Cây quất trồng chum không chỉ là biểu tượng quen thuộc mang ý nghĩa tài lộc, sung túc trong văn hóa Việt Nam, đặc biệt là vào dịp Tết Nguyên Đán, mà còn là một loại cây cảnh tuyệt vời tô điểm cho không gian sống quanh năm. Tuy nhiên, để có một cây quất khỏe mạnh, xanh tốt, ra hoa đậu quả đúng thời điểm và đạt được thẩm mỹ cao khi trồng trong môi trường hạn chế như chum hoặc chậu, việc nắm vững cách chăm sóc cây quất trồng chum là yếu tố then chốt. Bài viết này sẽ đi sâu vào từng khía cạnh, cung cấp kiến thức chi tiết và các bước thực hiện cụ thể để bạn có thể tự tay chăm sóc thành công những chậu quất cảnh ngay tại nhà, biến chúng thành điểm nhấn rực rỡ và tràn đầy sức sống.
Lựa chọn chum (chậu) và chuẩn bị đất trồng cho cây quất
Việc bắt đầu với một nền tảng tốt là yếu tố quyết định sự phát triển lâu dài của cây quất trồng chum. Lựa chọn chum (chậu) phù hợp và chuẩn bị hỗn hợp đất trồng lý tưởng sẽ giúp cây tránh được nhiều vấn đề về sau như úm rễ, thiếu dinh dưỡng, hay kém phát triển. Chum trồng quất thường được làm từ gốm, sứ, hoặc xi măng, có kích thước đủ lớn để bộ rễ của cây có không gian phát triển thoải mái. Đường kính và chiều sâu của chậu nên tỉ lệ thuận với kích thước hiện tại của cây và dự định về sự phát triển của nó trong tương lai. Điều quan trọng nhất là chậu phải có đủ lỗ thoát nước ở đáy để tránh tình trạng ngập úng, gây thối rễ, một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến quất trồng chậu bị chết hoặc suy yếu. Việc kê chậu lên cao một chút so với mặt nền cũng giúp thoát nước tốt hơn và hạn chế côn trùng, sâu bệnh từ dưới đất xâm nhập.
Đất trồng cho cây quất trong chum cần đảm bảo các yếu tố: tơi xốp, thoáng khí, thoát nước tốt nhưng vẫn giữ được độ ẩm cần thiết và giàu dinh dưỡng. Hỗn hợp đất lý tưởng thường bao gồm đất thịt nhẹ hoặc đất phù sa, kết hợp với các vật liệu tạo độ tơi xốp như trấu hun, xơ dừa, mùn cưa hoai mục, hoặc đá perlite. Tỉ lệ phối trộn có thể thay đổi tùy kinh nghiệm và nguồn nguyên liệu sẵn có, nhưng một công thức phổ biến là 50% đất thịt, 20% trấu hun, 20% xơ dừa/mùn cưa, và 10% phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ đã qua xử lý. Việc bổ sung một ít vôi bột (khoảng 0.5 – 1 kg cho 1 mét khối hỗn hợp đất) giúp điều chỉnh độ pH của đất về mức hơi chua đến trung tính (pH 5.5 – 6.5) mà cây quất ưa thích, đồng thời sát khuẩn và cung cấp canxi cho cây. Phân hữu cơ cung cấp dinh dưỡng đa dạng và cải thiện cấu trúc đất, trong khi trấu hun và xơ dừa giúp đất thông thoáng, không bị nén chặt. Trước khi trồng, hỗn hợp đất nên được phơi khô sơ bộ và sàng lọc để loại bỏ sỏi đá, cỏ dại hoặc mầm bệnh tiềm ẩn.
Kỹ thuật trồng cây quất vào chum đúng cách
Sau khi đã chọn được chum và chuẩn bị đất trồng, việc đưa cây quất vào chậu cũng cần thực hiện cẩn thận để cây nhanh chóng phục hồi và bắt rễ. Cây quất giống hoặc cây quất đã được bứng từ đất lên cần được kiểm tra kỹ. Chọn những cây có bộ rễ khỏe mạnh, cành lá sum suê, không có dấu hiệu sâu bệnh. Nếu cây có bầu đất quấn bằng vải hoặc lưới, cần nhẹ nhàng tháo bỏ hoặc cắt bớt phần tiếp xúc trực tiếp với đất để rễ dễ dàng vươn ra ngoài. Đối với cây rễ trần hoặc bầu đất nén chặt, có thể tỉa bớt những rễ bị dập, gãy hoặc quá dài, chỉ giữ lại những rễ tơ và rễ khỏe. Ngâm bộ rễ vào dung dịch kích rễ (ví dụ như NPK tỷ lệ 10-55-10 hoặc các chế phẩm chuyên dụng khác) pha loãng theo hướng dẫn sử dụng trong khoảng 15-30 phút trước khi trồng giúp rễ nhanh chóng ra rễ mới và giảm sốc cho cây.
