Bạc hà sô cô la (Chocolate Mint) là một giống bạc hà đặc biệt, nổi bật với hương thơm pha trộn độc đáo giữa bạc hà the mát và thoang thoảng mùi sô cô la ngọt ngào. Loại cây này không chỉ là một bổ sung thú vị cho khu vườn hoặc chậu cây nhà bạn mà còn có rất nhiều ứng dụng trong ẩm thực, đồ uống và trang trí. Cách trồng bạc hà sô cô la tại nhà khá đơn giản, phù hợp với cả những người mới bắt đầu làm vườn. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết từng bước để bạn có thể tự tay trồng và chăm sóc loại lá bạc hà sô cô la thơm ngon này thành công ngay tại không gian sống của mình.
Bạc hà sô cô la là gì?
Trước khi đi sâu vào kỹ thuật trồng bạc hà sô cô la, chúng ta hãy tìm hiểu đôi chút về loại cây này. Bạc hà sô cô la (Mentha x piperita ‘Chocolate’) là một giống bạc hà lai thuộc họ Bạc hà (Lamiaceae). Cây có thân vuông đặc trưng của các loài bạc hà, lá màu xanh đậm, đôi khi có sắc tím nhẹ ở gân lá hoặc mép lá. Điều làm nên sự đặc biệt của nó chính là hương thơm độc đáo. Khi vò nhẹ lá, bạn sẽ cảm nhận rõ ràng mùi bạc hà truyền thống hòa quyện cùng một chút hương sô cô la, gợi nhớ đến kẹo bạc hà hoặc kem sô cô la bạc hà. Đây là loại cây phát triển nhanh, có xu hướng lan rộng nếu không được kiểm soát, tương tự như các giống bạc hà khác. Hiểu rõ đặc điểm này sẽ giúp bạn có kế hoạch trồng bạc hà sô cô la phù hợp.
Chuẩn bị trước khi trồng bạc hà sô cô la
Việc chuẩn bị kỹ lưỡng là bước đầu tiên và quan trọng để đảm bảo cây bạc hà sô cô la của bạn phát triển khỏe mạnh. Có một số yếu tố cần được xem xét, từ việc lựa chọn giống, chuẩn bị đất trồng, cho đến việc xác định vị trí đặt cây thích hợp nhất. Mỗi yếu tố đều đóng góp vào sự thành công của quá trình chăm sóc bạc hà sau này.
Chọn giống bạc hà sô cô la
Thông thường, giống bạc hà sô cô la được nhân giống phổ biến nhất bằng phương pháp giâm cành hoặc tách gốc, thay vì trồng bằng hạt. Hạt bạc hà sô cô la có thể khó tìm và tỷ lệ nảy mầm không cao, đồng thời cây con từ hạt có thể không giữ được hết đặc tính của cây mẹ, đặc biệt là hương thơm sô cô la đặc trưng. Do đó, cách phổ biến và hiệu quả nhất để bắt đầu là mua cây con hoặc cành giâm từ các nhà vườn uy tín hoặc những người đã trồng bạc hà sô cô la thành công. Khi chọn cành giâm, hãy chọn những cành non, khỏe mạnh, không sâu bệnh và có ít nhất 2-3 cặp lá. Nếu mua cây con, chọn cây có bộ rễ phát triển tốt, lá xanh tươi và không có dấu hiệu vàng úa hay đốm bệnh.
Đất trồng phù hợp
Bạc hà sô cô la không quá kén chọn đất, nhưng để cây phát triển tốt nhất, bạn nên chuẩn bị loại đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng và có khả năng thoát nước tốt. Hỗn hợp đất lý tưởng có thể bao gồm đất thịt nhẹ trộn với phân hữu cơ (phân trùn quế, phân bò hoai mục) và vật liệu tạo độ tơi xốp như xơ dừa, tro trấu hoặc đá perlite. Tỷ lệ tham khảo là 60% đất thịt nhẹ + 30% phân hữu cơ + 10% vật liệu tạo độ tơi xốp. Độ pH đất nên nằm trong khoảng trung tính đến hơi kiềm nhẹ (pH 6.0 – 7.0) là lý tưởng cho loại cây bạc hà này. Nếu trồng trong chậu, đảm bảo chậu có lỗ thoát nước ở đáy để tránh tình trạng ngập úng, gây thối rễ, một vấn đề thường gặp khi chăm sóc bạc hà. Chuẩn bị đất trồng bạc hà tốt ngay từ đầu sẽ hạn chế nhiều vấn đề về sau.
