Chuẩn bị đất và cách lên luống trồng sầu riêng là những bước nền tảng quyết định sự phát triển ban đầu và năng suất về sau của cây. Sầu riêng là loại cây kén đất, đặc biệt nhạy cảm với tình trạng ngập úng. Việc lên luống đúng kỹ thuật không chỉ giúp thoát nước tốt mà còn tạo điều kiện tối ưu cho bộ rễ phát triển. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết quy trình chuẩn để bà con nông dân áp dụng hiệu quả.
Tại sao cần lên luống khi trồng sầu riêng?
Lên luống hay lên liếp là một kỹ thuật cải tạo đất quan trọng trong canh tác cây ăn quả, đặc biệt là với các loại cây mẫn cảm với nước như sầu riêng, vốn có hệ rễ ăn ngang trên mặt đất. Kỹ thuật này tạo ra những dải đất cao hơn so với mực nước tự nhiên hoặc mực nước trong mương vườn, giúp bộ rễ sầu riêng luôn thông thoáng, không bị ngập úng vào mùa mưa hay khi tưới quá ẩm. Rễ sầu riêng nếu bị úng nước trong thời gian dài sẽ dễ bị nấm bệnh tấn công, dẫn đến thối rễ, vàng lá, suy cây và thậm chí là chết cây. Do đó, việc áp dụng cách lên luống trồng sầu riêng phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu của từng vùng là vô cùng cần thiết.
Ngoài việc chống ngập úng, lên luống còn giúp cải thiện độ tơi xốp của đất, tạo điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật có lợi phát triển, phân giải chất hữu cơ và cung cấp dinh dưỡng cho cây. Bề mặt luống cao ráo cũng giúp việc quản lý cỏ dại, sâu bệnh dễ dàng hơn, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động canh tác khác như bón phân, tưới nước, và thu hoạch. Việc đầu tư vào công đoạn lên luống chuẩn kỹ thuật ngay từ đầu sẽ giảm thiểu đáng kể chi phí và rủi ro trong suốt quá trình canh tác sau này.
Đánh giá và chuẩn bị mặt bằng trước khi lên luống
Trước khi bắt tay vào cách lên luống trồng sầu riêng, việc đánh giá kỹ lưỡng điều kiện tự nhiên của khu đất là bước không thể bỏ qua. Điều này bao gồm việc khảo sát địa hình, loại đất, độ dốc, khả năng thoát nước tự nhiên và nguồn nước tưới. Đối với sầu riêng, việc chọn vị trí trồng có khả năng thoát nước tốt là ưu tiên hàng đầu. Tránh các vùng đất trũng, thấp hoặc có mực nước ngầm cao. Nếu khu vực có độ dốc tự nhiên, việc lên luống cần tính toán hướng luống sao cho vừa chống xói mòn, vừa đảm bảo thoát nước.
Loại đất cũng là yếu tố quan trọng. Sầu riêng thích hợp với đất thịt pha cát, đất phù sa tơi xốp, giàu hữu cơ. Đất sét nặng hoặc đất pha cát quá nhiều sẽ không lý tưởng. Cần lấy mẫu đất để phân tích độ pH, hàm lượng dinh cơ, và các yếu tố dinh dưỡng khác. Độ pH lý tưởng cho sầu riêng nằm trong khoảng 5.5 đến 6.5. Nếu đất quá chua hoặc quá kiềm, cần có biện pháp cải tạo phù hợp trước khi lên luống.
Việc dọn dẹp mặt bằng là công đoạn tiếp theo. Loại bỏ hết tàn dư thực vật, rễ cây cũ, đá hoặc vật cản khác trên toàn bộ diện tích trồng. Nếu khu đất đã từng trồng cây bệnh, cần thực hiện các biện pháp xử lý đất để loại bỏ mầm bệnh tiềm ẩn. San ủi nhẹ mặt bằng nếu cần thiết để loại bỏ các điểm trũng hoặc gồ ghề lớn, tạo sự đồng đều tương đối cho khu đất, giúp việc thi công luống dễ dàng và hiệu quả hơn.
