Trồng cây cam sành là một hướng đi kinh tế hiệu quả cho nhiều bà con nông dân và cả những người yêu thích làm vườn tại nhà. Đặc biệt, việc trồng cây cam sành từ cây non mang lại nhiều ưu điểm về thời gian sinh trưởng và khả năng thích nghi. Tuy nhiên, để cây phát triển khỏe mạnh, cho năng suất cao, đòi hỏi người trồng phải nắm vững kỹ thuật từ khâu chọn giống, làm đất đến chăm sóc sau trồng. Bài viết này sẽ đi sâu vào từng công đoạn, cung cấp cho bạn những kiến thức chi tiết và thực tế nhất để bắt đầu hành trình trồng cam sành thành công.
Chuẩn bị trước khi trồng cây cam sành từ cây non
Trước khi bắt tay vào công việc trồng cây cam sành, khâu chuẩn bị đóng vai trò cực kỳ quan trọng, quyết định đến khả năng sinh trưởng và phát triển ban đầu của cây non. Một sự chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ tạo nền tảng vững chắc cho vườn cam của bạn.
Chọn giống cây cam sành từ cây non chất lượng
Việc lựa chọn cây giống là bước đầu tiên và then chốt. Cây giống tốt phải đáp ứng các tiêu chí về nguồn gốc, sức khỏe và đặc điểm sinh trưởng. Nên chọn mua cây cam sành non tại các vườn ươm, trung tâm giống cây trồng uy tín, có giấy chứng nhận rõ ràng về nguồn gốc và chất lượng. Cây giống tốt thường cao từ 30-50 cm, có từ 3-5 cành cấp 1 phát triển cân đối quanh thân chính. Thân cây thẳng, vỏ không bị xây xát hay nhiễm bệnh. Lá cây xanh tốt, không có dấu hiệu sâu bệnh, vết chích hút hay nấm bệnh. Rễ cây phát triển mạnh, ăn sâu vào bầu đất và không bị xoắn hay thối rễ. Kiểm tra kỹ bầu đất, đảm bảo bầu không bị vỡ, ẩm vừa phải và rễ trắng đã phát triển ra ngoài bầu. Việc chọn cây giống kháng bệnh, đặc biệt là các bệnh phổ biến trên cây có múi như vàng lá gân xanh (Greening), Tristeza, nấm Phytophthora, sẽ giúp giảm thiểu rủi ro sau này.
Chọn địa điểm và chuẩn bị đất trồng cam sành
Cam sành phát triển tốt nhất ở vùng khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, ưa nắng, độ ẩm cao và lượng mưa phân bố đều. Nhiệt độ lý tưởng để cây sinh trưởng là từ 20-30°C. Tuy nhiên, cây cũng có thể chịu đựng được biên độ nhiệt rộng hơn nếu được chăm sóc tốt. Vị trí trồng cần có đủ ánh sáng mặt trời, tránh khu vực bị che bóng hoặc gió lùa mạnh trực tiếp, đặc biệt là vào mùa khô. Đất trồng cam sành cần tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt và có độ pH dao động từ 5.5 đến 6.5. Đất thịt pha cát hoặc đất phù sa là lựa chọn lý tưởng. Tránh trồng cam sành trên đất sét nặng, đất chua phèn hoặc đất nhiễm mặn vì sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến bộ rễ và sức khỏe cây.
Trước khi trồng, tiến hành làm đất kỹ lưỡng. Đối với diện tích lớn, cày xới đất sâu khoảng 30-40 cm để làm tơi đất, phá vỡ tầng đế cày. Dọn sạch cỏ dại, rễ cây cũ và các vật cản khác. Nếu đất có độ pH thấp, cần bón vôi bột để nâng độ pH lên mức thích hợp. Lượng vôi bón tùy thuộc vào độ pH hiện tại của đất, thường từ 500 kg đến 1 tấn vôi/ha. Nên bón vôi trước khi trồng khoảng 2-3 tuần để vôi có thời gian phản ứng với đất. Có thể bón bổ sung phân hữu cơ hoai mục (phân chuồng, phân xanh) hoặc phân hữu cơ vi sinh để tăng độ mùn, cải thiện cấu trúc đất và cung cấp dinh dưỡng ban đầu cho cây non. Lượng phân hữu cơ bón tùy thuộc vào độ màu mỡ của đất, khuyến cáo khoảng 20-30 tấn/ha.
