Cây bơ không chỉ là loại trái cây ngon, bổ dưỡng mà còn mang lại giá trị kinh tế cao. Nhiều người mong muốn tự tay trồng những cây bơ khỏe mạnh ngay tại vườn nhà. Tuy nhiên, để cây bơ phát triển tốt và cho quả sai, việc nắm vững kỹ thuật là vô cùng quan trọng. Bài viết này sẽ cung cấp hướng dẫn cách trồng cây bơ chi tiết từ A đến Z, giúp bạn dễ dàng bắt đầu hành trình làm vườn của mình. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu từ việc chọn giống, chuẩn bị đất, đến kỹ thuật chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh.
Bước 1: Chuẩn Bị Trước Khi Trồng Cây Bơ
Để có một vụ bơ bội thu, công đoạn chuẩn bị ban đầu đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Việc lựa chọn giống bơ phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng tại nơi bạn sống sẽ quyết định rất lớn đến khả năng sinh trưởng và năng suất của cây. Đồng thời, việc chuẩn bị đất trồng đúng cách sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của bộ rễ, từ đó cây có thể hấp thụ dinh dưỡng hiệu quả nhất. Việc lựa chọn cây giống hoặc hạt giống cũng cần được thực hiện cẩn thận để đảm bảo cây con khỏe mạnh, không mang mầm bệnh. Tất cả những yếu tố này khi được thực hiện bài bản sẽ giúp bạn tránh được nhiều rủi ro trong quá trình trồng cây bơ sau này.
Chọn Giống Bơ Phù Hợp
Việt Nam có nhiều giống bơ phổ biến được trồng rộng rãi, mỗi giống có đặc điểm riêng về năng suất, chất lượng quả, và khả năng thích nghi với điều kiện khí hậu khác nhau. Một số giống bơ được ưa chuộng bao gồm bơ Booth, bơ Hass, bơ Reed, bơ Sáp (bơ địa phương), bơ Tứ Quý, bơ Ngọc Lạc… Bơ Booth và bơ Hass thường phù hợp với các vùng có khí hậu mát mẻ hơn như Tây Nguyên, trong khi bơ Sáp và bơ Tứ Quý có thể trồng ở nhiều vùng khác nhau. Khi chọn giống, bạn nên tìm hiểu kỹ về yêu cầu nhiệt độ, lượng mưa, và khả năng chống chịu sâu bệnh của từng loại để đảm bảo cây có thể sinh trưởng tốt nhất trong điều kiện của bạn.
Mỗi giống bơ lại có thời điểm thu hoạch khác nhau, giúp kéo dài mùa vụ bơ. Bơ Sáp địa phương thường chín vào mùa hè, trong khi bơ Booth hoặc bơ Hass có thể cho quả muộn hơn. Chất lượng quả cũng đa dạng, từ độ sáp, độ béo, kích thước hạt, đến hương vị. Nếu bạn trồng bơ để kinh doanh, việc lựa chọn các giống có giá trị kinh tế cao và được thị trường ưa chuộng là điều cần thiết. Ngược lại, nếu trồng tại nhà, bạn có thể ưu tiên giống có hương vị yêu thích hoặc dễ trồng trong điều kiện của mình.
Việc tìm hiểu nguồn gốc của giống bơ cũng quan trọng. Nên chọn mua giống từ các vườn ươm uy tín, có chứng nhận để tránh mua phải cây giống kém chất lượng hoặc không đúng giống. Một số giống bơ cần thụ phấn chéo để đạt năng suất cao, vì vậy nếu có không gian, bạn nên cân nhắc trồng xen kẽ các giống có thời gian ra hoa khác nhau hoặc các giống bổ trợ cho nhau về thụ phấn. Việc này sẽ giúp tăng tỷ lệ đậu quả và cải thiện năng suất đáng kể cho vườn bơ của bạn.
Chuẩn Bị Đất Trồng
Đất trồng là yếu tố nền tảng quyết định sự phát triển của cây bơ. Cây bơ ưa loại đất tơi xốp, giàu mùn, thoát nước tốt và có độ pH lý tưởng từ 5.5 đến 6.5. Đất sét nặng, dễ bị ngập úng là kẻ thù của cây bơ vì nó dễ gây thối rễ. Trước khi trồng, bạn cần kiểm tra độ pH của đất và tiến hành cải tạo nếu cần. Nếu đất chua (pH thấp), có thể bón thêm vôi. Nếu đất thiếu dinh dưỡng hoặc nặng, cần bổ sung phân chuồng hoai mục, phân hữu cơ hoặc trấu hun, xơ dừa để tăng độ tơi xốp và hàm lượng mùn.
