Đậu tương lấy quả non, thường được gọi là đậu Edamame, là món ăn giàu dinh dưỡng và ngày càng trở nên phổ biến trên toàn thế giới, đặc biệt là ở Việt Nam. Nhu cầu thưởng thức món ăn tươi ngon này ngày càng tăng cao, thúc đẩy sự quan tâm đến cách trồng đậu tương lấy quả non tại nhà hoặc trên quy mô trang trại nhỏ. Việc tự trồng đậu tương non không chỉ mang lại nguồn thực phẩm sạch, an toàn mà còn là trải nghiệm làm vườn thú vị. Nắm vững kỹ thuật từ khâu chuẩn bị đến thu hoạch sẽ giúp bạn đạt được năng suất và chất lượng quả như mong muốn.
Giá trị dinh dưỡng và lợi ích của đậu tương lấy quả non
Đậu tương non là nguồn cung cấp protein thực vật tuyệt vời, rất phù hợp cho người ăn chay hoặc muốn giảm lượng thịt trong chế độ ăn. Ngoài ra, nó còn chứa nhiều chất xơ, vitamin (đặc biệt là vitamin K, C, folate), khoáng chất (sắt, canxi, magiê, kali) và các hợp chất thực vật có lợi như isoflavone. Những thành phần này đóng góp vào nhiều lợi ích sức khỏe, bao gồm hỗ trợ sức khỏe tim mạch, tăng cường sức khỏe xương và giúp kiểm soát đường huyết. Với hàm lượng dinh dưỡng cao và hương vị thơm ngon, đậu tương non xứng đáng có mặt trong bữa ăn hàng ngày của bạn. Hiểu rõ giá trị này càng thôi thúc chúng ta tìm hiểu cách trồng đậu tương lấy quả non để tự tay tạo ra nguồn thực phẩm quý giá.
Lựa chọn giống đậu tương phù hợp cho mục đích lấy quả non
Không phải tất cả các giống đậu tương đều cho quả non có chất lượng tốt nhất. Khi trồng đậu tương để lấy quả non, bạn nên chọn các giống chuyên dụng, thường được gọi là giống đậu Edamame. Những giống này có đặc điểm hạt lớn hơn, vỏ dày hơn và giữ được độ ngọt, độ giòn khi còn non. Thời gian sinh trưởng của các giống đậu tương non thường ngắn hơn so với giống lấy hạt khô, khoảng 60-90 ngày tùy thuộc vào giống và điều kiện thời tiết. Việc lựa chọn giống là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong cách trồng đậu tương lấy quả non để đảm bảo năng suất và chất lượng sản phẩm. Hãy tham khảo thông tin từ các nhà cung cấp hạt giống uy tín để chọn được giống phù hợp với khí hậu và điều kiện canh tác tại địa phương của bạn.
Chuẩn bị hạt giống và xử lý trước khi gieo
Sau khi đã chọn được giống đậu tương lấy quả non ưng ý, khâu chuẩn bị hạt giống cần được thực hiện cẩn thận. Hạt giống chất lượng tốt là yếu tố quyết định tỷ lệ nảy mầm và sức sống của cây con sau này. Nên chọn hạt mẩy, không bị sâu bệnh hay sứt sẹo. Trước khi gieo, việc xử lý hạt giống là cần thiết để kích thích nảy mầm nhanh và phòng ngừa một số mầm bệnh ban đầu. Thông thường, hạt đậu tương sẽ được ngâm trong nước ấm (khoảng 40-50 độ C) trong khoảng 4-6 giờ. Sau đó, vớt hạt ra và ủ trong khăn ẩm hoặc giấy báo ẩm ở nhiệt độ phòng cho đến khi hạt bắt đầu nứt vỏ và nhú mầm nhỏ. Quá trình này thường mất từ 12 đến 24 giờ. Hạt giống đã xử lý sẽ có tỷ lệ nảy mầm cao và đồng đều hơn khi gieo. Đây là một kỹ thuật đơn giản nhưng hiệu quả trong cách trồng đậu tương lấy quả non. Bạn có thể tìm mua các loại hạt giống chất lượng cao tại hatgiongnongnghiep1.vn.
