Cây đậu lào, hay còn gọi là cây sâm bố chính dây, là một loại cây thân leo thuộc họ Đậu, được biết đến với nhiều giá trị kinh tế và y học. Việc cách trồng cây đậu lào đúng kỹ thuật không chỉ giúp cây sinh trưởng và phát triển tốt, đạt năng suất cao, mà còn đảm bảo chất lượng hạt và thân cây phục vụ cho các mục đích khác nhau, từ thực phẩm đến dược liệu. Nắm vững quy trình trồng và chăm sóc là yếu tố then chốt để thành công với loại cây này, mang lại hiệu quả kinh tế bền vững cho người trồng.
Giới thiệu chung về cây đậu lào
Cây đậu lào (Serjania erecta) là một loại cây thân thảo hoặc bán gỗ, sống lâu năm, thường mọc leo hoặc bò. Cây có nguồn gốc từ các vùng nhiệt đới, đặc biệt phổ biến ở Lào và các quốc gia lân cận. Ở Việt Nam, cây đậu lào cũng được tìm thấy ở một số vùng, chủ yếu là các tỉnh miền núi. Đặc điểm nổi bật của cây là thân có góc cạnh, lá kép lông chim, hoa nhỏ màu trắng hoặc hơi vàng, mọc thành chùm. Quả là loại quả nang có 3 cánh mỏng, khi khô dễ dàng phát tán hạt.
Giá trị của cây đậu lào nằm ở cả thân, lá và đặc biệt là hạt. Hạt đậu lào chứa hàm lượng protein, lipid và các dưỡng chất khác khá cao, có thể sử dụng làm thực phẩm hoặc nguyên liệu cho công nghiệp chế biến. Trong y học cổ truyền, nhiều bộ phận của cây đậu lào được dùng làm thuốc với các công dụng như bồi bổ sức khỏe, tăng cường sinh lực, hỗ trợ tiêu hóa… Yêu cầu về khí hậu và đất đai của cây đậu lào khá đa dạng, cây có thể thích nghi với nhiều điều kiện khác nhau nhưng sinh trưởng tốt nhất ở vùng khí hậu nhiệt đới ẩm, có đủ ánh sáng và đất tơi xốp, thoát nước tốt.
Cây đậu lào ưa khí hậu ấm áp, nhiệt độ trung bình lý tưởng cho sự phát triển của cây dao động từ 20-30°C. Cây cần đủ ánh sáng mặt trời để quang hợp và ra hoa kết quả, tuy nhiên, ở giai đoạn cây con, việc che bớt ánh nắng trực tiếp có thể giúp cây non phát triển ổn định hơn. Lượng mưa trung bình hàng năm khoảng 1200-2000 mm là phù hợp, đảm bảo độ ẩm cần thiết cho đất và cây. Cây có khả năng chịu hạn ở mức độ nhất định sau khi đã trưởng thành và có bộ rễ phát triển sâu.
Đối với đất trồng, cây đậu lào không kén chọn quá mức nhưng phát triển mạnh nhất trên các loại đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng, dễ thoát nước. Các loại đất feralit đỏ vàng, đất thịt pha cát hoặc đất phù sa đều có thể trồng được. Độ pH đất thích hợp nằm trong khoảng từ 5.5 đến 6.5. Việc đất bị ngập úng kéo dài sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến bộ rễ và sự sinh trưởng của cây, do đó, cần đặc biệt chú ý đến hệ thống thoát nước khi chọn và cải tạo đất trồng.
Chuẩn bị trước khi trồng cây đậu lào
Trước khi bắt tay vào trồng cây đậu lào, công tác chuẩn bị là vô cùng quan trọng, quyết định đến tỷ lệ nảy mầm và sức sống ban đầu của cây. Hai yếu tố chính cần chuẩn bị kỹ lưỡng là chọn giống và làm đất.
Chọn giống đậu lào
Chọn giống là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Nên chọn hạt giống từ những cây mẹ khỏe mạnh, không sâu bệnh, năng suất cao và đã cho thu hoạch từ 2-3 vụ trở lên để đảm bảo tính ổn định di truyền. Hạt giống cần có kích thước đồng đều, căng mẩy, không bị lép, sứt sẹo hoặc có dấu hiệu ẩm mốc.