Vị trí trồng cũng cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Cây bơ cần nhiều ánh sáng để quang hợp và phát triển, nên chọn nơi có nắng chiếu đầy đủ ít nhất 6-8 giờ mỗi ngày. Tuy nhiên, cây non mới trồng có thể cần che chắn bớt nắng gắt trong thời gian đầu. Cây bơ khá nhạy cảm với gió lớn, đặc biệt là gió khô và lạnh, có thể làm rụng hoa, quả non hoặc gãy cành. Nếu trồng ở vùng có gió mạnh, nên trồng cây chắn gió xung quanh hoặc chọn vị trí khuất gió. Việc đảm bảo đất trồng phù hợp và vị trí lý tưởng sẽ tạo điều kiện tốt nhất cho cây bơ của bạn bắt đầu hành trình sinh trưởng.
Đào hố trồng cũng là một bước quan trọng. Kích thước hố thường khoảng 60x60x60 cm hoặc lớn hơn tùy thuộc vào kích thước bầu cây giống. Trước khi đặt cây, nên bón lót dưới đáy hố bằng phân chuồng hoai mục đã ủ kỹ trộn với lân và một ít vôi (nếu cần). Lượng phân bón lót tùy thuộc vào độ màu mỡ của đất và kích thước hố, nhưng cần đảm bảo không bón quá nhiều gây ‘sốc’ cho rễ cây non. Trộn đều phân lót với lớp đất mặt và để hố “nghỉ” vài ngày trước khi trồng là phương pháp tốt để các chất dinh dưỡng hòa tan và sẵn sàng cho cây hấp thụ.
Lựa Chọn Cây Giống Hoặc Hạt Giống Bơ
Bạn có thể bắt đầu trồng cây bơ từ hạt hoặc mua cây giống ghép sẵn. Trồng từ hạt có ưu điểm là chi phí thấp và bạn có thể tự tay theo dõi toàn bộ quá trình phát triển của cây. Tuy nhiên, nhược điểm là cây trồng từ hạt thường lâu ra quả hơn (có thể mất 5-10 năm, thậm chí không ra quả nếu cây đực), cây cao và khó chăm sóc, chất lượng quả không đảm bảo đồng nhất như cây ghép. Việc ươm hạt bơ tại nhà cũng cần kỹ thuật nhất định để hạt nảy mầm thành công.
Trồng từ cây ghép là lựa chọn phổ biến hơn đối với mục đích thương mại hoặc muốn nhanh có quả. Cây bơ ghép có ưu điểm là giữ được đặc tính tốt của giống (chất lượng quả, năng suất), nhanh ra quả hơn (thường sau 2-4 năm trồng), cây thấp tán dễ chăm sóc và thu hoạch. Khi chọn cây giống ghép, nên chọn cây khỏe mạnh, thân thẳng, lá xanh tốt, không có dấu hiệu sâu bệnh hại, vết ghép liền lạc và chắc chắn. Chiều cao cây giống khoảng 50-80 cm là lý tưởng. Mua cây giống tại các vườn ươm có uy tín, được kiểm dịch thực vật sẽ giúp bạn yên tâm về chất lượng và nguồn gốc giống. Bạn có thể tìm mua hạt giống và cây giống nông nghiệp chất lượng tại các cửa hàng uy tín hoặc tham khảo thêm tại website hatgiongnongnghiep1.vn.
Quyết định trồng từ hạt hay cây ghép phụ thuộc vào mục đích và sự kiên nhẫn của bạn. Nếu chỉ muốn thử sức làm vườn và không đặt nặng vấn đề năng suất hay thời gian có quả, trồng từ hạt là một trải nghiệm thú vị. Nếu muốn nhanh chóng có quả và đảm bảo chất lượng, đầu tư vào cây giống ghép là lựa chọn tối ưu. Dù chọn phương pháp nào, việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi bắt tay vào trồng cây bơ là bước đầu tiên và quan trọng nhất.
Bước 2: Kỹ Thuật Trồng Cây Bơ
Sau khi đã hoàn tất công tác chuẩn bị, chúng ta sẽ tiến hành các bước cụ thể để đưa cây bơ vào môi trường sinh trưởng. Kỹ thuật trồng ban đầu, dù là trồng từ hạt ươm hay cây ghép, đều cần được thực hiện đúng cách để cây non có tỷ lệ sống cao và bắt đầu phát triển khỏe mạnh. Việc đảm bảo bộ rễ cây không bị tổn thương, cây được cung cấp đủ nước và có điểm tựa ban đầu (nếu cần) sẽ giúp cây nhanh chóng bén rễ và thích nghi với môi trường mới.