Yêu cầu về đất trồng và chuẩn bị mặt bằng
Đậu tương là cây trồng tương đối dễ tính về đất, nhưng để đạt năng suất cao khi trồng lấy quả non, bạn cần chú ý đến chất lượng đất. Đất trồng đậu tương tốt nhất là đất thịt nhẹ hoặc đất cát pha, tơi xốp, giàu mùn và có khả năng thoát nước tốt. Đậu tương không chịu được ngập úng, vì vậy những loại đất sét nặng hoặc trũng nước không phù hợp. Độ pH của đất lý tưởng cho đậu tương là từ 6.0 đến 7.0. Nếu đất quá chua hoặc quá kiềm, cần điều chỉnh bằng cách bón vôi hoặc các chất cải tạo đất phù hợp.
Việc chuẩn bị mặt bằng trồng cần được thực hiện kỹ lưỡng trước khi gieo hạt. Đất cần được cày bừa sâu, làm tơi xốp và loại bỏ sạch cỏ dại, tàn dư thực vật vụ trước. Lên luống cao khoảng 20-30 cm nếu trồng trên diện tích lớn để dễ thoát nước, đặc biệt trong mùa mưa. Đối với trồng tại nhà trong chậu hoặc thùng xốp, cần đảm bảo vật chứa có lỗ thoát nước tốt và sử dụng loại đất sạch giàu dinh dưỡng, có thể trộn thêm tro trấu, xơ dừa hoặc phân hữu cơ hoai mục để tăng độ tơi xốp và dinh dưỡng. Chuẩn bị đất tốt là nền tảng vững chắc cho sự phát triển khỏe mạnh của cây trong cách trồng đậu tương lấy quả non.
Trước khi gieo hạt vài ngày, nên bón lót phân hữu cơ hoai mục hoặc phân chuồng đã qua xử lý để cung cấp dinh dưỡng ban đầu cho cây. Liều lượng bón lót phụ thuộc vào độ phì nhiêu của đất và loại phân sử dụng. Kết hợp bón lót với việc làm đất giúp phân được trộn đều vào đất, tạo môi trường thuận lợi cho rễ cây phát triển ngay từ giai đoạn đầu.
Thời vụ và kỹ thuật gieo trồng đậu tương lấy quả non
Thời vụ gieo trồng đậu tương lấy quả non phụ thuộc vào điều kiện khí hậu của từng vùng. Ở miền Bắc Việt Nam, vụ Xuân Hè thường gieo vào khoảng tháng 3-4, vụ Thu Đông gieo vào khoảng tháng 8-9. Ở miền Nam, có thể trồng quanh năm do khí hậu ấm áp hơn, nhưng cần chú ý tránh những thời điểm mưa lớn kéo dài dễ gây ngập úng. Nhiệt độ tối ưu cho sự phát triển của đậu tương là từ 20-30 độ C. Gieo hạt khi nhiệt độ đất ổn định và không có nguy cơ sương muối hoặc rét đậm.
Kỹ thuật gieo hạt trong cách trồng đậu tương lấy quả non cũng khá đơn giản. Hạt giống đã được ngâm ủ (nếu có) sẽ được gieo trực tiếp vào đất đã chuẩn bị. Khoảng cách gieo hạt tùy thuộc vào mật độ trồng mong muốn và giống đậu. Thông thường, gieo hàng cách hàng khoảng 40-50 cm, cây cách cây khoảng 15-20 cm. Có thể gieo 2-3 hạt vào mỗi lỗ, sau khi cây con mọc và phát triển mạnh sẽ tỉa bỏ bớt chỉ để lại 1-2 cây khỏe nhất. Độ sâu gieo hạt khoảng 2-3 cm. Sau khi gieo hạt, nhẹ nhàng lấp đất và tưới nước giữ ẩm cho đất. Đối với trồng chậu, mật độ có thể dày hơn một chút nhưng vẫn cần đảm bảo đủ không gian cho cây phát triển.
Việc gieo hạt đúng kỹ thuật và vào đúng thời vụ giúp cây con phát triển đồng đều, tạo tiền đề tốt cho vụ thu hoạch quả non sau này. Chú ý theo dõi độ ẩm của đất trong những ngày đầu sau khi gieo, đảm bảo đất luôn ẩm nhưng không bị sũng nước. Nếu thời tiết nắng gắt, có thể che phủ nhẹ bằng rơm rạ hoặc lưới che để giữ ẩm và bảo vệ hạt giống.
