Hoa sao nhái (Cosmos bipinnatus) là loài hoa phổ biến được yêu thích bởi vẻ đẹp mỏng manh, rực rỡ và dễ trồng. Tuy nhiên, để cây ra hoa nhiều, tán lá sum suê thay vì chỉ vươn dài lóng ngóng, kỹ thuật ngắt ngọn hoa sao nhái đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Kỹ thuật này, còn gọi là bấm ngọn hoặc tỉa ngọn, khuyến khích cây đẻ nhiều nhánh bên, từ đó tạo ra vô số nụ và hoa trên cùng một cây. Nắm vững cách trồng hoa sao nhái ngắt ngọn sẽ giúp bạn có được những luống hoa bừng sáng cả khu vườn, mang lại niềm vui và màu sắc tươi tắn suốt mùa.
Hoa sao nhái, hay còn gọi là hoa bướm, là một thành viên trong họ Cúc (Asteraceae), có nguồn gốc từ Mexico. Chúng nổi tiếng với tốc độ sinh trưởng nhanh và khả năng thích nghi tốt với nhiều điều kiện khí hậu khác nhau. Đặc điểm nổi bật của hoa sao nhái là những cánh hoa đơn hoặc kép, thường có màu trắng, hồng, đỏ, cam hoặc vàng, bao quanh nhụy hoa nhỏ ở trung tâm. Cây có thân thảo, thẳng đứng, với lá xẻ thùy mỏng manh, tạo nên một vẻ đẹp nhẹ nhàng, thanh thoát khi đung đưa trong gió. Chiều cao của cây có thể dao động từ khoảng 30 cm đến hơn 1.5 mét, tùy thuộc vào giống và điều kiện chăm sóc.
Trồng hoa sao nhái không đòi hỏi kỹ thuật quá phức tạp, ngay cả những người mới bắt đầu làm vườn cũng có thể thành công. Cây có thể được trồng từ hạt giống một cách dễ dàng. Hạt giống sao nhái khá nhỏ và nhẹ. Thời điểm thích hợp nhất để gieo hạt thường là vào cuối mùa xuân hoặc đầu hè, khi thời tiết đã ấm áp và nguy cơ sương giá không còn. Tuy nhiên, ở những vùng có khí hậu ôn hòa hơn, bạn có thể gieo hạt sớm hơn hoặc gieo nối vụ để có hoa nở liên tục.
Để bắt đầu quá trình gieo hạt, bạn cần chuẩn bị đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt. Có thể sử dụng hỗn hợp đất thịt nhẹ trộn với phân hữu cơ hoai mục, tro trấu, xơ dừa hoặc các vật liệu khác giúp tăng độ thông thoáng và dinh dưỡng cho đất. Hạt giống sao nhái không cần vùi quá sâu. Bạn chỉ cần đặt hạt lên bề mặt đất ẩm, sau đó phủ nhẹ một lớp đất mỏng khoảng 0.5 cm là đủ. Sau khi gieo, tưới nhẹ nhàng bằng bình phun sương để giữ ẩm cho đất mà không làm trôi hạt. Đặt chậu hoặc khay gieo ở nơi có ánh sáng đầy đủ. Hạt sao nhái thường nảy mầm khá nhanh, chỉ sau khoảng 5-10 ngày tùy thuộc vào nhiệt độ và độ ẩm.
Khi cây con đạt chiều cao khoảng 5-10 cm và có ít nhất 2-3 cặp lá thật, chúng đã sẵn sàng để cấy ra chậu lớn hơn hoặc trồng trực tiếp ra vườn. Chọn vị trí trồng có nhiều nắng, ít nhất 6-8 giờ nắng mỗi ngày là lý tưởng nhất để cây sinh trưởng mạnh mẽ và ra nhiều hoa. Khoảng cách giữa các cây khi trồng nên duy trì từ 30-45 cm tùy theo giống, để cây có đủ không gian phát triển tán lá mà không bị cạnh tranh ánh sáng và dinh dưỡng. Nếu trồng trong chậu, chọn chậu có đường kính tối thiểu 20-25 cm cho mỗi cây. Đảm bảo chậu có lỗ thoát nước tốt để tránh úng rễ.
Đất trồng hoa sao nhái cần đảm bảo thoát nước tốt. Cây không ưa đất bị đọng nước, điều này có thể dẫn đến thối rễ và các bệnh nấm. Nếu đất vườn nhà bạn nặng, khó thoát nước, hãy trộn thêm cát, đá perlite hoặc vỏ trấu vào để cải thiện cấu trúc đất. Độ pH lý tưởng cho hoa sao nhái nằm trong khoảng 6.0 đến 8.0, tức là hơi chua đến hơi kiềm nhẹ. Tuy nhiên, chúng khá linh hoạt và có thể phát triển tốt trên nhiều loại đất khác nhau miễn là đủ nắng và thoát nước tốt.