Trồng Cây Bơ Bằng Hạt
Việc ươm hạt bơ khá đơn giản. Bạn có thể dùng phương pháp ngâm nước hoặc xiên tăm. Với phương pháp ngâm nước, chỉ cần ngâm nửa dưới của hạt bơ (phần đáy to hơn) vào ly nước sạch, giữ cho hạt luôn ngập nước. Thay nước 2-3 ngày/lần. Với phương pháp xiên tăm, dùng 3-4 que tăm cố định quanh hạt bơ rồi đặt lên miệng ly sao cho phần đáy hạt ngập trong nước. Cả hai phương pháp đều cần đặt ly ở nơi có ánh sáng ấm áp. Sau khoảng 2-6 tuần, hạt sẽ nứt vỏ, nảy mầm và ra rễ.
Khi rễ đã dài khoảng 10-15 cm và thân cây con có vài lá, bạn có thể trồng cây vào chậu hoặc trực tiếp xuống đất. Nếu trồng chậu, chọn chậu có đường kính khoảng 20-30 cm, có lỗ thoát nước tốt. Sử dụng hỗn hợp đất tơi xốp như đã chuẩn bị ở Bước 1. Đào một lỗ nhỏ ở giữa chậu, nhẹ nhàng đặt cây con vào sao cho phần rễ thẳng xuống và hạt bơ nằm ngang mặt đất hoặc hơi nhô lên. Lấp đất nhẹ nhàng xung quanh gốc, tránh làm gãy mầm.
Nếu trồng trực tiếp xuống đất vườn, đào hố nhỏ hơn so với hố trồng cây ghép (khoảng 30x30x30 cm là đủ cho cây con ban đầu). Vẫn bón lót một ít phân hữu cơ đã hoai mục dưới đáy hố. Nhẹ nhàng đặt cây con từ ly nước hoặc từ chậu ươm vào hố, lấp đất và nén nhẹ xung quanh gốc. Lưu ý giữ cho phần rễ không bị gập hoặc xoắn. Tưới nước nhẹ nhàng ngay sau khi trồng để đất ẩm và giúp rễ non tiếp xúc tốt với đất. Trong giai đoạn cây con, cần che chắn khỏi ánh nắng trực tiếp gay gắt và côn trùng.
Trồng Cây Bơ Ghép
Đối với cây bơ ghép mua từ vườn ươm, quy trình trồng xuống đất vườn hoặc chậu lớn sẽ nhanh chóng hơn. Trước khi trồng, hãy tưới đẫm bầu cây giống để rễ không bị khô. Hố trồng cần được đào sẵn với kích thước đã đề cập ở Bước 1 (khoảng 60x60x60 cm hoặc lớn hơn) và đã bón lót. Nhẹ nhàng xé bỏ hoặc cắt bầu nilong (hoặc vỏ bầu khác) khỏi bầu rễ cây giống, cẩn thận tránh làm vỡ bầu đất hoặc đứt rễ.
Đặt cây vào giữa hố sao cho mặt bầu đất ngang hoặc cao hơn mặt đất xung quanh một chút. Điều này giúp tránh tình trạng úng nước ở gốc. Lấp đất dần vào hố, vừa lấp vừa nén nhẹ xung quanh gốc để loại bỏ túi khí và giúp rễ tiếp xúc tốt với đất. Tuyệt đối không nén quá chặt vì sẽ làm rễ khó phát triển và gây bí khí. Phần mắt ghép nên hướng về phía có ít nắng gắt nhất.
Sau khi lấp đất hoàn chỉnh, tưới đẫm nước xung quanh gốc. Lượng nước đủ để làm ẩm toàn bộ vùng đất trong hố trồng. Việc tưới nước ngay sau khi trồng giúp cố định cây, làm chặt đất quanh rễ và cung cấp độ ẩm cần thiết cho cây phục hồi sau khi di chuyển. Nếu cây cao hoặc vị trí trồng có gió, nên đóng cọc và buộc cố định cây vào cọc để tránh cây bị đổ hoặc lay gốc làm tổn thương rễ non. Có thể phủ một lớp vật liệu giữ ẩm quanh gốc như rơm rạ, cỏ khô, hoặc xơ dừa, nhưng không phủ sát vào thân cây để tránh nấm bệnh.
Bước 3: Chăm Sóc Cây Bơ Giai Đoạn Đầu
Giai đoạn cây bơ non mới trồng là thời kỳ quyết định sự sống còn và nền tảng cho sự phát triển sau này. Việc chăm sóc đúng kỹ thuật trong giai đoạn này sẽ giúp cây nhanh chóng bén rễ, ra lá non và hình thành bộ khung tán khỏe mạnh. Các công việc chính trong giai đoạn đầu bao gồm tưới nước, bón phân, cắt tỉa tạo hình, và làm cỏ xới đất. Sự quan sát thường xuyên và điều chỉnh kịp thời các biện pháp chăm sóc là chìa khóa thành công trong giai đoạn này.