Để tăng tỷ lệ nảy mầm và giúp hạt phát triển đồng đều, hạt giống cần được xử lý trước khi gieo. Có thể ngâm hạt trong nước ấm (khoảng 40-50°C) trong vài giờ (thường từ 4-6 tiếng) hoặc ngâm trong nước sạch khoảng 12-24 giờ cho hạt hút đủ ẩm. Sau khi ngâm, vớt hạt ra ủ trong khăn ẩm ở nhiệt độ phòng cho đến khi hạt nứt nanh hoặc bắt đầu nảy mầm thì đem đi gieo. Đối với hạt giống chất lượng cao và đã qua xử lý, bà con có thể tham khảo tại hatgiongnongnghiep1.vn để có nguồn cung đáng tin cậy.
Chuẩn bị đất trồng đậu lào
Chuẩn bị đất tốt là nền tảng cho sự phát triển khỏe mạnh của cây. Đất cần được cày bừa kỹ lưỡng, làm sạch cỏ dại và các tàn dư thực vật của vụ trước. Việc cày sâu giúp đất tơi xốp, thông thoáng, tạo điều kiện cho bộ rễ phát triển mạnh mẽ và ăn sâu.
Độ pH đất là yếu tố cần kiểm tra. Nếu đất quá chua (pH dưới 5.5) hoặc quá kiềm (pH trên 6.5), cần điều chỉnh bằng cách bón vôi bột hoặc dolomite để nâng pH, hoặc bón phân hữu cơ, tro trấu để giảm pH. Liều lượng vôi hoặc các vật liệu điều chỉnh pH khác cần dựa trên kết quả phân tích đất cụ thể.
Sau khi làm đất và điều chỉnh pH (nếu cần), tiến hành lên luống. Kích thước luống có thể thay đổi tùy theo phương pháp trồng và điều kiện địa hình, nhưng thường có chiều rộng khoảng 1-1.2 mét, chiều cao từ 20-30 cm để đảm bảo thoát nước tốt, đặc biệt trong mùa mưa. Rãnh thoát nước giữa các luống cần đủ sâu và rộng.
Bón lót là bước không thể thiếu để cung cấp dinh dưỡng ban đầu cho cây. Phân bón lót chủ yếu là phân hữu cơ đã ủ hoai mục (phân chuồng, phân xanh, phân rác…) kết hợp với lân và kali. Lượng bón lót phụ thuộc vào độ phì nhiêu của đất. Thông thường, khoảng 10-15 tấn phân hữu cơ hoai mục, 500-700 kg super lân và 100-200 kg kali clorua cho mỗi hecta. Phân bón lót được trộn đều vào đất trên luống trước khi gieo trồng. Việc bón lót đầy đủ giúp cây con có đủ dinh dưỡng để phát triển bộ rễ và thân lá khỏe mạnh ngay từ đầu, tạo tiền đề cho năng suất cao sau này.
Kỹ thuật trồng cây đậu lào
Sau khi đã chuẩn bị kỹ lưỡng về giống và đất đai, tiến hành gieo trồng là bước tiếp theo trong quy trình cách trồng cây đậu lào. Việc thực hiện đúng kỹ thuật gieo trồng giúp đảm bảo mật độ cây trồng hợp lý, tạo điều kiện cho cây phát triển tốt và thuận lợi cho việc chăm sóc sau này.
Thời vụ trồng đậu lào
Thời vụ trồng đậu lào phụ thuộc vào điều kiện khí hậu của từng vùng. Ở các tỉnh phía Bắc Việt Nam, vụ Xuân Hè (gieo từ tháng 3-4) và vụ Thu Đông (gieo từ tháng 8-9) là phù hợp nhất. Vụ Xuân Hè có lợi thế về thời tiết ấm áp, lượng mưa dồi dào ở giai đoạn đầu, giúp cây con phát triển nhanh. Vụ Thu Đông tuy có thể gặp thời tiết lạnh hơn vào cuối vụ, nhưng lại tránh được một số loại sâu bệnh hại phát triển mạnh vào mùa hè.