Đào hố trồng và bón lót
Việc đào hố và bón lót đúng kỹ thuật giúp cây cam sành non dễ dàng bén rễ và hấp thu dinh dưỡng trong giai đoạn đầu. Kích thước hố trồng phụ thuộc vào loại đất, nhưng thông thường nên đào hố vuông có kích thước 50x50x50 cm (dài x rộng x sâu). Đối với đất nghèo dinh dưỡng hoặc đất sét nặng, có thể đào hố lớn hơn (60x60x60 cm) để cải thiện môi trường sống cho bộ rễ.
Khi đào hố, nên tách riêng lớp đất mặt (lớp đất màu mỡ phía trên) và lớp đất đế (lớp đất phía dưới). Sử dụng lớp đất mặt để trộn với phân bón lót. Hỗn hợp bón lót cho mỗi hố bao gồm:
- Phân hữu cơ hoai mục: 10-20 kg
- Phân super lân: 0.5 – 1 kg
- Vôi bột (nếu cần): 0.5 kg (nếu chưa bón vôi toàn diện cho đất)
- Thuốc trừ nấm (ví dụ: Basudin, Furadan): 0.1 – 0.2 kg (để phòng trừ mối, kiến, sâu đất hại rễ non)
Trộn đều hỗn hợp bón lót với lớp đất mặt và cho xuống đáy hố. Lấp một lớp đất mặt không trộn phân lên trên lớp bón lót dày khoảng 10-15 cm để tránh rễ non tiếp xúc trực tiếp với phân bón liều lượng cao gây cháy rễ. Hoàn tất việc đào hố và bón lót trước khi trồng ít nhất 10-15 ngày để phân bón có thời gian phân hủy và các chất độc hại (nếu có trong phân chưa hoai) bay hơi bớt.
Xác định khoảng cách trồng
Khoảng cách trồng cam sành phù hợp sẽ giúp cây nhận đủ ánh sáng, không khí, dinh dưỡng, thuận lợi cho việc chăm sóc và thu hoạch sau này. Khoảng cách trồng phổ biến cho cam sành thường là 4x5m hoặc 5x5m (hàng cách hàng x cây cách cây), tùy thuộc vào độ phì nhiêu của đất và mô hình canh tác. Nếu đất tốt, cây phát triển mạnh mẽ, có thể trồng thưa hơn để cây có không gian phát triển tán. Ngược lại, nếu đất không quá màu mỡ, có thể trồng dày hơn một chút. Mật độ trồng hợp lý thường từ 400-500 cây/ha. Việc xác định khoảng cách trồng cần được tính toán cẩn thận ngay từ đầu để tránh tình trạng cây quá rậm rạp khi trưởng thành, gây khó khăn cho việc quản lý dịch hại và giảm năng suất.
Kỹ thuật trồng cây cam sành từ cây non
Sau khi hoàn tất các bước chuẩn bị, kỹ thuật trồng cây cam sành non đóng vai trò quyết định cây có bén rễ và sống sót qua giai đoạn đầu hay không. Thực hiện đúng kỹ thuật sẽ giúp cây nhanh chóng thích nghi với môi trường mới.
Thời vụ trồng
Thời điểm trồng cam sành từ cây non thích hợp nhất thường là vào đầu mùa mưa (khoảng tháng 5 – tháng 7 ở các tỉnh phía Nam và mùa xuân hoặc đầu hè ở các tỉnh phía Bắc). Trồng vào thời điểm này giúp cây non nhận đủ nước từ tự nhiên, tiết kiệm công tưới và giúp cây nhanh phục hồi sau trồng. Nếu có điều kiện chủ động tưới tiêu, có thể trồng vào bất kỳ thời điểm nào trong năm, nhưng cần lưu ý tránh những ngày nắng gắt hoặc mưa bão lớn.
Các bước trồng cây
- Xử lý bầu đất: Trước khi trồng, nếu bầu đất khô, cần tưới ẩm nhẹ. Nhẹ nhàng xé bỏ vỏ bầu ni lông hoặc vật liệu bọc bầu. Cẩn thận kiểm tra bộ rễ. Nếu rễ bị cuộn tròn ở đáy bầu, dùng kéo cắt bớt phần rễ cuộn này để kích thích rễ mới phát triển thẳng xuống đất.
- Đặt cây vào hố: Đặt cây giống vào giữa hố đã chuẩn bị. Chú ý đặt cây sao cho mặt bầu ngang bằng hoặc cao hơn mặt đất tự nhiên khoảng 2-3 cm. Tránh trồng cây quá sâu hoặc quá nông. Trồng sâu dễ gây úng rễ, thối thân, trồng nông dễ bị khô hạn và cây kém vững chắc.