Chăm sóc cây đậu tương giai đoạn sinh trưởng
Sau khi gieo hạt, việc chăm sóc cây non và cây trưởng thành đóng vai trò quan trọng trong việc tối đa hóa năng suất quả non. Các công việc chăm sóc bao gồm tưới nước, bón phân, làm cỏ, xới xáo và có thể bấm ngọn. Mỗi công việc cần được thực hiện đúng thời điểm và kỹ thuật.
Tưới nước cho cây đậu tương non
Đậu tương cần đủ ẩm trong suốt quá trình sinh trưởng, đặc biệt là các giai đoạn cây con, ra hoa và phát triển quả non. Giai đoạn cây con cần giữ ẩm đều để rễ phát triển mạnh. Khi cây chuẩn bị ra hoa và trong giai đoạn ra hoa rộ, việc thiếu nước có thể làm giảm tỷ lệ đậu quả. Giai đoạn quả non đang phát triển là lúc cây cần nhiều nước nhất để hạt mẩy và vỏ quả căng mọng.
Nên tưới nước vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát. Tránh tưới vào giữa trưa nắng gắt hoặc buổi tối muộn vì dễ tạo điều kiện cho sâu bệnh phát triển. Lượng nước tưới cần vừa đủ, tránh để đất bị khô hạn hoặc ngập úng. Nếu trồng trên luống hoặc trong chậu có thoát nước tốt, việc tưới nhiều hơn một chút khi cần thiết sẽ không gây hại. Khi trồng trên diện tích lớn, phương pháp tưới rãnh hoặc tưới nhỏ giọt rất hiệu quả để tiết kiệm nước và cung cấp độ ẩm đồng đều.
Bón phân cho cây đậu tương lấy quả non
Mặc dù đậu tương có khả năng cộng sinh với vi khuẩn nốt sần để cố định đạm từ không khí, việc bón phân vẫn cần thiết để cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cây phát triển mạnh và cho nhiều quả. Ngoài lượng phân hữu cơ bón lót ban đầu, cần bón thúc thêm trong các giai đoạn quan trọng.
Lần bón thúc đầu tiên có thể thực hiện khi cây con có 2-3 lá thật, sử dụng phân NPK hoặc urê kết hợp super lân. Liều lượng vừa phải để kích thích cây ra rễ và phát triển thân lá.
Lần bón thúc thứ hai quan trọng hơn, thực hiện trước khi cây ra hoa hoặc khi cây bắt đầu ra hoa lác đác. Giai đoạn này cây cần nhiều kali và lân để hình thành hoa và quả. Sử dụng phân NPK có tỷ lệ kali cao hơn hoặc kết hợp phân kali và lân đơn. Bón phân cách gốc khoảng 5-10 cm và xới nhẹ lấp đất hoặc hòa phân vào nước để tưới.
Tùy thuộc vào độ phì nhiêu của đất và tình trạng cây, có thể bón thúc bổ sung lần 3 khi cây đang trong giai đoạn phát triển quả non mạnh. Việc bón phân hợp lý và đúng thời điểm giúp cây tích lũy dinh dưỡng, cho quả to, mẩy và tăng năng suất đáng kể trong cách trồng đậu tương lấy quả non.
Làm cỏ và xới xáo
Cỏ dại cạnh tranh dinh dưỡng, nước và ánh sáng với cây đậu tương, làm giảm năng suất. Việc làm cỏ cần được thực hiện thường xuyên, đặc biệt là giai đoạn cây con. Kết hợp làm cỏ với xới xáo đất giúp đất thoáng khí, tạo điều kiện thuận lợi cho rễ hô hấp và phát triển. Xới đất nhẹ nhàng, tránh làm đứt rễ cây. Có thể vun gốc nhẹ cho cây khi cây lớn để tăng độ vững chắc.
Bấm ngọn (tùy chọn)
Trong một số trường hợp, để khuyến khích cây ra nhiều cành ngang và tăng số lượng quả trên mỗi cây, người trồng có thể thực hiện biện pháp bấm ngọn. Khi cây đạt chiều cao khoảng 20-30 cm và có 4-5 lá thật, dùng tay hoặc kéo sắc bấm bỏ phần ngọn phía trên lá thứ 3 hoặc thứ 4. Việc này sẽ kích thích các chồi nách phát triển, tạo thành các cành cấp 1. Tuy nhiên, biện pháp này cần được thực hiện cẩn thận và tùy thuộc vào giống cũng như điều kiện sinh trưởng của cây.
