Kỹ thuật trồng chè xanh bằng cành thành công

Trồng chè xanh là một thú vui tao nhã và mang lại nhiều lợi ích, từ việc có nguồn trà sạch để thưởng thức đến việc tạo mảng xanh cho không gian sống. Trong các phương pháp nhân giống chè, cách trồng chè xanh bằng cành được ưa chuộng nhờ tốc độ nhanh và khả năng giữ nguyên đặc tính của cây mẹ. Bài viết này sẽ đi sâu vào kỹ thuật chi tiết, giúp bạn đọc tự tin thực hiện từ A đến Z để có được những cây chè khỏe mạnh từ những cành giâm đơn giản. Nếu bạn đang tìm hiểu về phương pháp này, hãy cùng khám phá những kiến thức hữu ích dưới đây.

Lợi ích của việc trồng chè xanh bằng cành

Nhân giống chè xanh bằng phương pháp giâm cành mang lại nhiều ưu điểm vượt trội so với các phương pháp khác như gieo hạt. Một trong những lợi ích quan trọng nhất là khả năng duy trì hoàn toàn đặc tính di truyền của cây mẹ. Điều này đặc biệt quan trọng khi bạn muốn nhân rộng một giống chè quý, có năng suất cao, chất lượng tốt, hoặc hương vị đặc trưng. Cây con được trồng từ cành giâm sẽ thừa hưởng chính xác những đặc điểm này, đảm bảo sự đồng nhất trong vườn chè của bạn.

Thêm vào đó, phương pháp giâm cành thường cho kết quả nhanh hơn so với gieo hạt. Hạt chè thường có lớp vỏ cứng và cần thời gian để nảy mầm, sau đó cây con phát triển chậm trong giai đoạn đầu. Ngược lại, cành giâm có thể ra rễ và phát triển thành cây độc lập trong thời gian tương đối ngắn, giúp bạn sớm có được cây trồng trưởng thành và bắt đầu thu hoạch. Quá trình chăm sóc cây con từ cành giâm cũng có thể đơn giản hơn so với cây trồng từ hạt, đặc biệt là trong việc kiểm soát sâu bệnh và đảm bảo sự sinh trưởng đồng đều.

Việc lựa chọn cách trồng chè xanh bằng cành cũng giúp tối ưu hóa việc sử dụng vật liệu giống. Bạn có thể tận dụng những cành non hoặc cành bánh tẻ từ cây chè mẹ khỏe mạnh, thay vì phải mua hạt giống. Điều này vừa tiết kiệm chi phí, vừa đảm bảo nguồn gốc giống rõ ràng và đáng tin cậy. Đối với những người trồng quy mô nhỏ hoặc hộ gia đình, việc tự nhân giống bằng cành là một phương pháp kinh tế và hiệu quả để mở rộng diện tích trồng chè.

Chọn vật liệu giâm cành chè xanh

Để đảm bảo tỷ lệ sống và sinh trưởng tốt cho cành giâm, việc lựa chọn vật liệu ban đầu là cực kỳ quan trọng. Bạn nên chọn cây chè mẹ khỏe mạnh, không sâu bệnh, sinh trưởng tốt và có năng suất ổn định. Cây mẹ càng khỏe thì cành giâm càng có nhiều nhựa sống và khả năng ra rễ càng cao. Tránh sử dụng cành từ những cây già cỗi, còi cọc hoặc đang bị bệnh.

Thời điểm lấy cành giâm cũng ảnh hưởng lớn đến thành công. Thời vụ giâm cành chè tốt nhất thường vào cuối vụ xuân hè hoặc đầu vụ thu, khi thời tiết ấm áp, độ ẩm cao và cây đang trong giai đoạn sinh trưởng mạnh. Tránh giâm cành vào lúc trời quá lạnh hoặc quá nóng, khô hạn. Nên lấy cành vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát để giảm thiểu sự mất nước.

Cành giâm lý tưởng là cành bánh tẻ, tức là cành không quá non mềm cũng không quá già hóa gỗ. Cành bánh tẻ thường có màu xanh hơi nâu, vỏ nhẵn, các mắt lá rõ ràng và đốt không quá dài. Kích thước cành giâm thường dài khoảng 15-20cm, có ít nhất 2-3 mắt lá. Phần gốc cành nên là phần gần gốc cây mẹ hơn, vì thường có khả năng ra rễ tốt hơn. Sử dụng dao hoặc kéo sắc bén để cắt cành một cách dứt khoát, tránh làm dập nát vết cắt.

Sau khi cắt, nên loại bỏ bớt lá ở phần gốc cành, chỉ để lại 1-2 lá ở phần ngọn để hạn chế thoát hơi nước nhưng vẫn đảm bảo quá trình quang hợp nhẹ. Vết cắt ở gốc cành nên được cắt vát 45 độ để tăng diện tích tiếp xúc với đất và dễ hút ẩm. Vết cắt ở ngọn cành thì cắt ngang, cách mắt lá cuối cùng khoảng 1-1.5cm. Cành sau khi cắt nên được xử lý ngay hoặc giữ ẩm trong khăn ẩm nếu chưa thể giâm ngay, tránh để cành bị héo.

Dụng cụ và vật liệu cần thiết

Để thực hiện cách trồng chè xanh bằng cành, bạn cần chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ và vật liệu sau:

1. Kéo cắt cành hoặc dao sắc bén: Dùng để cắt cành giâm từ cây mẹ. Đảm bảo dụng cụ được khử trùng sạch sẽ để tránh lây lan mầm bệnh.
2. Chất kích thích ra rễ (Rooting hormone): Có thể ở dạng bột hoặc dung dịch. Sử dụng chất kích thích ra rễ giúp tăng tỷ lệ thành công và đẩy nhanh quá trình hình thành rễ.
3. Chất nền giâm cành: Đây là yếu tố cực kỳ quan trọng. Chất nền lý tưởng phải tơi xốp, thoát nước tốt nhưng vẫn giữ được độ ẩm cần thiết, và sạch mầm bệnh. Các loại chất nền phổ biến bao gồm:
   • Cát sạch: Đảm bảo cát đã được rửa sạch và khử trùng (có thể phơi nắng hoặc xử lý nhiệt nhẹ).
   • Mùn dừa (Cocopeat): Rất tơi xốp và giữ ẩm tốt. Nên ngâm xả nước nhiều lần để loại bỏ muối.
   • Trấu hun (Rice hull charcoal): Giúp tăng độ tơi xốp và thoáng khí cho chất nền.
   • Hỗn hợp: Kết hợp cát, mùn dừa, trấu hun theo tỷ lệ phù hợp (ví dụ: 1 phần cát + 1 phần mùn dừa + 1 phần trấu hun, hoặc chỉ dùng mùn dừa trộn trấu hun). Tránh sử dụng đất thịt nặng.
4. Khay hoặc túi bầu giâm cành: Dùng để chứa chất nền và cành giâm. Khay giâm cành chuyên dụng có lỗ thoát nước và khoảng cách giữa các ô đều nhau là lựa chọn tốt. Nếu dùng túi bầu, chọn loại có kích thước nhỏ và đục lỗ thoát nước đầy đủ.
5. Bình tưới phun sương: Giúp giữ ẩm cho cành giâm và chất nền mà không làm dập nát.
6. Màng nilon hoặc nhà lưới/khung che: Tạo môi trường nhà kính mini để duy trì độ ẩm cao xung quanh cành giâm, rất cần thiết cho quá trình ra rễ.
7. Thuốc diệt nấm: Để xử lý cành giâm trước khi giâm hoặc phòng trừ nấm bệnh trong quá trình giâm.