- Lấp đất: Dùng lớp đất mặt tơi xốp (có thể trộn thêm phân hữu cơ hoai mục hoặc đất tribat nếu trồng chậu) để lấp đầy hố, xung quanh gốc cây. Vừa lấp vừa nén nhẹ đất xung quanh gốc để đất tiếp xúc chặt với bầu rễ, loại bỏ túi khí. Tuy nhiên, không nén quá chặt vì sẽ làm đất bí, khó thoát nước. Lấp đất cao hơn mặt bầu một chút và tạo hình mâm xới quanh gốc (đường kính khoảng 0.8 – 1m) để khi tưới nước không bị chảy lan ra ngoài.
- Tưới nước sau trồng: Sau khi trồng xong, cần tưới nước thật đẫm ngay lập tức để đất và rễ cây tiếp xúc tốt với nhau, cung cấp độ ẩm cần thiết cho cây phục hồi.
- Che bóng (nếu cần): Nếu trồng vào những ngày nắng gắt, có thể dùng lưới che bóng hoặc vật liệu khác (như tàu dừa, rơm rạ) để che bớt nắng cho cây non trong khoảng 1-2 tuần đầu, giúp cây tránh bị sốc nhiệt và khô héo.
- Cắm cọc cố định: Đối với những khu vực có gió mạnh hoặc để giúp cây đứng thẳng, nên cắm cọc và buộc cố định thân cây non vào cọc. Sử dụng vật liệu mềm để buộc, tránh làm tổn thương thân cây.
Chăm sóc cây cam sành non sau khi trồng
Giai đoạn sau khi trồng cây non là giai đoạn quyết định sự sống còn và tốc độ phát triển ban đầu của cây. Chế độ chăm sóc hợp lý sẽ giúp cây nhanh chóng bén rễ, ra đọt mới và hình thành khung tán cơ bản.
Tưới nước
Cây cam sành non rất cần nước, đặc biệt là trong những tuần đầu sau khi trồng và trong mùa khô. Duy trì độ ẩm đất ổn định là yếu tố quan trọng hàng đầu.
- Tuần đầu sau trồng: Tưới nước hàng ngày, có thể chia làm 2 lần/ngày vào sáng sớm và chiều mát nếu trời nắng nóng.
- Sau đó: Giảm dần tần suất tưới. Tùy thuộc vào thời tiết, loại đất và độ ẩm thực tế mà điều chỉnh lượng nước và tần suất tưới. Trung bình, tưới 2-3 lần/tuần trong mùa khô. Khi đất khô se mặt thì tiến hành tưới.
- Lượng nước: Mỗi lần tưới đủ ẩm cho vùng rễ của cây non (tương ứng với vùng mâm xới). Tránh tưới quá nhiều gây úng ngập hoặc tưới quá ít không đủ ẩm.
- Cách tưới: Tưới trực tiếp vào gốc cây hoặc sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt, tưới phun mưa mini quanh gốc. Tưới vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh tưới vào giữa trưa khi nắng gắt.
Quan sát màu sắc lá, độ tơi xốp của đất và tốc độ phát triển của cây để điều chỉnh chế độ tưới cho phù hợp. Cây thiếu nước lá sẽ héo rũ, úa vàng; cây thừa nước lá cũng vàng nhưng có xu hướng rụng, thân có thể bị thối.
Bón phân cho cây cam sành non
Giai đoạn cây non cần dinh dưỡng để phát triển bộ rễ, thân lá và hình thành khung tán. Việc bón phân cần tuân thủ nguyên tắc “ít và thường xuyên” để cây dễ hấp thụ.
- Lần 1 (Sau trồng 10-15 ngày): Bón phân kích thích ra rễ như NPK 30-10-10 hoặc các loại phân bón lá có hàm lượng lân và kali cao, pha loãng để tưới quanh gốc hoặc phun lên lá theo nồng độ khuyến cáo. Có thể kết hợp với các chế phẩm sinh học chứa axit humic, axit fulvic để cải thiện đất và kích thích rễ.
- Các lần tiếp theo: Định kỳ 20-30 ngày/lần, bón luân phiên giữa phân NPK (ví dụ: NPK 16-16-8, 20-20-15) và phân hữu cơ (phân cá, phân đạm cá, dịch chuối…). Lượng phân NPK bón mỗi lần rất ít, chỉ khoảng 50-100g/cây, rải cách gốc 20-30 cm và lấp đất nhẹ hoặc tưới nước sau khi bón. Lượng phân hữu cơ nước có thể pha loãng theo tỷ lệ khuyến cáo và tưới quanh gốc. Tăng dần lượng phân khi cây lớn hơn.