Vị trí trồng lý tưởng
Bạc hà sô cô la thích hợp với ánh sáng mặt trời đầy đủ hoặc bán phần. Vị trí có khoảng 4-6 giờ nắng mỗi ngày là lý tưởng. Nếu trồng ở nơi quá râm mát, cây sẽ vươn dài, lá nhỏ và hương thơm có thể không đậm đà. Ngược lại, nếu nắng quá gắt và kéo dài, đặc biệt vào buổi trưa hè, lá cây có thể bị cháy hoặc khô héo, ảnh hưởng đến sự phát triển và chất lượng của lá bạc hà sô cô la. Do đó, hãy chọn vị trí có ánh nắng buổi sáng hoặc chiều, hoặc nơi có bóng râm nhẹ vào những giờ nắng gay gắt nhất trong ngày. Nếu trồng trong nhà, hãy đặt chậu cây ở gần cửa sổ hướng Nam hoặc Tây Nam (ở Bắc bán cầu) để cây nhận đủ ánh sáng.
Các phương pháp trồng bạc hà sô cô la
Có hai phương pháp chính để nhân giống bạc hà sô cô la tại nhà: trồng bằng hạt và trồng bằng cành giâm/tách gốc. Như đã đề cập, trồng bằng cành giâm là phương pháp phổ biến và dễ thành công hơn cả.
Trồng bằng hạt
Mặc dù ít phổ biến, bạn vẫn có thể thử trồng bạc hà sô cô la bằng hạt nếu tìm được nguồn hạt giống đáng tin cậy.
- Ươm hạt: Gieo hạt vào khay ươm hoặc chậu nhỏ chứa hỗn hợp đất nhẹ, tơi xốp. Rắc hạt lên bề mặt đất và phủ một lớp đất mỏng khoảng 0.5cm. Tưới ẩm nhẹ nhàng bằng bình xịt.
- Nhiệt độ và ánh sáng: Đặt khay ươm ở nơi ấm áp, có ánh sáng gián tiếp. Nhiệt độ lý tưởng để hạt nảy mầm là khoảng 20-25°C. Giữ đất luôn ẩm nhưng không được sũng nước.
- Chăm sóc cây con: Hạt bạc hà sô cô la thường nảy mầm sau 7-14 ngày. Khi cây con đạt chiều cao khoảng 5-7cm và có ít nhất 2-3 cặp lá thật, bạn có thể cấy chúng ra chậu lớn hơn hoặc vườn. Cẩn thận khi di chuyển để tránh làm tổn thương rễ non.
Trồng bằng cành giâm
Đây là phương pháp được khuyến khích và mang lại hiệu quả cao nhất khi trồng bạc hà sô cô la.
- Lấy cành giâm: Chọn những cành non khỏe mạnh từ cây mẹ, không có dấu hiệu sâu bệnh. Cắt một đoạn cành dài khoảng 10-15cm, cắt bỏ hết lá ở phần gốc khoảng 5-7cm. Vết cắt nên là vết cắt xéo.
- Giâm cành trong nước: Đây là cách đơn giản nhất. Đặt phần gốc của cành đã cắt vào một ly nước sạch. Đảm bảo không có lá nào ngập trong nước để tránh bị thối. Đặt ly ở nơi có ánh sáng gián tiếp, tránh ánh nắng trực tiếp. Thay nước sau mỗi vài ngày để giữ nước sạch. Rễ sẽ bắt đầu mọc sau khoảng 1-2 tuần. Khi rễ đã dài khoảng 2-3cm, bạn có thể chuyển cành sang trồng trong đất.
- Giâm cành trong đất: Cắm trực tiếp cành đã cắt (hoặc đã ra rễ trong nước) vào chậu đã chuẩn bị đất tơi xốp, ẩm. Cắm sâu khoảng 3-5cm, đảm bảo các mắt lá đã được loại bỏ ở gốc nằm dưới mặt đất, đây là nơi rễ sẽ phát triển. Nén nhẹ đất xung quanh gốc cành. Tưới ẩm nhẹ. Đặt chậu ở nơi thoáng mát, có ánh sáng gián tiếp. Giữ đất luôn ẩm. Cành sẽ bén rễ và bắt đầu phát triển lá mới sau khoảng 2-3 tuần.