Đặt một lớp sỏi hoặc mảnh gốm vỡ dưới đáy chậu để tăng cường khả năng thoát nước. Sau đó, cho một lớp đất trồng đã chuẩn bị vào chậu, tạo một ụ đất nhỏ ở giữa. Đặt cây quất lên ụ đất sao cho phần gốc ngang bằng hoặc thấp hơn miệng chậu khoảng 3-5 cm. Từ từ lấp đất xung quanh bầu rễ, vừa lấp vừa dùng tay ấn nhẹ cho đất chặt gốc, tránh tạo các túi khí. Lấp đất cao đến sát gốc cây nhưng không che lấp phần thân chính. Sau khi trồng xong, tưới thật đẫm nước để đất và rễ cây tiếp xúc tốt với nhau. Có thể dùng cọc tre hoặc vật liệu khác để cố định thân cây nếu cây còn yếu hoặc cành tán lớn, tránh cây bị lung lay do gió, ảnh hưởng đến sự phát triển của rễ mới. Đặt chậu ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp gay gắt trong vài ngày đầu để cây hồi sức trước khi chuyển ra nơi có đủ nắng.
Tưới nước cho cây quất trồng chum: Khi nào và bao nhiêu là đủ?
Chế độ tưới nước đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong cách chăm sóc cây quất trồng chum, bởi cây trồng trong chậu có diện tích đất giới hạn, dễ bị khô hoặc úm nước hơn so với trồng ngoài đất. Nguyên tắc cơ bản là giữ cho đất luôn ẩm vừa đủ, không quá khô cũng không quá ướt sũng. Việc tưới nước quá nhiều sẽ làm rễ bị ngạt, thối rễ, vàng lá, rụng lá. Ngược lại, thiếu nước sẽ khiến cây bị héo, lá khô, quả non rụng hàng loạt, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và thẩm mỹ.
Tần suất tưới nước phụ thuộc vào nhiều yếu tố như thời tiết (nắng nóng hay mưa, độ ẩm không khí), loại chậu (chậu đất nung thoát nước tốt hơn chậu nhựa), kích thước cây và giai đoạn sinh trưởng. Vào mùa hè nắng nóng, cây cần được tưới nước hàng ngày, thậm chí là hai lần mỗi ngày (sáng sớm và chiều mát). Vào mùa đông hoặc khi trời mưa, tần suất tưới có thể giảm đáng kể, có khi chỉ cần 2-3 ngày/lần hoặc lâu hơn. Cách tốt nhất để kiểm tra độ ẩm của đất là dùng ngón tay chọc sâu vào đất khoảng 3-5 cm. Nếu thấy đất khô, cần tưới nước. Nếu đất vẫn ẩm, chưa cần tưới.
Khi tưới, nên tưới thật đẫm vào gốc cho nước chảy xuống hết đáy chậu và thoát ra ngoài. Việc tưới lướt chỉ làm ẩm bề mặt đất mà rễ cây bên dưới không nhận được nước. Nên tưới vào sáng sớm hoặc chiều mát để cây hấp thụ nước tốt nhất và tránh làm bay hơi nước nhanh dưới cái nắng gắt. Tránh tưới vào buổi trưa nắng hoặc tối muộn, đặc biệt là vào mùa mưa dễ gây nấm bệnh. Nước tưới nên là nước sạch, không nhiễm phèn, mặn hoặc hóa chất độc hại. Việc quan sát biểu hiện của lá cây cũng là một cách để nhận biết cây có đang thiếu nước hay không. Lá cây hơi rủ xuống vào buổi trưa có thể là dấu hiệu thiếu nước, nhưng nếu lá rủ cả ngày hoặc vàng úa thì có thể là vấn đề về úm rễ do thừa nước.