Việc chuẩn bị kỹ lưỡng các dụng cụ và vật liệu này sẽ tạo tiền đề vững chắc cho quá trình giâm cành thành công, giúp bạn dễ dàng kiểm soát các yếu tố môi trường và bảo vệ cành giâm khỏi các tác nhân gây hại.

Chuẩn bị chất nền giâm cành

Chất nền đóng vai trò quyết định đến khả năng ra rễ của cành chè xanh. Một chất nền tốt cần đáp ứng các tiêu chí: tơi xốp, thoáng khí, thoát nước tốt, sạch mầm bệnh và giữ được độ ẩm vừa phải. Việc chuẩn bị chất nền đúng cách là một bước không thể bỏ qua trong cách trồng chè xanh bằng cành.

Nếu sử dụng cát, hãy đảm bảo đó là cát sông hoặc cát xây dựng đã được rửa sạch. Có thể rửa cát nhiều lần bằng nước sạch để loại bỏ bụi bẩn và các tạp chất. Sau khi rửa, nên phơi cát dưới nắng gắt để khử trùng tự nhiên. Nếu cần giâm số lượng lớn, có thể xử lý cát bằng cách ngâm nước nóng hoặc hóa chất diệt nấm pha loãng, sau đó xả lại thật sạch. Cát cung cấp sự thoát nước tuyệt vời và độ thoáng khí, giảm nguy cơ úng nước gây thối cành.

Mùn dừa là chất nền rất phổ biến hiện nay nhờ khả năng giữ ẩm và tơi xốp tốt. Tuy nhiên, mùn dừa thô thường chứa nhiều muối (đặc biệt nếu đến từ vùng nước lợ), có thể gây hại cho rễ non. Do đó, mùn dừa cần được xử lý kỹ lưỡng trước khi sử dụng. Cách xử lý hiệu quả nhất là ngâm mùn dừa trong nước sạch trong vài ngày, thay nước nhiều lần cho đến khi nước trong và đo độ EC (dẫn điện) ở mức an toàn (dưới 0.5 mS/cm nếu có máy đo, hoặc nếm thử thấy hết vị mặn). Sau khi ngâm xả, vắt bớt nước và có thể trộn thêm trấu hun hoặc perlite để tăng độ thoáng khí.

Trấu hun là vỏ trấu được đốt trong điều kiện thiếu oxy, tạo ra một vật liệu nhẹ, xốp, có khả năng giữ ẩm và thoáng khí tốt, đồng thời chứa một lượng kali hữu ích. Trấu hun cũng giúp cải thiện cấu trúc chất nền và ngăn ngừa một số loại nấm bệnh. Có thể sử dụng trấu hun nguyên chất hoặc trộn với các vật liệu khác.

Một hỗn hợp chất nền phổ biến cho giâm cành chè xanh là kết hợp mùn dừa và trấu hun theo tỷ lệ 1:1 hoặc 2:1 (mùn dừa nhiều hơn trấu hun). Hỗn hợp này cân bằng tốt giữa khả năng giữ ẩm và thoát nước. Nếu muốn tăng thêm độ tơi xốp, có thể thêm một ít perlite. Quan trọng là chất nền cuối cùng phải có cấu trúc hạt nhỏ, không vón cục, và khi nắm lại thấy ẩm nhưng không chảy nước. Trước khi giâm, làm ẩm chất nền bằng nước sạch hoặc dung dịch thuốc diệt nấm pha loãng (theo hướng dẫn sử dụng) để phòng bệnh.

Xử lý cành giâm trước khi trồng

Sau khi đã có những cành chè xanh đạt chuẩn, việc xử lý cành trước khi giâm sẽ tăng đáng kể tỷ lệ sống và khả năng ra rễ. Đây là một công đoạn quan trọng trong cách trồng chè xanh bằng cành mà bạn không nên bỏ qua.

Đầu tiên, ngay sau khi cắt cành từ cây mẹ, hãy kiểm tra lại từng cành một. Loại bỏ những cành bị dập nát, sâu bệnh hoặc không đạt tiêu chuẩn (quá non, quá già, đốt quá dài). Đảm bảo mỗi cành giâm có chiều dài và số mắt lá phù hợp như đã mô tả ở trên (khoảng 15-20cm, 2-3 mắt lá).

Tiếp theo, tiến hành loại bỏ bớt lá. Ở phần gốc cành (khoảng 2/3 chiều dài cành), hãy cắt bỏ hết lá để khi giâm vào chất nền, lá không bị ngập nước gây thối rữa. Ở phần ngọn cành, chỉ để lại 1-2 lá. Nếu lá quá to, có thể cắt bớt một nửa phiến lá để giảm sự thoát hơi nước, giúp cành giâm giữ được lượng nước cần thiết cho đến khi ra rễ. Việc này rất quan trọng trong điều kiện môi trường chưa đạt độ ẩm tối ưu.

Sử dụng chất kích thích ra rễ là một biện pháp hữu hiệu. Có nhiều loại chất kích thích ra rễ trên thị trường, phổ biến là các loại chứa Auxin tổng hợp như IBA (Indole-3-butyric acid) hoặc NAA (Naphthaleneacetic acid). Nếu dùng dạng bột, làm ẩm nhẹ phần gốc cành (vết cắt vát), sau đó nhúng vào bột sao cho bột bám đều quanh vết cắt khoảng 1-2cm. Gõ nhẹ để loại bỏ lượng bột thừa. Nếu dùng dạng dung dịch, pha theo nồng độ khuyến cáo trên bao bì, sau đó ngâm phần gốc cành vào dung dịch trong vài giây hoặc vài phút (tùy loại và nồng độ). Việc này cung cấp hormone giúp tế bào ở gốc cành phân chia và hình thành mô sẹo (callus), từ đó phát triển thành rễ.

Sau khi xử lý bằng chất kích thích ra rễ, bạn có thể nhúng nhanh phần gốc cành vào dung dịch thuốc diệt nấm pha loãng để phòng ngừa nấm bệnh tấn công vết cắt. Một số loại thuốc diệt nấm thông thường như Ridomil Gold, Benomyl có thể được sử dụng theo liều lượng khuyến cáo cho cây con hoặc giâm cành. Việc này giúp bảo vệ cành giâm trong giai đoạn đầu khi chúng còn rất yếu và dễ bị nấm hại.

Cuối cùng, cành giâm đã xử lý cần được giâm ngay vào chất nền đã chuẩn bị sẵn. Tránh để cành đã xử lý chất kích thích hoặc thuốc nấm phơi khô ngoài không khí quá lâu. Nếu chưa thể giâm ngay, giữ cành trong điều kiện ẩm mát.

