In lưới là một kỹ thuật in ấn phổ biến, được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là sản xuất bảng hiệu và các sản phẩm quảng cáo. Để có được những bản in sắc nét và chất lượng, việc chế tạo khuôn in lưới đóng vai trò vô cùng quan trọng. Bài viết này sẽ đi sâu vào cách làm khuôn in lưới, cung cấp hướng dẫn chi tiết các công nghệ phổ biến hiện nay, giúp bạn nắm vững quy trình từ A đến Z để tự tay tạo ra những chiếc khuôn ưng ý. Đây là kiến thức hữu ích cho những ai đang tìm hiểu về in lưới hoặc muốn nâng cao kỹ năng trong lĩnh vực này.
Tìm hiểu về Khuôn In Lưới
Khuôn in lưới, hay còn gọi là bản lưới in, là thành phần cốt lõi trong kỹ thuật in lưới. Nó đóng vai trò như một tấm “mặt nạ”, cho phép mực đi xuyên qua những vùng được định hình sẵn để tạo ra hình ảnh trên vật liệu cần in. Cấu tạo cơ bản của khuôn in lưới bao gồm hai phần chính. Phần thứ nhất là phần tử in, nơi các ô lưới được giữ nguyên, tạo thành những lỗ thủng để mực có thể đi qua. Phần thứ hai là phần tử không in, nơi các ô lưới đã được bịt kín hoàn toàn bằng lớp keo nhạy sáng hoặc màng nhũ tương, ngăn không cho mực thấm qua.
Tấm lưới này được căng phẳng và chắc chắn trên một khung đỡ. Khung thường được làm từ vật liệu như gỗ hoặc hợp kim nhôm, tùy thuộc vào yêu cầu về độ bền và kích thước của khuôn. Kích thước của khuôn in cũng rất đa dạng, hoàn toàn phụ thuộc vào kích thước và hình dạng của sản phẩm cần in, cũng như loại lưới và khung in được sử dụng. Việc lựa chọn lưới và khung phù hợp là bước đầu tiên quan trọng trong cách làm khuôn in lưới.
Các Phương Pháp Chế Tạo Khuôn In Lưới Phổ Biến
Trên thị trường hiện nay, có hai phương pháp chính để chế tạo khuôn in lưới: phương pháp trực tiếp và phương pháp gián tiếp. Mỗi phương pháp có những ưu điểm và quy trình thực hiện khác nhau, phù hợp với từng loại hình in và yêu cầu về chất lượng, độ bền của bản in. Việc hiểu rõ cả hai công nghệ này sẽ giúp bạn lựa chọn được cách làm khuôn in lưới hiệu quả nhất cho mục đích của mình.
Phương Pháp Trực Tiếp
Phương pháp trực tiếp là kỹ thuật chế tạo khuôn in lưới phổ biến và tương đối đơn giản. Trong phương pháp này, lớp keo nhạy sáng dạng nhũ tương được phủ trực tiếp lên bề mặt tấm lưới sau khi lưới đã được làm sạch và sấy khô cẩn thận. Quy trình này tận dụng tính chất nhạy sáng của keo: khi tiếp xúc với ánh sáng (thông qua phim dương bản), lớp keo sẽ bị đóng rắn lại.
Khi phơi sáng qua phim dương bản (với các vùng hình ảnh trong suốt và vùng không in đen), ánh sáng sẽ chỉ xuyên qua những vùng hình ảnh (phần tử in) trên phim và chiếu vào lớp keo trên lưới. Tuy nhiên, điều ngược lại mới xảy ra: ánh sáng chiếu vào vùng không in (vùng đen trên phim) sẽ bị cản lại, còn vùng hình ảnh (vùng trong suốt trên phim) sẽ cho ánh sáng xuyên qua và làm đóng rắn lớp keo ở những vùng không in trên khuôn. Các vùng keo không bị ánh sáng tác dụng (tương ứng với hình ảnh cần in) sẽ giữ nguyên trạng thái hòa tan. Sau khi phơi sáng, phần keo chưa đóng rắn sẽ được rửa trôi, tạo thành lỗ thủng chính là phần tử in. Mặc dù dễ thực hiện, phương pháp trực tiếp thường có độ bền khuôn kém hơn so với phương pháp gián tiếp, đặc biệt đối với các chi tiết nhỏ và sắc nét.
Các Bước Chi Tiết Khi Chế Khuôn Bằng Phương Pháp Trực Tiếp
Quy trình chế tạo khuôn in lưới bằng phương pháp trực tiếp bao gồm nhiều bước cần thực hiện cẩn thận để đảm bảo chất lượng của bản in cuối cùng.