Thiết kế hệ thống luống và rãnh thoát nước
Thiết kế hệ thống luống và rãnh thoát nước cần dựa trên kết quả đánh giá mặt bằng và loại đất. Hướng luống thường được bố trí theo hướng Bắc – Nam để cây nhận được ánh sáng tối đa trong ngày. Tuy nhiên, ở những vùng đất có độ dốc, hướng luống có thể cần điều chỉnh vuông góc hoặc chéo nhẹ so với hướng dốc để giảm thiểu xói mòn và dễ dàng thoát nước theo chiều dốc. Khoảng cách giữa các luống tùy thuộc vào giống sầu riêng, mật độ trồng mong muốn và điều kiện canh tác. Thông thường, khoảng cách hàng có thể từ 8 đến 10 mét hoặc hơn, khoảng cách cây trên hàng từ 6 đến 8 mét. Việc tính toán khoảng cách này ảnh hưởng trực tiếp đến kích thước và số lượng luống cần tạo.
Kích thước của luống bao gồm chiều rộng và chiều cao. Chiều rộng luống phụ thuộc vào khoảng cách cây và có thể từ 4 đến 6 mét hoặc hơn. Chiều cao luống là yếu tố quan trọng nhất trong cách lên luống trồng sầu riêng để chống ngập úng. Chiều cao luống lý tưởng phụ thuộc vào mực nước ngầm và độ ẩm của đất trong mùa mưa. Ở những vùng trũng, đất dễ ngập, luống cần được đắp cao hơn, có thể từ 50cm đến 1 mét so với mực nước mương. Ở những vùng đất cao, thoát nước tốt hơn, luống có thể thấp hơn, khoảng 30-50cm là đủ.
Hệ thống rãnh thoát nước là phần không thể tách rời của hệ thống luống. Có rãnh chính và rãnh phụ. Rãnh phụ nằm giữa các luống, có nhiệm vụ thu gom nước từ bề mặt luống và dẫn về rãnh chính. Rãnh chính lớn hơn, sâu hơn, chạy dọc hoặc ngang khu vườn, kết nối với mương hoặc kênh thoát nước chung của vùng. Độ sâu và rộng của rãnh thoát nước cần đủ lớn để đảm bảo thoát nước nhanh chóng và hiệu quả ngay cả trong những trận mưa lớn nhất. Đáy rãnh nên có độ dốc nhẹ về phía rãnh chính hoặc điểm thoát nước cuối cùng.
Kỹ thuật đắp luống và tạo rãnh
Sau khi đã có thiết kế chi tiết, bước tiếp theo trong cách lên luống trồng sầu riêng là tiến hành thi công đắp luống và đào rãnh. Tùy vào quy mô diện tích và điều kiện kinh tế, bà con có thể sử dụng sức lao động thủ công hoặc máy móc chuyên dụng như máy xúc, máy ủi. Đối với diện tích lớn, sử dụng máy móc sẽ tiết kiệm thời gian và công sức đáng kể. Khi sử dụng máy móc, cần theo dõi sát sao để đảm bảo luống được đắp đúng kích thước và hình dạng theo thiết kế.
Việc đắp luống thường bắt đầu bằng việc đào đất từ khu vực dự kiến làm rãnh hoặc từ các khu vực khác trong vườn để đắp lên khu vực trồng cây. Lớp đất mặt giàu dinh dưỡng nên được ưu tiên sử dụng để đắp luống. Quá trình đắp luống cần được thực hiện theo từng lớp, không nên đắp quá dày một lần để đất có thời gian lắng xuống và nén chặt tự nhiên. Sau khi đắp đất, tiến hành tạo hình luống. Bề mặt luống nên được làm phẳng nhưng có độ dốc nhẹ từ giữa luống về hai bên mép luống để nước mưa dễ dàng thoát xuống rãnh. Chiều ngang của luống cần đảm bảo đủ rộng cho cây sầu riêng khi trưởng thành và cho các hoạt động canh tác.
Song song với việc đắp luống là đào rãnh thoát nước. Rãnh phụ nằm giữa các luống, thu nước từ bề mặt luống. Rãnh chính lớn hơn, sâu hơn, có nhiệm vụ dẫn toàn bộ lượng nước từ rãnh phụ ra khỏi khu vườn. Độ sâu của rãnh thoát nước cần thấp hơn đáy luống đáng kể để đảm bảo nước rút hoàn toàn, tránh tình trạng nước ngấm ngược vào chân luống. Mép rãnh cần được làm gọn gàng, tránh sạt lở. Lớp bùn đất đào lên từ rãnh có thể được sử dụng để đắp thêm cho luống hoặc tập kết ở nơi khác. Kỹ thuật này đòi hỏi sự tỉ mỉ để hệ thống luống và rãnh hoạt động hiệu quả nhất trong việc quản lý độ ẩm.