Kỹ thuật giâm cành chè xanh vào chất nền

Sau khi đã chuẩn bị cành giâm và chất nền, bạn tiến hành giâm cành vào khay hoặc túi bầu. Bước này cần thực hiện nhẹ nhàng và chính xác để không làm hỏng vết cắt hoặc lớp chất kích thích ra rễ đã xử lý. Việc tuân thủ đúng kỹ thuật giâm sẽ tối ưu hóa cơ hội ra rễ của cành trong quá trình cách trồng chè xanh bằng cành.

Trước hết, đảm bảo chất nền trong khay hoặc túi bầu đã được làm ẩm vừa phải. Không nên để chất nền quá khô hoặc quá ướt sũng. Dùng ngón tay hoặc một que nhỏ tạo lỗ sâu khoảng 3-5cm giữa khay hoặc túi bầu. Độ sâu của lỗ tùy thuộc vào chiều dài phần gốc cành cần giâm.

Cẩn thận cầm cành giâm đã xử lý (có thể đã nhúng chất kích thích ra rễ và thuốc nấm), đưa phần gốc cành vào lỗ đã tạo. Chú ý không làm trôi hoặc bong tróc lớp chất kích thích ra rễ ở gốc. Giâm cành thẳng đứng hoặc hơi nghiêng một góc nhỏ. Đảm bảo ít nhất một mắt lá ở phần gốc cành (đã cắt bỏ lá) nằm dưới mặt chất nền. Đây là nơi rễ thường hình thành.

Sau khi đặt cành vào lỗ, nhẹ nhàng dùng tay ấn chặt chất nền xung quanh gốc cành để cố định cành và đảm bảo chất nền tiếp xúc tốt với vết cắt. Tránh ấn quá mạnh làm nén chặt chất nền, điều này sẽ làm giảm độ thoáng khí và cản trở rễ phát triển. Khoảng cách giữa các cành giâm trong khay nên vừa đủ để lá không chạm vào nhau, giúp không khí lưu thông và giảm nguy cơ lây lan nấm bệnh.

Sau khi giâm xong tất cả các cành, dùng bình tưới phun sương tưới nhẹ một lần nữa lên bề mặt chất nền để làm ẩm đều và giúp chất nền lèn chặt hơn xung quanh gốc cành. Nước tưới nên là nước sạch, không chứa hóa chất độc hại.

Ngay sau khi giâm, cần tạo môi trường có độ ẩm cao cho cành. Đây là yếu tố cực kỳ quan trọng, quyết định sự thành bại của việc giâm cành chè. Cành giâm chưa có rễ nên không thể hút nước từ đất, chúng chỉ hấp thụ nước qua lá và thân non. Môi trường ẩm giúp giảm tối đa sự thoát hơi nước, giữ cho cành không bị héo. Có thể phủ màng nilon lên trên khay giâm hoặc đặt khay vào nhà lưới/khung che có mái che và xung quanh phủ lưới/màng để giữ ẩm. Đảm bảo có khe hở nhỏ để thông khí, tránh nhiệt độ quá cao hoặc tù đọng.

Chăm sóc cành giâm trong giai đoạn ra rễ

Giai đoạn sau khi giâm cành cho đến khi cành ra rễ là thời kỳ quan trọng nhất, đòi hỏi sự chăm sóc tỉ mỉ và duy trì các điều kiện môi trường tối ưu. Để thành công với cách trồng chè xanh bằng cành, bạn cần chú ý đặc biệt đến các yếu tố sau:

1. Độ ẩm không khí: Đây là yếu tố sống còn. Cành giâm cần độ ẩm không khí rất cao, lý tưởng nhất là trên 80%. Việc sử dụng màng nilon che phủ hoặc đặt trong nhà lưới kín sẽ giúp duy trì độ ẩm này. Tuy nhiên, cần theo dõi để tránh nhiệt độ tăng quá cao bên trong. Nếu nhiệt độ vượt quá 35°C, có thể mở hé màng hoặc lưới để thông khí và giảm nhiệt.
2. Độ ẩm chất nền: Chất nền cần được giữ ẩm liên tục nhưng không được úng nước. Tưới phun sương nhẹ nhàng lên bề mặt chất nền khi thấy hơi khô. Tần suất tưới tùy thuộc vào loại chất nền, nhiệt độ và độ ẩm môi trường. Có thể kiểm tra độ ẩm bằng cách dùng ngón tay ấn nhẹ vào chất nền. Nếu thấy chất nền ẩm, dính nhưng không chảy nước là đạt yêu cầu. Trung bình, có thể tưới 1-2 lần mỗi ngày bằng bình phun sương vào buổi sáng sớm và chiều mát.
3. Ánh sáng: Cành giâm cần ánh sáng để quang hợp nhẹ, nhưng không được phơi trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời gay gắt. Ánh nắng trực tiếp sẽ làm tăng nhiệt độ, giảm độ ẩm và gây cháy lá, héo cành. Nên đặt khay giâm ở nơi có bóng râm, dưới lưới che hoặc dưới tán cây lớn. Cung cấp ánh sáng tán xạ là tốt nhất.
4. Nhiệt độ: Nhiệt độ lý tưởng cho quá trình ra rễ của chè xanh thường nằm trong khoảng 20-30°C. Nhiệt độ quá thấp sẽ làm chậm quá trình ra rễ, quá cao dễ gây sốc nhiệt và chết cành. Kiểm soát nhiệt độ trong phạm vi này, kết hợp với độ ẩm cao, sẽ thúc đẩy cành ra rễ nhanh và khỏe.
5. Thông gió: Mặc dù cần độ ẩm cao, nhưng cũng không được để không khí tù đọng. Thông gió nhẹ nhàng định kỳ (ví dụ: mở hé che phủ vào buổi sáng sớm hoặc chiều tối) giúp giảm nguy cơ nấm bệnh phát triển. Nếu thấy có dấu hiệu nấm mốc trên cành hoặc chất nền, cần xử lý ngay bằng thuốc diệt nấm và tăng cường thông gió.
6. Kiểm tra sâu bệnh: Thường xuyên kiểm tra các dấu hiệu sâu bệnh trên cành giâm, đặc biệt là nấm mốc trắng hoặc thối đen ở gốc cành. Nếu phát hiện, loại bỏ ngay cành bị bệnh để tránh lây lan và xử lý bằng thuốc diệt nấm phù hợp.

Thời gian để cành chè xanh ra rễ thường mất từ 4-8 tuần, tùy thuộc vào giống chè, điều kiện môi trường và kỹ thuật chăm sóc. Dấu hiệu nhận biết cành đã ra rễ là khi bạn thấy các chồi non bắt đầu mọc ở nách lá hoặc ngọn cành, và khi kéo nhẹ cành thấy có lực giữ lại (do rễ bám vào chất nền). Không nên nôn nóng nhổ cành lên kiểm tra rễ quá sớm, vì có thể làm đứt rễ non.