Ở các tỉnh phía Nam với khí hậu nhiệt đới quanh năm, việc trồng đậu lào có thể tiến hành vào nhiều thời điểm trong năm, tuy nhiên, nên tránh giai đoạn nắng nóng gay gắt kéo dài và tập trung gieo trồng vào đầu mùa mưa hoặc giữa mùa mưa để đảm bảo độ ẩm cho cây. Điều quan trọng là cần lựa chọn thời điểm sao cho cây con có đủ độ ẩm để bén rễ và phát triển, tránh gieo hạt vào lúc trời quá khô hạn hoặc sắp có mưa lớn gây ngập úng.
Mật độ và khoảng cách trồng
Mật độ trồng hợp lý là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến năng suất. Trồng quá dày sẽ khiến cây cạnh tranh ánh sáng, dinh dưỡng, dễ phát sinh sâu bệnh và thân nhỏ, ít quả. Trồng quá thưa sẽ lãng phí diện tích đất và không đạt năng suất tối đa trên một đơn vị diện tích.
Mật độ trồng đậu lào thường dao động tùy thuộc vào mục đích trồng (lấy hạt hay lấy thân, rễ) và điều kiện canh tác. Nếu trồng lấy hạt, mật độ có thể dày hơn một chút. Nếu trồng lấy thân, rễ (dược liệu), có thể trồng thưa hơn để cây có không gian phát triển thân rễ lớn. Thông thường, khoảng cách trồng trên luống được khuyến nghị là hàng cách hàng 60-80 cm, cây cách cây trên hàng 40-50 cm. Với khoảng cách này, mật độ trồng sẽ vào khoảng 25,000 – 35,000 cây/ha.
Khi gieo hạt trực tiếp, mỗi hốc có thể gieo 2-3 hạt. Sau khi cây con mọc và đạt chiều cao khoảng 10-15 cm, tiến hành tỉa bỏ cây yếu, chỉ giữ lại 1 cây khỏe mạnh nhất trên mỗi hốc để đảm bảo mật độ tối ưu. Việc tỉa cây cần làm cẩn thận để không ảnh hưởng đến cây giữ lại.
Cách gieo trồng hạt đậu lào
Sau khi hạt giống đã được xử lý và nứt nanh, tiến hành gieo trồng. Có thể gieo hạt trực tiếp trên luống hoặc gieo vào bầu đất rồi cấy ra ruộng. Gieo hạt trực tiếp phổ biến hơn vì tiết kiệm công sức.
Trên các luống đã chuẩn bị, dùng cuốc hoặc que tạo các hốc nhỏ với độ sâu khoảng 2-3 cm theo khoảng cách đã xác định. Đặt hạt giống đã nứt nanh vào hốc, mỗi hốc 1-2 hạt. Sau khi đặt hạt, nhẹ nhàng lấp đất lại và tưới nước giữ ẩm. Đảm bảo đất luôn ẩm trong suốt giai đoạn nảy mầm và cây con. Có thể phủ rơm rạ mục hoặc vật liệu giữ ẩm khác lên bề mặt luống để hạn chế bốc hơi nước và ngăn chặn cỏ dại.
Nếu gieo vào bầu, sử dụng bầu nilon hoặc khay bầu chuyên dụng chứa hỗn hợp đất tơi xốp trộn với phân hữu cơ hoai mục. Gieo 1-2 hạt vào mỗi bầu, sau đó tưới ẩm và đặt bầu ở nơi có ánh sáng nhẹ. Khi cây con đạt chiều cao 10-15 cm và có 2-3 lá thật, tiến hành cấy ra ruộng. Khi cấy, nhẹ nhàng xé bỏ bầu (đối với bầu nilon) và đặt cây vào hốc trồng đã chuẩn bị sẵn trên luống. Lấp đất vừa phải quanh gốc và tưới nước ngay sau khi cấy để cây nhanh bén rễ.
Chăm sóc cây đậu lào qua các giai đoạn
Việc chăm sóc định kỳ và đúng kỹ thuật là yếu tố then chốt để cây đậu lào sinh trưởng khỏe mạnh, đạt năng suất và chất lượng cao. Quy trình chăm sóc bao gồm tưới nước, bón phân, làm cỏ, vun gốc và làm giàn (nếu cần).