Xử lý đất và bón lót trên luống
Sau khi luống và rãnh thoát nước đã hoàn thiện, công đoạn xử lý đất và bón lót trên luống là cực kỳ quan trọng trước khi trồng cây. Đây là bước chuẩn bị dinh dưỡng và môi trường sống ban đầu cho bộ rễ sầu riêng. Nếu đất có vấn đề về độ pH (quá chua), cần tiến hành bón vôi. Lượng vôi bón tùy thuộc vào độ pH hiện tại của đất và loại vôi sử dụng (vôi bột, vôi nung, vôi dolomite…). Vôi không chỉ giúp nâng pH mà còn cung cấp canxi, magie và giúp cải thiện cấu trúc đất. Vôi nên được rải đều trên bề mặt luống và trộn nhẹ vào lớp đất mặt.
Việc bón lót cung cấp nguồn dinh dưỡng ban đầu cho cây và cải tạo độ tơi xốp cho đất luống. Phân bón hữu cơ là thành phần không thể thiếu trong hỗn hợp bón lót. Bà con có thể sử dụng phân chuồng hoai mục (phân bò, phân gà, phân heo…), phân xanh, hoặc các loại phân hữu cơ chế biến sẵn. Phân hữu cơ giúp tăng cường hàm lượng mùn trong đất, cải thiện cấu trúc đất, giữ ẩm và là nguồn thức ăn cho vi sinh vật đất. Lượng phân hữu cơ bón lót thường khá lớn, tùy thuộc vào độ màu mỡ của đất ban đầu.
Ngoài phân hữu cơ, có thể bổ sung thêm một ít phân lân (supe lân, lân nung chảy) và một số loại phân vi lượng cần thiết khác tùy theo kết quả phân tích đất. Các loại phân bón lót nên được trộn đều với đất trên bề mặt luống hoặc trộn vào hố trồng dự kiến. Sau khi bón lót, nên để đất trên luống nghỉ ngơi một thời gian (vài tuần đến một tháng) để phân hoai mục hoàn toàn và các phản ứng hóa học trong đất diễn ra ổn định trước khi trồng cây. Việc này giúp tránh tình trạng xót rễ do phân chưa phân hủy hết, đồng thời cho phép đất trên luống có thời gian lắng xuống tự nhiên. Đây là một khía cạnh quan trọng trong cách lên luống trồng sầu riêng bền vững.
Kích thước luống phù hợp với từng loại đất và địa hình
Kích thước luống (chiều cao, chiều rộng) cần được điều chỉnh linh hoạt dựa trên điều kiện cụ thể của khu đất. Đây là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả thoát nước và sự phát triển của cây sầu riêng.
Đất thấp, dễ ngập úng
Ở các vùng đồng bằng sông Cửu Long hoặc các khu vực có mực nước ngầm cao, đất thường thấp và dễ bị ngập vào mùa mưa. Đối với những khu vực này, cách lên luống trồng sầu riêng đòi hỏi luống phải được đắp rất cao. Chiều cao luống có thể lên tới 0.8m đến 1.2m so với mực nước trong mương vườn hoặc rãnh thoát nước chính. Việc đắp luống cao giúp bộ rễ sầu riêng luôn nằm trên mực nước, đảm bảo thông thoáng và tránh ngập úng. Chiều rộng luống có thể từ 5m đến 8m, tùy thuộc vào khoảng cách cây. Hệ thống rãnh thoát nước cần sâu và rộng để đảm bảo thoát nước nhanh chóng.
Đất thịt nặng, sét
Đất thịt nặng có đặc điểm là khả năng thoát nước kém, dễ bị nén chặt và chai cứng khi khô. Khi gặp mưa, đất dễ bị nhão và giữ nước lâu. Đối với loại đất này, ngoài việc lên luống cao tương đối (khoảng 50-70cm), cần chú trọng các biện pháp cải tạo cấu trúc đất trong quá trình bón lót. Bổ sung một lượng lớn chất hữu cơ (phân chuồng hoai mục, trấu hun, xơ dừa…) và có thể kết hợp với vôi hoặc thạch cao để giúp đất tơi xốp hơn, tăng khả năng thoát nước và thông khí cho rễ. Bề mặt luống nên được giữ khô ráo và tránh đi lại nhiều làm nén chặt đất.