Dấu hiệu nhận biết cành giâm đã ra rễ và sẵn sàng chuyển bầu

Sau vài tuần chăm sóc tỉ mỉ, bạn sẽ bắt đầu thấy những dấu hiệu cho thấy cành chè xanh giâm đã thành công và rễ đang phát triển. Việc nhận biết đúng thời điểm chuyển cây sang giai đoạn tiếp theo là rất quan trọng để đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh lâu dài. Đây là một phần không thể thiếu trong quy trình cách trồng chè xanh bằng cành.

Dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy cành giâm đã ra rễ là sự xuất hiện của những chồi non mới. Ban đầu, bạn có thể thấy các mắt lá bắt đầu sưng lên và sau đó nảy ra những lá non màu xanh tươi. Sự sinh trưởng của chồi và lá mới cho thấy cành giâm đang hoạt động trao đổi chất và có khả năng hấp thụ nước, dưỡng chất từ chất nền thông qua hệ thống rễ mới hình thành.

Ngoài ra, bạn có thể kiểm tra bằng cách kéo nhẹ cành giâm lên. Nếu cảm thấy có lực giữ lại, chứng tỏ rễ đã hình thành và bám vào chất nền. Tuy nhiên, thao tác này cần hết sức nhẹ nhàng để tránh làm đứt rễ non. Nếu bạn thấy cành vẫn dễ dàng nhổ lên mà không có lực cản, có thể rễ chưa hình thành hoặc còn quá yếu.

Một cách kiểm tra khác, đặc biệt nếu bạn giâm trong khay hoặc túi bầu trong suốt, là quan sát rễ mọc xuyên qua chất nền và bám vào thành khay/túi. Khi thấy rễ màu trắng ngà, khỏe mạnh xuất hiện rõ ràng, đó là dấu hiệu chắc chắn cành đã bén rễ tốt.

Thời điểm thích hợp để chuyển cành giâm đã ra rễ sang bầu hoặc chậu lớn hơn thường là khi cây con có ít nhất 2-3 lá thật mới và hệ thống rễ đã tương đối phát triển, đủ sức tự cung cấp nước và dinh dưỡng. Nếu để cây con quá lâu trong khay giâm chật chội với lượng chất nền ít ỏi, rễ có thể bị bó lại, ảnh hưởng đến sự phát triển sau này. Ngược lại, nếu chuyển quá sớm khi rễ còn yếu, cây con có thể bị sốc và chết.

Thông thường, quá trình này mất khoảng 1.5 đến 2 tháng sau khi giâm cành, tùy thuộc vào điều kiện chăm sóc và giống chè. Khi cây con đã có những dấu hiệu trên, chúng đã sẵn sàng cho giai đoạn tiếp theo trong quy trình cách trồng chè xanh bằng cành, đó là chuyển sang bầu ươm hoặc vị trí trồng cố định.

Chuyển cây con từ cành giâm sang bầu ươm

Khi cành giâm đã ra rễ khỏe mạnh và có chồi lá mới, đã đến lúc chuyển chúng sang bầu ươm hoặc chậu lớn hơn để cây có không gian và dinh dưỡng phát triển tiếp trước khi trồng ra đất. Đây là một bước chuyển tiếp quan trọng trong cách trồng chè xanh bằng cành.

Chuẩn bị bầu ươm hoặc chậu: Sử dụng túi bầu nilon chuyên dụng cho cây giống (kích thước khoảng 10x15cm hoặc lớn hơn tùy ý). Đảm bảo túi bầu có đục lỗ thoát nước đầy đủ ở đáy và xung quanh. Chất nền cho bầu ươm cần giàu dinh dưỡng hơn chất nền giâm cành, nhưng vẫn phải tơi xốp và thoát nước tốt. Hỗn hợp phổ biến gồm: đất sạch (đất phù sa, đất vườn tơi xốp) trộn với phân hữu cơ hoai mục (phân trùn quế, phân bò ủ hoai) và một ít trấu hun hoặc xơ dừa đã xử lý theo tỷ lệ khoảng 60% đất, 30% phân hữu cơ, 10% trấu hun/xơ dừa. Trộn đều hỗn hợp chất nền, làm ẩm vừa phải rồi cho vào đầy các túi bầu.

Tiến hành chuyển cây: Tưới nhẹ khay giâm trước khi chuyển cây để chất nền mềm hơn và rễ ít bị tổn thương. Cẩn thận nhấc từng cây con ra khỏi khay giâm. Có thể dùng que nhỏ hoặc ngón tay nhẹ nhàng tách chất nền xung quanh rễ. Tránh kéo mạnh làm đứt rễ. Giữ bầu đất quanh rễ càng nguyên vẹn càng tốt.

Đặt cây con vào giữa túi bầu đã có chất nền. Một tay giữ cây thẳng đứng, một tay nhẹ nhàng lấp đầy chất nền xung quanh gốc cây. Ấn nhẹ chất nền để cố định cây, đảm bảo không có khoảng trống khí quanh rễ. Vị trí gốc cây con nên ngang bằng hoặc hơi thấp hơn miệng bầu một chút.

Sau khi chuyển bầu xong, tưới nhẹ nhàng lại một lần nữa để chất nền ổn định và cung cấp độ ẩm cho cây con. Đặt các bầu cây ở nơi có bóng râm mát mẻ, tránh ánh nắng trực tiếp.

Chăm sóc sau chuyển bầu: Giai đoạn này, cây con cần được thích nghi dần với môi trường mới. Tiếp tục giữ ẩm cho chất nền bằng cách tưới nước đều đặn khi thấy bề mặt se khô. Tránh tưới quá nhiều gây úng. Cung cấp ánh sáng tán xạ hoặc bán phần. Sau khoảng 1-2 tuần khi cây đã phục hồi và bắt đầu sinh trưởng trở lại, có thể dần dần cho cây tiếp xúc với ánh sáng mạnh hơn. Có thể bắt đầu bón phân loãng (ví dụ: phân NPK hòa tan nồng độ rất loãng hoặc phân bón lá) sau khi cây bén rễ ổn định trong bầu mới khoảng 2-3 tuần để thúc đẩy sinh trưởng.

Chăm sóc cây chè con trong bầu ươm

Sau khi cây chè con từ cành giâm đã được chuyển sang bầu ươm, giai đoạn này là thời gian để cây phát triển hệ rễ và thân lá đủ khỏe mạnh trước khi được trồng ra ngoài đất vườn. Chăm sóc đúng cách trong bầu ươm sẽ đảm bảo cây có nền tảng vững chắc cho sự phát triển sau này khi thực hiện các bước cuối cùng trong cách trồng chè xanh bằng cành.

Tưới nước: Giữ cho chất nền trong bầu luôn ẩm nhưng không bị úng. Tần suất tưới tùy thuộc vào thời tiết và loại chất nền, thường là 1-2 lần mỗi ngày trong những ngày nắng nóng, hoặc ít hơn khi trời mát mẻ, ẩm ướt. Kiểm tra độ ẩm bằng cách chạm vào chất nền. Tưới vào sáng sớm hoặc chiều mát là tốt nhất. Tránh tưới lên lá vào buổi tối để hạn chế nấm bệnh.