Làm sạch bề mặt lưới là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Lưới cần được loại bỏ hoàn toàn bụi bẩn, dầu mỡ và các tạp chất khác để đảm bảo lớp keo nhạy sáng bám dính tốt và đồng đều. Đối với lưới làm từ sợi tự nhiên như tơ tằm hoặc sợi bông, người ta thường giặt bằng nước ấm khoảng 40°C trong khoảng 5 phút, sau đó ngâm trong dung dịch K₂CO₃ nồng độ 2% khoảng 10 phút để loại bỏ chất béo và tạp chất, rồi rửa lại bằng nước sạch. Đối với lưới sợi tổng hợp (như polyester, nylon) thường dùng trong in lưới hiện đại, quy trình làm sạch bao gồm giặt bằng dung dịch soda 10% và ngâm trong dung dịch axit Clohydric (HCl) loãng khoảng 1 phút để làm nhám bề mặt sợi, tăng độ bám dính, sau đó rửa kỹ bằng nước sạch. Lưới sau khi làm sạch phải được sấy khô hoàn toàn trước khi phủ keo.
Phủ màng keo lên mặt lưới là bước tiếp theo, đòi hỏi sự khéo léo để tạo ra một lớp keo đều và không có bọt khí. Keo nhạy sáng thường là hỗn hợp của PVA (Polyvinyl Alcohol) và Dicromat amôn ((NH₄)₂Cr₂O₇). Quy trình pha chế dung dịch nhạy sáng cần tuân thủ tỷ lệ nhất định: ngâm 120-150g PVA vào 800ml nước khoảng 10 giờ cho ngậm đủ nước, sau đó đun cách thủy cho PVA tan hết thành dung dịch trong suốt (gọi là dung dịch 1). 12-15g Dicromat amôn được pha vào 200ml nước và khuấy tan (dung dịch 2), cần đặt trong tối vì chất này nhạy sáng. Khi sử dụng, trộn dung dịch 2 vào dung dịch 1 và khuấy đều. Dung dịch nhạy sáng đã pha chỉ nên sử dụng trong vòng 7 ngày và phải bảo quản trong môi trường tối. Khi phủ keo, đặt nghiêng khung lưới một góc khoảng 45 độ và dùng thanh gạt (miếng phim nhựa hoặc dụng cụ chuyên dụng) để kéo một lớp keo nhạy sáng mỏng và đều lên cả hai mặt của lưới. Sau khi phủ, lưới cần được sấy khô bằng nhiệt độ vừa phải.
Cách làm khuôn in lưới bằng phương pháp trực tiếp: Phủ keo nhạy sáng lên lưới
Phơi bản là quá trình truyền hình ảnh từ phim dương bản lên lưới đã phủ keo nhạy sáng. Tờ phim dương bản chứa hình ảnh cần in dưới dạng màu đen (cản sáng) và trong suốt (cho sáng đi qua). Đặt tờ phim dương bản lên bề mặt lưới đã khô keo sao cho mặt hình ảnh tiếp xúc trực tiếp với lớp keo. Điều quan trọng là phải đặt phim đúng chiều để hình ảnh in ra sau này được chính xác (thường ngược chiều so với bản in nếu nhìn từ mặt ngoài của lưới). Dùng một tấm kính trong suốt hoặc thiết bị chân không để ép chặt phim dương bản lên bề mặt lưới, đảm bảo không có khe hở nào giữa phim và lưới. Sau đó, chiếu đèn phơi chuyên dụng. Ánh sáng từ đèn sẽ xuyên qua những vùng trong suốt trên phim (tương ứng với vùng không in trên bản in) và làm cho lớp keo nhạy sáng tại đó bị đóng rắn hoàn toàn. Thời gian phơi bản là yếu tố then chốt và phụ thuộc vào loại keo, loại đèn phơi và độ dày lớp keo. Thông thường, cần phơi thử nhiều mẫu với thời gian khác nhau để tìm ra thời gian phơi tối ưu. Phơi đủ thời gian giúp lớp keo không in đóng rắn chắc chắn, nhưng phơi quá lâu có thể làm cháy hoặc đóng rắn cả những chi tiết nhỏ ở phần tử in, gây mất nét.
Hiện hình là bước làm lộ ra phần tử in bằng cách rửa trôi lớp keo nhạy sáng chưa bị đóng rắn. Sau khi phơi bản, dùng vòi nước ấm phun nhẹ nhàng lên bề mặt lưới. Nước ấm sẽ hòa tan và cuốn trôi lớp keo nhạy sáng ở những vùng không bị ánh sáng tác dụng (tương ứng với phần tử in trên bản in). Quá trình hiện hình cần được thực hiện cẩn thận để đảm bảo tẩy sạch hoàn toàn lớp keo ở phần tử in mà không làm hỏng hoặc bong tróc lớp keo đã đóng rắn ở phần tử không in. Các tia nước nhỏ và áp lực vừa đủ sẽ giúp làm sạch hiệu quả các ô lưới cần in.
