Bông cúc vàng, cúc trắng từ lâu đã là biểu tượng không thể thiếu trên bàn thờ tổ tiên, trong các dịp lễ tết hay ngày rằm, mùng một. Việc tự tay trồng những chậu bông cúc cúng không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn mang lại niềm vui, sự bình yên cho người trồng. Nếu bạn đang tìm hiểu cách trồng bông cúc cúng tại nhà để có những chậu hoa đẹp, chất lượng, bài viết này từ hatgiongnongnghiep1.vn sẽ cung cấp cho bạn hướng dẫn chi tiết từ A đến Z, giúp bạn thành công ngay từ lần thử đầu tiên.
Đặc điểm các loại bông cúc thường dùng để cúng
Hoa cúc là một chi lớn với rất nhiều loài và giống khác nhau. Tuy nhiên, khi nói đến bông cúc cúng ở Việt Nam, người ta thường nghĩ đến một số loại phổ biến với màu sắc và đặc tính phù hợp cho việc thờ phụng.
Cúc Vàng
Cúc vàng là màu phổ biến và được ưa chuộng nhất trong thờ cúng. Màu vàng tượng trưng cho sự thịnh vượng, tài lộc và sức sống. Các giống cúc vàng dùng để cúng thường có bông lớn, cánh dày và màu sắc rực rỡ. Chúng có thể là cúc đại đóa vàng, cúc pha lê vàng, hoặc các giống cúc vàng truyền thống có bông nhỏ hơn nhưng sai hoa. Việc chọn giống cúc vàng phù hợp với khí hậu vùng miền và mục đích (cúng Tết, cúng thường ngày) là rất quan trọng để đảm bảo cây phát triển tốt và cho hoa đúng dịp.
Cúc Trắng
Cúc trắng biểu tượng cho sự thanh cao, tinh khiết và lòng hiếu thảo. Đây là màu sắc được sử dụng rộng rãi trên bàn thờ, đặc biệt trong các dịp cúng giỗ hoặc những nơi cần sự trang nghiêm, thanh tịnh. Các giống cúc trắng cũng đa dạng về kích cỡ bông và hình dáng cánh hoa, từ cúc đại đóa trắng sang trọng đến cúc trắng nhỏ nhắn, tinh khôi. Trồng hoa cúc trắng đòi hỏi sự chăm sóc tương tự như cúc vàng nhưng cần lưu ý hơn về việc giữ cho cánh hoa không bị bẩn hoặc hư hại.
Cúc Đại Đóa, Cúc Nhỏ và các loại khác
Ngoài cúc vàng và cúc trắng, đôi khi người ta cũng sử dụng các loại cúc có màu khác như cúc tím, cúc hồng nhạt cho mục đích trang trí bàn thờ tùy theo vùng miền và quan niệm. Cúc đại đóa với bông to, rực rỡ thường được trồng trong chậu lớn để chưng Tết. Cúc nhỏ (cúc mâm xôi, cúc chi) thường sai hoa, tạo thành bụi hoặc mâm xôi tròn đầy, thích hợp đặt ở chiếu hoặc hai bên bàn thờ. Hiểu rõ đặc điểm của từng loại sẽ giúp bạn lựa chọn được giống cây phù hợp nhất với không gian và mục đích của mình.
Ý nghĩa của hoa cúc trong văn hóa thờ cúng
Trong văn hóa phương Đông nói chung và Việt Nam nói riêng, hoa cúc mang nhiều ý nghĩa sâu sắc, đặc biệt là trong lĩnh vực tâm linh và thờ cúng. Hoa cúc tượng trưng cho sự trường thọ, may mắn, tài lộc và lòng hiếu thảo. Việc dâng hoa cúc lên bàn thờ thể hiện lòng thành kính, biết ơn đối với tổ tiên, thần linh, đồng thời cầu mong những điều tốt đẹp sẽ đến với gia đình.
Màu sắc của hoa cúc cũng mang ý nghĩa riêng biệt. Cúc vàng biểu thị sự giàu sang, phú quý và năng lượng tích cực. Cúc trắng thể hiện sự trong sáng, thuần khiết và lòng thành kính, trang nghiêm. Việc hiểu được ý nghĩa này sẽ giúp người trồng cảm thấy gắn kết hơn với công việc mình đang làm, tăng thêm sự trân trọng đối với từng bông hoa được tạo ra. Đây cũng là động lực để người trồng tìm hiểu sâu hơn về kỹ thuật trồng cúc để cây cho hoa đẹp nhất.
Chuẩn bị trước khi trồng bông cúc cúng
Để bắt đầu quá trình trồng bông cúc cúng thành công, giai đoạn chuẩn bị đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng từ khâu chọn giống, thời vụ đến đất trồng và dụng cụ sẽ giúp cây phát triển thuận lợi ngay từ đầu, giảm thiểu rủi ro sâu bệnh và đảm bảo cây cho hoa đúng như mong đợi.