Ánh sáng: Cây chè con cần ánh sáng để quang hợp. Nên đặt bầu ươm ở nơi có ánh sáng đầy đủ nhưng tránh ánh nắng gay gắt trực tiếp vào buổi trưa, đặc biệt trong những ngày hè nắng nóng. Vị trí dưới lưới che nắng (có độ che sáng khoảng 50%) hoặc dưới tán cây lớn là lý tưởng. Ánh sáng đủ giúp cây quang hợp tốt, lá xanh mướt và thân mập mạp.

Bón phân: Khi cây con đã bén rễ và bắt đầu mọc lá mới (khoảng 2-3 tuần sau khi chuyển bầu), bạn có thể bắt đầu bón phân để cung cấp dinh dưỡng thúc đẩy sinh trưởng. Sử dụng các loại phân bón lá hoặc phân NPK hòa tan nồng độ rất loãng. Ví dụ, pha loãng phân NPK 20-20-15 hoặc 30-10-10 theo tỷ lệ 1g/lít nước, tưới vào gốc hoặc phun lên lá (vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát). Bón định kỳ 7-10 ngày/lần. Có thể xen kẽ sử dụng phân bón hữu cơ dạng lỏng pha loãng. Tránh bón phân khi đất khô hoặc dưới trời nắng gắt.

Kiểm soát sâu bệnh: Thường xuyên kiểm tra các bầu cây để phát hiện sớm sâu bệnh hại. Các loại sâu bệnh thường gặp trên cây chè con bao gồm rệp sáp, nhện đỏ, bọ xít muỗi, và các bệnh nấm như đốm lá, thán thư. Nếu phát hiện, sử dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp. Đối với số lượng ít, có thể bắt sâu bằng tay hoặc rửa trôi bằng nước. Nếu bệnh nặng, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học hoặc hóa học theo khuyến cáo, đảm bảo liều lượng và thời gian cách ly.

Tỉa ngọn (tùy chọn): Khi cây con đạt chiều cao khoảng 20-30cm và có vài cành bên, bạn có thể tiến hành bấm ngọn chính để khuyến khích cây đẻ nhiều nhánh bên, tạo tán cây sau này được rậm rạp và cho năng suất cao hơn. Thao tác này nên thực hiện khi cây đang sinh trưởng tốt.

Thời gian cây con ở trong bầu ươm có thể kéo dài từ 3 đến 6 tháng, tùy thuộc vào tốc độ sinh trưởng và kích thước cây bạn muốn có trước khi trồng ra đất cố định. Khi cây con đạt chiều cao khoảng 30-40cm, thân mập mạp, lá xanh tốt và hệ rễ đã ăn đầy bầu, chúng đã sẵn sàng để được trồng ra vườn hoặc chậu lớn hơn.

Chuẩn bị đất và vị trí trồng chè xanh vĩnh viễn

Khi cây chè con từ cành giâm đã đủ tiêu chuẩn để trồng ra đất cố định, việc chuẩn bị đất và vị trí trồng là bước tiếp theo quyết định sự thành công lâu dài của vườn chè. Đây là khâu quan trọng để hoàn thành quy trình cách trồng chè xanh bằng cành và bắt đầu thu hoạch.

Chè xanh thích hợp với loại đất chua nhẹ, giàu mùn, tơi xốp và thoát nước tốt. Độ pH lý tưởng cho cây chè là từ 4.5 đến 6.0. Tránh trồng chè trên đất sét nặng, đất nhiễm mặn, nhiễm phèn hoặc đất quá khô cằn.

Vị trí trồng: Chọn nơi có đủ ánh sáng mặt trời (ít nhất 6 giờ mỗi ngày), nhưng cũng có thể chịu được một phần bóng râm vào buổi trưa. Đất cần có độ dốc nhẹ để thoát nước tốt, tránh ngập úng. Tránh trồng ở vùng trũng thấp dễ bị đọng nước hoặc nơi có gió mạnh liên tục.

Làm đất: Cày bừa đất kỹ lưỡng, loại bỏ cỏ dại, đá và các vật cản khác. Đối với diện tích lớn, có thể lên luống để dễ chăm sóc và thoát nước. Luống nên rộng khoảng 1.2-1.5m, cao 20-30cm. Đối với trồng trong chậu lớn, chọn chậu có đường kính và chiều cao tối thiểu 30-40cm và đảm bảo có lỗ thoát nước ở đáy.

Cải tạo đất: Nếu đất vườn không đạt tiêu chuẩn, cần tiến hành cải tạo. Đối với đất chua quá (pH thấp), có thể bón vôi bột hoặc dolomite với liều lượng phù hợp (kiểm tra độ pH của đất trước khi bón). Nếu đất kiềm (pH cao), có thể sử dụng lưu huỳnh bột hoặc phân bón có tính axit. Để tăng độ mùn và cải thiện cấu trúc đất, bón một lượng lớn phân hữu cơ hoai mục (phân bò, phân gà, phân xanh, rơm rạ ủ hoai) vào đất trước khi trồng, cày xới vùi lấp. Lượng phân hữu cơ có thể từ 10-20 tấn/ha hoặc nhiều hơn tùy độ nghèo dinh dưỡng của đất. Đối với trồng chậu, sử dụng hỗn hợp đất trồng thương mại chất lượng tốt trộn thêm phân hữu cơ hoặc tự trộn theo công thức đất tơi xốp giàu dinh dưỡng.

Đào hố trồng: Đào hố hoặc rạch hàng trên luống với khoảng cách trồng phù hợp với giống chè và mục đích trồng (trồng lấy lá, trồng làm cảnh). Khoảng cách trồng chè phổ biến là hàng cách hàng 1-1.2m, cây cách cây 0.4-0.6m. Kích thước hố trồng nên lớn hơn bầu cây con một chút, khoảng 20x20x20cm.

Bón lót: Trước khi trồng, bón lót vào đáy hố một lớp phân hữu cơ hoai mục hoặc phân vi sinh, có thể trộn thêm một ít phân lân nung chảy. Lượng phân bón lót vừa đủ, tránh bón quá nhiều gây cháy rễ non. Trộn đều phân bón lót với một ít đất trước khi đặt cây.

Để đảm bảo cây chè xanh có môi trường tốt nhất để phát triển mạnh mẽ sau khi rời bầu ươm, việc chuẩn bị đất đai và vị trí trồng một cách cẩn thận là cực kỳ quan trọng. Điều này tạo nền tảng cho năng suất và chất lượng trà về sau.

Kỹ thuật trồng cây chè con ra đất cố định

Sau khi đất và vị trí trồng đã được chuẩn bị kỹ lưỡng, tiến hành trồng cây chè con từ bầu ươm ra đất cố định. Đây là bước cuối cùng trong quy trình cách trồng chè xanh bằng cành trước khi cây bắt đầu sinh trưởng và phát triển lâu dài.