Giai đoạn cây con (sau khi gieo đến 1 tháng)
Giai đoạn cây con rất nhạy cảm, cần được chăm sóc cẩn thận. Sau khi gieo hạt hoặc cấy cây con, việc tưới nước đều đặn hàng ngày là cần thiết, đặc biệt là trong những ngày nắng nóng hoặc đất bị khô. Sử dụng bình tưới phun sương hoặc hệ thống tưới nhỏ giọt để cung cấp độ ẩm nhẹ nhàng cho đất, tránh làm xói mòn đất hoặc ảnh hưởng đến cây non. Đảm bảo đất luôn ẩm nhưng không bị úng nước.
Làm cỏ là công việc cần thiết để loại bỏ sự cạnh tranh dinh dưỡng và ánh sáng của cỏ dại đối với cây con. Tiến hành làm cỏ lần đầu khi cây con được khoảng 2-3 tuần tuổi. Nhổ cỏ cẩn thận bằng tay hoặc dùng công cụ nhỏ, tránh làm tổn thương rễ cây đậu lào. Có thể kết hợp vun nhẹ đất vào gốc cây để giúp cây đứng vững và kích thích rễ phát triển.
Khi cây con đạt khoảng 2-3 tuần tuổi và đã có lá thật, có thể tiến hành bón thúc lần 1 bằng phân đạm hòa loãng hoặc phân NPK có tỷ lệ đạm cao để giúp cây phát triển thân lá nhanh chóng. Lượng phân bón nên pha loãng và tưới vào gốc cây, sau đó tưới lại bằng nước sạch để tránh cháy rễ. Liều lượng bón thúc lần đầu khoảng 50-100 kg NPK 16-16-8 hoặc tương đương cho mỗi hecta, chia làm nhiều lần bón nhỏ.
Giai đoạn sinh trưởng (1 tháng đến ra hoa)
Đây là giai đoạn cây phát triển mạnh về thân lá, chuẩn bị cho quá trình ra hoa kết quả. Nhu cầu về nước và dinh dưỡng trong giai đoạn này tăng cao. Cần duy trì độ ẩm đất hợp lý, tưới nước đều đặn, tần suất tùy thuộc vào điều kiện thời tiết. Trong những ngày khô hạn, có thể cần tưới 2 lần/ngày vào sáng sớm và chiều mát.
Bón thúc lần 2 và lần 3 được thực hiện trong giai đoạn này. Lần 2 khoảng 1 tháng sau lần 1, sử dụng phân NPK cân đối hoặc tăng cường lân để thúc đẩy phân hóa mầm hoa. Lần 3 khoảng 1 tháng sau lần 2, tập trung vào kali và lân để hỗ trợ cây chuẩn bị cho ra hoa. Tổng lượng phân bón NPK trong giai đoạn này có thể lên tới 500-700 kg/ha, chia đều cho các lần bón.
Kết hợp bón thúc với làm cỏ và vun gốc. Khi cây bắt đầu phát triển thân leo mạnh, cần chuẩn bị làm giàn hoặc cọc đỡ cho cây bám leo. Cây đậu lào là cây leo, việc có giàn đỡ giúp cây nhận đủ ánh sáng, thông thoáng, hạn chế sâu bệnh và thuận lợi cho việc chăm sóc, thu hoạch. Giàn có thể làm bằng tre, gỗ hoặc dây thép, cao từ 1.5-2 mét. Dẫn thân cây leo lên giàn một cách nhẹ nhàng.
Giai đoạn ra hoa, kết quả
Khi cây bước vào giai đoạn ra hoa và kết quả, nhu cầu dinh dưỡng, đặc biệt là kali và lân, tăng cao để nuôi hoa và quả. Tiếp tục duy trì độ ẩm đất thích hợp, tránh để đất quá khô hoặc quá ẩm. Việc tưới nước đều đặn giúp hoa thụ phấn tốt và quả phát triển đồng đều.
Bón thúc lần 4 và lần 5 (hoặc bón định kỳ tùy theo sự phát triển của cây) tập trung vào phân kali và lân. Có thể sử dụng phân NPK có tỷ lệ kali cao hoặc bổ sung kali sulfat đơn lẻ. Bón phân vào gốc hoặc hòa tan để tưới, kết hợp vun gốc nhẹ. Liều lượng phân bón trong giai đoạn này có thể từ 200-300 kg NPK hoặc kali/ha.