- Bón bổ sung: Khi cây ra đọt non hoặc có dấu hiệu thiếu vi lượng (lá non vàng, gân xanh), có thể phun bổ sung phân bón lá chứa các nguyên tố trung vi lượng như Magie (Mg), Kẽm (Zn), Sắt (Fe), Bo (B)… Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát.
Lưu ý không bón phân sát gốc cây non để tránh gây cháy rễ. Quan sát tình hình sinh trưởng của cây để điều chỉnh loại phân và liều lượng bón cho phù hợp.
Cắt tỉa tạo hình cây
Cắt tỉa tạo hình ngay từ giai đoạn cây non giúp hình thành bộ khung tán vững chắc, thông thoáng, đón ánh sáng tốt và thuận lợi cho việc chăm sóc sau này.
- Giai đoạn đầu (sau trồng 1-2 tháng, khi cây đã bén rễ): Loại bỏ các cành tăm, cành khô, cành bị sâu bệnh, cành mọc quá thấp sát mặt đất (dưới 30-40 cm). Chọn 3-4 cành khỏe mạnh, phân bố đều quanh thân chính để làm cành cấp 1 (cành chủ lực). Cắt bỏ ngọn thân chính khi cây đạt chiều cao khoảng 60-80 cm để cây phát triển các cành bên.
- Các lần sau: Khi cành cấp 1 dài khoảng 40-50 cm, tiến hành bấm ngọn để kích thích ra cành cấp 2. Tương tự, khi cành cấp 2 dài khoảng 40-50 cm, bấm ngọn để ra cành cấp 3. Mục tiêu là tạo ra bộ khung tán thông thoáng, hình bát hoặc hình nấm, các cành phân bố đều, không chồng chéo lên nhau.
- Trong quá trình tỉa: Sử dụng kéo cắt cành sắc bén và đã được khử trùng để vết cắt gọn, nhanh lành, tránh lây lan bệnh. Cắt sát vào thân chính hoặc cành lớn hơn, tránh để lại mẩu cành thừa.
Việc cắt tỉa định kỳ giúp tập trung dinh dưỡng nuôi các cành khỏe, loại bỏ cành yếu, sâu bệnh, tạo môi trường thông thoáng hạn chế sâu bệnh hại.
Làm cỏ và giữ ẩm gốc
Cỏ dại cạnh tranh dinh dưỡng và nước với cây cam sành non, đồng thời là nơi trú ẩn của sâu bệnh hại. Việc làm cỏ cần được thực hiện thường xuyên, đặc biệt là trong khu vực quanh gốc cây.
- Làm cỏ: Nhổ cỏ bằng tay hoặc sử dụng các dụng cụ làm vườn nhỏ để làm sạch cỏ trong bán kính 0.8 – 1m quanh gốc cây. Tránh sử dụng thuốc diệt cỏ hóa học gần gốc cây non vì có thể gây hại rễ.
- Giữ ẩm gốc: Sử dụng rơm rạ, cỏ khô, vỏ trấu hoặc vật liệu hữu cơ khác để tủ gốc cây cam sành non. Lớp vật liệu tủ gốc nên dày khoảng 5-10 cm, cách gốc cây khoảng 5-10 cm để tránh ẩm độ cao gây thối thân. Tủ gốc giúp giữ ẩm cho đất, hạn chế cỏ dại mọc, điều hòa nhiệt độ đất và sau khi phân hủy sẽ cung cấp thêm dinh dưỡng cho cây.
Phòng trừ sâu bệnh hại cam sành non
Cây cam sành non thường nhạy cảm với một số loại sâu bệnh hại phổ biến. Phát hiện sớm và có biện pháp phòng trừ kịp thời là rất quan trọng.
- Sâu hại: Các loại sâu hại thường gặp trên cam sành non bao gồm:
- Rệp sáp, rệp muội: Chích hút nhựa làm cây suy yếu, lá non xoăn lại.
- Sâu vẽ bùa: Gây ra các đường ngoằn ngoèo trên lá non, làm lá biến dạng.
- Nhện đỏ: Gây hại trên lá, làm lá bị nám đồng, khô cứng.
- Sâu đục thân, đục cành: Gây hại nguy hiểm, có thể làm chết cây nếu không phát hiện sớm.