Thời điểm trồng tốt nhất thường là vào đầu mùa mưa hoặc những ngày có thời tiết mát mẻ, râm mát. Tránh trồng vào lúc trời nắng gắt hoặc khi đất quá khô. Tưới nước nhẹ nhàng vào bầu cây trước khi trồng khoảng 1-2 giờ để bầu đất đủ ẩm và rễ cây ít bị đứt gãy khi xé bỏ túi bầu.

Cẩn thận xé bỏ túi bầu nilon. Nếu rễ cây đã ăn đầy bầu và bó lại, có thể nhẹ nhàng gỡ tơi một ít rễ ở đáy bầu để khuyến khích rễ mọc lan ra ngoài. Kiểm tra xem có sâu bệnh hay rễ bị thối không, nếu có thì loại bỏ phần bị bệnh.

Đặt bầu cây vào giữa hố đã đào. Điều chỉnh sao cho mặt bầu cây ngang bằng hoặc hơi thấp hơn mặt đất xung quanh một chút (khoảng 1-2cm). Điều này giúp nước tưới hoặc nước mưa dễ dàng thấm vào gốc cây. Đảm bảo cây đứng thẳng.

Lấp đất xung quanh gốc cây bằng hỗn hợp đất đã chuẩn bị hoặc đất mặt tơi xốp. Dùng tay ấn nhẹ đất xung quanh gốc để loại bỏ bọt khí và cố định cây. Không nên nén đất quá chặt.

Ngay sau khi trồng xong, tưới nước thật đẫm vào gốc cây. Việc này giúp đất lèn chặt hơn quanh rễ và cung cấp độ ẩm cần thiết cho cây con thích nghi với môi trường mới. Nước tưới nên từ từ để đất có thời gian ngấm hết.

Sau khi trồng, có thể phủ một lớp vật liệu giữ ẩm xung quanh gốc cây như rơm rạ khô, cỏ khô, vỏ trấu hoặc bã chè. Lớp phủ này giúp giữ ẩm cho đất, hạn chế cỏ dại và điều hòa nhiệt độ đất. Chú ý không phủ sát gốc cây để tránh nấm bệnh.

Nếu trồng vào mùa khô, cần che nắng cho cây con trong vài ngày đầu để giảm bớt sự bốc hơi nước và giúp cây nhanh chóng hồi phục sau khi chuyển vị trí. Có thể dùng cành cây, lá dừa hoặc lưới che nắng để tạo bóng râm tạm thời.

Giữ ẩm cho đất trong vài tuần đầu sau khi trồng là rất quan trọng. Tưới nước đều đặn, tùy thuộc vào thời tiết. Khi cây đã bén rễ và bắt đầu mọc chồi mới, có thể giảm tần suất tưới nhưng vẫn đảm bảo đất không bị khô hạn kéo dài.

Chăm sóc cây chè sau khi trồng ra đất

Sau khi cây chè xanh được trồng ra đất cố định, việc chăm sóc định kỳ sẽ quyết định sự sinh trưởng và năng suất của cây về sau. Đây là giai đoạn duy trì và phát triển cây chè sau khi áp dụng cách trồng chè xanh bằng cành.

Tưới nước: Cây chè cần đủ ẩm, đặc biệt là trong giai đoạn cây con và vào mùa khô. Tưới nước đều đặn, đảm bảo đất luôn ẩm ở tầng rễ nhưng không bị ngập úng. Lượng nước và tần suất tưới phụ thuộc vào loại đất, thời tiết và tuổi cây. Vào mùa khô, có thể cần tưới 2-3 lần mỗi tuần.

Bón phân: Cây chè là loại cây trồng lấy lá, do đó cần nhiều dinh dưỡng, đặc biệt là đạm để phát triển thân lá. Bón phân định kỳ để cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho cây.

• Giai đoạn cây con (khoảng 1 năm đầu): Bón phân NPK cân đối hoặc phân hữu cơ kết hợp với phân hóa học. Có thể sử dụng phân NPK 16-16-8 hoặc 20-20-15. Chia làm nhiều lần bón trong năm (ví dụ 3-4 lần), mỗi lần bón một lượng nhỏ, rải quanh gốc và xới nhẹ vùi lấp hoặc hòa tan tưới vào gốc.
• Giai đoạn kinh doanh (cây trưởng thành, thu hoạch): Bón tăng cường phân đạm là chính, kết hợp lân và kali. Sử dụng các loại phân NPK chuyên dùng cho cây chè hoặc urê, SA, lân, kali riêng lẻ. Lượng phân bón và tỷ lệ các loại phân cần điều chỉnh tùy thuộc vào năng suất thu hoạch, độ phì nhiêu của đất và khuyến cáo của địa phương. Nên bón sau mỗi đợt thu hoạch hoặc định kỳ theo mùa vụ. Bón phân hữu cơ hoai mục bổ sung định kỳ 1-2 lần/năm giúp cải tạo đất và cung cấp dinh dưỡng bền vững.

Làm cỏ: Thường xuyên làm sạch cỏ xung quanh gốc cây và trong vườn chè để tránh cạnh tranh dinh dưỡng và hạn chế nơi trú ẩn của sâu bệnh. Có thể làm cỏ bằng tay, máy hoặc sử dụng thuốc diệt cỏ (chỉ dùng cho các loại cỏ khó trị và tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn sử dụng để không ảnh hưởng đến cây chè và chất lượng sản phẩm).

Cắt tỉa tạo tán: Cắt tỉa là công việc cực kỳ quan trọng trong chăm sóc chè để tạo hình tán cây, kích thích đẻ nhánh, dễ thu hoạch và duy trì năng suất cao.

• Giai đoạn kiến thiết cơ bản (trước khi thu hoạch): Cắt tỉa tạo hình để cây có bộ khung tán thấp, rộng, thuận lợi cho việc hái chè sau này. Thường tiến hành bấm ngọn, tỉa cành tạo 3-4 cành cấp 1 khỏe mạnh.
• Giai đoạn kinh doanh: Tiến hành cắt hái chè theo định kỳ (thường hái tôm 1 lá hoặc tôm 2-3 lá). Sau mỗi đợt hái, cây sẽ bật chồi mới. Cắt tỉa đốn định kỳ (đốn nhẹ, đốn lửng, đốn đau) sau vài năm để trẻ hóa cây, phục hồi sinh trưởng và năng suất. Kỹ thuật cắt tỉa chi tiết phụ thuộc vào từng giống chè và mục tiêu sản xuất.

Phòng trừ sâu bệnh: Cây chè dễ bị tấn công bởi nhiều loại sâu bệnh như rầy xanh, bọ xít muỗi, nhện đỏ, bọ cánh tơ, bệnh thán thư, bệnh phồng lá… Thường xuyên thăm vườn để phát hiện sớm và áp dụng các biện pháp phòng trừ kịp thời. Ưu tiên sử dụng các biện pháp sinh học, thủ công và quản lý dịch hại tổng hợp (IPM). Chỉ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học khi thật cần thiết và tuân thủ đúng nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng và nồng độ, đúng cách). Đảm bảo thời gian cách ly an toàn trước khi thu hoạch.