Trong giai đoạn này, cần theo dõi sát sao tình hình sâu bệnh, đặc biệt là các loại sâu ăn hoa, ăn quả hoặc các bệnh nấm gây hại cho quả non. Áp dụng các biện pháp phòng trừ kịp thời và hiệu quả.
Phòng trừ sâu bệnh hại trên cây đậu lào
Cây đậu lào tương đối ít sâu bệnh so với nhiều loại cây trồng khác, tuy nhiên, vẫn có một số đối tượng gây hại phổ biến có thể ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng. Việc nhận biết sớm và áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp (IPM) là rất quan trọng.
Các loại sâu bệnh thường gặp
- Sâu xanh, sâu khoang: Gây hại lá, thân non, nụ hoa và quả non. Chúng ăn phá làm giảm diện tích quang hợp, gây rụng nụ, quả và làm giảm năng suất.
- Bọ trĩ, rệp sáp: Chích hút nhựa cây ở lá non, thân non, nụ hoa và quả non, làm cây suy yếu, lá bị xoăn lại, quả bị biến dạng. Chúng cũng là vật trung gian truyền bệnh virus.
- Nhện đỏ: Gây hại mặt dưới lá, làm lá bị vàng, khô và rụng sớm. Nhện đỏ phát triển mạnh trong điều kiện khô hạn.
- Bệnh đốm lá: Do nấm gây ra, xuất hiện các đốm màu nâu hoặc đen trên lá, lan rộng dần làm lá bị cháy và rụng. Bệnh thường phát triển trong điều kiện ẩm độ cao.
- Bệnh thán thư: Cũng do nấm gây ra, gây hại trên thân, lá, hoa và quả. Trên quả non xuất hiện các vết bệnh lõm màu nâu đen, làm quả bị khô và rụng.
- Bệnh lở cổ rễ, héo rũ: Gây hại ở giai đoạn cây con và cây trưởng thành. Cây bị bệnh thường héo đột ngột vào ban ngày và tươi lại vào ban đêm, sau đó héo rũ hoàn toàn và chết. Bệnh phát triển mạnh ở đất ẩm, kém thoát nước.
Biện pháp phòng trừ tổng hợp (IPM)
Áp dụng IPM là cách tiếp cận bền vững và hiệu quả nhất để quản lý sâu bệnh hại trên cây đậu lào, hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học.
- Biện pháp canh tác:
- Vệ sinh đồng ruộng sau mỗi vụ thu hoạch, thu gom và tiêu hủy tàn dư thực vật bị bệnh.
- Làm đất kỹ, phơi đất để tiêu diệt mầm bệnh và nhộng sâu trong đất.
- Chọn giống khỏe, sạch bệnh. Xử lý hạt giống trước khi gieo.
- Trồng đúng mật độ, tạo sự thông thoáng cho ruộng.
- Tưới tiêu hợp lý, tránh để đất quá khô hoặc quá ẩm, đặc biệt tránh ngập úng.
- Bón phân cân đối, không bón thừa đạm.
- Luân canh với các loại cây trồng khác họ để cắt đứt vòng đời sâu bệnh.
- Biện pháp sinh học:
- Sử dụng các loại nấm đối kháng (như Trichoderma) để xử lý đất hoặc bón lót, giúp phòng trừ bệnh lở cổ rễ, héo rũ.
- Sử dụng các chế phẩm sinh học chứa vi khuẩn (như Bacillus thuringiensis) để phòng trừ sâu xanh, sâu khoang.
- Bảo vệ và khuyến khích các loài thiên địch (như bọ rùa, ong ký sinh…) phát triển trên đồng ruộng.
- Biện pháp vật lý:
- Thường xuyên kiểm tra đồng ruộng để phát hiện sớm sâu bệnh.
- Ngắt bỏ lá, cành, quả bị bệnh mang đi tiêu hủy.
- Dùng bẫy đèn, bẫy dính màu vàng để thu hút và tiêu diệt côn trùng gây hại trưởng thành.
- Biện pháp hóa học:
- Chỉ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học khi sâu bệnh bùng phát mạnh và các biện pháp khác không hiệu quả.
