo ý kiến chuyên gia để sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học phù hợp, tuân thủ đúng liều lượng, nồng độ và thời gian cách ly để đảm bảo an toàn. Thường xuyên kiểm tra đồng ruộng để phát hiện sớm sâu bệnh và có biện pháp xử lý kịp thời.
Giai đoạn đâm tia củ và phát triển quả
Đặc điểm sinh trưởng độc đáo và thú vị nhất của cây đậu phộng chính là quá trình đâm tia củ, còn gọi là “pegging”. Sau khi cây ra hoa, bầu nhụy được thụ phấn sẽ không phát triển ngay thành quả trên không như các loại cây khác. Thay vào đó, cuống của bầu nhụy sẽ dài ra, cong xuống và đâm thẳng vào trong đất. Cái cuống này được gọi là tia củ hoặc cành dinh dưỡng.
Sau khi đâm tia củ thành công vào trong đất, phần đầu của tia củ sẽ bắt đầu phình to ra và phát triển thành củ lạc. Toàn bộ quá trình tạo củ diễn ra hoàn toàn dưới lòng đất. Đây là lý do tại sao việc làm đất tơi xốp và vun gốc trong giai đoạn này lại cực kỳ quan trọng. Nếu đất cứng hoặc bị nén chặt, tia củ sẽ gặp khó khăn khi đâm xuống hoặc không thể đâm xuống được, dẫn đến việc cây ra hoa nhưng không tạo quả (không có củ).
Giai đoạn đâm tia củ bắt đầu khoảng 1-2 tuần sau khi cây ra hoa rộ và kéo dài trong suốt thời gian cây phát triển củ. Lượng tia củ đâm xuống đất càng nhiều thì năng suất càng cao. Điều kiện đất đủ ẩm, tơi xốp và giàu dinh dưỡng (đặc biệt là lân) sẽ thúc đẩy quá trình này diễn ra thuận lợi. Việc vun gốc tạo lớp đất mới, tơi xốp quanh gốc cũng là cách trực tiếp hỗ trợ tia củ đâm vào đất dễ dàng hơn.
Trong giai đoạn này, cây cần rất nhiều dinh dưỡng và nước. Bón thúc lần 2 (thường kết hợp với kali và lân) nên được thực hiện trước hoặc trong khi vun gốc để cung cấp năng lượng cho tia củ phát triển. Đảm bảo cung cấp đủ nước, tránh để đất bị khô hạn kéo dài, làm tia củ bị khô và không thể đâm xuống. Theo dõi sự phát triển của tia củ bằng cách nhẹ nhàng xới lớp đất mặt quanh gốc để kiểm tra là điều cần thiết để đánh giá hiệu quả của việc chăm sóc.
Khi nào thu hoạch đậu phộng?
Xác định đúng thời điểm thu hoạch lạc là yếu tố quan trọng để đảm bảo năng suất và chất lượng củ. Thu hoạch quá sớm khi củ chưa chín hoàn toàn sẽ làm giảm trọng lượng và độ béo của hạt, còn thu hoạch quá muộn có thể khiến củ bị nảy mầm trong đất nếu gặp mưa hoặc điều kiện ẩm ướt. Thời gian sinh trưởng của cây đậu phộng từ khi gieo hạt đến khi thu hoạch thường dao động từ 90 đến 120 ngày, tùy thuộc vào giống và điều kiện thời tiết.
Có một số dấu hiệu thu hoạch cho thấy cây đậu phộng đã chín và sẵn sàng để nhổ. Dấu hiệu rõ ràng nhất là sự thay đổi màu sắc của lá. Khoảng 2-3 tuần trước khi chín, lá cây sẽ bắt đầu chuyển từ màu xanh đậm sang xanh vàng, sau đó ngả vàng và một số lá dưới gốc có thể bắt đầu rụng. Thân cây cũng có thể hơi ngả màu vàng nâu. Tuy nhiên, không phải tất cả các lá đều vàng đồng loạt, một số lá ngọn vẫn có thể còn xanh.
Để chắc chắn, phương pháp tốt nhất để kiểm tra độ chín của lạc chín là nhổ cây thử. Chọn ngẫu nhiên vài cây ở các vị trí khác nhau trong vườn và nhẹ nhàng nhổ lên. Loại bỏ đất bám vào củ và quan sát vỏ củ (vỏ lụa bên trong). Nếu hầu hết các củ có vỏ lụa chuyển sang màu hồng đậm, hồng nhạt, hoặc màu nâu tím đặc trưng của giống, tức là lạc đã chín. Ngược lại, nếu vỏ lụa vẫn còn màu trắng hoặc trắng xanh, lạc chưa chín và cần để thêm một thời gian nữa.