Thời gian từ khi trồng cây chè con từ cành giâm ra đất đến khi có thể bắt đầu thu hoạch búp chè non đầu tiên thường mất khoảng 1-2 năm, tùy thuộc vào giống và điều kiện chăm sóc. Cây sẽ cho năng suất ổn định sau khoảng 3-4 năm.

Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ sống của cành giâm chè xanh

Thành công của cách trồng chè xanh bằng cành phụ thuộc vào sự kết hợp của nhiều yếu tố. Hiểu rõ và kiểm soát được các yếu tố này sẽ giúp bạn tăng tỷ lệ sống của cành giâm và có được những cây chè con khỏe mạnh.

1. Chất lượng cành giâm: Yếu tố tiên quyết. Cành phải được lấy từ cây mẹ khỏe mạnh, không sâu bệnh, ở đúng giai đoạn bánh tẻ, vết cắt sắc gọn và được xử lý đúng cách ngay sau khi cắt. Cành quá non hoặc quá già đều khó ra rễ.
2. Chất nền giâm cành: Như đã phân tích, chất nền cần tơi xốp, thoáng khí, thoát nước tốt, sạch mầm bệnh và giữ ẩm vừa phải. Chất nền bị nén chặt, úng nước hoặc nhiễm mầm bệnh sẽ gây thối cành.
3. Độ ẩm môi trường: Cành giâm chưa có rễ, phụ thuộc hoàn toàn vào việc hấp thụ nước qua biểu bì. Độ ẩm không khí cao (trên 80%) là cực kỳ quan trọng để giảm thoát hơi nước, ngăn cành bị héo. Việc che phủ tạo môi trường nhà kính mini là cần thiết.
4. Nhiệt độ: Nhiệt độ quá thấp hoặc quá cao đều ức chế quá trình ra rễ. Duy trì nhiệt độ trong khoảng tối ưu (20-30°C) sẽ thúc đẩy sự hình thành rễ.
5. Ánh sáng: Cành giâm cần ánh sáng tán xạ để quang hợp nhẹ, cung cấp năng lượng cho quá trình ra rễ. Ánh sáng trực tiếp gây hại, thiếu sáng hoàn toàn cũng không tốt.
6. Sử dụng chất kích thích ra rễ: Mặc dù chè xanh có khả năng ra rễ tự nhiên, việc sử dụng chất kích thích ra rễ chứa Auxin giúp tăng đáng kể tỷ lệ thành công, đặc biệt đối với các giống khó ra rễ.
7. Phòng trừ sâu bệnh: Cành giâm rất nhạy cảm với nấm bệnh, đặc biệt là nấm gây thối gốc. Xử lý cành và chất nền bằng thuốc diệt nấm, kết hợp thông gió hợp lý, giúp bảo vệ cành giâm trong giai đoạn đầu.
8. Kỹ thuật giâm: Giâm cành quá sâu hoặc quá nông, làm dập nát gốc cành, giâm khi chất nền quá khô hoặc quá ướt đều ảnh hưởng tiêu cực đến tỷ lệ sống.
9. Thời vụ giâm: Chọn thời điểm trong năm có điều kiện thời tiết thuận lợi (ấm áp, độ ẩm cao) sẽ giúp cành giâm có môi trường tốt nhất để bén rễ.

Kiểm soát tốt các yếu tố này sẽ giúp bạn nâng cao hiệu quả của cách trồng chè xanh bằng cành và thu được kết quả như mong đợi.

So sánh trồng chè xanh bằng cành và bằng hạt

Khi bắt đầu trồng chè, người trồng thường cân nhắc giữa hai phương pháp nhân giống chính: gieo hạt và giâm cành. Mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng, ảnh hưởng đến đặc điểm của cây trồng và quy trình chăm sóc. So sánh hai phương pháp này sẽ làm rõ hơn vai trò của cách trồng chè xanh bằng cành.

Trồng bằng hạt:

• Ưu điểm: Cây con có bộ rễ cọc khỏe mạnh, ăn sâu vào đất, giúp cây chống chịu hạn hán và gió bão tốt hơn. Cây có tuổi thọ cao hơn. Phương pháp này tạo ra sự đa dạng di truyền, có thể phát hiện ra những cây chè có đặc tính mới, tốt hơn (thường áp dụng trong nghiên cứu và lai tạo giống). Chi phí hạt giống ban đầu có thể thấp hơn cành giâm.
• Nhược điểm: Cây con từ hạt không giữ được đặc tính nguyên bản của cây mẹ do có sự phân ly di truyền. Điều này dẫn đến sự không đồng đều về năng suất, chất lượng và đặc điểm sinh trưởng giữa các cây con. Thời gian cây con sinh trưởng trong vườn ươm lâu hơn. Tỷ lệ nảy mầm của hạt có thể không cao và đòi hỏi kỹ thuật xử lý hạt (ngâm, ủ) phức tạp hơn. Cây con giai đoạn đầu phát triển chậm.

Trồng bằng cành (giâm cành):

• Ưu điểm: Duy trì hoàn toàn đặc tính di truyền của cây mẹ, đảm bảo tính đồng nhất về năng suất, chất lượng và đặc điểm sinh trưởng trong vườn chè. Thời gian từ giâm cành đến khi có cây con đủ tiêu chuẩn trồng ra đất nhanh hơn so với gieo hạt. Dễ dàng nhân rộng những giống chè quý, có chất lượng cao. Cây con giai đoạn đầu sinh trưởng nhanh hơn.
• Nhược điểm: Cây con có bộ rễ chùm, ăn nông hơn rễ cọc, nên khả năng chống chịu hạn hán và gió bão kém hơn. Cây có thể có tuổi thọ kinh tế ngắn hơn so với cây trồng từ hạt. Đòi hỏi kỹ thuật giâm cành và chăm sóc vườn ươm cành giâm tỉ mỉ hơn (đặc biệt là yêu cầu về độ ẩm). Chi phí đầu tư ban đầu cho vườn ươm giâm cành có thể cao hơn (nhà che, hệ thống tưới, chất kích thích).

Nhìn chung, cách trồng chè xanh bằng cành được ưa chuộng và áp dụng rộng rãi trong sản xuất chè thương phẩm hiện đại nhờ khả năng nhân nhanh các giống chè tốt và đảm bảo tính đồng nhất của sản phẩm. Phương pháp gieo hạt thường chỉ được sử dụng trong nghiên cứu lai tạo giống hoặc trồng ở những vùng đất đặc biệt khó khăn (đồi núi dốc, dễ bị khô hạn) cần bộ rễ ăn sâu. Đối với người trồng tại nhà hoặc quy mô nhỏ muốn nhân giống loại chè mình yêu thích, giâm cành là lựa chọn hiệu quả và thiết thực hơn. Các vật tư nông nghiệp cần thiết cho việc giâm cành và trồng chè có thể được tìm thấy tại các cửa hàng uy tín, ví dụ như hatgiongnongnghiep1.vn, nơi cung cấp đa dạng sản phẩm hỗ trợ quá trình trồng trọt của bạn.

