Hướng Dẫn Cách Trồng Tạo Dáng Cây Phất Dụ Chi Tiết

Cây phất dụ (Dracaena fragrans), còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như cây thiết mộc lan, là loại cây cảnh quen thuộc và được ưa chuộng tại Việt Nam. Không chỉ mang vẻ đẹp xanh tươi, thanh lịch, cây phất dụ còn được tin là mang lại may mắn, tài lộc và năng lượng tích cực cho gia chủ theo quan niệm phong thủy. Để sở hữu một chậu cây phất dụ đẹp, khỏe mạnh và đặc biệt hơn là mang dáng vẻ độc đáo theo ý thích, việc nắm vững cách trồng tạo dáng cây phất dụ là kiến thức cần thiết cho bất kỳ ai yêu cây cảnh. Bài viết này sẽ đi sâu vào từng khía cạnh, từ khâu chuẩn bị đến kỹ thuật trồng, chăm sóc và đặc biệt là các phương pháp tạo dáng phổ biến, giúp bạn có thể tự tay tạo nên những tác phẩm cây phất dụ ấn tượng ngay tại nhà.

Giới Thiệu Chi Tiết Về Cây Phất Dụ (Dracaena fragrans)

Cây phất dụ thuộc họ Măng tây (Asparagaceae), có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới Châu Phi. Loài cây này rất đa dạng về chủng loại và hình thái, nhưng phổ biến nhất là những cây có thân gỗ thẳng, lá dài, xanh bóng hoặc có sọc vàng, trắng. Đặc điểm nổi bật của phất dụ là khả năng sinh trưởng tốt trong điều kiện ánh sáng yếu và khả năng thanh lọc không khí hiệu quả, loại bỏ một số chất độc hại như formaldehyde, benzene.

Đặc Điểm Hình Thái Cây Phất Dụ

Cây phất dụ thường có thân cột, ít phân nhánh khi còn non. Khi trưởng thành, thân có thể hóa gỗ và đẻ nhánh nếu bị cắt ngọn hoặc có tác động khác. Lá cây mọc tập trung ở đỉnh thân hoặc đầu cành, dáng lá thuôn dài, nhọn ở đầu, màu xanh đậm hoặc có các vệt sọc màu kem, vàng dọc theo mép lá hoặc trung tâm lá, tùy thuộc vào giống. Chiều dài lá có thể lên tới 50-100 cm. Cây có thể ra hoa dạng chùm màu trắng hoặc kem, có mùi thơm ngọt, tuy nhiên hiện tượng ra hoa ở phất dụ trồng làm cảnh trong nhà không phổ biến. Rễ cây dạng chùm, ăn ngang và bám đất khá tốt.

Ý Nghĩa Phong Thủy Và Công Dụng Của Cây Phất Dụ

Trong phong thủy, cây phất dụ được coi là biểu tượng của sự may mắn, thịnh vượng và tài lộc. Tên gọi “phất dụ” mang ý nghĩa “phất lên”, thăng tiến. Người ta tin rằng trồng cây phất dụ trong nhà hoặc văn phòng sẽ giúp thu hút năng lượng tích cực, mang lại vượng khí cho gia chủ, đặc biệt khi cây ra hoa. Cây còn tượng trưng cho sự kiên trì, bền bỉ vượt qua mọi khó khăn.

Ngoài giá trị phong thủy, cây phất dụ còn là máy lọc không khí tự nhiên hiệu quả. Khả năng hấp thụ các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs) giúp cải thiện chất lượng không khí trong nhà, tạo môi trường sống lành mạnh hơn. Với tán lá xanh mướt, cây còn giúp làm dịu mắt, giảm căng thẳng và mang lại cảm giác gần gũi với thiên nhiên.