Lựa chọn giống hoa cúc phù hợp
Việc đầu tiên là chọn giống. Bạn cần xác định loại cúc nào bạn muốn trồng (vàng, trắng, đại đóa, nhỏ…) và mục đích trồng (chưng Tết, cúng hàng ngày). Chọn mua hạt giống hoặc cây giống từ những nguồn cung cấp uy tín để đảm bảo chất lượng. Hạt giống tốt sẽ có tỷ lệ nảy mầm cao và cây con khỏe mạnh, ít bị sâu bệnh. Cây giống khỏe mạnh sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian và công sức ở giai đoạn đầu.
Nếu trồng để chưng Tết, bạn cần chọn các giống cúc có thời gian sinh trưởng phù hợp để hoa nở đúng vào dịp Tết Nguyên Đán. Thông tin này thường có trên bao bì hạt giống hoặc được tư vấn bởi người bán giống. Đối với các loại cúc phổ biến dùng cho thờ cúng, việc tìm mua hạt giống hoặc cây giống tại các cửa hàng nông nghiệp hoặc trang web chuyên về hạt giống cây trồng như hatgiongnongnghiep1.vn là rất tiện lợi.
Thời vụ trồng hoa cúc cúng
Thời vụ trồng cúc phụ thuộc nhiều vào mục đích và loại cúc bạn chọn, cũng như điều kiện khí hậu từng vùng miền. Đối với cúc trồng để chưng Tết, thời điểm trồng thường rơi vào khoảng tháng 7 – tháng 9 âm lịch hàng năm, tùy thuộc vào giống cúc và thời gian sinh trưởng của nó (thường từ 3 đến 5 tháng). Nếu trồng cúc để có hoa cúng quanh năm, bạn có thể điều chỉnh thời vụ trồng theo từng đợt cách nhau khoảng 1-2 tháng để luôn có hoa gối vụ.
Hiểu rõ đặc tính quang chu kỳ của hoa cúc (sẽ nói kỹ hơn ở phần sau) là chìa khóa để xác định thời điểm trồng và áp dụng các kỹ thuật điều khiển ra hoa nếu cần. Nên tham khảo lịch trồng cúc cụ thể cho từng vùng miền (miền Bắc, miền Trung, miền Nam) vì điều kiện thời tiết khác nhau ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của cây.
Chuẩn bị đất trồng và chậu/luống
Đất trồng là yếu tố quyết định đến sức khỏe và năng suất của cây cúc. Hoa cúc thích hợp với loại đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thoáng khí và thoát nước tốt. Tránh đất sét nặng, đất úng nước hoặc đất quá khô cằn. Bạn có thể tự trộn đất bằng cách kết hợp đất thịt nhẹ với phân hữu cơ hoai mục (phân trùn quế, phân bò ủ hoai), tro trấu, xơ dừa hoặc mùn cưa đã xử lý. Tỷ lệ trộn phổ biến là 50% đất thịt + 30% phân hữu cơ + 20% giá thể khác (tro trấu, xơ dừa…).
Nếu trồng trong chậu, chọn chậu có kích thước phù hợp với loại cúc và mục đích trồng. Chậu cần có lỗ thoát nước ở đáy để tránh ngập úng. Rửa sạch chậu nếu dùng lại chậu cũ. Nếu trồng ngoài luống, cần làm đất tơi xốp, lên luống cao để thoát nước tốt, đặc biệt vào mùa mưa. Khử trùng đất bằng vôi hoặc các chế phẩm sinh học nếu đất đã trồng cúc hoặc các loại cây khác trước đó để loại bỏ mầm bệnh tiềm ẩn. Độ pH lý tưởng cho đất trồng cúc là từ 6.0 đến 6.5.
Dụng cụ cần thiết
Chuẩn bị sẵn sàng các dụng cụ làm vườn cơ bản sẽ giúp công việc trồng và chăm sóc trở nên dễ dàng hơn. Các dụng cụ cần thiết bao gồm: xẻng nhỏ, bay làm vườn, bình tưới, kéo cắt tỉa, găng tay làm vườn, và có thể là lưới che nắng hoặc bạt che mưa tùy theo điều kiện thời tiết và giai đoạn phát triển của cây. Nếu trồng từ hạt, cần thêm khay ươm hạt. Nếu giâm cành, cần chuẩn bị giá thể giâm cành (thường là cát sạch, trấu hun hoặc hỗn hợp đất nhẹ).
Việc có đầy đủ dụng cụ ngay từ đầu sẽ giúp bạn thực hiện các thao tác kỹ thuật một cách chính xác và kịp thời, từ đó nâng cao tỷ lệ thành công khi trồng bông cúc cúng.
Kỹ thuật trồng bông cúc cúng chi tiết
Sau khi đã hoàn tất khâu chuẩn bị, chúng ta bắt đầu đi vào các bước thực hiện cách trồng bông cúc cúng. Có hai phương pháp nhân giống chính cho hoa cúc: trồng từ hạt giống và giâm cành. Giâm cành là phương pháp phổ biến hơn, đặc biệt với các giống cúc lai hoặc cúc đặc trưng vì giữ được đặc tính của cây mẹ.