Tưới Nước
Nhu cầu nước của cây bơ phụ thuộc vào nhiều yếu tố như loại đất, khí hậu, giai đoạn sinh trưởng của cây và lượng mưa. Cây bơ không chịu được ngập úng, nhưng cũng không chịu được khô hạn. Giai đoạn cây con mới trồng cần được tưới nước đều đặn để giữ ẩm cho đất, giúp rễ non phát triển. Thông thường, nên tưới 1-2 ngày/lần nếu trời nắng nóng và đất khô. Lượng nước tưới vừa đủ làm ẩm vùng đất quanh gốc, tránh tưới quá nhiều gây đọng nước.
Khi cây lớn hơn, bộ rễ đã phát triển, tần suất tưới có thể giảm xuống nhưng lượng nước mỗi lần tưới cần nhiều hơn để thấm sâu xuống tầng đất dưới, khuyến khích rễ bơ ăn sâu. Vào mùa khô hoặc giai đoạn cây ra hoa, đậu quả, nhu cầu nước của cây bơ tăng lên đáng kể, cần bổ sung nước đầy đủ và kịp thời. Vào mùa mưa, cần chú ý thoát nước tốt cho vườn bơ để tránh tình trạng ngập úng gây thối rễ. Phương pháp tưới nhỏ giọt hoặc tưới phun mưa cục bộ là những lựa chọn hiệu quả giúp cung cấp nước đều đặn và tiết kiệm.
Kiểm tra độ ẩm của đất trước khi tưới là cách tốt nhất để xác định khi nào cây cần nước. Bạn có thể dùng tay đào sâu xuống khoảng 5-10 cm gần gốc cây, nếu đất còn ẩm thì chưa cần tưới, nếu đất khô tơi thì cần bổ sung nước. Tránh tưới vào buổi trưa nắng gắt hoặc buổi tối muộn, thời điểm tưới tốt nhất là vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát. Việc quản lý nước hiệu quả là yếu tố then chốt giúp cây bơ sinh trưởng khỏe mạnh.
Bón Phân
Cây bơ con cần được cung cấp dinh dưỡng để phát triển thân lá và bộ rễ. Giai đoạn đầu, nên ưu tiên các loại phân hữu cơ đã hoai mục hoặc phân chuyên dùng cho cây ăn quả có hàm lượng đạm (N) và lân (P) cao hơn để thúc đẩy sinh trưởng. Sau khi trồng khoảng 1-2 tháng, khi cây đã bén rễ, bạn có thể bắt đầu bón phân. Lượng phân bón ban đầu rất ít, chỉ khoảng vài chục gram phân NPK hoặc một ít phân hữu cơ rải quanh gốc, cách thân cây một khoảng để tránh làm cháy rễ non.
Tần suất bón phân giai đoạn cây con thường là 1-2 tháng/lần. Khi cây lớn dần, lượng phân bón cũng tăng lên và loại phân bón cần điều chỉnh theo giai đoạn sinh trưởng. Giai đoạn cây phát triển thân lá mạnh, cần bổ sung phân có hàm lượng đạm cao. Giai đoạn chuẩn bị ra hoa và nuôi quả non, cần tăng cường lân (P) và kali (K), cùng với các nguyên tố trung vi lượng như Bo, Canxi, Magie, Kẽm… Đặc biệt, Bo rất quan trọng cho quá trình ra hoa và đậu quả của cây bơ.
Ngoài phân bón gốc, có thể kết hợp phun phân bón lá để cung cấp dinh dưỡng trực tiếp qua lá, giúp cây hấp thụ nhanh hơn, đặc biệt là các nguyên tố vi lượng. Khi bón phân gốc, nên xới nhẹ đất xung quanh gốc và rải phân theo hình chiếu tán lá, sau đó lấp đất lại và tưới nước để phân tan. Tránh bón phân quá sát gốc cây. Việc lập kế hoạch bón phân hợp lý và theo dõi phản ứng của cây sẽ giúp bạn cung cấp đủ dinh dưỡng cho cây bơ phát triển tốt nhất.
Cắt Tỉa
Cắt tỉa là công việc cần thiết để tạo tán, giúp cây bơ có bộ khung khỏe mạnh, thông thoáng, dễ chăm sóc và thu hoạch. Giai đoạn cây con, mục tiêu chính là tạo hình tán cây. Nên để lại khoảng 3-5 cành cấp 1 khỏe mạnh, phân bố đều quanh thân chính ở độ cao phù hợp (thường khoảng 0.8 – 1.2m tùy theo phương thức canh tác). Loại bỏ các cành mọc xiên, cành mọc sát đất, cành yếu, cành sâu bệnh.
Khi cây lớn hơn và bắt đầu cho quả, việc cắt tỉa định kỳ hàng năm sau vụ thu hoạch hoặc sau mỗi đợt ra lộc non là quan trọng. Cắt bỏ cành khô héo, cành sâu bệnh, cành tăm, cành mọc chồng chéo hoặc mọc quá dày làm tán cây bị bí. Việc tỉa bỏ các cành không cần thiết giúp tập trung dinh dưỡng nuôi cành khỏe mạnh và quả, đồng thời giúp ánh sáng chiếu vào bên trong tán, hạn chế sâu bệnh phát triển.