Tút bản là bước kiểm tra và sửa chữa những lỗi nhỏ trên khuôn in sau khi hiện hình. Sau khi lưới đã hiện hình và được sấy khô, kiểm tra kỹ dưới ánh sáng để phát hiện các lỗ kim, vết xước hoặc vùng keo bị bong tróc ở phần tử không in (những chỗ đáng lẽ phải bịt kín). Dùng keo nhạy sáng hoặc dung dịch bít lưới chuyên dụng để phủ lên những lỗi này, sau đó sấy khô lại. Có thể dùng băng keo dán kín xung quanh viền khuôn để ngăn mực lem ra ngoài khung trong quá trình in.
Tẩy bỏ màng keo nhạy sáng, hay còn gọi là phục hồi lưới, là quá trình làm sạch khuôn sau khi in xong để tái sử dụng khung lưới cho lần chế tạo khuôn khác. Đầu tiên, rửa sạch hoàn toàn mực in còn sót lại trên lưới. Sau đó, sử dụng dung dịch thuốc tẩy màng keo chuyên dụng, phổ biến là dung dịch thuốc tím (Kali Permanganat) xoa đều lên bề mặt lưới, để dung dịch ngấm và làm mềm lớp keo đóng rắn. Tiếp theo, dùng dung dịch axit oxalic để trung hòa và làm tan rã lớp keo đã bị thuốc tím tác động. Dùng bàn chải mềm và nước sạch chà rửa kỹ lưỡng để loại bỏ hoàn toàn màng keo ra khỏi lưới. Lưới sạch có thể được làm khô và sử dụng lại để chế tạo khuôn mới.
Phương Pháp Gián Tiếp
Khác với phương pháp trực tiếp, cách làm khuôn in lưới bằng phương pháp gián tiếp không đòi hỏi việc phủ lớp keo nhạy sáng lỏng trực tiếp lên lưới. Thay vào đó, phương pháp này sử dụng một loại vật liệu trung gian: một tấm phim nhựa mỏng đã được phủ sẵn một lớp nhũ tương nhạy sáng khô. Loại tấm nhạy sáng này thường được các nhà sản xuất cung cấp dưới dạng cuộn hoặc tờ rời, sẵn sàng để sử dụng.
Quy trình chế tạo khuôn in gián tiếp bắt đầu bằng việc truyền hình ảnh từ phim dương bản sang tấm nhạy sáng này thông qua phơi sáng. Sau khi phơi, tấm nhạy sáng được hiện hình bằng nước hoặc dung dịch hiện hình chuyên dụng để đóng rắn các vùng không in và loại bỏ các vùng cần in. Cuối cùng, tấm nhạy sáng đã có hình ảnh này được dán (ghép) khi còn ướt lên tấm lưới in đã được chuẩn bị. Phương pháp gián tiếp thường cho phép tạo ra các chi tiết hình ảnh sắc nét hơn và khuôn có độ bền cao hơn, thích hợp cho các bản in đòi hỏi độ chính xác cao.
Các Bước Chi Tiết Khi Chế Khuôn Bằng Phương Pháp Gián Tiếp
Quy trình chế tạo khuôn in lưới bằng phương pháp gián tiếp cũng trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ để chuyển hình ảnh từ phim dương bản sang lưới in thông qua tấm nhạy sáng.
Bước đầu tiên là phơi bản. Đặt tấm phim dương bản lên bề mặt tấm nhạy sáng đã chuẩn bị sẵn. Đảm bảo phim được ép sát vào tấm nhạy sáng, thường sử dụng bàn phơi chân không để đạt độ tiếp xúc tối ưu. Bật đèn chiếu sáng chuyên dụng để phơi bản. Giống như phương pháp trực tiếp, ánh sáng xuyên qua các vùng trong suốt trên phim và tác dụng lên lớp nhũ tương nhạy sáng trên tấm phim gián tiếp, gây ra phản ứng quang hóa làm đóng rắn lớp nhũ tương ở những vùng này (tương ứng với phần tử không in trên khuôn).
Hiện hình tấm nhạy sáng sau khi phơi bản. Tấm nhạy sáng được ngâm vào dung dịch hiện hình hoặc được lau bằng dung dịch chuyên dụng như oxy già (H₂O₂) trong khoảng thời gian nhất định, thường từ 1 đến 3 phút tùy theo hướng dẫn của nhà sản xuất tấm nhạy sáng. Dung dịch hiện hình giúp làm tăng cường độ đóng rắn của lớp nhũ tương đã bị ánh sáng tác dụng, đồng thời chuẩn bị cho bước rửa nước.