- Bệnh hại: Các bệnh thường gặp bao gồm:
- Bệnh vàng lá gân xanh (Greening): Bệnh nguy hiểm nhất trên cây có múi, do vi khuẩn gây ra và lây lan qua rầy chổng cánh. Bệnh làm lá vàng, gân xanh, quả nhỏ, méo mó, cuối cùng làm cây chết.
- Bệnh loét vi khuẩn: Gây vết loét sần sùi trên lá, cành, quả.
- Bệnh thối rễ, chảy gôm: Do nấm Phytophthora gây ra, thường xảy ra ở đất ẩm thấp, kém thoát nước.
- Bệnh nấm hồng: Gây hại trên cành, tạo thành lớp nấm màu hồng.
Biện pháp phòng trừ:
- Phòng ngừa:
- Chọn giống sạch bệnh từ nguồn uy tín.
- Trồng cây trên đất thoát nước tốt.
- Cắt tỉa tạo tán thông thoáng.
- Thường xuyên kiểm tra vườn để phát hiện sớm.
- Sử dụng thiên địch để kiểm soát sâu hại.
- Trừ bệnh:
- Đối với rệp, sâu vẽ bùa, nhện đỏ: Phun thuốc bảo vệ thực vật theo hướng dẫn, ưu tiên thuốc sinh học hoặc thuốc có nguồn gốc thực vật.
- Đối với sâu đục thân/cành: Dùng dây thép luồn vào lỗ đục để giết sâu hoặc bơm thuốc vào lỗ đục, trám lại.
- Đối với bệnh Greening: Hiện chưa có thuốc đặc trị. Biện pháp chính là nhổ bỏ cây bệnh và phòng trừ côn trùng môi giới (rầy chổng cánh) bằng cách phun thuốc hoặc dùng bẫy dính vàng.
- Đối với bệnh loét, thối rễ, nấm hồng: Sử dụng thuốc diệt nấm gốc đồng hoặc các loại thuốc đặc trị theo khuyến cáo của cơ quan chuyên môn. Cải thiện hệ thống thoát nước.
Việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật cần tuân thủ nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng nồng độ, đúng lúc, đúng cách) và đảm bảo an toàn cho người và môi trường. Tham khảo ý kiến của cán bộ khuyến nông hoặc chuyên gia để có phác đồ phòng trừ sâu bệnh hiệu quả nhất.
Theo dõi và đánh giá sự phát triển của cây
Thường xuyên đi thăm vườn, quan sát sự phát triển của cây cam sành non giúp phát hiện sớm các vấn đề (sâu bệnh, thiếu/thừa dinh dưỡng, thiếu/thừa nước) và có biện pháp xử lý kịp thời. Quan sát màu sắc lá, tốc độ ra đọt non, chiều cao cây, đường kính thân, tình hình sâu bệnh hại. Ghi chép lại các hoạt động chăm sóc (ngày bón phân, loại phân, lượng phân, ngày phun thuốc, loại thuốc…) để rút kinh nghiệm cho những lần sau.
Việc trồng cây cam sành từ cây non đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và kiến thức kỹ thuật. Từ khâu chuẩn bị đất, chọn giống đến các công đoạn chăm sóc như tưới nước, bón phân, cắt tỉa, và đặc biệt là phòng trừ sâu bệnh hại, mỗi bước đều có vai trò quan trọng. Nắm vững các kỹ thuật này, bạn sẽ tạo được nền tảng vững chắc cho vườn cam của mình, giúp cây non phát triển khỏe mạnh, nhanh chóng hình thành tán và sớm cho những vụ mùa bội thu. Để tìm hiểu thêm về các loại giống cây trồng chất lượng cao và vật tư nông nghiệp, bạn có thể truy cập hatgiongnongnghiep1.vn.
Các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến cây cam sành non
Sự phát triển của cây cam sành non không chỉ phụ thuộc vào kỹ thuật chăm sóc mà còn chịu ảnh hưởng lớn từ các yếu tố môi trường xung quanh. Việc hiểu rõ và quản lý các yếu tố này sẽ giúp cây non sinh trưởng thuận lợi hơn.