Bón phân định kỳ: Cung cấp dinh dưỡng cho cây quất sai quả
Quất trồng trong chum nhanh chóng tiêu hao chất dinh dưỡng có trong lượng đất hạn chế. Do đó, bón phân định kỳ là việc làm bắt buộc để cây có đủ “thức ăn” sinh trưởng, phát triển và ra hoa đậu quả. Có nhiều loại phân bón có thể sử dụng cho cây quất trồng chậu, bao gồm phân hữu cơ và phân vô cơ. Phân hữu cơ như phân chuồng hoai mục, phân trùn quế, phân bò đã qua xử lý hoặc các loại phân hữu cơ viên nén cung cấp dinh dưỡng đa dạng, cải tạo đất và giúp hệ vi sinh vật có lợi phát triển. Phân vô cơ như NPK (tỷ lệ đạm-lân-kali khác nhau tùy giai đoạn), DAP, Urea cung cấp dinh dưỡng nhanh chóng và chính xác theo nhu cầu của cây.
Chế độ bón phân cần điều chỉnh theo từng giai đoạn phát triển của cây quất:
- Giai đoạn sau trồng và phục hồi: Sử dụng phân có hàm lượng lân cao (ví dụ NPK 10-55-10 hoặc DAP) để kích thích ra rễ mới. Kết hợp tưới các chế phẩm kích rễ. Bón nhẹ nhàng, liều lượng thấp.
- Giai đoạn sinh trưởng (phát triển cành lá): Sử dụng phân có hàm lượng đạm cao (ví dụ NPK 30-10-10 hoặc Urea) để thúc đẩy cây ra lá, đâm chồi mạnh. Có thể kết hợp bón phân hữu cơ và phun phân bón lá giàu đạm.
- Giai đoạn chuẩn bị ra hoa: Giảm đạm, tăng lân và kali (ví dụ NPK 15-30-15 hoặc 13-13-13). Lân giúp cây phân hóa mầm hoa, còn kali giúp hoa bền, dễ đậu quả. Bón phân hữu cơ vào giai đoạn này cũng rất tốt.
- Giai đoạn nuôi quả non và phát triển quả: Sử dụng phân có tỷ lệ kali cao hơn đạm và lân (ví dụ NPK 15-10-25 hoặc 12-12-17). Kali giúp quả lớn nhanh, vỏ mỏng, màu sắc đẹp và tăng độ ngọt. Kết hợp bón phân hữu cơ và phun phân bón lá chứa vi lượng.
Cách bón phân: Phân bón gốc nên được vùi nhẹ vào lớp đất mặt xung quanh gốc cây, tránh bón sát gốc gây xót rễ. Sau khi bón phân gốc, cần tưới nước đủ ẩm để phân tan và cây hấp thụ. Phân bón lá được pha loãng theo nồng độ khuyến cáo và phun đều lên tán lá vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát. Nên luân phiên sử dụng các loại phân bón và kết hợp hữu cơ với vô cơ để đảm bảo cây nhận được dinh dưỡng cân đối và toàn diện. Tần suất bón phân thường là 2-4 tuần/lần, tùy loại phân và tốc độ phát triển của cây.
Tỉa cành, tạo tán: Tạo dáng đẹp và kích thích ra quả
Tỉa cành và tạo tán không chỉ giúp cây quất có dáng vẻ đẹp mắt, phù hợp với mục đích làm cảnh mà còn là kỹ thuật quan trọng giúp cây sinh trưởng khỏe mạnh và ra hoa đậu quả nhiều hơn. Việc cắt tỉa giúp loại bỏ những cành già yếu, sâu bệnh, cành mọc chen chúc hoặc vượt quá tầm kiểm soát, giúp ánh sáng và không khí lưu thông tốt hơn vào bên trong tán lá, hạn chế nấm bệnh phát triển.
Thời điểm tỉa cành thường được thực hiện vào nhiều giai đoạn trong năm:
- Sau Tết: Đây là đợt tỉa lớn nhất trong năm. Cắt bỏ hết quả còn sót lại (hoặc giữ lại một ít nếu muốn chơi quả muộn), tỉa bớt cành già, cành tăm, cành mọc rối, cành hướng vào thân. Mục đích là để cây phục hồi sức sau một mùa cho quả và chuẩn bị cho đợt đâm chồi, ra lộc mới.