Đất cát pha, đất phù sa
Đây là loại đất lý tưởng cho sầu riêng vì độ tơi xốp, thoáng khí và thoát nước tốt. Ở những vùng đất này, cách lên luống trồng sầu riêng có thể không cần đắp luống quá cao. Chiều cao luống khoảng 30-50cm so với mặt đất tự nhiên là đủ để đảm bảo thoát nước khi cần thiết. Chiều rộng luống vẫn cần đảm bảo đủ cho sự phát triển của tán cây. Mặc dù thoát nước tốt, đất cát pha dễ bị rửa trôi dinh dưỡng, do đó cần chú trọng việc bón phân hữu cơ và giữ ẩm phù hợp.
Đất dốc
Ở các vùng đất đồi, đất dốc, việc lên luống cần tính toán để chống xói mòn là chủ yếu. Hướng luống thường được làm theo đường đồng mức hoặc hơi chéo để giảm tốc độ dòng chảy của nước mưa. Luống có thể không cần đắp quá cao so với mặt đất tại vị trí đó, nhưng vẫn cần đảm bảo độ thoát nước cục bộ quanh gốc cây. Các rãnh thoát nước nên được bố trí hợp lý để dẫn nước theo hướng an toàn, tránh tập trung dòng chảy gây xói mòn nghiêm trọng. Có thể kết hợp trồng cỏ hoặc cây che phủ ở các khoảng trống giữa các luống để giữ đất.
Việc lựa chọn kích thước luống phù hợp là sự cân bằng giữa khả năng thoát nước, diện tích canh tác và chi phí đầu tư. Một luống quá cao có thể tốn kém khi thi công và khó khăn trong việc quản lý, trong khi luống quá thấp lại không đảm bảo chống ngập úng hiệu quả.
Xử lý đất phèn, đất mặn trước khi lên luống
Đối với những vùng đất bị ảnh hưởng bởi phèn hoặc mặn, việc xử lý đất là bước bắt buộc trước khi thực hiện cách lên luống trồng sầu riêng. Sầu riêng là cây rất nhạy cảm với cả hai loại độc tố này. Đất phèn thường có pH thấp, chứa các ion độc như Fe2+, Al3+, SO4–. Đất mặn có nồng độ muối hòa tan cao, gây khó khăn cho cây hấp thụ nước và dinh dưỡng.
Xử lý đất phèn: Biện pháp phổ biến nhất là bón vôi. Vôi giúp nâng pH đất, kết tủa các ion kim loại độc và giảm tác hại của phèn. Lượng vôi bón tùy thuộc vào mức độ phèn của đất, có thể từ vài trăm kg đến vài tấn cho mỗi hecta. Sau khi bón vôi, cần cày xới, phơi đất để quá trình oxy hóa phèn xảy ra. Hệ thống rãnh thoát nước cần được thiết kế sâu để rửa trôi phèn. Có thể sử dụng kết hợp phân hữu cơ, đặc biệt là phân chuồng hoai mục hoặc phân xanh, để tăng khả năng đệm của đất và cải thiện cấu trúc.
Xử lý đất mặn: Biện pháp chính là rửa mặn bằng nước ngọt. Cần có nguồn nước ngọt dồi dào để tháo chua rửa mặn thông qua hệ thống mương rãnh. Việc này thường được thực hiện vào đầu mùa mưa hoặc khi có nước ngọt. Bón vôi cũng có tác dụng gián tiếp làm giảm mặn bằng cách thay thế ion Na+ trên keo đất bằng Ca2+. Bổ sung chất hữu cơ cũng giúp cải thiện cấu trúc đất, tăng khả năng giữ nước ngọt và giảm tác hại của muối. Trồng cây chịu mặn tạm thời trước khi trồng sầu riêng cũng là một giải pháp ở những vùng mặn nhẹ.
Quá trình xử lý đất phèn, mặn có thể mất nhiều thời gian và cần thực hiện kiên trì. Việc kết hợp đồng thời các biện pháp bón vôi, hữu cơ, rửa mặn và thiết kế hệ thống thoát nước/thủy lợi hợp lý là chìa khóa thành công khi trồng sầu riêng trên những loại đất khó này. Đây là một phần phức tạp nhưng quan trọng trong cách lên luống trồng sầu riêng ở các vùng đặc thù.