Trồng từ hạt giống
Phương pháp này thường áp dụng cho các giống cúc ta, cúc chi hoặc một số giống cúc lai có khả năng giữ được đặc tính khi gieo hạt.
Gieo hạt trong khay ươm hoặc bầu nhỏ chứa giá thể nhẹ (hỗn hợp đất sạch + tro trấu + phân hữu cơ đã sàng).
Tưới ẩm giá thể trước khi gieo. Gieo hạt lên bề mặt và phủ một lớp giá thể mỏng (khoảng 0.3 – 0.5 cm).
Giữ ẩm đều cho giá thể, tránh để khô hoặc quá ướt. Để khay ươm ở nơi có ánh sáng nhẹ hoặc che bớt nắng trực tiếp.
Hạt sẽ nảy mầm sau khoảng 5-10 ngày tùy giống và nhiệt độ. Khi cây con có 2-3 lá thật và thân cứng cáp (khoảng 2-3 tuần sau nảy mầm), có thể cấy cây con ra chậu lớn hoặc luống trồng chính.
Giâm cành – Phương pháp phổ biến
Giâm cành là phương pháp được sử dụng rộng rãi trong sản xuất hoa cúc thương phẩm và trồng tại nhà vì cho cây con đồng đều, khỏe mạnh và giữ nguyên đặc tính của cây mẹ.
Chọn cành giâm
Chọn những cành bánh tẻ từ cây mẹ khỏe mạnh, không sâu bệnh, đang trong giai đoạn sinh trưởng mạnh. Cành giâm lý tưởng là cành non nhưng đã hơi hóa gỗ, có đường kính khoảng 3-5 mm, chiều dài khoảng 6-10 cm, có từ 3-5 lá. Dùng dao hoặc kéo sắc đã khử trùng để cắt cành, vết cắt nên là vết cắt chéo để tăng diện tích tiếp xúc với giá thể. Cắt bỏ bớt lá gốc, chỉ giữ lại 2-3 lá ngọn để giảm thoát hơi nước.
Kỹ thuật giâm cành
Nhúng nhanh phần gốc cành giâm vào dung dịch kích rễ (nếu có, không bắt buộc nhưng giúp tăng tỷ lệ ra rễ và tốc độ). Chuẩn bị giá thể giâm cành tơi xốp, thoát nước tốt và vô trùng như cát sạch, trấu hun, hoặc hỗn hợp mụn dừa + perlite.
Cắm cành giâm vào giá thể đã làm ẩm, độ sâu khoảng 2-3 cm. Khoảng cách giữa các cành giâm vừa đủ để lá không chạm nhau, tránh lây bệnh.
Tưới phun sương nhẹ để giữ ẩm bề mặt.
Chăm sóc cành giâm
Để khay giâm ở nơi thoáng mát, có ánh sáng nhẹ, tránh nắng gắt trực tiếp. Duy trì độ ẩm cho giá thể bằng cách tưới phun sương nhẹ hàng ngày, hoặc phủ nilong trong để giữ ẩm nhưng cần thông gió định kỳ để tránh nấm bệnh.
Sau khoảng 7-15 ngày (tùy giống và điều kiện), cành giâm sẽ bắt đầu ra rễ. Khi rễ đã phát triển mạnh (khoảng 2-3 tuần sau khi cắm), bạn có thể nhổ cành giâm nhẹ nhàng và trồng sang chậu hoặc luống trồng chính. Lúc này, cây con đã sẵn sàng để bắt đầu giai đoạn sinh trưởng mới.
Trồng cây con ra chậu/luống
Khi cây con từ hạt hoặc cành giâm đã đủ lớn (có 4-6 lá thật, thân cứng cáp), tiến hành trồng ra vị trí cố định.
Đào hốc hoặc rạch hàng trên luống/chậu đã chuẩn bị sẵn. Kích thước hốc vừa đủ với bầu rễ của cây con.
Nhẹ nhàng đặt cây con vào hốc, lấp đất và ấn nhẹ xung quanh gốc để cây đứng vững. Tưới nước nhẹ ngay sau khi trồng để nén chặt đất và giúp rễ cây tiếp xúc với đất.
Khoảng cách trồng phụ thuộc vào loại cúc và cách bạn muốn tạo tán. Đối với cúc đại đóa trồng chậu thường trồng 1 cây/chậu. Cúc nhỏ trồng luống hoặc chậu lớn có thể trồng dày hơn, khoảng 15-20 cm/cây để tạo bụi.
Sau khi trồng, nên che nắng nhẹ cho cây trong vài ngày đầu nếu thời tiết nắng gắt để cây nhanh chóng phục hồi.