Kỹ thuật cắt tỉa cần sắc bén, vết cắt ngọt và vát để nước không đọng lại gây nấm bệnh. Đối với cành lớn, nên cắt thành nhiều bước để tránh làm tét vỏ. Sau khi cắt tỉa, có thể bôi vôi hoặc thuốc bảo vệ thực vật chuyên dùng vào vết cắt để phòng nấm. Việc cắt tỉa không chỉ giúp cây đẹp hơn mà còn tăng năng suất và tuổi thọ cho cây bơ.
Làm Cỏ và Xới Đất
Làm cỏ là công việc thường xuyên để loại bỏ cỏ dại cạnh tranh dinh dưỡng và không gian sống với cây bơ. Vùng đất quanh gốc cây cần được giữ sạch cỏ. Tuy nhiên, không nên làm sạch cỏ quá mức trên toàn bộ diện tích vườn, đặc biệt là vào mùa khô, vì cỏ có thể giúp giữ ẩm cho đất và chống xói mòn. Có thể phát cỏ và để lại trên mặt đất như một lớp vật liệu giữ ẩm tự nhiên.
Xới đất nhẹ nhàng quanh gốc cây bơ giúp đất tơi xốp, tăng cường thông khí cho bộ rễ và giúp phân bón dễ hòa tan. Tuy nhiên, cần lưu ý xới đất nông và cách xa gốc cây để tránh làm tổn thương bộ rễ, đặc biệt là rễ tơ nằm gần mặt đất. Giai đoạn cây còn nhỏ, chỉ cần xới đất trong phạm vi đường kính tán cây. Khi cây lớn, vùng xới đất có thể mở rộng hơn. Tránh xới đất vào mùa mưa khi đất quá ẩm hoặc mùa khô hạn gay gắt. Việc làm cỏ và xới đất hợp lý sẽ giúp cây bơ có môi trường đất tốt nhất để phát triển.
Bước 4: Chăm Sóc Cây Bơ Giai Đoạn Sinh Trưởng và Ra Hoa Kết Trái
Khi cây bơ đã qua giai đoạn kiến thiết cơ bản và bước vào thời kỳ kinh doanh (cho quả), việc chăm sóc cần tập trung vào việc kích thích cây ra hoa đều, đậu quả sai và nuôi dưỡng quả đạt chất lượng tốt. Giai đoạn này đòi hỏi sự am hiểu về chu kỳ sinh trưởng của cây bơ và sự điều chỉnh linh hoạt các biện pháp chăm sóc dựa trên điều kiện thời tiết và tình trạng thực tế của cây.
Kích Thích Ra Hoa và Đậu Quả
Ra hoa và đậu quả là giai đoạn quan trọng quyết định năng suất. Cây bơ ra hoa theo từng đợt và thường chịu ảnh hưởng lớn của thời tiết, đặc biệt là nhiệt độ và độ ẩm. Để kích thích cây ra hoa tập trung và đậu quả tốt, có một số kỹ thuật có thể áp dụng. Một trong những kỹ thuật phổ biến là “xiết nước” hoặc “hãm nước” trong một thời gian nhất định trước khi cây chuẩn bị ra hoa. Việc tạm thời hạn chế tưới nước sẽ gây một “stress” nhẹ cho cây, kích thích cây chuyển từ giai đoạn sinh trưởng thân lá sang sinh thực (ra hoa).
Sau giai đoạn xiết nước (khoảng 2-4 tuần tùy điều kiện), khi cây bắt đầu có dấu hiệu chuyển sang giai đoạn ra hoa (lá có màu sẫm lại, chồi ngọn ngừng phát triển), tiến hành tưới nước trở lại đầy đủ và kết hợp bón phân chuyên dụng cho giai đoạn ra hoa. Các loại phân bón có hàm lượng lân (P) và kali (K) cao, kết hợp với các nguyên tố trung vi lượng như Bo, Kẽm, Molypden… rất cần thiết cho sự hình thành mầm hoa và quá trình thụ phấn, đậu quả.
Quá trình thụ phấn của hoa bơ khá phức tạp do đặc tính nở hoa lưỡng tính không đồng bộ (hoa đực và hoa cái trên cùng một cây nở vào thời điểm khác nhau). Một số giống bơ (loại A) nở hoa cái vào buổi sáng ngày thứ nhất và nở hoa đực vào chiều ngày thứ hai. Một số giống khác (loại B) nở hoa cái vào chiều ngày thứ nhất và nở hoa đực vào sáng ngày thứ hai. Để tăng tỷ lệ đậu quả, đặc biệt là với các giống cần thụ phấn chéo, nên trồng xen kẽ các giống bơ loại A và loại B trong vườn. Việc này sẽ đảm bảo luôn có cả hoa đực và hoa cái nở cùng lúc để côn trùng (chủ yếu là ong) có thể thực hiện việc thụ phấn. Nếu trồng bơ trong nhà kính hoặc ở quy mô nhỏ, có thể cần hỗ trợ thụ phấn bằng tay.