Ánh sáng là yếu tố cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển và ra hoa của sao nhái. Cây cần nhiều ánh sáng mặt trời trực tiếp để phát triển khỏe mạnh. Nếu trồng ở nơi thiếu sáng, cây sẽ vươn cao, thân yếu, lá thưa thớt và ra rất ít hoa, hoặc thậm chí không ra hoa. Nhiệt độ lý tưởng để hoa sao nhái phát triển mạnh là từ 18-24°C. Tuy nhiên, chúng cũng có thể chịu được nhiệt độ cao hơn vào mùa hè, miễn là được cung cấp đủ nước.
Việc tưới nước cho hoa sao nhái cần được thực hiện đều đặn nhưng không quá thừa. Khi cây còn nhỏ, đất cần được giữ ẩm nhẹ nhàng. Khi cây trưởng thành, tưới nước khi lớp đất mặt se khô khoảng 2-3 cm. Tránh tưới quá nhiều khiến đất bị sũng nước. Tưới vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát là tốt nhất, tránh tưới vào giữa trưa nắng gắt hoặc buổi tối muộn vì có thể tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển. Lượng nước tưới tùy thuộc vào thời tiết, loại đất và kích thước cây. Vào những ngày nắng nóng, bạn có thể cần tưới mỗi ngày, trong khi vào những ngày mát mẻ hoặc có mưa, có thể giảm tần suất.
Về phân bón, hoa sao nhái không cần quá nhiều dinh dưỡng, đặc biệt là các loại phân giàu đạm (N). Quá nhiều đạm sẽ khiến cây tập trung phát triển lá mà ít ra hoa. Thay vào đó, nên sử dụng các loại phân cân đối hoặc giàu kali (K) và lân (P) để khuyến khích cây ra hoa. Khi cây con được 2-3 tuần sau khi cấy, bạn có thể bắt đầu bón thúc lần đầu bằng phân NPK cân đối hoặc phân hữu cơ đã pha loãng. Bón định kỳ khoảng 2-4 tuần một lần trong suốt mùa sinh trưởng và ra hoa. Ngừng bón phân khi cây bắt đầu tàn lụi vào cuối mùa. Phân hữu cơ như phân trùn quế, phân bò hoai mục pha loãng cũng là lựa chọn tốt, cung cấp dinh dưỡng từ từ và cải thiện cấu trúc đất.
Kiểm soát sâu bệnh là một phần quan trọng trong việc trồng hoa sao nhái. Các loại sâu phổ biến tấn công sao nhái bao gồm rệp sáp, bọ trĩ, nhện đỏ. Bệnh thường gặp là phấn trắng, đốm lá, thối rễ (do tưới thừa nước). Thường xuyên kiểm tra mặt dưới lá và thân cây để phát hiện sớm dấu hiệu sâu bệnh. Nếu phát hiện, có thể dùng các biện pháp hữu cơ như phun nước xà phòng pha loãng, dung dịch tỏi ớt, hoặc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học. Trong trường hợp nhiễm bệnh nặng, mới cân nhắc sử dụng thuốc hóa học, nhưng nên tuân thủ hướng dẫn sử dụng và đảm bảo an toàn. Đảm bảo khoảng cách trồng hợp lý và tưới nước đúng cách cũng giúp hạn chế đáng kể nguy cơ mắc bệnh.
Giờ đây, chúng ta đến với kỹ thuật cốt lõi của bài viết này: cách trồng hoa sao nhái ngắt ngọn. Kỹ thuật này là chìa khóa để biến một cây sao nhái mảnh khảnh, chỉ có một thân chính vươn cao thành một bụi rậm rạp, đầy đặn với hàng chục bông hoa rực rỡ cùng lúc. Khi cây sao nhái còn nhỏ và non, nó có xu hướng chỉ tập trung năng lượng vào việc phát triển thân chính để vươn cao tìm kiếm ánh sáng. Điều này dẫn đến cây có dáng cao lêu nghêu, ít phân nhánh, và chỉ ra hoa ở đỉnh ngọn. Kỹ thuật ngắt ngọn sẽ làm thay đổi xu hướng sinh trưởng này.