Kỹ thuật bón lót khi lên luống sầu riêng
Bón lót là công đoạn cung cấp dinh dưỡng nền tảng và cải tạo lý hóa tính của đất luống trước khi trồng cây. Lượng và loại phân bón lót cần được tính toán dựa trên kết quả phân tích đất và tình trạng đất cụ thể. Thành phần chính của phân bón lót cho sầu riêng thường bao gồm phân hữu cơ, vôi (nếu đất chua), và một ít phân lân.
Phân hữu cơ: Đây là thành phần quan trọng nhất. Sử dụng phân chuồng hoai mục hoàn toàn là tốt nhất để tránh mang mầm bệnh và hạt cỏ. Lượng phân chuồng hoai mục có thể từ 20-50 tấn/ha, tùy điều kiện. Nếu sử dụng phân hữu cơ chế biến sẵn, tuân thủ liều lượng khuyến cáo của nhà sản xuất. Phân hữu cơ giúp tăng độ mùn, cải thiện độ tơi xốp, khả năng giữ ẩm và thoát nước của đất, tạo môi trường thuận lợi cho hệ rễ và vi sinh vật đất.
Vôi: Bón vôi nếu pH đất thấp hơn 5.5. Lượng vôi tùy thuộc vào độ chua của đất. Rải đều vôi trên bề mặt luống sau khi đắp xong và trước khi bón hữu cơ. Trộn vôi vào lớp đất mặt. Vôi cần thời gian để phát huy tác dụng, nên bón trước khi trồng cây khoảng 1-2 tháng.
Phân lân: Lân là yếu tố quan trọng cho sự phát triển của bộ rễ. Có thể bón lót bằng supe lân (chứa lân dễ tiêu) hoặc lân nung chảy (chứa lân khó tiêu hơn nhưng có thêm canxi, magie, silic). Lượng bón tùy thuộc vào hàm lượng lân trong đất. Rải đều phân lân cùng với phân hữu cơ hoặc trộn vào hố trồng dự kiến.
Cách bón lót: Sau khi đắp luống và tạo hình, rải đều vôi (nếu cần), sau đó rải đều phân hữu cơ và phân lân trên bề mặt luống theo khu vực dự kiến trồng cây. Có thể dùng máy hoặc cuốc để trộn nhẹ lớp phân bón lót này vào lớp đất mặt khoảng 10-20cm. Việc trộn đều giúp rễ cây dễ dàng tiếp cận dinh dưỡng khi mới trồng. Sau khi bón lót, nên để đất nghỉ một thời gian như đã nêu ở mục trước. Một quy trình bón lót đầy đủ là yếu tố quan trọng trong cách lên luống trồng sầu riêng hiệu quả. Để tìm hiểu thêm về các loại vật tư nông nghiệp chất lượng, bà con có thể truy cập hatgiongnongnghiep1.vn.
Thời điểm và điều kiện thời tiết phù hợp để lên luống
Lựa chọn thời điểm lên luống thích hợp cũng ảnh hưởng đến hiệu quả và sự thành công của cách lên luống trồng sầu riêng. Thời điểm lý tưởng nhất thường là vào cuối mùa khô hoặc đầu mùa mưa.
Nếu lên luống vào cuối mùa khô, bà con có thời gian chuẩn bị đất, đắp luống và xử lý đất (như bón vôi, hữu cơ) trong điều kiện đất khô ráo, dễ thao tác. Sau khi hoàn thành, đợi đến đầu mùa mưa để tiến hành trồng cây con. Nước mưa sẽ giúp đất trên luống lắng xuống tự nhiên, làm ẩm đất và giúp các chất dinh dưỡng từ phân bón lót hòa tan, sẵn sàng cho cây hấp thụ. Việc lên luống trong mùa khô cũng tránh được tình trạng lầy lội, khó làm việc khi đất bị ướt.
Nếu lên luống vào đầu mùa mưa, cần chọn những ngày tạnh ráo hoặc có mưa nhẹ. Đất có độ ẩm nhất định sẽ dễ dàng hơn cho việc đào đắp, đặc biệt là với đất thịt hoặc đất sét. Tuy nhiên, cần tránh làm đất khi trời mưa lớn kéo dài vì sẽ gây nhão đất, khó tạo hình luống và làm giảm chất lượng công trình. Lên luống vào đầu mùa mưa có lợi thế là có thể trồng cây ngay sau khi hoàn thành việc lên luống và bón lót, tận dụng được độ ẩm của mùa mưa cho cây con phát triển ban đầu.