- Giữa năm (khoảng tháng 4-6 dương lịch): Tỉa bớt những cành vượt, cành sâu bệnh, tỉa tạo form dáng cơ bản cho tán cây.
- Trước giai đoạn xử lý ra hoa (khoảng tháng 7-8 dương lịch): Tỉa nhẹ các cành vô hiệu, cành tăm để tập trung dinh dưỡng cho cành chính, chuẩn bị cho việc ra nụ hoa.
- Tỉa duy trì: Thực hiện thường xuyên khi phát hiện cành sâu bệnh, cành gãy hoặc cành mọc sai vị trí.
Kỹ thuật tỉa cành: Sử dụng kéo sắc, đã sát trùng để cắt. Vết cắt nên ngọt, không bị dập nát và nên cắt chéo để nước không đọng lại gây thối. Cắt sát vào phần thân hoặc cành chính, hoặc cắt để lại một đoạn mắt ngủ để cây có thể bật chồi mới từ đó. Tùy theo mục đích tạo dáng (tán tròn, tán thông, dáng bonsai), người trồng sẽ có kỹ thuật tỉa và uốn nắn cành khác nhau. Việc bấm ngọn các cành non khi chúng đạt chiều dài mong muốn cũng giúp cây đẻ nhánh nhiều hơn, tạo tán dày và sum suê.
Phòng trừ sâu bệnh hại thường gặp trên cây quất chum
Cây quất, đặc biệt là khi trồng trong chậu, rất dễ bị tấn công bởi các loại sâu bệnh nếu không được chăm sóc đúng cách và vệ sinh môi trường sống. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của sâu bệnh và có biện pháp phòng trừ kịp thời là vô cùng quan trọng để bảo vệ cây.
Các loại sâu hại phổ biến:
- Rệp sáp: Thường bám thành từng đám dưới mặt lá, kẽ lá, cành non, hút nhựa làm cây suy yếu, lá vàng, quả biến dạng. Chúng tiết ra chất đường mật thu hút nấm bồ hóng.
- Sâu vẽ bùa: Gây hại trên lá non, tạo ra những đường ngoằn ngoèo màu trắng bạc dưới biểu bì lá, làm lá quăn queo, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp.
- Nhện đỏ: Rất nhỏ, thường ẩn náu dưới mặt lá, hút nhựa làm lá bị lấm tấm vàng, sau đó khô và rụng. Phát triển mạnh trong điều kiện khô nóng.
- Sâu đục thân, đục cành: Khoan lỗ vào thân, cành cây, gây suy yếu, gãy cành, thậm chí chết cả cây.
Các loại bệnh phổ biến:
- Bệnh vàng lá gân xanh (Greening): Bệnh do vi khuẩn gây ra, lây lan qua rầy chổng cánh. Biểu hiện đặc trưng là lá bị vàng ở phiến lá nhưng gân lá vẫn xanh, cành bị biến dạng, quả nhỏ và méo mó. Bệnh này rất nguy hiểm và chưa có thuốc trị đặc hiệu.
- Bệnh thối rễ: Do nấm hoặc vi khuẩn trong đất gây ra khi đất bị úm nước. Rễ cây bị đen, thối rữa, cây bị vàng lá hàng loạt, rụng lá và chết dần.
- Bệnh đốm lá, khô cành: Do nấm gây ra, làm xuất hiện các đốm bất thường trên lá, cành, sau đó lan rộng và gây khô chết.
Biện pháp phòng trừ:
- Biện pháp canh tác: Vệ sinh vườn, tỉa cành thông thoáng, thu gom lá rụng, cành khô để tiêu hủy. Sử dụng đất trồng sạch hoặc đã qua xử lý. Tưới nước hợp lý, tránh úm nước.
- Biện pháp sinh học: Sử dụng thiên địch (kiến vàng ăn sâu, bọ rùa ăn rệp), sử dụng các chế phẩm nấm đối kháng (Trichoderma) để phòng bệnh thối rễ, sử dụng thuốc trừ sâu sinh học từ nấm, vi khuẩn hoặc thực vật.