Ánh sáng mặt trời
Cam sành là cây ưa sáng. Cây non cần nhận đủ ánh sáng để quang hợp và phát triển. Vị trí trồng nên là nơi có ít nhất 6-8 giờ nắng mỗi ngày. Thiếu sáng cây sẽ vống cao, cành yếu, lá nhạt màu và dễ bị sâu bệnh tấn công. Tuy nhiên, nắng gắt trong những ngày đầu sau trồng có thể gây sốc nhiệt, cần che bóng tạm thời như đã đề cập ở phần kỹ thuật trồng. Khi cây đã bén rễ và phát triển, cần đảm bảo cây nhận đủ ánh sáng, đặc biệt là ánh sáng chiếu đều vào toàn bộ tán cây sau này thông qua việc cắt tỉa.
Gió
Gió vừa phải giúp tán cây thông thoáng, giảm ẩm độ lá và hạn chế nấm bệnh phát triển. Tuy nhiên, gió mạnh, đặc biệt là gió khô hoặc gió bão, có thể gây hại cho cây non, làm gãy cành, rách lá, thậm chí bật gốc. Nếu khu vực trồng thường xuyên có gió mạnh, cân nhắc trồng cây chắn gió (hàng rào cây xanh) xung quanh vườn hoặc cắm cọc cố định chắc chắn cho cây non.
Nhiệt độ và độ ẩm không khí
Nhiệt độ thích hợp cho cam sành non phát triển là 20-30°C. Nhiệt độ quá thấp (dưới 10°C) hoặc quá cao (trên 35°C) đều ảnh hưởng tiêu cực đến sinh trưởng. Độ ẩm không khí cao (khoảng 70-80%) rất tốt cho cây có múi, giúp lá cây xanh tốt. Tuy nhiên, độ ẩm không khí quá cao kết hợp với kém thông thoáng lại tạo điều kiện thuận lợi cho nấm bệnh phát triển. Do đó, việc cắt tỉa tạo tán thông thoáng là rất cần thiết.
Lượng mưa
Cam sành cần lượng mưa trung bình hàng năm từ 1500-2000 mm, phân bố đều qua các tháng. Thiếu mưa trong thời kỳ khô hạn đòi hỏi phải chủ động tưới bổ sung. Mưa quá nhiều, đặc biệt là mưa lớn kéo dài kết hợp với đất kém thoát nước sẽ gây ngập úng, làm thối rễ và tạo điều kiện cho nấm Phytophthora gây bệnh chảy gôm, thối rễ.
Các vấn đề thường gặp khi trồng cam sành từ cây non và cách khắc phục
Trong quá trình chăm sóc cây cam sành non, người trồng có thể gặp phải một số vấn đề phổ biến. Nhận biết sớm và xử lý đúng cách sẽ giúp cây vượt qua giai đoạn khó khăn.
Cây non chậm phát triển hoặc còi cọc
- Nguyên nhân: Có thể do cây giống kém chất lượng ngay từ đầu, đất trồng không phù hợp (quá chua, quá kiềm, đất thịt nặng bí chặt, đất nghèo dinh dưỡng), thiếu nước hoặc thừa nước, bón phân sai kỹ thuật (thiếu hoặc thừa, cháy rễ), hoặc bị sâu bệnh tấn công bộ rễ.
- Khắc phục:
- Kiểm tra lại chất lượng cây giống.
- Kiểm tra lại độ pH của đất và điều chỉnh nếu cần.
- Cải thiện cấu trúc đất bằng cách bón thêm chất hữu cơ.
- Kiểm tra chế độ tưới nước, đảm bảo đủ ẩm nhưng không ngập úng.
- Xem xét lại lịch và liều lượng bón phân.
- Kiểm tra bộ rễ xem có bị sâu bệnh tấn công (mối, tuyến trùng, nấm) không và xử lý.
- Kiểm tra thân, lá xem có dấu hiệu sâu bệnh khác không và phun thuốc phòng trừ.
Lá cây bị vàng hoặc bạc màu
- Nguyên nhân: Vàng lá có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau:
- Thiếu dinh dưỡng: Thiếu đạm (lá vàng đều), thiếu sắt/kẽm (lá non vàng, gân xanh), thiếu magie (lá già vàng phần thịt, gân xanh).
- Thừa nước/thiếu oxy bộ rễ: Gây vàng lá, rụng lá.
- Bệnh vàng lá gân xanh (Greening): Lá vàng lốm đốm, gân xanh, cành khô, quả nhỏ.
- Bệnh thối rễ: Lá vàng, cây héo dần.
- Đất quá chua hoặc quá kiềm: Ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ dinh dưỡng của rễ.
- Khắc phục:
- Xác định nguyên nhân vàng lá dựa vào triệu chứng cụ thể.