Nếu gặp thời tiết mưa kéo dài vào cuối vụ, có thể cần cân nhắc thu hoạch sớm hơn một chút để tránh củ bị nảy mầm trong đất hoặc bị bệnh thối củ. Quan sát tình hình thực tế của cây và dự báo thời tiết là cần thiết để đưa ra quyết định thu hoạch tối ưu nhất. Thu hoạch vào ngày nắng ráo sẽ thuận lợi cho việc phơi khô và bảo quản sau này.
Quy trình thu hoạch và bảo quản
Sau khi đã xác định đúng thời điểm, tiến hành thu hoạch lạc vào ngày nắng ráo. Kỹ thuật thu hoạch cần nhẹ nhàng để tránh làm rơi rớt củ trong đất. Trên diện tích lớn, có thể sử dụng máy nhổ lạc chuyên dụng. Đối với quy mô nhỏ tại nhà, bạn có thể dùng cuốc hoặc xẻng xới nhẹ đất xung quanh gốc cây, sau đó nắm chặt gốc và nhổ cây lên. Cố gắng nhổ cả cụm rễ và củ bám vào.
Sau khi nhổ cây, rũ bỏ bớt đất bám vào củ. Không nên đập mạnh cây để rũ đất vì có thể làm vỡ củ. Để cả cây nguyên cành lá và củ, phơi ngoài nắng nhẹ hoặc nơi thoáng gió trong khoảng 1-2 ngày. Việc phơi khô cả cây như vậy giúp chất dinh dưỡng còn sót lại trong thân lá được chuyển xuống nuôi củ, đồng thời giúp củ khô từ từ, hạn chế nứt vỏ.
Khi cành lá đã khô héo, tiến hành tuốt củ ra khỏi thân cây. Có thể tuốt bằng tay hoặc dùng các dụng cụ hỗ trợ nếu số lượng nhiều. Loại bỏ các củ bị thối, hỏng, hoặc quá non. Tiếp tục phơi khô củ lạc dưới ánh nắng mặt trời hoặc sấy khô cho đến khi độ ẩm của hạt đạt khoảng 9-10%. Độ ẩm đạt chuẩn rất quan trọng cho việc bảo quản lâu dài. Lạc đủ khô khi bạn bẻ đôi hạt thấy giòn tan, nhân hạt săn chắc và không bị ẩm bên trong.
Sau khi lạc đã khô đạt yêu cầu, tiến hành bảo quản lạc. Nên bảo quản lạc trong bao tải hoặc túi lưới thoáng khí, để ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp và ẩm ướt. Kho bảo quản cần sạch sẽ, tránh côn trùng, chuột bọ. Không nên đựng lạc trong túi nilon kín vì dễ bị hấp hơi, tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển, gây hại cho sức khỏe và làm hỏng lạc. Lạc khô được bảo quản đúng cách có thể để được vài tháng đến một năm mà vẫn giữ được chất lượng.
Các vấn đề thường gặp khi trồng đậu phộng và cách khắc phục
Trong quá trình trồng đậu phộng bằng hạt, người trồng có thể gặp phải một số vấn đề khiến cây sinh trưởng kém hoặc không cho năng suất như mong muốn. Hiểu rõ các vấn đề này và cách khắc phục sẽ giúp bạn giảm thiểu thiệt hại và có vụ mùa thành công hơn.
Một vấn đề phổ biến là hạt không nảy mầm hoặc tỷ lệ nảy mầm thấp. Nguyên nhân có thể do chất lượng hạt giống kém (hạt cũ, hạt hỏng), đất quá khô hoặc quá ướt, nhiệt độ đất không phù hợp, hoặc hạt bị sâu bệnh hại tấn công dưới đất. Cách khắc phục là sử dụng hạt giống mới, có nguồn gốc rõ ràng; điều chỉnh độ ẩm đất cho phù hợp; kiểm tra và xử lý đất nếu có sâu bệnh hại như sùng đất. Việc ngâm ủ hạt trước khi gieo cũng giúp phát hiện sớm hạt lép và tăng tỷ lệ nảy mầm.
Cây phát triển thân lá mạnh nhưng không ra hoa hoặc ra hoa ít cũng là một vấn đề. Điều này có thể do bón quá nhiều phân đạm, thiếu ánh sáng, hoặc điều kiện thời tiết quá nóng hoặc quá lạnh. Cách trồng đậu phộng bằng hạt hiệu quả cần chú ý cân đối dinh dưỡng, đảm bảo cây nhận đủ ánh sáng mặt trời, và chọn thời vụ trồng phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương.