- Tách gốc: Nếu bạn có cây bạc hà sô cô la đã phát triển thành bụi lớn, bạn có thể tách gốc để nhân giống. Đào toàn bộ bụi cây lên, nhẹ nhàng loại bỏ đất quanh rễ và chia bụi cây thành các phần nhỏ hơn, mỗi phần có ít nhất một vài thân và bộ rễ khỏe mạnh. Cắt bỏ bớt những phần rễ hoặc thân bị hư hại. Trồng các phần đã tách vào chậu hoặc vị trí mới trong vườn. Phương pháp này giúp trẻ hóa cây mẹ và kiểm soát sự lan rộng của cây.
Dù chọn phương pháp nào, việc chuẩn bị đất và vị trí trồng tốt là yếu tố then chốt. Sau khi trồng hoặc cấy cây con/cành giâm, hãy tưới nước ngay để làm ẩm đất và giúp cây nhanh chóng ổn định.
Chăm sóc bạc hà sô cô la hiệu quả
Để cây bạc hà sô cô la phát triển mạnh mẽ và cho nhiều lá thơm, việc chăm sóc đều đặn là rất quan trọng. Các yếu tố chính cần lưu ý bao gồm tưới nước, ánh sáng, bón phân, kiểm soát sâu bệnh và cắt tỉa.
Tưới nước đúng cách
Bạc hà sô cô la thích đất ẩm nhưng không chịu được úng nước. Tần suất tưới nước phụ thuộc vào điều kiện thời tiết, loại đất và vị trí trồng.
- Trong chậu: Đất trong chậu thường khô nhanh hơn so với đất vườn. Hãy kiểm tra độ ẩm của đất bằng cách cắm ngón tay sâu khoảng 2-3cm vào đất. Nếu thấy khô, hãy tưới nước. Tưới đẫm cho đến khi nước chảy ra từ lỗ thoát nước dưới đáy chậu, sau đó để ráo hoàn toàn. Tránh để chậu cây ngập trong đĩa hứng nước.
- Trồng ngoài vườn: Nếu trồng trực tiếp xuống đất vườn, cây sẽ ít cần tưới hơn, đặc biệt là ở những vùng có mưa đều đặn. Tưới nước khi bề mặt đất khô. Vào mùa khô nóng, có thể cần tưới hàng ngày.
- Thời điểm tưới: Nên tưới nước vào sáng sớm hoặc chiều mát để tránh mất nước do bốc hơi nhanh dưới trời nắng gắt và giảm nguy cơ nấm bệnh phát triển trên lá.
Quan trọng là giữ đất ẩm đều, không để quá khô hoặc quá ướt. Chăm sóc bạc hà về mặt nước tưới là một trong những yếu tố quyết định sự sống còn của cây.
Ánh sáng và nhiệt độ
Như đã đề cập ở phần chuẩn bị, bạc hà sô cô la phát triển tốt nhất ở nơi có ánh sáng mặt trời đầy đủ hoặc bán phần (khoảng 4-6 giờ nắng/ngày). Nhiệt độ lý tưởng cho cây là từ 18-25°C. Cây có thể chịu được nhiệt độ cao hơn nếu được cung cấp đủ nước và có bóng râm nhẹ vào buổi trưa. Ở những vùng có mùa đông lạnh, bạc hà sô cô la có thể rụng hết lá và tàn lụi trên mặt đất nhưng rễ vẫn sống và sẽ mọc lại vào mùa xuân năm sau. Bạn có thể phủ một lớp vật liệu hữu cơ (như rơm, lá khô) vào gốc cây để bảo vệ rễ trong mùa đông giá rét.
Bón phân
Bạc hà sô cô la không cần bón phân quá thường xuyên, đặc biệt nếu đất trồng bạc hà đã được chuẩn bị giàu dinh dưỡng. Bón phân quá nhiều, đặc biệt là phân đạm, có thể làm cây phát triển lá xanh tốt nhưng hương thơm bị loãng đi.