- Bổ sung dinh dưỡng kịp thời bằng cách bón phân gốc hoặc phun phân bón lá chứa nguyên tố bị thiếu.
- Điều chỉnh chế độ tưới nước và cải thiện thoát nước.
- Kiểm tra rễ và xử lý bệnh thối rễ nếu có.
- Kiểm tra sự có mặt của rầy chổng cánh (véc tơ truyền bệnh Greening) và phun thuốc phòng trừ. Nhổ bỏ cây bị Greening nặng.
- Điều chỉnh độ pH của đất.
Cây bị sâu vẽ bùa, rệp sáp tấn công
- Nguyên nhân: Các loại côn trùng này thường xuất hiện khi cây ra đọt non.
- Khắc phục:
- Thường xuyên kiểm tra các đợt đọt non.
- Nếu phát hiện số lượng ít, có thể ngắt bỏ lá bị hại hoặc dùng vòi nước phun mạnh.
- Nếu số lượng nhiều, phun thuốc đặc trị rệp sáp, rệp muội, sâu vẽ bùa. Nên luân phiên các loại thuốc để tránh côn trùng kháng thuốc. Ưu tiên thuốc sinh học hoặc thuốc có hoạt chất nhẹ.
- Phun thuốc vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát.
Cây bị bệnh loét vi khuẩn
- Nguyên nhân: Do vi khuẩn Xanthomonas axonopodis pv. citri, lây lan qua gió, mưa, côn trùng, dụng cụ cắt tỉa.
- Khắc phục:
- Sử dụng giống sạch bệnh.
- Cắt bỏ các cành, lá, quả bị bệnh và tiêu hủy.
- Phun thuốc phòng trừ định kỳ, đặc biệt vào mùa mưa hoặc khi cây ra đọt non, quả non. Các loại thuốc gốc đồng hoặc thuốc kháng sinh thực vật có hiệu quả.
- Khử trùng dụng cụ cắt tỉa trước và sau khi sử dụng.
Cây bị bệnh thối rễ, chảy gôm
- Nguyên nhân: Do nấm Phytophthora spp., phát triển mạnh trong điều kiện đất ẩm thấp, kém thoát nước.
- Khắc phục:
- Trồng cây trên đất thoát nước tốt, lên luống cao ở vùng trũng.
- Tránh tưới nước quá nhiều gây ngập úng.
- Khi phát hiện vết bệnh trên thân (chảy gôm), cạo sạch lớp vỏ bị bệnh, bôi thuốc diệt nấm (ví dụ: Aliette, Ridomil Gold) hoặc vôi đặc vào vết thương.
- Nếu bệnh ở rễ, có thể tưới thuốc diệt nấm vào đất quanh gốc.
- Cải tạo đất, tăng cường bón phân hữu cơ để đất tơi xốp hơn.
Việc trồng cây cam sành từ cây non là một quá trình đòi hỏi sự theo dõi sát sao và chăm sóc cẩn thận. Bằng việc áp dụng đúng kỹ thuật từ ban đầu và xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh, bạn sẽ xây dựng được vườn cam sành khỏe mạnh, hứa hẹn mang lại hiệu quả kinh tế cao và niềm vui làm vườn.
Tầm quan trọng của đất và dinh dưỡng với cây cam sành non
Đối với cây cam sành non, đất không chỉ là giá thể giúp cây đứng vững mà còn là nguồn cung cấp nước, dinh dưỡng và không khí cho bộ rễ. Chất lượng đất và việc cung cấp dinh dưỡng hợp lý đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong giai đoạn đầu phát triển của cây.
Cấu trúc đất
Đất tơi xốp, có cấu trúc tốt giúp rễ cây dễ dàng phát triển, đâm sâu và lan rộng để hút nước và dinh dưỡng. Đất thịt pha cát hoặc đất phù sa giàu mùn là lý tưởng. Đất sét nặng dễ bị bí chặt, thiếu oxy, cản trở sự phát triển của rễ và dễ gây úng ngập, tạo điều kiện cho nấm bệnh hại rễ. Cải tạo cấu trúc đất bằng cách bón phân hữu cơ hoai mục là biện pháp hiệu quả. Chất hữu cơ giúp kết cấu đất trở nên tơi xốp hơn, tăng khả năng giữ ẩm nhưng vẫn đảm bảo thoát nước tốt và cung cấp nguồn dinh dưỡng từ từ cho cây.