- Ưu tiên sử dụng các loại thuốc có nguồn gốc sinh học hoặc các loại thuốc hóa học ít độc hại, phân hủy nhanh.
- Sử dụng thuốc đúng loại, đúng liều lượng, đúng lúc và đúng cách theo hướng dẫn của nhà sản xuất và cán bộ kỹ thuật nông nghiệp.
- Luân phiên các loại thuốc có hoạt chất khác nhau để tránh sâu bệnh hình thành tính kháng.
- Tuân thủ thời gian cách ly trước khi thu hoạch.
Thu hoạch và bảo quản hạt đậu lào
Thời điểm thu hoạch và cách thu hoạch, bảo quản ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng hạt đậu lào, đặc biệt nếu sử dụng làm giống hoặc dược liệu.
Thời điểm thu hoạch
Đậu lào thường bắt đầu ra hoa sau khoảng 2-3 tháng trồng, và quả chín sau khi hoa tàn khoảng 1-1.5 tháng. Tuy nhiên, thời điểm thu hoạch cụ thể phụ thuộc vào mục đích sử dụng. Nếu thu hoạch lấy thân hoặc rễ làm dược liệu, thời điểm thích hợp nhất là khi cây già, trước khi cây lụi tàn hoàn toàn, thường vào cuối vụ.
Nếu thu hoạch lấy hạt, cần theo dõi sự chín của quả. Quả đậu lào khi chín chuyển từ màu xanh sang màu vàng nâu hoặc nâu sẫm, vỏ quả trở nên khô và dễ nứt. Thu hoạch khi quả vừa chuyển màu và bắt đầu khô là tốt nhất, tránh để quả quá chín trên cây vì vỏ quả sẽ tự nứt ra làm hạt rơi vãi. Việc thu hoạch thường không diễn ra đồng loạt mà kéo dài trong vài tuần hoặc thậm chí vài tháng do cây ra hoa kết quả liên tục.
Cách thu hoạch
Thu hoạch hạt đậu lào thường được thực hiện thủ công. Người thu hoạch sẽ đi dọc theo luống hoặc giàn, nhẹ nhàng hái những chùm quả đã chín già, có màu vàng nâu hoặc nâu sẫm. Nên thu hoạch vào ngày trời nắng ráo để quả được khô tự nhiên, thuận lợi cho việc tách hạt.
Sau khi thu hoạch, các chùm quả được phơi hoặc sấy khô thêm nếu cần thiết để vỏ quả dễ nứt và tách hạt. Quả khô có thể được đập nhẹ hoặc dùng máy tuốt hạt nhỏ để tách hạt ra khỏi vỏ. Sau khi tách hạt, cần sàng sảy loại bỏ vỏ, cành lá và các tạp chất khác để thu được hạt đậu lào sạch.
Bảo quản hạt
Hạt đậu lào sau khi thu hoạch và làm sạch cần được phơi khô hoàn toàn để đạt độ ẩm an toàn cho việc bảo quản. Độ ẩm lý tưởng cho hạt bảo quản lâu dài thường dưới 12%. Việc phơi hoặc sấy khô giúp ngăn chặn sự phát triển của nấm mốc và côn trùng gây hại.
Hạt đã khô được đóng gói trong các vật liệu kín, không thấm ẩm như túi nilon dày hoặc bao tải chống ẩm. Bảo quản hạt ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và tránh xa nguồn nhiệt. Kho bảo quản cần được vệ sinh sạch sẽ, không có côn trùng, chuột bọ. Nếu bảo quản số lượng lớn, có thể cân nhắc sử dụng các biện pháp xông hơi hoặc trộn thuốc bảo quản thực vật (được phép sử dụng cho hạt giống/nông sản) theo đúng hướng dẫn để ngăn ngừa sâu mọt, nhưng ưu tiên các phương pháp tự nhiên và an toàn. Kiểm tra định kỳ kho bảo quản và chất lượng hạt để phát hiện sớm vấn đề và xử lý kịp thời.