Quản lý sâu bệnh hại trên cây đậu tương non
Cây đậu tương, giống như nhiều loại cây trồng khác, có thể bị tấn công bởi nhiều loại sâu bệnh khác nhau. Việc phát hiện sớm và áp dụng biện pháp phòng trừ kịp thời là rất quan trọng để bảo vệ năng suất.
Các loại sâu hại phổ biến
- Sâu xanh, sâu khoang: Ăn lá, làm cây suy yếu. Có thể bắt thủ công trên diện tích nhỏ hoặc sử dụng thuốc trừ sâu sinh học/hóa học theo hướng dẫn.
- Rệp muội: Chích hút nhựa cây non, ngọn non, làm cây còi cọc, lây lan virus. Sử dụng nước rửa chén pha loãng, dung dịch tỏi ớt hoặc thuốc trừ rệp chuyên dụng.
- Nhện đỏ: Gây hại lá, làm lá vàng khô. Thường xuất hiện trong điều kiện khô nóng. Tưới nước tăng độ ẩm, sử dụng thuốc trừ nhện.
- Sâu đục quả: Gây hại trực tiếp đến quả non, làm giảm chất lượng và năng suất. Phun thuốc phòng trừ khi cây ra hoa và bắt đầu hình thành quả non.
Các loại bệnh phổ biến
- Bệnh đốm lá: Gây ra các đốm trên lá, làm lá vàng và rụng sớm. Phòng bệnh bằng cách vệ sinh đồng ruộng, luân canh cây trồng, sử dụng giống kháng bệnh. Trị bệnh bằng thuốc phun theo chỉ dẫn.
- Bệnh rỉ sắt: Biểu hiện là các đốm màu nâu đỏ giống rỉ sắt ở mặt dưới lá. Bệnh làm lá khô và rụng hàng loạt. Phòng trừ tương tự bệnh đốm lá, sử dụng thuốc trừ nấm.
- Bệnh héo rũ: Do nấm hoặc vi khuẩn trong đất gây ra, làm cây héo đột ngột và chết. Bệnh này khó trị, chủ yếu là phòng ngừa bằng cách xử lý đất trước khi trồng, sử dụng hạt giống sạch bệnh và thoát nước tốt cho đất.
Việc theo dõi đồng ruộng/vườn cây thường xuyên giúp phát hiện sớm các dấu hiệu sâu bệnh để có biện pháp xử lý kịp thời. Ưu tiên sử dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp IPM (Integrated Pest Management), kết hợp biện pháp canh tác, sinh học và hóa học (khi thực sự cần thiết) để giảm thiểu tác động xấu đến môi trường và sức khỏe.
Thời điểm và kỹ thuật thu hoạch đậu tương lấy quả non
Xác định đúng thời điểm thu hoạch là yếu tố then chốt để có được những trái đậu tương non ngon nhất. Nếu thu hoạch quá sớm, hạt chưa mẩy; nếu để quá muộn, hạt sẽ cứng và chuyển sang giai đoạn chín. Thời điểm thu hoạch đậu tương lấy quả non thường là khi vỏ quả có màu xanh tươi sáng, căng mọng, hạt bên trong đã đầy vỏ nhưng vẫn còn mềm, có màu xanh lá cây nhạt và dễ dàng bấm móng tay vào.
Thời gian từ khi gieo hạt đến khi thu hoạch quả non tùy thuộc vào giống, thường dao động từ 60 đến 90 ngày. Nên kiểm tra kỹ các quả trên cây để xác định thời điểm chín non tối ưu. Thông thường, các quả ở phía dưới thân cây sẽ chín trước.
Kỹ thuật thu hoạch cách trồng đậu tương lấy quả non có thể là nhổ cả cây hoặc ngắt từng quả/chùm quả. Nếu trồng trên diện tích nhỏ hoặc tại nhà, bạn có thể ngắt những quả đã đạt tiêu chuẩn chín non. Điều này cho phép các quả còn lại tiếp tục phát triển và thu hoạch được nhiều đợt. Khi thu hoạch trên diện tích lớn hoặc muốn thu hoạch nhanh gọn, có thể nhổ cả cây hoặc cắt ngang gốc, sau đó tuốt quả tại nơi tập trung. Nên thu hoạch vào buổi sáng sớm sau khi sương tan hoặc chiều mát để quả được tươi lâu hơn. Tránh thu hoạch vào giữa trưa nắng gắt.