Độ pH của đất
Độ pH ảnh hưởng đến khả năng hòa tan và hấp thụ các nguyên tố dinh dưỡng của cây. Cam sành thích hợp với đất có độ pH từ 5.5 đến 6.5 (hơi chua đến trung tính). Nếu đất quá chua (pH < 5.0) hoặc quá kiềm (pH > 7.0), cây sẽ gặp khó khăn trong việc hấp thụ một số nguyên tố thiết yếu, dẫn đến hiện tượng thiếu dinh dưỡng (ví dụ: đất chua dễ thiếu lân, canxi, magie, đất kiềm dễ thiếu sắt, kẽm, mangan). Đo độ pH của đất trước khi trồng và điều chỉnh nếu cần bằng cách bón vôi (nâng pH) hoặc lưu huỳnh (giảm pH).
Dinh dưỡng đa lượng (N, P, K)
- Đạm (N): Quan trọng cho sự phát triển thân lá, đọt non. Thiếu đạm lá vàng đều, cây còi cọc. Thừa đạm cây sinh trưởng mạnh nhưng yếu ớt, dễ nhiễm sâu bệnh.
- Lân (P): Quan trọng cho sự phát triển bộ rễ, phân hóa mầm hoa (giai đoạn cây lớn hơn). Thiếu lân lá chuyển màu tím ở mặt dưới (ít gặp ở cam). Bón lân lót trước khi trồng rất quan trọng cho rễ non.
- Kali (K): Quan trọng cho quá trình chín của quả (giai đoạn cây lớn), tăng sức đề kháng cho cây. Thiếu kali lá già vàng từ chóp và mép lá vào.
Trong giai đoạn cây non, nhu cầu về đạm và lân thường cao hơn để thúc đẩy sự phát triển rễ và thân lá. Kali cần thiết nhưng với lượng ít hơn. Việc bón phân NPK cân đối là cần thiết, tùy thuộc vào từng giai đoạn phát triển của cây non.
Dinh dưỡng trung lượng (Ca, Mg, S)
- Canxi (Ca): Quan trọng cho cấu trúc thành tế bào, sự phát triển của rễ. Thiếu canxi lá non bị biến dạng, chết ngọn.
- Magie (Mg): Thành phần của chất diệp lục, quan trọng cho quang hợp. Thiếu magie lá già vàng phần thịt giữa các gân lá, gân vẫn xanh.
- Lưu huỳnh (S): Thành phần của protein và vitamin. Thiếu lưu huỳnh lá non vàng đều.
Các nguyên tố trung lượng thường được cung cấp qua phân bón NPK có chứa S hoặc qua việc bón vôi, phân bón lá. Thiếu magie khá phổ biến trên cây có múi ở một số loại đất, cần chú ý bổ sung qua phân bón lá.
Dinh dưỡng vi lượng (Fe, Zn, Mn, Cu, B, Mo)
Các nguyên tố vi lượng cần thiết với lượng rất nhỏ nhưng đóng vai trò quan trọng trong các quá trình sinh hóa của cây. Thiếu vi lượng, đặc biệt là Sắt, Kẽm, Mangan, Bo, thường thể hiện rõ ở lá non (lá vàng, gân xanh, lá nhỏ, biến dạng). Bổ sung vi lượng thường qua phân bón lá hoặc phân bón gốc có chứa vi lượng. Đất có độ pH cao (kiềm) thường làm giảm khả năng hấp thụ các vi lượng như Sắt, Kẽm, Mangan.
Việc quản lý đất và dinh dưỡng cho cây cam sành non là một quá trình liên tục. Bằng cách cung cấp môi trường đất thuận lợi và chế độ dinh dưỡng cân đối, bạn sẽ giúp cây non vượt qua giai đoạn khó khăn ban đầu, phát triển mạnh mẽ và tạo tiền đề cho năng suất cao sau này.
Tóm lại, cách trồng cây cam sành từ cây non là một quy trình đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ việc chọn giống, làm đất, đào hố, bón lót, đến kỹ thuật trồng và chăm sóc tỉ mỉ sau đó. Việc cung cấp đủ nước, bón phân cân đối, cắt tỉa tạo hình đúng cách, và đặc biệt là thường xuyên thăm vườn để phát hiện và phòng trừ sâu bệnh hại kịp thời là những yếu tố then chốt quyết định sự thành công. Bằng việc nắm vững và áp dụng các kỹ thuật được chia sẻ, bạn sẽ có thể trồng và chăm sóc cây cam sành non phát triển khỏe mạnh, đặt nền móng vững chắc cho một vườn cam sành sai quả.