- Biện pháp hóa học: Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật khi sâu bệnh bùng phát mạnh và các biện pháp khác không hiệu quả. Cần sử dụng đúng loại thuốc cho từng đối tượng sâu bệnh, đúng liều lượng, nồng độ và thời điểm theo hướng dẫn trên bao bì. Luân phiên các loại thuốc có hoạt chất khác nhau để tránh sâu bệnh kháng thuốc. Đảm bảo thời gian cách ly trước khi sử dụng hoặc vận chuyển cây. Khi sử dụng thuốc hóa học, cần tuân thủ các quy tắc an toàn lao động. Việc tìm hiểu thông tin và lựa chọn sản phẩm uy tín tại các cửa hàng chuyên về nông nghiệp hoặc trên các website như hatgiongnongnghiep1.vn có thể giúp bạn có được những sản phẩm chất lượng và phù hợp.
Xử lý ra hoa và nuôi quả quất đúng dịp Tết
Để có chậu quất sai trĩu quả vào đúng dịp Tết Nguyên Đán là cả một quá trình chăm sóc tỉ mỉ và điều chỉnh kỹ thuật theo ý muốn. Cây quất cần được xử lý ra hoa vào thời điểm thích hợp để quả kịp chín và chuyển màu vàng đẹp mắt vào cuối năm âm lịch. Thời điểm xử lý thường dao động từ khoảng 6 đến 8 tháng trước Tết, tùy thuộc vào vùng khí hậu (miền Bắc cần thời gian dài hơn miền Nam) và giống quất.
Kỹ thuật phổ biến để kích thích quất ra hoa tập trung bao gồm:
- Siết nước: Đây là phương pháp phổ biến áp dụng cho quất trồng chậu. Ngừng tưới nước hoàn toàn trong khoảng 5-10 ngày (tùy tình trạng cây và thời tiết) cho đất trong chậu khô hẳn, lá cây hơi rủ xuống. Mục đích là tạo sốc khô hạn giả cho cây, buộc cây chuyển sang giai đoạn sinh sản (ra hoa). Sau khi siết nước, tưới đẫm lại. Cây sẽ tập trung dinh dưỡng để ra nụ hoa và lá non đồng loạt.
- Kết hợp bón phân: Trước khi siết nước, bón một đợt phân lân và kali (NPK 15-30-15 hoặc 13-13-13) để tích lũy dinh dưỡng. Sau khi tưới đẫm lại sau siết nước, tiếp tục bón hoặc tưới các loại phân kích thích ra hoa.
- Khoanh gốc: Đối với những cây quất to, trồng lâu năm trong chậu, có thể áp dụng kỹ thuật khoanh một vòng nhỏ ở gốc cây để hạn chế vận chuyển dinh dưỡng từ rễ lên thân, kích thích cây ra hoa. Kỹ thuật này cần thực hiện cẩn thận để không làm hại cây.
Sau khi cây ra hoa và đậu quả, việc chăm sóc giai đoạn nuôi quả cũng rất quan trọng:
- Tỉa bớt quả: Nếu cây đậu quá nhiều quả, nên tỉa bớt những quả xấu, quả méo mó hoặc quả mọc chen chúc để tập trung dinh dưỡng nuôi những quả còn lại, giúp chúng lớn đều và đẹp hơn.
- Bón phân nuôi quả: Sử dụng phân có hàm lượng kali cao (NPK 15-10-25 hoặc 12-12-17) định kỳ để quả phát triển tốt, vỏ mỏng, màu sắc đẹp. Kết hợp phân hữu cơ và phân bón lá chứa vi lượng.
- Tưới nước đều đặn: Giai đoạn nuôi quả, cây cần nhiều nước. Duy trì độ ẩm đất ổn định, tránh để cây bị khô hạn đột ngột làm rụng quả non.
- Phòng trừ sâu bệnh: Quả non rất dễ bị ruồi vàng chích, sâu đục quả hoặc nấm bệnh tấn công. Cần theo dõi và phòng trừ kịp thời bằng các biện pháp phù hợp. Có thể dùng túi lưới bọc quả để bảo vệ.
Chăm sóc quả quất và lá cây gần thời điểm thu hoạch (trước Tết)
Khoảng 1-2 tháng trước Tết, cây quất bắt đầu vào giai đoạn hoàn thiện quả và lá. Đây là thời điểm quan trọng để đảm bảo quả có màu sắc đẹp nhất và lá cây xanh mướt, bóng bẩy, sẵn sàng cho việc trưng bày.
- Điều chỉnh ánh sáng: Nếu thời tiết quá nắng nóng, quả quất có thể bị cháy vỏ hoặc nhanh chuyển màu vàng. Có thể cân nhắc che lưới lan hoặc đặt cây ở vị trí có nắng buổi sáng, tránh nắng gắt buổi trưa.