Chăm Sóc Quả Non
Sau khi hoa đậu thành quả non, cây cần được cung cấp đủ dinh dưỡng và nước để nuôi quả lớn. Giai đoạn quả non là thời điểm cây rất dễ bị rụng quả do thiếu nước, thiếu dinh dưỡng, gió mạnh hoặc sâu bệnh tấn công. Cần duy trì độ ẩm đất ổn định, tránh để đất quá khô hoặc quá ẩm. Bón bổ sung phân bón có hàm lượng kali (K) cao hơn để giúp quả phát triển và tăng chất lượng.
Đối với những cây bơ đậu quả quá sai, bạn có thể cần xem xét việc tỉa bớt quả non để tập trung dinh dưỡng nuôi các quả còn lại đạt kích thước và chất lượng tốt hơn. Việc tỉa quả cũng giúp cây không bị suy kiệt sức sau vụ thu hoạch. Lượng quả tỉa bỏ tùy thuộc vào sức khỏe của cây và số lượng quả đậu. Nên ưu tiên tỉa bỏ những quả bị sâu bệnh, quả méo mó hoặc mọc quá dày trên cùng một cành.
Đồng thời, cần bảo vệ quả non khỏi sự tấn công của sâu bệnh và côn trùng. Bọ xít muỗi, ruồi đục quả, thán thư… là những dịch hại phổ biến gây hại cho quả bơ. Cần thường xuyên kiểm tra vườn cây và áp dụng các biện pháp phòng trừ kịp thời. Có thể sử dụng túi bọc quả đối với những quả ở vị trí thấp để bảo vệ quả khỏi côn trùng và hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Phòng Trừ Sâu Bệnh Hại
Sâu bệnh là một trong những thách thức lớn nhất khi trồng cây bơ. Cây bơ có thể bị tấn công bởi nhiều loại sâu hại như rệp sáp, bọ xít, nhện đỏ, sâu đục thân, sâu ăn lá… và các bệnh do nấm, vi khuẩn như thán thư, xì mủ, thối rễ, nấm hồng… Việc phòng trừ sâu bệnh cần được thực hiện một cách tổng hợp, kết hợp nhiều biện pháp khác nhau.
Biện pháp phòng ngừa luôn hiệu quả hơn điều trị. Giữ cho vườn cây thông thoáng, sạch cỏ dại, thoát nước tốt là những yếu tố quan trọng để hạn chế nấm bệnh phát triển. Cắt tỉa cây định kỳ giúp loại bỏ cành sâu bệnh và tạo điều kiện thông thoáng. Bón phân cân đối giúp cây khỏe mạnh, tăng sức đề kháng. Kiểm tra cây thường xuyên để phát hiện sớm các dấu hiệu sâu bệnh hại và có biện pháp can thiệp kịp thời.
Khi phát hiện sâu bệnh, tùy mức độ và loại dịch hại mà áp dụng biện pháp phù hợp. Đối với sâu hại, có thể bắt bằng tay (nếu số lượng ít), sử dụng bẫy dính, bẫy pheromone hoặc phun thuốc bảo vệ thực vật sinh học. Đối với bệnh hại, việc cắt bỏ bộ phận bị bệnh và tiêu hủy là cần thiết. Có thể sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật hóa học khi dịch bệnh bùng phát mạnh, nhưng cần tuân thủ nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng nồng độ, đúng cách) và đảm bảo thời gian cách ly trước khi thu hoạch. Việc ghi chép lại tình hình sâu bệnh và các biện pháp đã áp dụng giúp bạn quản lý vườn cây hiệu quả hơn về lâu dài.
Bước 5: Thu Hoạch Quả Bơ
Thu hoạch bơ đúng thời điểm không chỉ đảm bảo chất lượng quả tốt nhất mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng ra hoa của cây cho vụ sau. Bơ là loại quả không chín trên cây, mà sẽ chín sau khi được hái xuống. Do đó, việc xác định đúng thời điểm thu hoạch là rất quan trọng. Thu hoạch quá sớm, quả sẽ không chín hoặc chín với chất lượng kém (sượng, không béo). Thu hoạch quá muộn, quả có thể bị chín mềm trên cây, dễ bị côn trùng tấn công hoặc rụng.