- Đất vườn: Nếu đất đã tốt, bạn có thể chỉ cần bón phân hữu cơ nhẹ vào đầu mùa xuân để kích thích cây phát triển sau mùa đông.
- Đất chậu: Chất dinh dưỡng trong chậu dễ bị rửa trôi hơn. Bạn có thể bón phân bón lá hữu cơ pha loãng hoặc phân bón đa NPK cân bằng với nồng độ thấp sau mỗi 4-6 tuần trong mùa sinh trưởng (xuân hè).
- Phân hữu cơ: Sử dụng phân hữu cơ như phân trùn quế hoặc phân bò hoai mục là lựa chọn tốt cho cây bạc hà sô cô la vì chúng cung cấp dinh dưỡng từ từ và cải tạo đất.
Luôn tưới nước sau khi bón phân để tránh làm cháy rễ cây.
Kiểm soát sâu bệnh
Bạc hà sô cô la tương đối ít bị sâu bệnh nhờ hương thơm đặc trưng của nó, có thể giúp xua đuổi một số loài côn trùng. Tuy nhiên, cây vẫn có thể gặp một số vấn đề như:
- Rệp: Thường bám ở mặt dưới lá non và ngọn cây.
- Nhện đỏ: Gây ra các đốm nhỏ màu vàng hoặc trắng trên lá, thường xuất hiện khi trời khô nóng.
- Bệnh nấm: Có thể xảy ra khi độ ẩm quá cao hoặc cây bị úng nước, biểu hiện là các đốm lá, thối thân hoặc mốc trắng.
Để phòng ngừa, hãy đảm bảo cây được trồng ở nơi thông thoáng, không tưới nước quá muộn vào buổi tối và tránh tưới lên lá vào chiều tối. Kiểm tra cây thường xuyên để phát hiện sớm dấu hiệu sâu bệnh. Nếu phát hiện, bạn có thể dùng vòi nước xịt mạnh để rửa trôi rệp, hoặc sử dụng các biện pháp hữu cơ như dung dịch xà phòng pha loãng, dầu neem để phun trị. Cắt bỏ những cành lá bị bệnh nặng để tránh lây lan.
Cắt tỉa và thu hoạch
Cắt tỉa không chỉ giúp tạo hình cho cây và kiểm soát sự lan rộng mà còn khuyến khích cây đẻ nhánh mới, giúp bụi bạc hà sô cô la trở nên rậm rạp hơn và cho năng suất thu hoạch cao hơn.
- Cắt tỉa thường xuyên: Hãy cắt tỉa ngọn cây và các cành bên thường xuyên, ngay cả khi bạn chưa cần thu hoạch. Cắt bỏ phần ngọn trên một cặp lá sẽ kích thích hai chồi nách ở dưới phát triển thành hai cành mới. Điều này giúp cây thấp lùn và sum suê thay vì vươn dài.
- Thu hoạch: Bạn có thể thu hoạch lá bạc hà sô cô la bất cứ lúc nào cây đã phát triển đủ lớn. Thời điểm tốt nhất để thu hoạch là vào buổi sáng sớm, sau khi sương đã tan nhưng trước khi trời nắng gắt, lúc này lá cây có hàm lượng tinh dầu cao nhất. Cắt cả cành thay vì chỉ ngắt lá riêng lẻ để khuyến khích cây ra cành mới. Tránh thu hoạch quá 1/3 tổng khối lượng cây trong một lần để cây có thể phục hồi.
- Lưu trữ: Lá bạc hà sô cô la tươi có thể dùng ngay hoặc bảo quản trong tủ lạnh bằng cách bọc trong khăn giấy ẩm và cho vào túi zip hoặc hộp kín. Để bảo quản lâu hơn, bạn có thể sấy khô lá hoặc đông đá. Lá khô có thể dùng để pha trà hoặc làm gia vị, trong khi lá đông đá giữ được hương thơm tươi mát tốt hơn cho đồ uống.
Việc cắt tỉa và thu hoạch đều đặn là một phần quan trọng của quá trình chăm sóc bạc hà sô cô la, vừa giúp cây khỏe mạnh vừa cung cấp nguồn nguyên liệu tươi ngon cho bạn.