Mục đích chính của việc ngắt ngọn hoa sao nhái là loại bỏ phần đỉnh sinh trưởng của thân chính. Tại đỉnh thân cây, có một loại hormone thực vật gọi là auxin được sản xuất nhiều, có tác dụng ức chế sự phát triển của các chồi nách (chồi nằm ở góc lá và thân). Khi bạn ngắt bỏ phần đỉnh ngọn, nguồn cung cấp auxin này bị loại bỏ, giải phóng sự ức chế đối với các chồi nách. Các chồi nách này sau đó sẽ được kích thích phát triển thành các cành nhánh mới. Mỗi cành nhánh này lại có khả năng phân nhánh tiếp và đặc biệt là sẽ hình thành nụ hoa ở đỉnh của chúng.
Thời điểm thích hợp nhất để thực hiện lần ngắt ngọn đầu tiên cho hoa sao nhái là khi cây còn non, chưa ra nụ hoa và đã đạt được chiều cao khoảng 15-20 cm, có ít nhất 3-4 cặp lá thật khỏe mạnh. Lúc này, cây đã đủ cứng cáp để chịu đựng cú sốc nhỏ từ việc ngắt ngọn và có đủ năng lượng để bật chồi mạnh mẽ. Nếu ngắt quá sớm khi cây còn quá nhỏ, cây có thể bị yếu và khó phục hồi. Nếu ngắt quá muộn khi cây đã quá cao hoặc đã bắt đầu ra nụ, hiệu quả phân nhánh sẽ không cao hoặc bạn sẽ vô tình loại bỏ những nụ hoa đầu tiên.
Để ngắt ngọn, bạn có thể sử dụng ngón tay cái và ngón trỏ để bấm nhẹ nhàng hoặc dùng kéo làm vườn sắc, sạch để cắt. Vị trí ngắt là ngay phía trên một cặp lá thật, cách khoảng 0.5 cm so với gốc lá. Cắt bỏ phần thân và lá phía trên điểm này. Khi ngắt, hãy cẩn thận để không làm tổn thương phần thân còn lại hoặc cặp lá bên dưới. Việc sử dụng kéo sắc giúp vết cắt gọn gàng, hạn chế dập nát, từ đó giúp vết thương nhanh lành và giảm nguy cơ nhiễm bệnh. Sau khi ngắt ngọn thân chính, bạn sẽ thấy cây chỉ còn lại phần thân dưới và vài cặp lá.
Sau lần ngắt ngọn đầu tiên khoảng 1-2 tuần, bạn sẽ bắt đầu thấy các chồi nách ở dưới vết cắt bắt đầu sưng lên và phát triển thành các cành nhánh mới. Mỗi cặp lá thật ở dưới vết ngắt thường sẽ cho ra hai chồi nhánh mới. Nếu bạn ngắt ngọn khi cây có 3 cặp lá thật, bạn sẽ có tiềm năng nhận được 6 cành nhánh từ thân chính. Các cành nhánh này sẽ tiếp tục vươn dài và phát triển lá.
Tùy thuộc vào giống sao nhái và mong muốn về hình dáng cây, bạn có thể cần thực hiện các lần ngắt ngọn tiếp theo trên các cành nhánh mới này. Khi các cành nhánh này đạt chiều dài khoảng 15-20 cm và có 2-3 cặp lá thật, bạn có thể tiếp tục ngắt ngọn của chúng theo cách tương tự. Lần ngắt ngọn thứ hai này sẽ khuyến khích các cành nhánh này lại tiếp tục phân nhánh, tạo thành một cấu trúc cây càng ngày càng rậm rạp hơn. Quá trình này có thể lặp lại 1-2 lần nữa trước khi cây bắt đầu dồn sức ra hoa. Tuy nhiên, không nên ngắt ngọn quá nhiều lần hoặc quá muộn, vì nó có thể trì hoãn thời gian ra hoa. Hầu hết các giống sao nhái chỉ cần ngắt ngọn thân chính 1-2 lần là đủ để có tán đẹp và nhiều hoa.
Một trong những lợi ích rõ ràng nhất của việc ngắt ngọn hoa sao nhái là làm tăng đáng kể số lượng cành mang hoa. Thay vì chỉ có một thân chính ra hoa ở đỉnh, cây được ngắt ngọn sẽ có nhiều cành nhánh, mỗi nhánh đều có khả năng ra hoa. Điều này dẫn đến cây có tán rộng hơn, dày đặc hơn và số lượng hoa trên mỗi cây nhiều gấp bội. Cây cũng trở nên chắc chắn hơn, ít bị đổ ngã dưới tác động của gió hoặc trọng lượng của hoa khi nở rộ. Việc ngắt ngọn còn giúp kiểm soát chiều cao của cây, giữ cho bụi hoa gọn gàng, phù hợp với không gian trồng hạn chế hoặc để tạo hiệu ứng thảm hoa đồng đều.