Dấu Hiệu Bơ Chín
Một số dấu hiệu giúp nhận biết bơ đã đủ “tuổi” để thu hoạch bao gồm:
- Quan sát vỏ: Màu sắc vỏ có thể thay đổi nhẹ tùy giống (ví dụ: bơ Hass khi chín chuyển từ xanh sang tím đen), hoặc vỏ căng bóng, lớp phấn trắng bên ngoài giảm bớt.
- Quan sát cuống: Cuống quả bơ khi già sẽ hơi héo, có thể xuất hiện một vòng tròn nhỏ màu nâu trên cuống sát quả.
- Trọng lượng: Quả bơ khi đủ già sẽ có cảm giác nặng tay hơn.
- Thử độ chín: Cách chính xác nhất là hái thử vài quả bơ ở vị trí trung bình trên cây. Đem về để ở nhiệt độ phòng khoảng 3-7 ngày. Nếu quả chín đều, thịt bơ dẻo, béo, không bị sượng thì vườn bơ của bạn đã có thể bắt đầu thu hoạch đại trà. Nếu quả không chín hoặc chín sượng, cần chờ thêm một thời gian nữa.
Kỹ Thuật Thu Hoạch
Thu hoạch bơ cần nhẹ nhàng và cẩn thận để không làm tổn thương quả và cành cây. Nên sử dụng kéo hoặc dụng cụ chuyên dụng để cắt cuống quả, giữ lại một đoạn cuống ngắn (khoảng 1-2 cm). Việc giữ lại cuống giúp quả bơ bảo quản được lâu hơn và tránh bị thối từ vết cắt. Tuyệt đối không giật hoặc bẻ quả bằng tay vì có thể làm gãy cành hoặc tổn thương vỏ quả.
Khi thu hoạch những quả ở trên cao, nên sử dụng sào có lưới hoặc giỏ gắn ở đầu để hứng quả, tránh để quả rơi trực tiếp xuống đất gây dập nát. Xếp bơ nhẹ nhàng vào sọt hoặc thùng lót vật liệu mềm, tránh xếp quá đầy làm bơ bị đè nén. Nên phân loại bơ ngay sau khi thu hoạch theo kích cỡ và chất lượng. Thời điểm thu hoạch tốt nhất là vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát, khi quả không bị nóng.
Bảo Quản Sau Thu Hoạch
Bơ sau khi thu hoạch cần được xử lý và bảo quản đúng cách để chín đều và giữ được chất lượng. Bơ mới hái xuống thường còn cứng. Để bơ chín, chỉ cần để ở nhiệt độ phòng (khoảng 20-25 độ C) trong vài ngày. Có thể xếp bơ cùng với chuối hoặc táo trong túi giấy kín, các loại trái cây này sinh ra khí ethylene tự nhiên giúp thúc đẩy quá trình chín của bơ.
Tránh để bơ chưa chín vào tủ lạnh vì nhiệt độ thấp sẽ làm chậm quá trình chín hoặc khiến bơ không chín được. Chỉ nên bảo quản bơ đã chín trong tủ lạnh để kéo dài thời gian sử dụng. Khi vận chuyển bơ đi xa, cần đóng gói cẩn thận, tránh để bơ bị va đập. Sử dụng thùng carton có lớp lót hoặc khay đựng chuyên dụng giúp bảo vệ quả bơ trong quá trình vận chuyển. Việc thu hoạch và bảo quản đúng cách là bước cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng để sản phẩm bơ của bạn đạt chất lượng tốt nhất khi đến tay người tiêu dùng hoặc khi sử dụng tại nhà.
Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Năng Suất Cây Bơ
Năng suất của cây bơ phụ thuộc vào sự tương tác phức tạp của nhiều yếu tố, từ môi trường tự nhiên đến kỹ thuật canh tác. Hiểu rõ các yếu tố này giúp người trồng có thể điều chỉnh biện pháp chăm sóc một cách tối ưu, nhằm đạt được năng suất cao và ổn định.
Khí Hậu và Đất Đai
Khí hậu đóng vai trò quyết định. Cây bơ phát triển tốt nhất ở vùng khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, với nhiệt độ trung bình từ 20-25 độ C. Tuy nhiên, khả năng chịu nhiệt và chịu lạnh khác nhau tùy giống. Một số giống có thể chịu được nhiệt độ xuống dưới 0 độ C trong thời gian ngắn, trong khi một số giống khác lại nhạy cảm hơn. Nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp trong giai đoạn ra hoa có thể làm rụng hoa, ảnh hưởng đến tỷ lệ đậu quả. Lượng mưa cũng quan trọng; cần cung cấp đủ nước cho cây, đặc biệt là trong mùa khô và giai đoạn nuôi quả. Độ ẩm không khí cao trong mùa mưa có thể tạo điều kiện thuận lợi cho nấm bệnh phát triển.