Các vấn đề thường gặp và cách khắc phục khi trồng chè xanh bằng cành

Mặc dù cách trồng chè xanh bằng cành là phương pháp hiệu quả, nhưng người trồng vẫn có thể gặp phải một số vấn đề trong quá trình thực hiện. Nhận biết sớm và có biện pháp khắc phục kịp thời sẽ giúp bạn giảm thiểu thiệt hại và tăng tỷ lệ thành công.

1. Cành giâm bị thối gốc: Đây là vấn đề phổ biến nhất, thường do nấm bệnh tấn công trong môi trường quá ẩm hoặc chất nền không sạch mầm bệnh.
   • Khắc phục: Đảm bảo chất nền sạch và thoát nước tốt. Xử lý cành giâm và chất nền bằng thuốc diệt nấm trước khi giâm. Cải thiện thông gió cho khu vực giâm cành. Tưới nước vừa đủ, tránh để úng. Nếu phát hiện cành bị thối, loại bỏ ngay để tránh lây lan.
2. Cành giâm bị héo lá, khô cành nhưng không thối: Thường do thiếu độ ẩm không khí hoặc chất nền quá khô, khiến cành bị mất nước.
   • Khắc phục: Tăng cường độ ẩm không khí bằng cách tưới phun sương thường xuyên hoặc che phủ kín hơn. Giữ ẩm chất nền vừa phải, không để khô. Kiểm tra nhiệt độ, tránh để cành giâm bị nóng quá mức.
3. Cành giâm không ra rễ hoặc ra rễ rất chậm: Có thể do cành giâm không đạt chất lượng (quá già, quá non), điều kiện môi trường không phù hợp (nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm), hoặc chưa sử dụng chất kích thích ra rễ (đối với giống khó ra rễ).
   • Khắc phục: Chọn cành giâm đúng tiêu chuẩn. Đảm bảo nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng tối ưu. Sử dụng chất kích thích ra rễ đúng nồng độ và cách dùng. Kiểm tra lại chất nền xem có phù hợp không.
4. Cây con sau khi chuyển bầu bị chết: Có thể do rễ bị tổn thương khi chuyển bầu, chất nền bầu ươm không phù hợp, tưới quá nhiều hoặc quá ít nước, hoặc bị sốc nhiệt/sốc ánh sáng.
   • Khắc phục: Thao tác chuyển bầu nhẹ nhàng, giữ bầu đất quanh rễ. Sử dụng chất nền bầu ươm tơi xốp, thoát nước tốt và giàu dinh dưỡng. Tưới nước đều đặn, kiểm soát độ ẩm. Che nắng cho cây con trong vài ngày đầu sau khi chuyển bầu.

Việc theo dõi sát sao vườn ươm cành giâm và các bầu cây con là chìa khóa để phát hiện sớm các vấn đề và có biện pháp xử lý kịp thời. Kinh nghiệm thực tế sau mỗi lần giâm cành sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nhu cầu của cây chè và cải thiện kỹ thuật của mình.

Thu hoạch và chế biến chè xanh tại nhà

Sau khi cây chè xanh trồng từ cành giâm đã phát triển ổn định và đủ tuổi thu hoạch (thường từ 1-2 năm sau khi trồng ra đất), bạn có thể bắt đầu tận hưởng thành quả của mình. Thu hoạch và chế biến đúng cách sẽ giúp bạn có được những mẻ trà xanh thơm ngon, giữ trọn hương vị tự nhiên. Đây là mục tiêu cuối cùng khi bạn thực hiện cách trồng chè xanh bằng cành.

Thời điểm thu hoạch: Búp chè non là phần chứa nhiều dưỡng chất và hương thơm nhất. Nên thu hoạch vào buổi sáng sớm khi sương còn đọng trên lá hoặc chiều mát, tránh thu hái vào giữa trưa nắng gắt. Búp chè đạt chuẩn thu hoạch thường là tôm (chồi non chưa bung) hoặc tôm 1 lá, tôm 2 lá, tùy theo sở thích về hương vị và mục đích sử dụng. Hái búp nhẹ nhàng, ngắt ở vị trí cách lá già cuối cùng khoảng 1-2cm.

Cách thu hoạch: Sử dụng tay để bứt búp chè, thao tác nhanh gọn và nhẹ nhàng để không làm dập nát búp và ảnh hưởng đến sự phát triển của các chồi tiếp theo. Thu hái theo chu kỳ, thường cách nhau 7-10 ngày tùy tốc độ sinh trưởng của cây và thời tiết.

Bảo quản búp tươi: Búp chè sau khi hái cần được đưa vào chế biến càng sớm càng tốt để giữ độ tươi ngon và hương vị. Nếu chưa chế biến ngay, trải mỏng búp trên nia, khay sạch ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và nhiệt độ cao. Không chất đống búp chè vì dễ bị hầm nóng, thối rữa.

Chế biến chè xanh tại nhà: Phương pháp chế biến chè xanh phổ biến nhất là “diệt men” (sao chè) và vò rồi sấy khô.

1. Diệt men (Sao chè tươi):
   • Làm nóng chảo gang hoặc chảo không dính trên bếp với lửa vừa phải.
   • Cho búp chè tươi vào chảo, đảo nhanh tay và liên tục để búp chè nóng đều, men trong lá bị tiêu diệt. Quá trình này giúp lá chè giữ được màu xanh đặc trưng. Thời gian sao tùy thuộc vào lượng chè và nhiệt độ chảo, khoảng 10-15 phút cho đến khi lá chè mềm dẻo, có mùi thơm nhẹ.
2. Vò chè:
   • Lấy chè đã sao ra khỏi chảo, để nguội bớt rồi cho vào nia hoặc mẹt.
   • Dùng tay vò nhẹ nhàng cho lá chè xoăn lại, làm dập nhẹ tế bào lá để tinh dầu và hương thơm dễ thoát ra khi pha. Không vò quá mạnh làm nát vụn lá. Vò cho đến khi lá chè xoăn khoảng 60-70% so với ban đầu.
3. Sấy khô:
   • Trải đều chè đã vò lên khay hoặc nia sạch.
   • Sấy khô bằng máy sấy chuyên dụng, sấy trong lò nướng ở nhiệt độ thấp (khoảng 80-100°C) hoặc phơi trong bóng râm nơi thoáng gió cho đến khi chè khô hoàn toàn, búp chè giòn tan khi bóp nhẹ. Độ ẩm lý tưởng của chè khô là dưới 5%.

Bảo quản chè khô: Chè xanh khô cần được bảo quản trong vật chứa kín khí, tránh ánh sáng trực tiếp, độ ẩm và mùi lạ. Sử dụng lọ thủy tinh có nắp đậy kín, túi zip bạc hoặc hút chân không là tốt nhất. Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.

Với những kiến thức về cách trồng chè xanh bằng cành và quy trình chăm sóc, thu hoạch, chế biến, bạn hoàn toàn có thể tự tay tạo ra nguồn trà xanh sạch và thơm ngon tại nhà để thưởng thức hoặc chia sẻ với người thân, bạn bè. Chúc bạn thành công với khu vườn chè nhỏ của mình!