Chăm sóc bông cúc cúng để hoa nở đẹp và bền
Chăm sóc là giai đoạn quan trọng nhất quyết định đến chất lượng và số lượng hoa. Việc chăm sóc đúng kỹ thuật, bao gồm tưới nước, bón phân, cắt tỉa và phòng trừ sâu bệnh, sẽ giúp cây phát triển khỏe mạnh và cho những bông hoa cúng đẹp nhất.
Tưới nước đúng cách
Tưới nước là một trong những khâu cần sự tỉ mỉ. Hoa cúc không chịu được ngập úng nhưng cũng không chịu được khô hạn.
Tưới nước vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát. Tránh tưới vào buổi trưa nắng gắt hoặc tối muộn vì dễ gây bệnh nấm.
Lượng nước tưới phụ thuộc vào thời tiết, loại đất và giai đoạn phát triển của cây. Cây con cần ít nước hơn cây trưởng thành. Đất cát thoát nước nhanh cần tưới nhiều hơn đất thịt. Trời nắng nóng cần tưới thường xuyên hơn trời mát mẻ.
Kiểm tra độ ẩm của đất bằng cách dùng ngón tay cắm sâu vào đất khoảng 2-3 cm. Nếu thấy đất khô thì cần tưới nước. Tưới đủ ẩm đất, không để nước đọng lại trên bề mặt quá lâu.
Nên tưới trực tiếp vào gốc, hạn chế làm ướt lá và nụ hoa, đặc biệt vào buổi tối, để phòng bệnh nấm.
Bón phân cho hoa cúc cúng
Cúc là loại cây cần dinh dưỡng khá cao để cho hoa đẹp. Bón phân đúng loại và đúng thời điểm sẽ giúp cây sinh trưởng tốt và ra hoa rộ.
Giai đoạn cây con
Sau khi trồng cây con ra chậu/luống khoảng 7-10 ngày, khi cây đã bén rễ và bắt đầu sinh trưởng, tiến hành bón phân thúc lần 1. Sử dụng phân NPK có tỷ lệ đạm cao hơn hoặc phân Ure pha loãng để giúp cây phát triển thân lá mạnh mẽ. Bón lượng nhỏ và cách gốc cây để tránh cháy rễ.
Giai đoạn sinh trưởng
Khoảng 2-3 tuần sau lần bón đầu tiên, cây bắt đầu phát triển cành nhánh. Tiếp tục bón phân NPK cân đối (ví dụ: NPK 16-16-8) hoặc luân phiên giữa phân hữu cơ và phân vô cơ. Bón định kỳ 10-15 ngày/lần. Giai đoạn này có thể kết hợp bón thêm phân lá hoặc các chế phẩm sinh học giúp cây khỏe mạnh.
Giai đoạn phân hóa mầm hoa
Trước khi cây chuyển sang giai đoạn ra nụ (khoảng 1-2 tháng trước khi dự kiến ra hoa), giảm lượng đạm, tăng cường lân và kali. Sử dụng phân NPK có tỷ lệ lân và kali cao (ví dụ: NPK 10-30-20 hoặc 15-15-15). Lân giúp kích thích ra hoa, kali giúp hoa to, màu sắc đẹp và bền. Bón định kỳ 7-10 ngày/lần trong giai đoạn này.
Giai đoạn ra nụ và nở hoa
Khi cây đã hình thành nụ rõ ràng, giảm bón phân. Có thể sử dụng phân kali trắng hoặc phân bón lá chứa kali và vi lượng để giúp nụ to, hoa bền màu. Ngừng bón phân hoàn toàn khi hoa bắt đầu hé nở. Lưu ý bón phân vào lúc đất ẩm, sau khi tưới nước.
Cắt tỉa, bấm ngọn và tạo tán (Pinching)
Cắt tỉa, bấm ngọn là kỹ thuật cực kỳ quan trọng trong cách trồng bông cúc cúng, đặc biệt là cúc trồng chậu, nhằm mục đích tạo tán đẹp, khống chế chiều cao và tăng số lượng cành cho hoa.
Mục đích của việc bấm ngọn
Bấm ngọn chính là việc loại bỏ phần ngọn sinh trưởng chính của cây. Điều này giúp cây phân nhánh mạnh hơn từ các mầm ngủ ở nách lá. Nếu không bấm ngọn, cây cúc sẽ chỉ phát triển một thân chính và cho một vài bông hoa ở đỉnh. Bấm ngọn giúp cây ra nhiều cành, mỗi cành sẽ cho một hoặc nhiều nụ hoa, từ đó tạo thành một bụi hoa hoặc chậu hoa đầy đặn, sai bông.
Các đợt bấm ngọn quan trọng
Đợt 1: Khi cây con đạt chiều cao khoảng 15-20 cm (khoảng 2-3 tuần sau khi trồng ra chậu/luống). Bấm bỏ phần ngọn chính, chỉ giữ lại khoảng 4-6 lá gốc. Từ các nách lá này sẽ mọc ra các cành cấp 1.