- Điều chỉnh nước tưới: Gần Tết, nên giảm dần lượng nước tưới để cây “hãm” lại, giúp quả giữ được độ tươi lâu hơn và không bị rụng khi di chuyển. Tuy nhiên, không để đất quá khô hoàn toàn.
- Bón phân: Có thể bón nhẹ một đợt phân kali hoặc phân bón lá chứa kali và vi lượng giúp quả lên màu đẹp và tăng độ bền.
- Vệ sinh cây: Khoảng 1-2 tuần trước Tết, tiến hành vệ sinh toàn bộ cây. Dùng vòi xịt nhẹ nhàng rửa trôi bụi bẩn bám trên lá và quả. Có thể dùng khăn mềm lau nhẹ từng quả, lá cho bóng đẹp. Loại bỏ lá vàng, cành khô, quả sâu.
- Phòng trừ sâu bệnh: Giai đoạn này vẫn cần kiểm tra và xử lý sâu bệnh (đặc biệt là rệp sáp, nhện đỏ) để cây không bị xuống sắc trước Tết. Nên ưu tiên các biện pháp ít ảnh hưởng đến thẩm mỹ và sức khỏe.
Một số vấn đề thường gặp khi chăm sóc cây quất trồng chum và cách xử lý
Dù đã áp dụng đúng kỹ thuật, người trồng quất chum vẫn có thể gặp phải một số vấn đề. Việc hiểu rõ nguyên nhân và cách khắc phục sẽ giúp bạn xử lý kịp thời, cứu cây hoặc giảm thiểu thiệt hại.
- Cây bị vàng lá, rụng lá hàng loạt: Đây là triệu chứng phổ biến nhất. Nguyên nhân có thể do:
- Úm rễ do thừa nước: Kiểm tra lỗ thoát nước, giảm tần suất tưới, xới nhẹ đất mặt cho thoáng khí. Trường hợp nặng, có thể phải nhấc cây ra khỏi chậu, tỉa rễ thối và thay đất mới.
- Thiếu nước: Tưới đẫm nước ngay, kiểm tra lại chế độ tưới.
- Thiếu dinh dưỡng: Bón bổ sung phân bón cân đối, ưu tiên phân hữu cơ và NPK.
- Sâu bệnh: Kiểm tra kỹ lá, cành, rễ để phát hiện sâu bệnh và xử lý bằng thuốc phù hợp.
- Sốc môi trường: Do thay đổi vị trí đột ngột, thay chậu sai kỹ thuật. Đặt cây ở nơi ổn định, chăm sóc phục hồi.
- Cây không ra hoa hoặc ít quả:
- Thiếu nắng: Quất cần ít nhất 6 giờ nắng mỗi ngày. Di chuyển chậu đến nơi có đủ ánh sáng.
- Bón phân sai: Bón quá nhiều đạm hoặc thiếu lân/kali vào giai đoạn chuẩn bị ra hoa. Điều chỉnh lại loại phân bón.
- Chưa xử lý ra hoa: Áp dụng kỹ thuật siết nước hoặc khoanh gốc đúng thời điểm.
- Cây còn non hoặc quá già yếu: Cây quá non chưa đủ sức ra hoa, cây quá già cần phục hồi sức.
- Quả non bị rụng hàng loạt:
- Thiếu nước đột ngột: Đảm bảo tưới nước đều đặn, đặc biệt trong giai đoạn quả non.
- Sốc nhiệt: Nhiệt độ thay đổi đột ngột hoặc quá nóng/quá lạnh. Cần có biện pháp che chắn phù hợp.
- Thiếu dinh dưỡng: Cần bón bổ sung phân nuôi quả, đặc biệt là kali và canxi.
- Sâu bệnh: Kiểm tra ruồi vàng, sâu đục quả hoặc nấm bệnh.
- Cây bị còi cọc, chậm lớn:
- Đất xấu, nén chặt, thiếu dinh dưỡng: Thay đất mới hoặc bổ sung phân hữu cơ, cải tạo đất.
- Úm rễ: Kiểm tra thoát nước và chế độ tưới.
- Sâu bệnh hại rễ hoặc thân gốc: Xử lý sâu bệnh.
- Chọn giống yếu: Cần chọn cây giống khỏe mạnh ngay từ đầu.