Rửa nước để làm hiện hình ảnh trên tấm nhạy sáng. Dùng nước sạch phun nhẹ nhàng lên bề mặt tấm nhạy sáng để rửa trôi lớp nhũ tương chưa bị đóng rắn (phần tử in). Cần thực hiện bước này một cách nhẹ nhàng và kiểm soát áp lực nước để tránh làm hỏng các chi tiết nhỏ ở phần tử không in đã đóng rắn. Nước ấm khoảng 40°C thường được sử dụng để tăng hiệu quả rửa. Sau khi rửa, hình ảnh sẽ hiện rõ trên tấm nhạy sáng: những vùng mực cần in sẽ là những ô lưới đã được rửa sạch lớp nhũ tương, còn vùng không in vẫn còn lớp nhũ tương đóng rắn.
Ghép tờ nhạy sáng lên lưới làm khuôn. Đây là bước chuyển hình ảnh từ tấm nhạy sáng sang lưới in. Khi tấm nhạy sáng còn ướt sau khi rửa, tính dính của nó sẽ giúp bám chặt vào lưới. Đặt tấm nhạy sáng đã hiện hình lên một mặt phẳng sạch, mặt có lớp nhũ tương hướng lên trên. Đặt tấm lưới in đã được làm sạch và căng sẵn lên trên tấm nhạy sáng sao cho hình ảnh nằm ở vị trí mong muốn trên khuôn. Không nên di chuyển lưới quá nhiều sau khi đặt xuống. Trọng lượng của khung lưới thường là đủ để tạo sự tiếp xúc ban đầu. Dùng giấy thấm hoặc vải mềm sạch để thấm nhẹ nước dư trên mặt sau của lưới (mặt không tiếp xúc trực tiếp với tấm nhạy sáng).
Làm khô khuôn sau khi ghép là bước quan trọng để lớp nhũ tương trên tấm nhạy sáng bám chặt vĩnh viễn vào lưới. Tránh sử dụng nhiệt độ cao hoặc hơi nóng để làm khô, vì điều này có thể làm giảm độ kết dính hoặc gây biến dạng hình ảnh. Nên đặt khung lưới ở nơi thoáng khí, có quạt gió nhẹ thổi đều cả hai mặt lưới để màng nhũ tương khô từ từ và hoàn toàn. Màng nhũ tương được coi là khô hoàn toàn khi toàn bộ bề mặt của tấm nhạy sáng có màu sắc đồng nhất, không còn vùng đậm nhạt do ẩm.
Khi lớp nhũ tương đã khô và bám chắc vào lưới, tiến hành bóc lớp đế ra khỏi màng nhũ tương. Lớp đế là lớp phim nhựa trong suốt ban đầu. Dùng tay bóc nhẹ nhàng lớp đế này ra khỏi khuôn lưới. Lớp nhũ tương đã đóng rắn với hình ảnh khuôn in sẽ bám lại trên lưới.
Cuối cùng là quá trình tẩy bỏ lớp nhũ tương khi cần tái sử dụng khung lưới. Sau khi đã in xong và không cần sử dụng khuôn nữa, lớp nhũ tương ở phần tử không in cần được tẩy bỏ để làm sạch lưới. Thường sử dụng nước nóng phun với áp suất mạnh hoặc các hóa chất tẩy màng chuyên dụng để làm bong lớp nhũ tương đã khô và bám dính ra khỏi lưới, cho phép lưới được làm sạch hoàn toàn và sẵn sàng cho lần chế tạo khuôn tiếp theo.
Khuôn in lưới hoàn chỉnh sẵn sàng cho quy trình in
Việc nắm vững cách làm khuôn in lưới là nền tảng quan trọng để tạo ra những sản phẩm in ấn chất lượng cao, từ bảng hiệu cho đến các ấn phẩm quảng cáo khác. Dù chọn phương pháp trực tiếp hay gián tiếp, sự tỉ mỉ trong từng bước chế tạo sẽ quyết định độ sắc nét và bền bỉ của khuôn. Hy vọng những chia sẻ chi tiết này đã giúp bạn hình dung rõ hơn về quy trình làm khuôn in lưới và tự tin bắt đầu thực hành. Để tìm hiểu thêm về các dịch vụ in ấn chất lượng cao hoặc cần tư vấn về giải pháp in lưới cho doanh nghiệp của bạn, hãy truy cập lambanghieudep.vn ngay hôm nay.