Những lưu ý khi trồng bạc hà sô cô la
Bạc hà nói chung và bạc hà sô cô la nói riêng có một đặc điểm là khả năng lan rộng rất nhanh nhờ hệ thống rễ ngầm mạnh mẽ. Nếu trồng trực tiếp xuống đất vườn mà không có biện pháp kiểm soát, chúng có thể xâm chiếm các khu vực khác và chèn ép các loại cây khác.
- Trồng trong chậu: Cách tốt nhất để kiểm soát sự lan rộng của cây bạc hà sô cô la là trồng chúng trong chậu. Chọn chậu có kích thước phù hợp, đảm bảo đủ không gian cho rễ phát triển trong khoảng một đến hai năm trước khi cần thay chậu.
- Kiểm soát trong vườn: Nếu bạn vẫn muốn trồng trong vườn, hãy sử dụng các rào chắn vật lý. Bạn có thể chôn một hàng rào bằng kim loại, nhựa hoặc gỗ xuống đất xung quanh khu vực trồng bạc hà, sâu khoảng 20-30cm, để ngăn rễ ngầm lan ra ngoài. Một cách khác là trồng bạc hà sô cô la vào một thùng không đáy hoặc chậu lớn rồi chôn cả thùng/chậu đó xuống đất, miệng thùng ngang bằng hoặc hơi cao hơn mặt đất.
- Thay chậu định kỳ: Bạc hà sô cô la trồng trong chậu sẽ nhanh chóng lấp đầy chậu bằng rễ. Khi thấy cây chậm phát triển, đất nhanh khô hoặc rễ mọc ra từ lỗ thoát nước, đó là lúc cần thay chậu. Thay chậu sang chậu lớn hơn hoặc chia bụi cây thành nhiều phần để trồng lại.
Ngoài ra, hãy cẩn thận khi trồng bạc hà sô cô la gần các loại bạc hà khác. Vì chúng là cây lai, chúng có thể thụ phấn chéo và hạt giống tạo ra từ sự thụ phấn này có thể tạo ra cây con với đặc tính không giống cây bố mẹ, hoặc thậm chí lai tạp làm mất đi hương thơm đặc trưng của bạc hà sô cô la. Trồng cách xa nhau hoặc loại bỏ hoa kịp thời là một biện pháp phòng ngừa.
Ứng dụng của bạc hà sô cô la
Sau khi đã thành thạo cách trồng bạc hà sô cô la và thu hoạch được những lá tươi ngon, bạn có thể tận hưởng chúng trong nhiều món khác nhau.
- Ẩm thực và đồ uống: Hương vị độc đáo của bạc hà sô cô la rất thích hợp để pha trà (nóng hoặc lạnh), thêm vào các món tráng miệng như kem, bánh brownie, salad trái cây, hoặc trang trí cho cốc cacao nóng. Chúng cũng có thể được sử dụng trong các món mặn nhẹ hoặc làm thành siro bạc hà sô cô la.
- Trang trí: Với màu lá xanh đậm và đôi khi có sắc tím, cây bạc hà sô cô la cũng là một loại cây cảnh trang trí đẹp mắt cho bệ cửa sổ hoặc ban công.
- Hương liệu: Lá bạc hà sô cô la khô có thể dùng làm túi thơm hoặc thêm vào các sản phẩm handmade như xà phòng, nến để tạo mùi hương dễ chịu.
Việc tự tay trồng và thu hoạch lá bạc hà sô cô la không chỉ mang lại niềm vui làm vườn mà còn cung cấp một nguồn nguyên liệu sạch, thơm ngon và đa năng cho gia đình bạn. Các bạn có thể tìm mua nhiều loại hạt giống nông nghiệp chất lượng tại hatgiongnongnghiep1.vn.
Tóm lại, cách trồng bạc hà sô cô la không quá phức tạp, chủ yếu đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về đất và vị trí, cùng với việc chăm sóc bạc hà đều đặn bao gồm tưới nước, cắt tỉa và kiểm soát sâu bệnh. Với những hướng dẫn chi tiết này, hy vọng bạn sẽ có thể tự tin bắt đầu trồng loại cây thơm ngon và thú vị này ngay tại nhà. Hương thơm độc đáo từ bạc hà sô cô la chắc chắn sẽ làm phong phú thêm không gian sống và trải nghiệm ẩm thực của bạn.