Giá trị kinh tế và tiềm năng của cây đậu lào
Cây đậu lào mang lại nhiều giá trị kinh tế và tiềm năng ứng dụng đa dạng. Giá trị kinh tế chính đến từ hạt, được sử dụng làm thực phẩm, nguyên liệu chế biến dầu, hoặc làm hạt giống. Hạt đậu lào có hàm lượng protein và lipid cao, là nguồn dinh dưỡng quý giá.
Ngoài hạt, thân và rễ cây đậu lào cũng có giá trị trong y học. Các bài thuốc từ cây đậu lào được sử dụng để hỗ trợ điều trị nhiều chứng bệnh, góp phần vào giá trị dược liệu của loại cây này. Việc nghiên cứu và phát triển các sản phẩm từ đậu lào, đặc biệt là các sản phẩm chế biến sâu từ hạt (dầu ăn, bột dinh dưỡng) hoặc các sản phẩm dược liệu, có tiềm năng lớn trên thị trường.
Tiềm năng phát triển cây đậu lào còn nằm ở tính thích nghi của nó. Cây có thể trồng được ở nhiều vùng đất và khí hậu khác nhau, mở ra cơ hội phát triển loại cây này ở những khu vực mà các cây trồng truyền thống gặp khó khăn. Việc phát triển vùng nguyên liệu đậu lào không chỉ mang lại thu nhập cho người nông dân mà còn góp phần đa dạng hóa cơ cấu cây trồng và phát triển nông nghiệp bền vững.
Hơn nữa, cây đậu lào là cây thân leo, có thể trồng kết hợp với các loại cây khác trong hệ thống canh tác nông lâm kết hợp, hoặc trồng làm hàng rào, cây che phủ đất ở những vùng đất dốc để hạn chế xói mòn. Việc tìm hiểu sâu hơn về các công dụng và tiềm năng của cây đậu lào sẽ giúp người trồng khai thác tối đa giá trị mà loại cây này mang lại.
Lưu ý quan trọng khi trồng đậu lào
Bên cạnh các kỹ thuật cơ bản về cách trồng cây đậu lào, có một số lưu ý quan trọng giúp quá trình canh tác hiệu quả và hạn chế rủi ro.
- Giám sát thường xuyên: Thường xuyên thăm đồng để theo dõi sự sinh trưởng của cây và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường về sâu bệnh hoặc thiếu dinh dưỡng. Phát hiện sớm giúp đưa ra biện pháp xử lý kịp thời, tránh thiệt hại lớn.
- Quản lý nước: Hệ thống tưới tiêu và thoát nước cần được thiết kế và vận hành hiệu quả. Đậu lào không chịu được ngập úng, vì vậy việc thoát nước tốt là cực kỳ quan trọng, đặc biệt trong mùa mưa bão. Đồng thời, đảm bảo đủ nước trong giai đoạn khô hạn và giai đoạn ra hoa kết quả.
- Bón phân cân đối: Việc bón phân cần dựa trên nhu cầu dinh dưỡng của cây ở từng giai đoạn và độ phì nhiêu của đất. Tránh bón thừa đạm, có thể gây phát triển thân lá quá mức nhưng ít ra hoa kết quả và làm cây mẫn cảm hơn với sâu bệnh. Tăng cường lân và kali vào giai đoạn ra hoa kết quả.
- Hỗ trợ leo: Đối với cây trồng lấy hạt hoặc muốn cây phát triển mạnh, việc làm giàn hoặc cọc đỡ là cần thiết. Giúp cây nhận đủ ánh sáng, thông thoáng và dễ chăm sóc, thu hoạch.
- Phòng trừ sâu bệnh tổng hợp: Ưu tiên các biện pháp phòng ngừa và sinh học. Chỉ sử dụng thuốc hóa học khi thật sự cần thiết và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn và thời gian cách ly.
Tóm lại, việc thực hiện đúng cách trồng cây đậu lào từ khâu chọn giống, chuẩn bị đất, gieo trồng, chăm sóc đến phòng trừ sâu bệnh và thu hoạch đóng vai trò then chốt quyết định đến năng suất và chất lượng của vụ mùa. Hy vọng những chia sẻ chi tiết trong bài viết này sẽ là hành trang hữu ích giúp bà con nông dân và những người yêu thích nông nghiệp thành công trong việc trồng và phát triển loại cây đầy tiềm năng này, góp phần nâng cao thu nhập và phát triển bền vững.