Lưu ý bổ sung và nâng cao kỹ thuật chăm sóc quất chum
Để tối ưu hóa cách chăm sóc cây quất trồng chum và đạt được kết quả tốt nhất, có thêm một số lưu ý và kỹ thuật nâng cao mà bạn có thể tham khảo.
- Ánh sáng: Cây quất là cây ưa sáng, cần nhiều ánh nắng mặt trời để quang hợp tốt, ra hoa đậu quả nhiều. Đặt chậu ở nơi có nắng trực tiếp ít nhất 6-8 tiếng mỗi ngày. Nếu thiếu sáng, cây sẽ vống vao, lá nhạt màu, ít hoa quả.
- Vị trí đặt chậu: Chọn vị trí thoáng đãng, đủ sáng, tránh nơi có gió lùa mạnh hoặc bị che khuất hoàn toàn. Tránh đặt chậu sát tường nóng vào mùa hè.
- Thay chậu (nếu cần): Khi cây đã lớn và bộ rễ lấp đầy chậu cũ, cây sẽ chậm phát triển. Cần thay chậu lớn hơn và bổ sung đất mới sau mỗi vài năm hoặc khi thấy rễ mọc ra ngoài lỗ thoát nước. Thời điểm thay chậu tốt nhất là sau Tết, khi đã tỉa cành.
- Kiểm tra định kỳ: Dành thời gian hàng ngày hoặc hàng tuần để quan sát cây, kiểm tra lá, cành, gốc, đất chậu để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường về sâu bệnh, thiếu nước, hay thiếu dinh dưỡng. “Phòng bệnh hơn chữa bệnh” là nguyên tắc vàng.
- Sử dụng giá thể chuyên dụng: Ngoài công thức phối trộn đất truyền thống, bạn có thể tìm mua các loại giá thể chuyên dụng cho cây có múi hoặc cây ăn quả trồng chậu tại các cửa hàng nông nghiệp. Các loại giá thể này thường có thành phần tối ưu cho sự phát triển của rễ và cây.
- Áp dụng phương pháp tưới nhỏ giọt: Đối với những người bận rộn hoặc có số lượng chậu lớn, lắp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt tự động có thể giúp duy trì độ ẩm đất ổn định, tiết kiệm nước và thời gian.
- Bón phân hữu cơ vi sinh: Bổ sung phân hữu cơ vi sinh giúp tăng cường hệ vi sinh vật có lợi trong đất, phân giải chất hữu cơ, cải tạo cấu trúc đất và tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cây.
- Ghi chép nhật ký chăm sóc: Ghi lại lịch tưới nước, bón phân, phun thuốc, tỉa cành, và các quan sát về tình trạng cây giúp bạn theo dõi và điều chỉnh chế độ chăm sóc hiệu quả hơn trong những lần tiếp theo.
- Tham khảo ý kiến chuyên gia và cộng đồng: Tham gia các hội nhóm, diễn đàn về trồng cây cảnh, đặc biệt là quất, để học hỏi kinh nghiệm từ những người đi trước. Đừng ngại hỏi chuyên gia nếu gặp vấn đề khó giải quyết.
Ý nghĩa của cây quất trong văn hóa Việt
Cây quất không chỉ là một loại cây cảnh đẹp mắt mà còn mang đậm ý nghĩa văn hóa sâu sắc trong đời sống tinh thần của người Việt, đặc biệt vào mỗi dịp Tết Nguyên Đán. Cây quất sai trĩu quả, lá xanh tốt, mang theo sắc vàng rực rỡ của quả chín và sắc xanh tươi của lá non, tượng trưng cho sự sung túc, đủ đầy, thịnh vượng và may mắn. “Quất” trong tiếng Hán gần âm với “cát” trong “cát tường” (may mắn, tốt lành). Vì vậy, trưng cây quất trong nhà vào dịp Tết được xem là lời cầu chúc cho một năm mới an khang, tài lộc dồi dào, công việc thuận lợi, gia đình sum họp hạnh phúc.