Đợt 2: Khi các cành cấp 1 đã phát triển dài khoảng 15-20 cm (khoảng 2-3 tuần sau đợt 1), tiếp tục bấm ngọn các cành cấp 1 này để chúng đẻ ra các cành cấp 2.
Tùy vào giống cúc và thời gian sinh trưởng, bạn có thể thực hiện 2-3 đợt bấm ngọn. Với cúc trồng Tết có thời gian sinh trưởng dài, có thể bấm ngọn 3 lần. Đợt bấm ngọn cuối cùng thường cách thời điểm ra hoa dự kiến khoảng 45-60 ngày (tùy giống) để cây kịp hình thành nụ và nở hoa. Việc bấm ngọn phải dừng lại khi cây bắt đầu chuyển sang giai đoạn phân hóa mầm hoa.
Kỹ thuật tạo tán
Ngoài bấm ngọn để tăng số cành, bạn có thể kết hợp các kỹ thuật khác để tạo dáng cho cây cúc cúng như:
Tỉa bỏ các cành tăm, cành yếu, cành mọc quá sát gốc để tập trung dinh dưỡng cho các cành khỏe.
Dùng cọc tre hoặc que gỗ cắm cố định và buộc các cành lại để cây không bị đổ, cành mọc gọn gàng, tạo dáng tròn hoặc trụ tùy ý.
Đối với cúc đại đóa chỉ muốn 1 bông to duy nhất, thì không bấm ngọn mà chỉ tỉa bỏ hết các nụ phụ ở các nách lá, chỉ giữ lại nụ chính ở đỉnh thân.
Kiểm soát sâu bệnh hại thường gặp
Hoa cúc cũng như các loại cây trồng khác, dễ bị tấn công bởi sâu bệnh hại nếu không được chăm sóc đúng cách. Việc phát hiện sớm và phòng trừ kịp thời là chìa khóa để bảo vệ cây.
Các loại sâu hại
Sâu xanh: Ăn lá, nụ, cánh hoa. Thường xuất hiện vào ban đêm.
Rệp sáp, rệp mềm: Bám vào thân, lá non, nụ hoa, hút nhựa làm cây suy yếu, nụ bị biến dạng.
Nhện đỏ: Gây hại ở mặt dưới lá, làm lá bị lấm chấm vàng hoặc bạc, sau đó khô và rụng. Phát triển mạnh trong điều kiện khô nóng.
Bọ trĩ, bọ phấn: Hút nhựa ở lá non, nụ hoa, làm lá xoăn lại, nụ bị đen hoặc biến dạng.
Sên, ốc sên: Ăn lá, đặc biệt là lá non vào ban đêm hoặc sau mưa.
Các loại bệnh hại
Bệnh nấm (phấn trắng, đốm lá, rỉ sắt): Thường xuất hiện khi độ ẩm cao, thông gió kém. Gây hại trên lá, thân, làm lá bị vàng, khô, rụng.
Bệnh thối rễ, thối thân: Do nấm trong đất gây ra, thường khi đất bị ngập úng hoặc quá ẩm.
Bệnh virus: Làm cây cằn cỗi, lá bị biến dạng, lốm đốm màu. Rất khó chữa, cần nhổ bỏ cây bị bệnh để tránh lây lan.
Biện pháp phòng trừ tổng hợp
Phòng bệnh hơn chữa bệnh:
Sử dụng giống khỏe mạnh, sạch bệnh.
Chuẩn bị đất trồng thông thoáng, thoát nước tốt.
Tưới nước đúng cách, tránh làm ướt lá vào buổi tối.
Tạo không gian trồng thông thoáng, không trồng quá dày.
Thường xuyên kiểm tra cây để phát hiện sâu bệnh sớm.
Khi phát hiện sâu bệnh, áp dụng các biện pháp:
Bắt sâu bằng tay nếu số lượng ít.
Dùng vòi nước xịt mạnh để rửa trôi rệp, nhện đỏ.
Sử dụng các chế phẩm sinh học hoặc dung dịch tự nhiên (nước tỏi ớt, xà phòng pha loãng) để phun phòng và trị nhẹ.
Nếu sâu bệnh nặng, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật chuyên dụng cho hoa cúc, tuân thủ hướng dẫn trên bao bì về liều lượng và thời gian cách ly. Nên luân phiên các loại thuốc để tránh sâu bệnh kháng thuốc.
Ánh sáng và nhiệt độ tối ưu
Hoa cúc là cây ưa sáng. Cung cấp đủ ánh sáng là yếu tố quan trọng để cây sinh trưởng khỏe mạnh, phân hóa mầm hoa tốt và cho màu sắc hoa rực rỡ. Nên trồng cúc ở nơi có ít nhất 5-6 giờ nắng trực tiếp mỗi ngày. Thiếu sáng cây sẽ vóng cao, yếu ớt, ít nụ, hoa nhỏ và màu sắc nhạt nhẽo.
Nhiệt độ lý tưởng cho hoa cúc phát triển là khoảng 15-25°C. Nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp đều ảnh hưởng xấu đến cây. Đặc biệt, nhiệt độ ban đêm và độ dài ngày có vai trò quyết định trong việc hình thành nụ hoa (sẽ được giải thích chi tiết hơn ở phần điều khiển ra hoa).
Kỹ thuật điều khiển thời gian ra hoa (cho cúc cúng Tết)
Hoa cúc là loại cây phản ứng rất nhạy cảm với độ dài ngày và đêm, hay còn gọi là quang chu kỳ. Hầu hết các giống cúc trồng hiện nay là cây ngày ngắn, nghĩa là chúng sẽ hình thành nụ hoa khi độ dài đêm (thời gian tối liên tục) đạt đến một ngưỡng nhất định (thường lớn hơn 12 giờ) và nhiệt độ ban đêm đủ mát mẻ. Hiểu được đặc điểm này, người trồng có thể chủ động điều khiển thời gian ra hoa để có hoa nở đúng vào dịp mong muốn, đặc biệt là Tết Nguyên Đán.
Hiểu về quang chu kỳ của hoa cúc
Sự ra hoa của cây cúc được quyết định bởi tương quan giữa thời gian chiếu sáng ban ngày và thời gian tối liên tục ban đêm.
Giai đoạn sinh trưởng thân lá: Cây cần ngày dài (hoặc chiếu sáng bổ sung vào ban đêm) và nhiệt độ cao hơn. Điều kiện này giúp cây phát triển chiều cao và tán lá.
Giai đoạn phân hóa mầm hoa và ra nụ: Cây cần ngày ngắn (thời gian tối liên tục kéo dài) và nhiệt độ ban đêm mát mẻ (thường dưới 18°C). Điều kiện này kích thích cây chuyển từ sinh trưởng thân lá sang sinh trưởng sinh thực (ra hoa).
Giai đoạn phát triển nụ và nở hoa: Cây cần nhiệt độ và ánh sáng phù hợp để nụ phát triển và hoa nở đẹp.
Các yếu tố ảnh hưởng đến thời gian nở hoa
Ngoài quang chu kỳ, các yếu tố khác như nhiệt độ, ánh sáng, dinh dưỡng và giống cúc cũng ảnh hưởng đến thời gian ra hoa.
Nhiệt độ: Nhiệt độ ban đêm quá cao có thể ức chế quá trình phân hóa mầm hoa của cây ngày ngắn. Nhiệt độ quá thấp có thể làm chậm quá trình ra nụ và nở hoa.
Cường độ ánh sáng: Ánh sáng yếu trong giai đoạn sinh trưởng thân lá làm cây yếu, khó ra hoa.
Dinh dưỡng: Thiếu hoặc thừa dinh dưỡng đều ảnh hưởng tiêu cực. Đặc biệt thiếu lân, kali trong giai đoạn ra nụ sẽ làm nụ nhỏ, hoa kém chất lượng.
Giống: Mỗi giống cúc có thời gian sinh trưởng và phản ứng quang chu kỳ khác nhau. Cần chọn giống phù hợp với thời vụ trồng và thời gian muốn có hoa.
Áp dụng kỹ thuật thắp đèn (chick light)
Để kéo dài giai đoạn sinh trưởng thân lá và hãm cho cây không ra nụ sớm (khi độ dài đêm tự nhiên đã đủ dài), người trồng thường áp dụng kỹ thuật thắp đèn chiếu sáng bổ sung vào ban đêm.
Mục đích: Tạo ra “ngày dài nhân tạo”. Ánh sáng vào ban đêm (dù chỉ là ánh sáng yếu) sẽ làm gián đoạn thời gian tối liên tục, khiến cây không nhận được tín hiệu “ngày ngắn” để ra hoa.
Cách thực hiện: Sử dụng bóng đèn sợi đốt hoặc đèn huỳnh quang có công suất khoảng 40-60W/bóng, treo cách ngọn cây khoảng 1-1.5 mét. Chiếu sáng từ khoảng 2-4 giờ vào giữa đêm (ví dụ: từ 22h đến 2h sáng hôm sau).
Thời điểm áp dụng: Bắt đầu thắp đèn từ khi trồng cây con ra chậu/luống cho đến khi cây đạt kích thước và số cành mong muốn (khoảng 45-60 ngày trước Tết). Khi ngừng thắp đèn, cây sẽ bắt đầu nhận tín hiệu ngày ngắn và chuyển sang giai đoạn ra nụ.
Che tối (blackout)
Ngược lại với thắp đèn, kỹ thuật che tối được áp dụng để tạo ra “ngày ngắn nhân tạo” khi độ dài ngày tự nhiên còn dài, giúp cây ra nụ sớm hơn dự kiến.
Mục đích: Tạo ra thời gian tối liên tục đủ dài để kích thích cây phân hóa mầm hoa.