Vấn đề nghiêm trọng nhất và đặc trưng của đậu phộng là cây ra hoa nhưng không đậu phộng không ra củ hoặc củ bị lép nhiều. Nguyên nhân chủ yếu là do tia củ không thể đâm xuống đất hoặc đâm xuống được nhưng gặp điều kiện bất lợi. Đất bị nén chặt, khô cứng, hoặc bị ngập úng kéo dài là những yếu tố chính cản trở quá trình đâm tia và phát triển củ. Việc làm đất tơi xốp ngay từ đầu, vun gốc đúng lúc và giữ ẩm đất đầy đủ trong giai đoạn ra hoa, đâm tia là cách khắc phục hiệu quả nhất. Thiếu lân trong giai đoạn này cũng ảnh hưởng đến sự hình thành củ, cần bổ sung phân lân phù hợp.
Sâu bệnh hại cũng là vấn đề thường gặp. Nếu phát hiện cây bị sâu rệp, đốm lá hay các bệnh khác, cần nhanh chóng xác định loại sâu bệnh và áp dụng biện pháp phòng trừ phù hợp như đã nêu ở phần trên. Phòng bệnh hơn chữa bệnh, nên thực hiện các biện pháp vệ sinh đồng ruộng và luân canh cây trồng để giảm thiểu nguy cơ phát sinh dịch bệnh. Theo dõi sát sao tình hình cây trồng giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và xử lý kịp thời, bảo vệ năng suất và chất lượng đậu phộng.
Mẹo nhỏ để trồng đậu phộng thành công
Ngoài việc tuân thủ các kỹ thuật cơ bản trong cách trồng đậu phộng bằng hạt, áp dụng thêm một vài mẹo nhỏ có thể giúp bạn nâng cao năng suất và chất lượng của vụ mùa. Những bí quyết này đúc rút từ kinh nghiệm thực tế và hiểu biết về đặc điểm sinh trưởng của cây đậu phộng.
Thứ nhất, thực hiện luân canh cây trồng là rất quan trọng. Không nên trồng đậu phộng trên cùng một mảnh đất qua nhiều vụ liên tiếp. Việc luân canh giúp ngăn ngừa sự tích tụ mầm bệnh và sâu hại trong đất, đồng thời giúp đất được nghỉ ngơi và phục hồi dinh dưỡng. Đậu phộng là cây họ đậu, có khả năng cố định đạm trong đất, nên rất tốt khi luân canh với các cây trồng khác cần nhiều đạm như ngô, lúa.
Thứ hai, cân nhắc trồng xen với một số loại cây trồng khác. Trồng xen không chỉ giúp tận dụng diện tích đất mà còn có thể mang lại lợi ích trong việc phòng trừ sâu bệnh hoặc cung cấp bóng mát nhẹ trong những ngày nắng gắt. Ví dụ, trồng xen đậu phộng với một số cây rau ngắn ngày hoặc các loại cây có mùi hương xua đuổi côn trùng có thể là một ý tưởng hay. Tuy nhiên, cần chọn cây trồng xen phù hợp, không cạnh tranh quá mức về dinh dưỡng và ánh sáng với đậu phộng.
Thứ ba, kiểm tra độ pH của đất định kỳ. Như đã đề cập, đậu phộng ưa đất có độ pH hơi chua đến trung tính. Nếu đất quá chua hoặc quá kiềm, cây sẽ khó hấp thu dinh dưỡng, ảnh hưởng đến sinh trưởng. Sử dụng bộ test pH đất đơn giản để kiểm tra và điều chỉnh độ pH bằng cách bón vôi (nếu chua) hoặc các vật liệu hữu cơ phù hợp.
Cuối cùng, ghi chép lại nhật ký trồng trọt. Việc ghi lại thời điểm gieo hạt, các lần bón phân, tưới nước, phun thuốc, thời tiết, và những quan sát về sự phát triển của cây sẽ giúp bạn rút kinh nghiệm cho những vụ sau. Dựa vào nhật ký, bạn có thể xác định được thời điểm chăm sóc hiệu quả nhất, nhận biết sớm các vấn đề và điều chỉnh kỹ thuật canh tác để đạt được kết quả tốt hơn trong những lần trồng đậu phộng tiếp theo. Sự kiên nhẫn và quan sát tỉ mỉ là chìa khóa để có một vụ mùa đậu phộng bội thu.
Trồng đậu phộng tại nhà từ hạt giống là một quá trình đầy thử thách nhưng cũng vô cùng rewarding. Bằng việc áp dụng đúng cách trồng đậu phộng bằng hạt đã được hướng dẫn chi tiết trong bài viết này, từ khâu chuẩn bị đơn giản đến kỹ thuật chăm sóc và thu hoạch, bạn hoàn toàn có thể tự tay làm ra những củ lạc tươi ngon, an toàn ngay tại khu vườn của mình. Chúc bạn thành công với vụ mùa đậu phộng sắp tới và tận hưởng thành quả lao động của mình!