Đất đai cũng là yếu tố then chốt. Như đã đề cập, đất phải tơi xốp, thoát nước tốt, giàu dinh dưỡng và có độ pH phù hợp. Đất bạc màu, đất sét nặng, hoặc đất bị nhiễm mặn/phèn đều không thích hợp cho cây bơ. Việc cải tạo đất và duy trì độ phì nhiêu của đất là công việc cần làm thường xuyên.
Chăm Sóc và Dinh Dưỡng
Kỹ thuật chăm sóc hàng ngày như tưới nước, bón phân, cắt tỉa ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và khả năng ra hoa, đậu quả của cây. Tưới nước không đủ hoặc quá nhiều đều gây hại cho rễ và ảnh hưởng đến sinh trưởng. Bón phân không cân đối hoặc thiếu các nguyên tố cần thiết sẽ khiến cây yếu, ít hoa, ít quả và quả kém chất lượng. Cắt tỉa không đúng kỹ thuật có thể làm giảm năng suất. Chăm sóc cây theo đúng quy trình và điều chỉnh dựa trên quan sát thực tế là vô cùng quan trọng.
Quản Lý Sâu Bệnh Hại
Sự tấn công của sâu bệnh hại có thể làm giảm năng suất nghiêm trọng, thậm chí gây chết cây. Việc phát hiện sớm và phòng trừ kịp thời các loại sâu, bệnh phổ biến trên cây bơ là điều bắt buộc. Áp dụng các biện pháp tổng hợp bao gồm vệ sinh vườn, sử dụng giống kháng bệnh, biện pháp sinh học và hóa học (khi cần thiết và đúng cách) sẽ giúp bảo vệ cây trồng và năng suất.
Những Sai Lầm Thường Gặp Khi Trồng Cây Bơ
Nhiều người mới bắt đầu trồng cây bơ thường mắc phải một số sai lầm cơ bản có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của cây, thậm chí khiến cây không ra quả hoặc chết. Nhận biết và tránh những sai lầm này sẽ giúp bạn nâng cao tỷ lệ thành công khi trồng loại cây ăn quả khó tính này.
Trồng sai loại giống
Việc chọn giống bơ không phù hợp với điều kiện khí hậu, đất đai của địa phương là sai lầm phổ biến. Một giống bơ có thể cho năng suất cao ở vùng này nhưng lại kém hoặc không cho quả ở vùng khác do không đáp ứng được yêu cầu về nhiệt độ, ẩm độ, hoặc thời gian chiếu sáng. Cần nghiên cứu kỹ hoặc tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi quyết định mua giống.
Thiếu hoặc thừa nước
Bộ rễ bơ rất nhạy cảm với độ ẩm. Thiếu nước khiến cây còi cọc, rụng lá, rụng hoa, rụng quả. Thừa nước, đặc biệt là ngập úng kéo dài, sẽ làm thối rễ nhanh chóng và gây chết cây. Việc quản lý nước tưới cần linh hoạt theo thời tiết và giai đoạn sinh trưởng, kiểm tra độ ẩm đất thường xuyên là cách tốt nhất.
Bón phân không đúng cách
Bón phân quá ít khiến cây thiếu dinh dưỡng, chậm lớn, năng suất thấp. Bón phân quá nhiều, đặc biệt là phân hóa học, có thể làm cháy rễ. Bón phân không cân đối (ví dụ: thừa đạm, thiếu lân/kali) khiến cây chỉ phát triển thân lá mà không ra hoa đậu quả hoặc quả kém chất lượng. Cần bón phân đúng loại, đúng liều lượng, đúng thời điểm và đúng cách.
Không cắt tỉa định kỳ
Không cắt tỉa làm tán cây rậm rạp, thiếu ánh sáng và thông thoáng, tạo điều kiện cho sâu bệnh phát triển. Tán cây không được tạo hình vững chắc dễ bị gãy đổ khi có gió mạnh hoặc khi cây mang nhiều quả. Cắt tỉa giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi quả, tăng năng suất và dễ dàng trong việc phòng trừ sâu bệnh.
Bỏ qua phòng trừ sâu bệnh
Chủ quan hoặc không chú ý đến việc phòng trừ sâu bệnh hại có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Dịch bệnh có thể lây lan nhanh chóng và gây hại nặng cho cây, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng quả. Cần thường xuyên thăm vườn, phát hiện sớm dấu hiệu sâu bệnh và áp dụng các biện pháp phòng trừ kịp thời, phù hợp với từng loại dịch hại.
Hy vọng với hướng dẫn cách trồng cây bơ chi tiết từ chuẩn bị đến thu hoạch trong bài viết này, bạn đọc đã có thêm kiến thức và sự tự tin để bắt đầu trồng những cây bơ trĩu quả tại nhà. Kiên trì, áp dụng đúng kỹ thuật và quan sát cây trồng thường xuyên chính là chìa khóa để đạt được thành công. Chúc bạn sớm có những trái bơ thơm ngon từ khu vườn của mình!