Sau khi ngắt ngọn, cây cần được chăm sóc cẩn thận để phục hồi và phát triển các chồi mới. Đảm bảo cây được cung cấp đủ nước và ánh sáng. Việc bón một lớp phân hữu cơ nhẹ hoặc phân NPK có tỷ lệ lân cao hơn (ví dụ 10-20-10) sau khi ngắt ngọn vài ngày có thể hỗ trợ cây bật chồi nhanh và khỏe mạnh hơn. Quan sát sự phát triển của các chồi nách và loại bỏ kịp thời các chồi yếu hoặc mọc sai vị trí nếu cần để tập trung dinh dưỡng cho các chồi chính.
Một sai lầm phổ biến khi ngắt ngọn là ngắt quá sớm khi cây còn yếu, hoặc ngắt quá muộn khi cây đã quá cao và bắt đầu ra nụ. Ngắt quá muộn sẽ làm giảm hiệu quả phân nhánh và có thể lãng phí năng lượng của cây. Ngắt sai vị trí, ví dụ ngắt quá xa hoặc quá gần nách lá, cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng bật chồi. Việc ngắt ngọn nên được thực hiện vào thời điểm cây khỏe mạnh, không bị sâu bệnh hoặc căng thẳng do thiếu nước hay nhiệt độ quá cao.
Ngoài kỹ thuật ngắt ngọn, việc tỉa cành lá khô héo, sâu bệnh cũng cần được thực hiện thường xuyên để giữ cho cây thông thoáng, khỏe mạnh và tập trung năng lượng vào việc ra hoa. Khi hoa tàn, bạn nên cắt bỏ cuống hoa ngay phía trên cặp lá gần nhất. Việc này, gọi là “deadheading”, ngăn cây tạo hạt sớm, khuyến khích cây tiếp tục ra hoa mới thay vì dồn sức vào việc sản xuất hạt. Thực hiện deadheading đều đặn sẽ kéo dài đáng kể thời gian ra hoa của sao nhái.
Khi mùa vụ kết thúc và cây sao nhái bắt đầu tàn lụi (thường vào cuối mùa thu), bạn có thể để lại một vài bông hoa cuối mùa để chúng tự thụ phấn và hình thành hạt giống. Hạt giống sao nhái rất dễ thu hoạch. Khi hoa tàn, nhụy hoa sẽ chuyển thành một cụm hạt nhỏ màu nâu sẫm. Thu hoạch hạt vào một ngày khô ráo, phơi khô hoàn toàn rồi bảo quản trong túi giấy hoặc lọ kín ở nơi khô ráo, thoáng mát cho mùa vụ năm sau.
Hoa sao nhái là lựa chọn tuyệt vời cho khu vườn của bạn, không chỉ bởi vẻ đẹp mà còn bởi khả năng thu hút các loài côn trùng có lợi như ong và bướm, giúp thụ phấn cho các loại cây khác trong vườn. Trồng hoa sao nhái cũng giúp làm phong phú thêm hệ sinh thái trong khu vườn của bạn. Chúng có thể trồng thành từng luống lớn, trồng xen kẽ với các loại hoa khác, hoặc trồng trong chậu, ban công đều phù hợp.
Để có được những hạt giống chất lượng tốt nhất cho mùa vụ tiếp theo, bạn có thể tham khảo và tìm mua tại các cửa hàng uy tín hoặc trên các nền tảng trực tuyến chuyên về nông nghiệp như hatgiongnongnghiep1.vn. Lựa chọn hạt giống từ nguồn đáng tin cậy là bước đầu tiên quan trọng để đảm bảo cây trồng khỏe mạnh và cho năng suất cao.
Tóm lại, cách trồng hoa sao nhái ngắt ngọn là một kỹ thuật đơn giản nhưng mang lại hiệu quả vượt trội, giúp cây sao nhái phát triển thành bụi rậm rạp, cho ra vô số bông hoa rực rỡ suốt mùa. Kết hợp kỹ thuật ngắt ngọn với việc chăm sóc cơ bản như cung cấp đủ ánh sáng, nước, dinh dưỡng và kiểm soát sâu bệnh sẽ giúp bạn dễ dàng thành công trong việc trồng và thưởng thức vẻ đẹp của loài hoa đáng yêu này. Hãy thử áp dụng kỹ thuật này và chiêm ngưỡng sự khác biệt trong vườn hoa của bạn nhé.