Cách thực hiện: Sử dụng bạt đen hoặc vật liệu che sáng hoàn toàn để che phủ luống hoặc chậu cúc vào buổi chiều (ví dụ: từ 17h chiều) và dỡ ra vào buổi sáng hôm sau (ví dụ: 7h sáng), đảm bảo cây có ít nhất 12 giờ tối liên tục.
Thời điểm áp dụng: Khi cây đã đạt kích thước tối ưu và bạn muốn kích thích ra nụ sớm. Kỹ thuật này ít phổ biến hơn trong việc trồng cúc cúng Tết tại nhà so với thắp đèn, chủ yếu được dùng để có hoa trái vụ.
Việc kết hợp giữa chọn giống, thời vụ trồng và kỹ thuật điều khiển ánh sáng sẽ giúp bạn có những chậu bông cúc cúng nở rộ đúng vào những ngày lễ, Tết quan trọng.
Thu hoạch bông cúc cúng
Thu hoạch hoa cúc đúng thời điểm và cách thu hoạch cũng ảnh hưởng đến độ bền và vẻ đẹp của hoa khi chưng trên bàn thờ.
Thời điểm thu hoạch lý tưởng
Thời điểm thu hoạch cúc tùy thuộc vào loại cúc và mục đích sử dụng.
Đối với cúc cắt cành để cắm lọ: Cắt khi hoa đã nở khoảng 70-80%, cánh hoa đã bung gần hết nhưng nhụy vẫn còn hơi xanh hoặc chưa bung phấn hoàn toàn. Cắt vào lúc sáng sớm khi hoa còn đang ngậm sương và đầy sức sống, hoặc chiều mát.
Đối với cúc chậu để chưng: Chờ đến khi hầu hết các bông hoa trên chậu đã nở đều, màu sắc rực rỡ và form dáng cân đối. Tránh cắt quá sớm khi hoa chưa nở hết hoặc quá muộn khi hoa đã bắt đầu tàn.
Cách cắt hoa và bảo quản sau thu hoạch
Khi cắt hoa cắm lọ, dùng kéo hoặc dao sắc đã khử trùng để cắt cành. Cắt chéo gốc cành để tăng diện tích hút nước. Loại bỏ bớt lá phía dưới gốc để tránh lá ngập trong nước gây thối.
Ngay sau khi cắt, cắm cành hoa vào xô nước sạch có pha thêm một chút chất bảo quản hoa (nếu có) hoặc đường, chanh để giữ hoa tươi lâu hơn.
Để hoa ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và gió lùa.
Nếu vận chuyển đi xa, cần bọc kỹ và giữ ẩm cho hoa.
Đối với cúc chậu, sau khi hoa nở đẹp, bạn có thể di chuyển chậu đến nơi cần trưng bày. Đặt chậu ở nơi thoáng mát, tránh nắng gắt và gió mạnh. Tưới nước vừa đủ, tránh để đất khô hoàn toàn hoặc quá ẩm.
Các vấn đề thường gặp khi trồng bông cúc cúng và cách khắc phục
Trong quá trình trồng bông cúc cúng, người trồng có thể gặp một số vấn đề phổ biến. Nhận biết sớm và xử lý kịp thời sẽ giúp bạn cứu cây và đảm bảo năng suất.
Cây chậm lớn, cằn cỗi
Nguyên nhân: Thiếu dinh dưỡng, đất nghèo chất, đất bị nén chặt, thiếu ánh sáng, đất quá khô hoặc quá ẩm, bộ rễ bị tổn thương do sâu bệnh hoặc úng nước.
Khắc phục: Kiểm tra lại đất trồng, bổ sung phân hữu cơ hoặc phân vô cơ cân đối. Đảm bảo đất tơi xốp, thoát nước tốt. Cung cấp đủ ánh sáng cho cây. Điều chỉnh lượng nước tưới phù hợp. Kiểm tra bộ rễ và xử lý nấm bệnh nếu có.
Cây bị vàng lá, rụng lá
Nguyên nhân: Thiếu nước hoặc thừa nước (ngập úng), thiếu dinh dưỡng (đặc biệt là đạm, magie, sắt), sâu bệnh hại (nhện đỏ, rệp, bệnh nấm đốm lá, rỉ sắt), thay đổi nhiệt độ đột ngột.
Khắc phục: Kiểm tra chế độ tưới nước, đảm bảo đất luôn ẩm nhưng không bị úng. Bổ sung phân bón lá chứa vi lượng hoặc phân NPK cân đối. Kiểm tra kỹ dưới mặt lá và thân cây để phát hiện sâu bệnh, áp dụng biện pháp phòng trừ phù hợp. Cố gắng giữ nhiệt độ môi trường ổn định.
Nụ hoa nhỏ, hoa nở không đều
Nguyên nhân: Thiếu lân, kali trong giai đoạn ra nụ, thiếu ánh sáng, trồng quá dày, bấm ngọn quá muộn hoặc quá nhiều, sâu bệnh hại tấn công nụ hoa, thiếu nước trong giai đoạn ra nụ.
Khắc phục: Bổ sung phân NPK có tỷ lệ lân, kali cao trước và trong giai đoạn ra nụ. Đảm bảo cây nhận đủ ánh sáng. Trồng cây với khoảng cách hợp lý. Lên kế hoạch bấm ngọn đúng thời điểm và số lượng cành phù hợp với giống. Kiểm soát sâu bệnh hại nụ hoa. Đảm bảo cây đủ ẩm trong giai đoạn này. Tỉa bớt các nụ phụ quá nhỏ hoặc mọc chen chúc.
Bị sâu bệnh tấn công nặng
Nguyên nhân: Điều kiện môi trường thuận lợi cho sâu bệnh phát triển (độ ẩm cao, thông gió kém, nhiệt độ không phù hợp), cây yếu, không áp dụng biện pháp phòng ngừa định kỳ, sử dụng thuốc không đúng loại hoặc liều lượng.
Khắc phục: Vệ sinh vườn sạch sẽ. Cắt tỉa cành lá già, sâu bệnh để tạo sự thông thoáng. Kiểm soát độ ẩm. Sử dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp từ sinh học đến hóa học khi cần thiết. Nên phun phòng định kỳ, đặc biệt vào các giai đoạn mẫn cảm của cây hoặc khi thời tiết thay đổi. Luân phiên các loại thuốc để tăng hiệu quả.
Mẹo trồng bông cúc cúng sai hoa và bền lâu
Để có những chậu bông cúc cúng không chỉ đẹp mà còn sai hoa và giữ được độ tươi lâu, bạn có thể áp dụng thêm một vài mẹo nhỏ trong quá trình chăm sóc.
Chọn giống tốt
Chất lượng giống là yếu tố tiên quyết. Chọn mua giống từ các nhà cung cấp uy tín, đảm bảo giống khỏe, đúng đặc tính và phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương. Giống tốt sẽ có sức đề kháng cao hơn với sâu bệnh và cho năng suất hoa như mong đợi. Để có được những hạt giống hoa cúc chất lượng tốt, bạn có thể tham khảo tại hatgiongnongnghiep1.vn.
Đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng
Đất là nền tảng. Đảm bảo đất trồng luôn tơi xốp, thoát nước tốt và được bổ sung đầy đủ dinh dưỡng hữu cơ. Đất khỏe giúp bộ rễ phát triển mạnh, hấp thu dinh dưỡng hiệu quả, từ đó nuôi cây cho hoa to, đẹp.
Bón phân cân đối
Không chỉ bón đủ, mà cần bón đúng loại phân theo từng giai đoạn phát triển của cây. Giai đoạn đầu cần đạm để phát triển thân lá, giai đoạn ra nụ cần lân và kali. Bón phân cân đối giúp cây phát triển hài hòa, không bị “sốc” dinh dưỡng.
Kiểm soát nước tưới
Tránh để cây bị khô hạn kéo dài hoặc ngập úng. Tưới nước đều đặn, lượng vừa đủ, vào thời điểm thích hợp trong ngày. Việc duy trì độ ẩm ổn định rất quan trọng, đặc biệt trong giai đoạn ra nụ và nở hoa.
Ánh sáng đầy đủ
Hoa cúc cần nắng để quang hợp và phân hóa mầm hoa. Đặt chậu ở nơi có đủ ánh sáng mặt trời trực tiếp. Nếu trồng trong nhà kính hoặc nơi thiếu sáng, cần cân nhắc bổ sung ánh sáng nhân tạo.
Phòng trừ sâu bệnh định kỳ
Đừng chờ đến khi sâu bệnh bùng phát mới xử lý. Hãy kiểm tra cây thường xuyên và áp dụng các biện pháp phòng ngừa định kỳ bằng các chế phẩm sinh học hoặc thuốc bảo vệ thực vật nhẹ nhàng để giữ cho cây luôn khỏe mạnh.
Tỉa nụ phụ
Đối với các giống cúc đại đóa hoặc khi bạn muốn tập trung dinh dưỡng cho một vài bông chính thật to, hãy tỉa bỏ hết các nụ nhỏ mọc ở nách lá hoặc xung quanh nụ chính. Điều này giúp cây dồn toàn bộ sức lực nuôi nụ chính phát triển tối ưu.
Trồng bông cúc cúng tại nhà là một quá trình đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn, nhưng thành quả là những chậu hoa rực rỡ, mang đầy ý nghĩa tâm linh. Bằng việc áp dụng đúng các kỹ thuật từ khâu chuẩn bị, trồng trọt đến chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh, bạn hoàn toàn có thể tự tay tạo ra những bông hoa đẹp để dâng lên tổ tiên, thần linh. Hy vọng những chia sẻ chi tiết trên sẽ giúp bạn tự tin hơn trên hành trình chinh phục loài hoa ý nghĩa này.