Bảo quản đậu tương non sau thu hoạch
Đậu tương non sau khi thu hoạch cần được bảo quản đúng cách để giữ được độ tươi ngon và dinh dưỡng. Nếu sử dụng ngay, có thể rửa sạch và bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh vài ngày.
Để bảo quản lâu hơn, đặc biệt là khi thu hoạch với số lượng lớn, phương pháp chần (blanching) và đông lạnh là hiệu quả nhất. Quy trình chần như sau: Rửa sạch quả đậu, đun sôi nước, cho đậu vào chần nhanh khoảng 2-3 phút. Vớt đậu ra ngay lập tức và ngâm vào nước đá lạnh để dừng quá trình chín và giữ màu xanh tươi. Sau khi đậu nguội hoàn toàn, để ráo nước hoặc lau khô bớt rồi đóng gói vào túi hoặc hộp kín, bảo quản trong ngăn đá tủ lạnh. Đậu tương non đã chần và đông lạnh có thể giữ được chất lượng tốt trong nhiều tháng. Đây là một bước quan trọng để tận hưởng thành quả của việc áp dụng cách trồng đậu tương lấy quả non trong thời gian dài.
Một số vấn đề thường gặp và cách khắc phục
Trong quá trình trồng đậu tương lấy quả non, người trồng có thể gặp phải một số vấn đề.
Cây chậm phát triển, còi cọc
Nguyên nhân có thể do đất kém dinh dưỡng, đất bị nén chặt, thiếu nước hoặc bị sâu bệnh hại rễ. Khắc phục bằng cách cải tạo đất, đảm bảo tưới đủ ẩm, bón phân cân đối và kiểm tra rễ cây xem có bị sâu bệnh tấn công không.
Cây ra ít hoa hoặc không đậu quả
Có thể do thiếu ánh sáng, bón phân không cân đối (quá nhiều đạm làm cây tốt lá mà ít hoa), thiếu nước trong giai đoạn ra hoa, hoặc nhiệt độ quá cao/quá thấp. Đảm bảo cây nhận đủ ánh sáng mặt trời (ít nhất 6-8 giờ/ngày), điều chỉnh lượng phân bón, tưới nước đủ ẩm đúng giai đoạn.
Quả lép, hạt không mẩy
Thường do thiếu nước hoặc dinh dưỡng trong giai đoạn phát triển quả, bị sâu đục quả tấn công, hoặc cây bị bệnh. Đảm bảo tưới và bón phân đầy đủ trong giai đoạn này. Kiểm tra và phòng trừ sâu đục quả kịp thời.
Cây bị vàng lá
Có thể do thiếu sắt (đất kiềm), thiếu đạm, hoặc bị bệnh nấm/virus. Bón bổ sung phân chứa sắt (nếu đất kiềm), bón thúc đạm (nếu thiếu đạm), kiểm tra kỹ để xác định nguyên nhân gây bệnh và có biện pháp xử lý phù hợp.
Nắm được những vấn đề tiềm ẩn và cách trồng đậu tương lấy quả non để phòng ngừa và khắc phục sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc quản lý vườn cây và đạt được vụ mùa bội thu.
Kết luận
Cách trồng đậu tương lấy quả non không đòi hỏi kỹ thuật quá phức tạp, nhưng cần sự tỉ mỉ và quan tâm đến từng giai đoạn phát triển của cây. Từ việc lựa chọn giống phù hợp, chuẩn bị đất và hạt giống, đến chăm sóc cây trong suốt quá trình sinh trưởng và thu hoạch đúng thời điểm, mỗi bước đều góp phần tạo nên chất lượng và năng suất của quả non. Bằng việc áp dụng những hướng dẫn chi tiết trong bài viết này, bạn hoàn toàn có thể tự tay trồng và thu hoạch những trái đậu tương non tươi ngon, giàu dinh dưỡng ngay tại vườn nhà hoặc trên diện tích canh tác của mình. Chúc bạn thành công với vụ đậu tương sắp tới!