Điều kiện thời tiết khô ráo thuận lợi cho việc cơ giới hóa. Sử dụng máy xúc, máy ủi để đắp luống và đào rãnh sẽ nhanh chóng và tiết kiệm chi phí hơn rất nhiều so với làm thủ công, đặc biệt trên diện tích lớn. Việc lên luống vào mùa khô cũng giúp phơi đất, diệt bớt mầm bệnh và tuyến trùng trong đất. Do đó, cân nhắc giữa lợi ích của việc đất khô ráo dễ làm với lợi ích của độ ẩm mùa mưa cho cây con là cần thiết để chọn thời điểm lên luống tối ưu cho khu vườn của mình.
Những sai lầm cần tránh khi lên luống trồng sầu riêng
Mặc dù quy trình cách lên luống trồng sầu riêng có vẻ đơn giản, nhưng bà con nông dân rất dễ mắc phải những sai lầm có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của cây sau này. Nhận diện và tránh những sai lầm này là yếu tố quan trọng để đạt hiệu quả cao.
Sai lầm phổ biến nhất là đắp luống quá thấp hoặc hệ thống rãnh thoát nước không đủ sâu và rộng. Điều này dẫn đến tình trạng ngập úng vào mùa mưa, gây hại nghiêm trọng đến bộ rễ sầu riêng. Cần tính toán kỹ chiều cao luống dựa trên mực nước ngầm và mức độ ngập của khu vực. Rãnh thoát nước phải đảm bảo nước rút nhanh chóng và hiệu quả.
Thứ hai là không xử lý đất đúng cách, đặc biệt là đất phèn, mặn hoặc đất bị nấm bệnh. Trồng sầu riêng trên nền đất chưa được cải tạo sẽ khiến cây còi cọc, kém phát triển, dễ bị bệnh và năng suất thấp. Cần dành đủ thời gian và thực hiện đầy đủ các biện pháp xử lý đất trước khi trồng.
Thứ ba là bón lót không đủ hoặc không đúng loại. Bón quá ít phân hữu cơ làm đất thiếu mùn, kém tơi xốp. Bón phân chưa hoai mục hoặc bón quá gần gốc cây con có thể gây xót rễ. Cần sử dụng phân bón lót chất lượng, hoai mục hoàn toàn và trộn đều vào đất trên luống.
Thứ tư là tạo hình luống không hợp lý. Bề mặt luống quá phẳng hoặc lõm vào giữa sẽ làm nước đọng quanh gốc cây. Bề mặt luống cần có độ dốc nhẹ ra hai bên để nước thoát xuống rãnh. Chiều rộng luống không đủ cho sự phát triển của tán cây cũng là một hạn chế về lâu dài.
Cuối cùng là thiếu sự tính toán tổng thể về khoảng cách trồng, hướng luống, và sự kết nối với hệ thống thủy lợi chung của khu vực. Một hệ thống luống được thiết kế rời rạc, không đồng bộ với tổng thể vườn sẽ làm giảm hiệu quả canh tác và khó khăn trong quản lý. Việc lập kế hoạch chi tiết ngay từ đầu, dựa trên khảo sát thực tế, sẽ giúp tránh được những sai lầm không đáng có này.
Quản lý luống sau khi đắp và trước khi trồng
Sau khi hoàn thành việc đắp luống, việc quản lý luống trong giai đoạn chờ trồng cây cũng rất quan trọng. Giai đoạn này giúp đất trên luống ổn định, lắng xuống tự nhiên và các chất hữu cơ, vô cơ từ phân bón lót có thời gian phân hủy và hòa tan.
Nếu lên luống vào cuối mùa khô, cần đảm bảo luống không bị khô hạn quá mức. Có thể tưới nhẹ để giữ ẩm, giúp đất không bị nứt nẻ và tạo điều kiện cho phân hữu cơ phân hủy. Tuy nhiên, tránh tưới quá nhiều gây lãng phí nước và có thể rửa trôi dinh dưỡng nếu chưa có cỏ che phủ.
Trong giai đoạn này, cỏ dại có thể bắt đầu mọc trên luống. Cần tiến hành làm sạch cỏ dại trên bề mặt luống để chúng không cạnh tranh dinh dưỡng với cây sầu riêng con sau này. Có thể làm cỏ thủ công hoặc sử dụng các biện pháp làm cỏ khác phù hợp.