Dáng cây quất cũng rất được chú trọng. Một cây quất đẹp thường có đủ Tứ Quý: quả chín vàng, quả xanh, nụ hoa trắng tinh khôi và lá xanh tươi mơn mởn. Sự kết hợp hài hòa của các yếu tố này thể hiện sự cân bằng, phát triển liên tục và sức sống mãnh liệt. Việc tự tay chăm sóc một chậu quất từ khi còn là cây con cho đến khi cây ra quả chín vàng trĩu cành vào đúng dịp Tết mang lại niềm vui, sự tự hào và cảm giác thành tựu đặc biệt cho người trồng. Nó không chỉ là một hoạt động nông nghiệp đơn thuần mà còn là một nét đẹp văn hóa, thể hiện sự khéo léo, tỉ mỉ và tình yêu thiên nhiên của con người.
Chăm sóc cây quất sau Tết để cây tiếp tục phát triển
Sau khi hoàn thành “sứ mệnh” trang trí nhà cửa dịp Tết, cây quất thường bị suy yếu do dinh dưỡng trong chậu đã cạn kiệt và có thể bị sốc môi trường. Việc chăm sóc phục hồi sau Tết là rất quan trọng để cây có thể tiếp tục sống và phát triển cho những mùa sau.
Các bước chăm sóc quất sau Tết:
- Cắt bỏ hết quả và tỉa cành: Tỉa bỏ toàn bộ quả còn lại trên cây. Sau đó, tiến hành tỉa cành mạnh tay hơn so với tỉa duy trì. Cắt bỏ khoảng 1/2 đến 2/3 chiều dài của tất cả các cành, loại bỏ cành già, cành tăm, cành sâu bệnh. Việc tỉa cành mạnh giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi thân và bộ rễ, kích thích cây ra lộc mới đồng loạt và mạnh mẽ hơn.
- Thay đất hoặc bổ sung đất mới: Lớp đất trong chậu sau một năm đã cạn kiệt dinh dưỡng và có thể bị nén chặt. Có hai phương án:
- Thay đất hoàn toàn: Nhấc cây ra khỏi chậu, rũ bỏ khoảng 1/2 đến 2/3 bầu đất cũ, tỉa bớt rễ già, rễ thối (nếu có). Trồng lại cây vào chậu cũ hoặc chậu mới với hỗn hợp đất trồng đã chuẩn bị như hướng dẫn ban đầu.
- Bổ sung đất: Nếu không muốn thay chậu hoặc bầu đất còn tốt, có thể cạo bớt lớp đất mặt cũ (khoảng 3-5 cm) và bổ sung lớp đất mới giàu dinh dưỡng.
- Bón phân phục hồi: Sau khi thay đất hoặc bổ sung đất, bón phân kích thích ra rễ và phục hồi sức cho cây. Sử dụng phân NPK có hàm lượng lân cao (ví dụ 10-55-10) hoặc các loại phân bón lá chuyên dụng cho cây sau cắt tỉa. Tưới nước đủ ẩm sau khi bón phân.
- Phòng trừ sâu bệnh: Giai đoạn sau Tết cây còn yếu, dễ bị sâu bệnh tấn công. Cần phun thuốc phòng trừ các loại sâu ăn lá, rệp, nhện đỏ và nấm bệnh định kỳ hoặc khi phát hiện sớm.
- Đặt cây ở vị trí phù hợp: Sau khi phục hồi, đặt cây ở nơi có đủ ánh nắng để cây quang hợp tốt và ra lộc mạnh.
Việc chăm sóc cây quất sau Tết đúng kỹ thuật không chỉ giúp cây sống sót mà còn là tiền đề để cây khỏe mạnh, tiếp tục cho quả đẹp vào những mùa sau, mang lại giá trị bền vững và ý nghĩa tinh thần cho người trồng.
Việc thành công trong cách chăm sóc cây quất trồng chum đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và áp dụng đúng kỹ thuật qua từng giai đoạn phát triển của cây. Từ việc lựa chọn chum và đất trồng phù hợp, tưới tiêu đúng cách, bón phân cân đối, đến việc tỉa cành, tạo dáng, phòng trừ sâu bệnh và điều chỉnh thời điểm ra hoa đậu quả, mỗi bước đều góp phần tạo nên một cây quất khỏe mạnh, sai quả, lá xanh tốt, tô điểm cho không gian sống và mang lại ý nghĩa tốt đẹp về tài lộc, may mắn. Bằng tình yêu thiên nhiên và sự quan tâm đúng mức, bạn hoàn toàn có thể tự tay sở hữu những chậu quất tuyệt đẹp do chính tay mình chăm sóc, góp phần gìn giữ và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống.