Trồng nấm kim tại nhà bằng mùn cưa đang trở thành xu hướng được nhiều người yêu thích, không chỉ mang lại nguồn thực phẩm sạch, giàu dinh dưỡng mà còn là một trải nghiệm làm vườn độc đáo. Với những nguyên liệu đơn giản như mùn cưa và một chút kiên nhẫn, bạn hoàn toàn có thể tự tay thu hoạch những chùm nấm kim tươi ngon ngay tại căn bếp của mình. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết cách trồng nấm kim tại nhà bằng mùn cưa, từ khâu chuẩn bị đến lúc thu hoạch.
Nấm kim là gì? Lợi ích khi trồng tại nhà
Nấm kim, hay còn gọi là nấm kim châm (Enoki mushroom), là loại nấm có nguồn gốc từ châu Á, được biết đến với hình dáng đặc trưng: thân dài, mảnh và mũ nấm nhỏ màu trắng hoặc hơi vàng. Nấm kim thường mọc thành từng chùm dày đặc. Chúng có kết cấu giòn, vị ngọt nhẹ và được sử dụng phổ biến trong nhiều món ăn như lẩu, xào, súp.
Loại nấm này không chỉ ngon mà còn rất giàu dinh dưỡng. Nấm kim chứa nhiều vitamin nhóm B (B1, B2, B3, B5, B6), vitamin D, các khoáng chất thiết yếu như kali, phốt pho, sắt, và kẽm. Nấm kim cũng là nguồn chất xơ tốt, hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Việc tiêu thụ nấm kim có thể giúp tăng cường hệ miễn dịch, giảm cholesterol và hỗ trợ kiểm soát đường huyết.
Trồng nấm kim tại nhà mang lại nhiều lợi ích. Thứ nhất, bạn chủ động kiểm soát được quy trình nuôi trồng, đảm bảo nấm sạch 100%, không chứa hóa chất độc hại hay thuốc bảo vệ thực vật. Điều này rất quan trọng trong bối cảnh an toàn thực phẩm ngày càng được quan tâm.
Thứ hai, việc trồng nấm tại nhà giúp tiết kiệm chi phí so với mua nấm thương phẩm, đặc biệt nếu bạn có thể tận dụng nguồn mùn cưa sẵn có. Thứ ba, quá trình chăm sóc và theo dõi sự phát triển của nấm là một hoạt động thú vị, mang tính giáo dục cao cho cả gia đình. Cuối cùng, luôn có sẵn nấm tươi ngon để sử dụng trong các bữa ăn hàng ngày là một lợi ích thiết thực không thể phủ nhận.
Vì sao mùn cưa là chất liệu lý tưởng để trồng nấm kim?
Trong trồng nấm, chất nền hay cơ chất là môi trường sống và cung cấp dinh dưỡng cho sợi nấm phát triển và hình thành quả thể. Chất nền phổ biến cho nấm kim bao gồm mùn cưa, cám gạo, bột bắp, vỏ hạt bông… Trong đó, mùn cưa là một trong những lựa chọn hàng đầu cho việc trồng nấm kim, đặc biệt phù hợp với quy mô gia đình.
Mùn cưa có nhiều ưu điểm nổi bật khi được sử dụng làm cơ chất trồng nấm. Nó là vật liệu dễ kiếm, thường có sẵn từ các xưởng gỗ hoặc cửa hàng vật liệu xây dựng với chi phí thấp, thậm chí là miễn phí. Cấu trúc xốp của mùn cưa giúp giữ ẩm tốt nhưng vẫn đảm bảo độ thoáng khí cần thiết cho sợi nấm hô hấp.
Tuy nhiên, không phải loại mùn cưa nào cũng phù hợp. Mùn cưa từ các loại gỗ mềm, không chứa tinh dầu hoặc ít tinh dầu như cao su, keo, bạch đàn, hoặc các loại gỗ tạp không mùi là lựa chọn tốt nhất. Cần tránh mùn cưa từ gỗ thông, gỗ dầu, gỗ lim, hoặc các loại gỗ cứng chứa nhiều nhựa và tinh dầu, vì chúng có thể ức chế sự phát triển của sợi nấm.
Việc sử dụng mùn cưa làm chất nền đòi hỏi phải xử lý qua quy trình khử trùng nghiêm ngặt. Mùn cưa thô chứa rất nhiều vi sinh vật có hại, nấm mốc và côn trùng cạnh tranh dinh dưỡng hoặc gây bệnh cho sợi nấm. Quá trình khử trùng giúp loại bỏ các đối thủ cạnh tranh này, tạo môi trường sạch sẽ cho sợi nấm nấm kim phát triển thuận lợi và mạnh mẽ, đảm bảo tỷ lệ thành công cao khi trồng nấm kim tại nhà bằng mùn cưa.
Chuẩn bị nguyên liệu và dụng cụ
Để bắt đầu cách trồng nấm kim tại nhà bằng mùn cưa, việc chuẩn bị đầy đủ và chính xác các nguyên liệu cùng dụng cụ là bước tiên quyết. Sự cẩn thận trong khâu này sẽ ảnh hưởng lớn đến tỷ lệ thành công của mẻ nấm.
Nguyên liệu chính
Đầu tiên và quan trọng nhất là mùn cưa. Bạn cần chuẩn bị mùn cưa từ các loại gỗ phù hợp như đã nêu ở trên. Số lượng mùn cưa sẽ phụ thuộc vào số lượng túi phôi bạn muốn làm. Mùn cưa cần được sàng lọc để loại bỏ các mảnh gỗ lớn, dăm bào, đinh hoặc các tạp chất khác. Mùn cưa khô cần được ngâm nước để đạt độ ẩm cần thiết trước khi phối trộn.
Tiếp theo là meo giống nấm kim. Chất lượng meo giống quyết định 50% thành công của vụ trồng. Nên chọn mua meo giống từ các cơ sở uy tín, có tem nhãn rõ ràng và còn hạn sử dụng. Meo giống tốt thường có sợi nấm trắng mịn, không bị nhiễm màu lạ (xanh, đen, cam) và có mùi thơm đặc trưng của nấm. Bạn có thể tìm mua meo giống nấm kim chất lượng tại hatgiongnongnghiep1.vn. Việc chọn đúng loại meo giống phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương cũng rất quan trọng.
Ngoài mùn cưa, cần bổ sung các phụ gia dinh dưỡng để tăng cường dưỡng chất cho nấm phát triển tốt hơn. Các phụ gia phổ biến bao gồm cám gạo, cám ngô, bột bắp. Tỷ lệ phối trộn thường dao động từ 10-20% tổng trọng lượng khô của mùn cưa, tùy theo công thức cụ thể. Thêm một ít bột nhẹ (CaCO3) hoặc vôi cũng giúp điều chỉnh độ pH của cơ chất, tạo môi trường thích hợp cho sợi nấm. Vôi cũng có tác dụng nhất định trong việc hạn chế sự phát triển của một số vi sinh vật gây hại.
Dụng cụ cần thiết
Để thực hiện cách trồng nấm kim tại nhà bằng mùn cưa, bạn sẽ cần một số dụng cụ chuyên dụng và thông thường. Túi nylon chịu nhiệt, còn gọi là túi phôi, là vật liệu không thể thiếu. Loại túi này được làm từ nhựa PP chịu nhiệt tốt, dùng để đựng cơ chất và hấp tiệt trùng. Kích thước túi thường là 20x35cm hoặc 22x40cm, phù hợp cho quy mô hộ gia đình.
Phần miệng túi phôi cần được bịt kín sau khi cấy giống để tránh nhiễm khuẩn. Nút bông gòn chuyên dụng hoặc bông không thấm nước là lựa chọn phổ biến. Một số loại túi phôi có sẵn cổ nhựa và nắp đậy tiện lợi hơn. Dụng cụ đóng túi phôi (khuôn đóng) giúp nén chặt cơ chất đều đặn trong túi.
Thiết bị khử trùng là một phần quan trọng. Với quy mô nhỏ, nồi áp suất gia đình có thể sử dụng để hấp từng mẻ nhỏ. Với số lượng nhiều hơn, nồi hấp cách thủy hoặc tủ hấp chuyên dụng sẽ hiệu quả hơn. Mục đích là đưa nhiệt độ cơ chất lên mức đủ cao để tiêu diệt hết vi sinh vật.
Cuối cùng, khu vực làm việc cần được chuẩn bị sạch sẽ. Bàn làm việc, sàn nhà, dụng cụ cấy giống (thìa, que) cần được sát khuẩn kỹ lưỡng bằng cồn 70 độ. Găng tay y tế, khẩu trang và mũ trùm đầu giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm từ người thao tác. Nhiệt kế và ẩm kế sẽ hỗ trợ theo dõi điều kiện môi trường trong các giai đoạn nuôi trồng, đảm bảo nhiệt độ và độ ẩm luôn ở mức lý tưởng cho nấm kim phát triển.
Quy trình trồng nấm kim tại nhà bằng mùn cưa chi tiết
Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ nguyên liệu và dụng cụ, chúng ta sẽ đi vào các bước cụ thể của cách trồng nấm kim tại nhà bằng mùn cưa. Quy trình này bao gồm nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn đều đóng vai trò quan trọng đối với sự thành công cuối cùng.
Bước 1: Xử lý và phối trộn mùn cưa
Bước đầu tiên là xử lý mùn cưa thô. Mùn cưa khô cần được ngâm trong nước sạch khoảng 12-24 giờ để ngậm đủ ẩm và loại bỏ bớt các chất tan có hại. Sau khi ngâm, vớt mùn cưa ra và để ráo nước. Độ ẩm lý tưởng của mùn cưa sau khi ngâm là khoảng 60-65%. Bạn có thể kiểm tra bằng cách nắm chặt một nắm mùn cưa trong lòng bàn tay, nếu thấy nước rỉ ra kẽ ngón tay là quá ẩm, nếu mùn cưa tơi ra không kết dính là quá khô. Khi bóp chặt mà nước không rỉ ra nhưng mùn cưa vẫn kết thành khối là đạt yêu cầu.
Tiếp theo là phối trộn mùn cưa đã xử lý ẩm với các phụ gia dinh dưỡng. Tỷ lệ phối trộn phổ biến là 100kg mùn cưa (độ ẩm 60-65%) trộn với 10-20kg cám gạo/cám ngô và khoảng 1kg bột nhẹ hoặc vôi. Trộn đều hỗn hợp này cho thật đồng nhất. Đảm bảo các phụ gia được phân bố đều khắp mùn cưa để sợi nấm có nguồn dinh dưỡng đồng đều khi phát triển.
Quá trình phối trộn có thể thực hiện trên nền xi măng sạch hoặc trong các thùng lớn. Cần trộn kỹ lưỡng để các nguyên liệu hòa quyện vào nhau. Đây là một bước đơn giản nhưng cần sự tỉ mỉ để đảm bảo chất lượng cơ chất đồng đều cho tất cả các túi phôi sau này. Một hỗn hợp phối trộn không đều có thể dẫn đến sự phát triển không đồng nhất của sợi nấm trên các túi khác nhau.
Bước 2: Đóng túi phôi
Hỗn hợp cơ chất mùn cưa đã phối trộn sẽ được đóng vào túi nylon chịu nhiệt. Sử dụng khuôn đóng túi phôi giúp nén chặt cơ chất với lực đều đặn, tạo thành khối hình trụ trong túi. Độ chặt của túi phôi rất quan trọng: nếu quá chặt, sợi nấm sẽ khó lan và thiếu oxy; nếu quá lỏng, cơ chất dễ bị khô và nhiễm mốc. Độ chặt lý tưởng là khi ấn nhẹ vào túi thấy có độ đàn hồi nhất định.
Trọng lượng mỗi túi phôi thường dao động từ 1kg đến 1.2kg cho quy mô gia đình. Sau khi đóng cơ chất vào túi, sử dụng cổ nhựa (nếu có) và nút bông gòn để bịt kín miệng túi. Nút bông vừa giúp ngăn ngừa vi sinh vật xâm nhập, vừa cho phép khí tươi đi vào bên trong túi để sợi nấm hô hấp trong giai đoạn nuôi sợi.
Kiểm tra kỹ miệng túi và nút bông sau khi đóng gói để đảm bảo kín hoàn toàn. Bất kỳ kẽ hở nào cũng có thể là con đường cho vi khuẩn hoặc nấm mốc xâm nhập trong quá trình khử trùng hoặc nuôi sợi sau này. Có thể sử dụng dây cao su hoặc dây chun để cố định chặt nút bông hoặc nắp đậy vào cổ túi.
Bước 3: Khử trùng (Hấp tiệt trùng)
Đây là bước cực kỳ quan trọng trong cách trồng nấm kim tại nhà bằng mùn cưa. Mục đích là tiêu diệt tất cả các vi sinh vật, bào tử nấm mốc, vi khuẩn và côn trùng gây hại có trong cơ chất mùn cưa. Có nhiều phương pháp khử trùng phù hợp với quy mô gia đình.
Hấp cách thủy là phương pháp đơn giản, sử dụng nồi lớn có vỉ hoặc giá đỡ để các túi phôi không chạm đáy nồi. Đổ nước vào nồi, xếp túi phôi lên vỉ, đậy kín nắp và đun sôi. Giữ nhiệt độ sôi (khoảng 100°C) liên tục trong khoảng 6-8 giờ. Đảm bảo mực nước trong nồi luôn đủ trong suốt quá trình hấp.
Sử dụng nồi áp suất là phương pháp hiệu quả hơn, vì nhiệt độ có thể đạt trên 100°C (thường là 121°C ở áp suất 1 atm). Hấp ở nhiệt độ này chỉ cần khoảng 1-2 giờ là đủ để tiệt trùng hoàn toàn. Xếp túi phôi vào nồi áp suất, thêm nước, đóng nắp và đun theo hướng dẫn của nồi.
Sau khi hấp xong, tắt bếp và để túi phôi nguội tự nhiên trong nồi hoặc chuyển sang khu vực làm nguội sạch sẽ. Quá trình làm nguội phải diễn ra trong môi trường không khí trong lành, tránh bụi bẩn và gió lùa trực tiếp mang theo mầm bệnh. Nhiệt độ túi phôi cần hạ xuống bằng nhiệt độ phòng (khoảng 25-30°C) trước khi tiến hành cấy giống. Làm nguội không đủ có thể làm chết meo giống khi cấy vào.
Bước 4: Cấy giống (Cấy meo)
Cấy giống là công đoạn đưa meo nấm kim vào túi phôi đã được khử trùng và làm nguội. Khu vực cấy giống cần được vệ sinh tuyệt đối. Lau sạch bàn làm việc bằng cồn 70 độ, xịt cồn vào không khí xung quanh. Người thao tác cần rửa tay sạch sẽ, sát khuẩn bằng cồn, đeo găng tay, khẩu trang và mũ.
Mở chai/túi meo giống, dùng que cấy hoặc thìa (đã sát khuẩn bằng cồn hoặc hơ qua lửa) để lấy meo. Lượng meo giống cấy vào mỗi túi phôi thường khoảng 10-15g hoặc một lượng nhỏ bằng đầu ngón tay cái. Mở nút bông/nắp túi phôi một cách nhanh chóng, cho meo giống vào giữa hoặc phân bố đều trên bề mặt cơ chất (tùy loại meo). Thao tác phải nhanh gọn để hạn chế tối đa thời gian túi phôi tiếp xúc với không khí bên ngoài.
Sau khi cho meo giống vào, nhanh chóng đậy nắp hoặc nhét lại nút bông và cố định chặt. Ghi lại ngày cấy giống lên mỗi túi phôi để tiện theo dõi. Việc cấy giống cần thực hiện ở nơi kín gió, tránh xa nguồn lây nhiễm tiềm ẩn.
Bước 5: Nuôi sợi (Ủ tơ nấm)
Giai đoạn nuôi sợi là lúc sợi nấm nấm kim phát triển và lan rộng khắp túi phôi, tiêu hóa chất dinh dưỡng từ mùn cưa và phụ gia. Túi phôi sau khi cấy giống được chuyển vào phòng nuôi sợi. Điều kiện môi trường trong phòng nuôi sợi rất quan trọng: nhiệt độ lý tưởng khoảng 20-25°C, độ ẩm không khí khoảng 65-75%. Phòng nuôi sợi cần tối, yên tĩnh và thoáng khí.
Đặt các túi phôi lên kệ hoặc xếp thành từng hàng trên sàn, đảm bảo có khoảng cách giữa các túi để không khí lưu thông. Tránh đặt túi phôi ở nơi có ánh sáng trực tiếp hoặc nhiệt độ dao động mạnh. Thường xuyên kiểm tra các túi phôi. Sợi nấm khỏe sẽ lan nhanh, tạo thành lớp màu trắng mịn phủ kín bề mặt cơ chất, sau đó ăn sâu vào bên trong túi. Quá trình này thường mất khoảng 20-30 ngày tùy thuộc vào điều kiện môi trường và chất lượng meo giống.
Trong giai đoạn nuôi sợi, cần theo dõi sát sao dấu hiệu nhiễm bệnh. Túi phôi nhiễm mốc thường xuất hiện các đốm màu xanh, đen, cam, hoặc hồng, đôi khi có mùi lạ (mùi mốc, mùi chua). Nếu phát hiện túi phôi bị nhiễm, cần loại bỏ ngay lập tức và đưa ra khỏi khu vực nuôi sợi để tránh lây lan sang các túi khỏe mạnh.
Bước 6: Kích thích ra quả thể (Sốc nhiệt)
Khi sợi nấm đã lan trắng hoàn toàn khắp túi phôi và bắt đầu “ăn” vào phần đáy, túi phôi đã sẵn sàng để chuyển sang giai đoạn ra quả thể. Quá trình này thường cần một “sốc nhiệt” để chuyển đổi trạng thái sinh trưởng của nấm.
Mục đích của sốc nhiệt là mô phỏng sự thay đổi nhiệt độ đột ngột trong tự nhiên (ví dụ: chuyển mùa), tín hiệu cho nấm biết đã đến lúc hình thành quả thể để sinh sản. Nấm kim là loại nấm ưa lạnh, nên sốc nhiệt thường bao gồm việc hạ nhiệt độ đột ngột và duy trì độ ẩm cao.
Chuyển túi phôi từ phòng nuôi sợi (20-25°C) sang môi trường có nhiệt độ thấp hơn nhiều, lý tưởng là khoảng 10-15°C. Có thể sử dụng phòng lạnh chuyên dụng, hầm mát, hoặc thậm chí là ngăn mát tủ lạnh gia đình (nếu số lượng ít). Đồng thời, tăng độ ẩm không khí lên mức rất cao, khoảng 90-95%.
Quá trình sốc nhiệt thường kéo dài từ vài ngày đến 1 tuần. Trong thời gian này, quan sát sẽ thấy các “đốm” nấm nhỏ bắt đầu hình thành ở miệng túi phôi. Đây là giai đoạn khởi đầu của việc hình thành các chùm nấm non.
Bước 7: Chăm sóc nấm ra quả thể
Sau khi đã có dấu hiệu hình thành quả thể, các túi phôi được chuyển sang phòng hoặc khu vực nuôi trồng nấm. Điều kiện môi trường lúc này cần điều chỉnh khác so với giai đoạn nuôi sợi. Nhiệt độ lý tưởng để nấm kim phát triển quả thể là khoảng 15-20°C. Độ ẩm không khí cần duy trì ở mức rất cao, 90-95%.
Ánh sáng cũng là yếu tố cần thiết ở giai đoạn này, nhưng chỉ cần ánh sáng nhẹ, khuếch tán, không chiếu trực tiếp. Ánh sáng giúp nấm kim định hướng mọc thẳng và có màu sắc đẹp hơn. Có thể sử dụng đèn huỳnh quang hoặc đèn LED chiếu sáng nhẹ nhàng trong vài giờ mỗi ngày.
Việc tưới nước trong giai đoạn này rất quan trọng để duy trì độ ẩm cao. Sử dụng bình xịt phun sương mịn để tưới vào không khí xung quanh túi phôi, hoặc tưới nhẹ nhàng vào thành túi và nút bông. Tuyệt đối tránh tưới trực tiếp vào tai nấm hoặc làm đọng nước trên bề mặt mũ nấm, vì có thể gây úng và nhiễm khuẩn. Tần suất tưới tùy thuộc vào độ ẩm không khí, có thể cần tưới vài lần mỗi ngày.
Thông gió là yếu tố then chốt để nấm kim mọc thẳng và dài. Nấm thải ra CO2 trong quá trình hô hấp. Nếu không khí không được lưu thông, nồng độ CO2 sẽ tăng cao, khiến thân nấm bị lùn, cong queo, hoặc phát triển bất thường. Cần mở cửa sổ, sử dụng quạt thông gió hoặc hệ thống thông khí để đảm bảo khí tươi được cung cấp thường xuyên.
Đôi khi, cần điều chỉnh cổ túi phôi để định hướng cho chùm nấm mọc lên gọn gàng. Có thể mở rộng miệng túi nylon hoặc sử dụng các vòng cổ bằng giấy/nhựa quấn quanh miệng túi. Điều này giúp các tai nấm mọc sát nhau, tạo thành chùm đặc trưng của nấm kim.
Bước 8: Thu hoạch
Khi chùm nấm kim đã đạt kích thước mong muốn, thân nấm thẳng, mũ nấm còn búp và chưa bung dù là thời điểm thích hợp để thu hoạch. Thu hoạch đúng lúc giúp nấm giữ được độ giòn và hương vị tốt nhất. Nếu để nấm quá già (bung dù), chất lượng sẽ giảm.
Cách thu hoạch nấm kim là nắm chặt cả chùm nấm sát gốc miệng túi phôi. Sử dụng dao sắc hoặc tay xoay nhẹ cả cụm và dứt khoát bẻ/cắt đứt tại gốc, sát với bề mặt cơ chất. Cố gắng thu hoạch gọn gàng, không làm xáo trộn hoặc gây tổn thương nặng cho bề mặt phôi nấm còn lại, vì điều này ảnh hưởng đến khả năng ra quả thể của lứa tiếp theo.
Sau khi thu hoạch, loại bỏ phần chân nấm có dính mùn cưa. Nấm tươi có thể bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh khoảng 5-7 ngày trong túi giấy hoặc hộp kín. Rửa nấm ngay trước khi chế biến để giữ được độ tươi ngon lâu hơn.
Bước 9: Chăm sóc cho lứa tiếp theo
Một túi phôi nấm kim thường có thể cho thu hoạch nhiều lứa, tùy thuộc vào chất lượng phôi và điều kiện chăm sóc. Sau khi thu hoạch lứa đầu tiên, vệ sinh sạch sẽ miệng túi phôi, loại bỏ hết phần gốc nấm cũ.
Có thể cần lặp lại quá trình sốc nhiệt (Bước 6) để kích thích nấm ra quả thể cho lứa tiếp theo, hoặc đôi khi nấm sẽ tự động mọc lại nếu điều kiện môi trường vẫn phù hợp. Tiếp tục chăm sóc túi phôi theo các bước tương tự như giai đoạn nấm ra quả thể (Bước 7): duy trì nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng và thông gió phù hợp.
Số lượng và khối lượng nấm thu hoạch ở các lứa sau có thể giảm dần so với lứa đầu tiên. Khi túi phôi đã cạn kiệt dinh dưỡng (thường sau 2-3 lứa), sợi nấm sẽ yếu đi hoặc xuất hiện nhiều loại mốc khác cạnh tranh. Lúc này, túi phôi đã hết giá trị và cần được loại bỏ.
Các vấn đề thường gặp và cách khắc phục
Trong quá trình trồng nấm kim tại nhà bằng mùn cưa, người trồng có thể gặp phải một số vấn đề. Việc nhận biết sớm và xử lý kịp thời giúp giảm thiểu thiệt hại và nâng cao tỷ lệ thành công.
Nhiễm mốc xanh, đen, cam
Đây là vấn đề phổ biến nhất. Mốc xanh (Penicillium), mốc đen (Aspergillus), mốc cam (Neurospora) là những loại nấm cạnh tranh hoặc gây bệnh cho sợi nấm kim. Chúng thường xuất hiện dưới dạng các đốm màu đặc trưng trên bề mặt hoặc trong túi phôi.
Nguyên nhân chính là do quá trình khử trùng (hấp tiệt trùng) không đủ thời gian hoặc nhiệt độ, hoặc do nhiễm khuẩn trong quá trình cấy giống và nuôi sợi (khu vực làm việc không sạch, meo giống kém chất lượng).
Khi phát hiện túi phôi bị nhiễm mốc, cần loại bỏ ngay lập tức. Không nên mở túi trong khu vực nuôi trồng vì bào tử mốc có thể phát tán và lây sang các túi khỏe mạnh. Xử lý túi phôi nhiễm bệnh bằng cách chôn sâu hoặc đốt bỏ. Vệ sinh lại toàn bộ khu vực nuôi trồng bằng cồn hoặc dung dịch sát khuẩn.
Sợi nấm lan chậm hoặc không lan
Sợi nấm kim khỏe mạnh thường lan nhanh và đều khắp túi phôi. Nếu thấy sợi nấm lan quá chậm hoặc dừng lại ở một phần túi, có thể do một số nguyên nhân.
Nhiệt độ hoặc độ ẩm trong phòng nuôi sợi không phù hợp (quá nóng, quá lạnh, quá khô hoặc quá ẩm) sẽ ức chế sự phát triển của sợi nấm. Cơ chất trong túi phôi bị nén quá chặt cũng làm giảm khả năng lan của sợi nấm do thiếu oxy. Meo giống yếu, hết hạn sử dụng hoặc bị nhiễm bệnh nhẹ cũng là nguyên nhân.
Kiểm tra lại điều kiện môi trường nuôi sợi và điều chỉnh cho phù hợp với yêu cầu của nấm kim. Kiểm tra lại độ chặt của túi phôi (dù việc này khó khắc phục sau khi đã đóng gói và hấp). Lần sau, cần chú ý hơn đến chất lượng meo giống và kỹ thuật đóng túi.
Nấm mọc lùn, cong queo, thân dài mỏng
Khi nấm kim bắt đầu ra quả thể nhưng phát triển không đúng hình dạng chuẩn (thân dài, thẳng, mũ nhỏ), có thể do thiếu thông gió. Nấm thải ra CO2, và nếu không khí không được lưu thông, nồng độ CO2 trong không gian nuôi trồng sẽ tăng cao. Nấm kim phản ứng với nồng độ CO2 cao bằng cách mọc lùn, thân ngắn và cong.
Ngoài ra, thiếu ánh sáng nhẹ cũng có thể khiến thân nấm mọc dài và mảnh một cách bất thường để tìm nguồn sáng.
Cách khắc phục là tăng cường thông gió cho khu vực nuôi trồng nấm. Mở cửa sổ, sử dụng quạt hoặc hệ thống hút/đẩy khí tươi để đảm bảo nồng độ CO2 luôn ở mức thấp. Cung cấp ánh sáng nhẹ, khuếch tán trong vài giờ mỗi ngày để nấm định hướng mọc thẳng.
Nấm bị khô, không phát triển
Ở giai đoạn ra quả thể, nấm kim cần độ ẩm rất cao (90-95%). Nếu độ ẩm không khí quá thấp hoặc cách tưới nước không hiệu quả, nấm sẽ bị khô, thân nấm nhăn nheo, và không phát triển tiếp.
Kiểm tra lại độ ẩm trong phòng bằng ẩm kế. Sử dụng bình phun sương để tăng độ ẩm không khí. Tưới nước thường xuyên hơn và đảm bảo nước đủ để duy trì độ ẩm cao mà không làm đọng nước trên tai nấm. Có thể sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng nuôi nấm.
Nuôi trồng nấm kim tại nhà: Mẹo và lưu ý
Trồng nấm kim tại nhà bằng mùn cưa đòi hỏi sự kiên nhẫn và quan sát tỉ mỉ. Áp dụng một số mẹo và lưu ý sau đây có thể giúp bạn nâng cao tỷ lệ thành công và có được những mẻ nấm chất lượng.
Luôn đặt yếu tố vệ sinh lên hàng đầu. Từ khâu chuẩn bị nguyên liệu, dụng cụ đến khu vực cấy giống và nuôi trồng, sự sạch sẽ là chìa khóa để ngăn ngừa nhiễm khuẩn và nấm mốc cạnh tranh. Sát khuẩn tay, dụng cụ và không gian làm việc kỹ lưỡng trước khi thao tác.
Kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm là hai yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến từng giai đoạn phát triển của nấm kim. Giai đoạn nuôi sợi cần nhiệt độ ấm áp hơn giai đoạn ra quả thể. Độ ẩm luôn cần duy trì ở mức phù hợp (65-75% khi nuôi sợi, 90-95% khi ra quả thể). Sử dụng nhiệt kế và ẩm kế để theo dõi chính xác.
Quan sát túi phôi và sự phát triển của nấm kim thường xuyên. Dấu hiệu nhiễm bệnh, sự phát triển bất thường về hình dáng hay tốc độ lan của sợi nấm đều là những chỉ báo quan trọng. Phát hiện sớm giúp bạn kịp thời điều chỉnh hoặc loại bỏ túi phôi bị lỗi, tránh ảnh hưởng đến cả mẻ.
Sử dụng nước sạch, tốt nhất là nước đã qua lọc hoặc nước đun sôi để nguội để tưới cho nấm, đặc biệt trong giai đoạn ra quả thể. Nước máy có clo hoặc nước nhiễm khuẩn có thể gây hại cho nấm.
Ghi chép lại quá trình trồng: ngày cấy giống, ngày sốc nhiệt, nhiệt độ/độ ẩm trung bình, ngày thu hoạch, sản lượng mỗi lứa. Những ghi chép này sẽ rất hữu ích cho những lần trồng sau, giúp bạn rút kinh nghiệm và tìm ra quy trình phù hợp nhất với điều kiện cụ thể của mình.
Trồng nấm kim tại nhà là một quá trình học hỏi. Có thể lần đầu tiên không thành công như mong đợi, nhưng đừng nản chí. Hãy xem xét lại từng bước, xác định nguyên nhân và thử lại. Với kinh nghiệm tích lũy qua các lần trồng, bạn sẽ ngày càng thành thạo và thu được kết quả tốt hơn.
Với cách trồng nấm kim tại nhà bằng mùn cưa chi tiết và những lưu ý quan trọng được trình bày ở trên, hy vọng bạn đã có đủ thông tin cần thiết để bắt tay vào thử nghiệm. Chúc bạn thành công với những mẻ nấm kim sạch và dinh dưỡng do chính tay mình làm ra.