Theo dõi sự ổn định của luống sau khi mưa hoặc tưới. Nếu phát hiện luống bị sạt lở ở mép hoặc bề mặt bị lún không đều, cần tiến hành chỉnh sửa và gia cố kịp thời. Đảm bảo hệ thống rãnh thoát nước luôn thông thoáng, không bị tắc nghẽn do đất đá hoặc tàn dư thực vật.
Kiểm tra lại độ pH của đất trên luống sau một thời gian bón vôi (nếu có). Nếu pH vẫn chưa đạt mức mong muốn, có thể cân nhắc bón bổ sung vôi với liều lượng phù hợp. Việc kiểm tra lại giúp đánh giá hiệu quả của các biện pháp xử lý đất đã thực hiện.
Giai đoạn chờ trồng cũng là thời điểm tốt để chuẩn bị cây giống. Chọn cây giống khỏe mạnh, sạch bệnh, có nguồn gốc rõ ràng. Đặt cây giống ở nơi thoáng mát, đủ sáng và tưới nước đầy đủ để cây phát triển tốt trước khi mang ra trồng trên luống.
Lợi ích lâu dài của việc lên luống chuẩn kỹ thuật
Đầu tư thời gian, công sức và chi phí vào việc thực hiện cách lên luống trồng sầu riêng chuẩn kỹ thuật mang lại những lợi ích bền vững và lâu dài cho vườn cây. Lợi ích rõ ràng nhất là khả năng chống ngập úng hiệu quả. Bộ rễ sầu riêng được bảo vệ an toàn trong mùa mưa lũ hoặc khi hệ thống tưới hoạt động. Điều này giảm thiểu đáng kể nguy cơ thối rễ do nấm bệnh, là nguyên nhân chính gây suy yếu và chết cây sầu riêng.
Luống được đắp cao và rộng rãi cung cấp đủ không gian cho bộ rễ sầu riêng phát triển mạnh mẽ, ăn sâu và lan rộng trong đất. Hệ rễ khỏe là nền tảng cho cây hấp thụ dinh dưỡng và nước tốt hơn, từ đó cây sinh trưởng nhanh, tán lá xanh tốt, khả năng chống chịu sâu bệnh và điều kiện khắc nghiệt tốt hơn.
Đất trên luống được cải tạo độ tơi xốp và bổ sung dinh dưỡng từ phân bón lót, tạo môi trường đất lý tưởng cho cây. Vi sinh vật có lợi trong đất hoạt động mạnh mẽ, giúp phân giải chất hữu cơ, chuyển hóa dinh dưỡng sang dạng dễ tiêu cho cây, và thậm chí còn giúp kiểm soát một số mầm bệnh trong đất.
Việc quản lý vườn cũng trở nên dễ dàng hơn. Bề mặt luống cao ráo giúp việc di chuyển, bón phân, phun thuốc, làm cỏ thuận lợi hơn rất nhiều, đặc biệt là trong mùa mưa. Hệ thống rãnh thoát nước rõ ràng giúp việc quản lý nước trong vườn hiệu quả, vừa thoát nước khi thừa, vừa có thể tận dụng để tưới ngấm hoặc giữ ẩm khi cần.
Về lâu dài, một vườn sầu riêng được lên luống chuẩn kỹ thuật ngay từ đầu sẽ cho năng suất cao và ổn định hơn. Cây khỏe mạnh ít bị bệnh tật, tuổi thọ vườn cây kéo dài hơn. Chi phí đầu tư ban đầu cho việc lên luống có thể cao, nhưng sẽ được bù đắp lại bằng việc giảm thiểu rủi ro mất cây, giảm chi phí phòng trừ bệnh hại rễ, và tăng năng suất, chất lượng trái.
Tóm lại, việc thực hiện cách lên luống trồng sầu riêng một cách cẩn thận và khoa học là bước đầu tư quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và năng suất của cây sau này. Hiểu rõ đặc tính đất, thiết kế hệ thống luống và rãnh thoát nước phù hợp, cùng với việc xử lý đất và bón lót đúng cách sẽ giúp bà con xây dựng nền móng vững chắc cho vườn sầu riêng của mình, hạn chế tối đa rủi ro do ngập úng và sâu bệnh hại rễ.