Các Giống Phất Dụ Phổ Biến Ở Việt Nam

Có nhiều giống phất dụ được trồng phổ biến tại Việt Nam, mỗi loại có đặc điểm lá và hình dáng hơi khác nhau, phù hợp với sở thích và không gian trang trí đa dạng. Một số giống phổ biến bao gồm:

• Phất Dụ Xanh (Dracaena fragrans): Giống gốc với lá màu xanh đậm hoàn toàn. Đây là loại khỏe mạnh và dễ trồng nhất.
• Phất Dụ Thơm (Dracaena fragrans ‘Massangeana’): Đặc trưng bởi sọc vàng lớn ở trung tâm lá. Đây là giống thường được dùng để tạo dáng trụ hoặc cây gốc lớn.
• Phất Dụ Cầu Vồng (Dracaena fragrans ‘Warneckii’ hoặc ‘Marginata’): Lá có sọc trắng, kem hoặc đỏ dọc theo mép lá. Giống ‘Marginata’ (Phất Dụ Bách Hợp) thường có thân mảnh và lá viền đỏ, dễ tạo dáng thanh thoát.
• Phất Dụ Khúc (Lucky Bamboo – Dracaena sanderiana): Mặc dù cùng chi Dracaena nhưng đây là loại thân mềm, đốt rõ rệt, thường được trồng trong nước và uốn thành các hình thù đặc biệt. Tuy nhiên, khi nói về “cây phất dụ” trong cảnh trồng tạo dáng trụ, người ta thường nghĩ đến Dracaena fragrans hơn. Bài viết này sẽ tập trung vào Dracaena fragrans.

Chuẩn Bị Chu Đáo Trước Khi Trồng Cây Phất Dụ

Việc chuẩn bị kỹ lưỡng các yếu tố đầu vào là bước quan trọng quyết định đến sự thành công của việc trồng và phát triển sau này của cây phất dụ.

Chọn Giống Cây Hoặc Cành Giâm Khỏe Mạnh

Bạn có thể bắt đầu với cây con mua sẵn từ vườn ươm hoặc tự nhân giống bằng cách giâm cành.

• Đối với cây con mua sẵn: Chọn cây có lá xanh tươi, không có dấu hiệu sâu bệnh, lá không bị vàng, héo hay đốm lạ. Thân cây cứng cáp, gốc không bị mềm nhũn. Nếu có thể, kiểm tra bầu đất xem rễ có khỏe mạnh không (rễ màu trắng ngà, không bị thối đen).
• Đối với cành giâm: Cây phất dụ có thể giâm cành bằng thân hoặc ngọn.
  • Giâm cành thân (Steck): Chọn đoạn thân bánh tẻ (không quá non, không quá già hóa gỗ hoàn toàn), đường kính khoảng 2-5 cm. Đoạn thân nên có ít nhất 2-3 đốt.
  • Giâm cành ngọn: Chọn đoạn ngọn có lá xanh tươi, dài khoảng 20-30 cm.
  • Cành giâm cần khỏe mạnh, không bị trầy xước, sâu bệnh. Sử dụng dao hoặc kéo sắc, sạch để cắt.

Chuẩn Bị Đất Trồng Phù Hợp

Đất trồng là yếu tố sống còn. Cây phất dụ ưa đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng và đặc biệt là thoát nước tốt để tránh ngập úng gây thối rễ. Độ pH đất lý tưởng là từ 6.0 đến 6.5.

• Thành phần đất lý tưởng: Hỗn hợp gồm đất thịt nhẹ (hoặc đất phù sa) trộn với các vật liệu tạo độ tơi xốp và dinh dưỡng như: trấu hun, xơ dừa, tro trấu, phân hữu cơ hoai mục (phân bò, phân trùn quế), mùn cưa mục, hoặc đá trân châu (perlite), đá vermiculite.
• Tỷ lệ pha trộn: Tỷ lệ phổ biến là 1 phần đất thịt + 1 phần trấu hun/xơ dừa + 0.5 phần phân hữu cơ. Tùy vào điều kiện, bạn có thể điều chỉnh tỷ lệ này. Quan trọng là hỗn hợp đất sau khi trộn phải tơi nhẹ, khi bóp vào không bị vón cục chặt và nước thoát nhanh khi tưới.
• Tầm quan trọng của thoát nước: Rễ cây phất dụ rất dễ bị thối nếu đất bị ẩm quá lâu. Hỗn hợp đất cần đảm bảo nước thừa có thể thoát ra ngoài nhanh chóng qua lỗ thoát nước ở đáy chậu. Việc bổ sung các vật liệu như trấu hun, xơ dừa, perlite giúp tạo ra các khoảng trống trong đất, tăng cường sự lưu thông khí và nước.
• Bạn có thể tìm mua các loại đất trồng chuyên dụng cho cây cảnh tại các cửa hàng vật tư nông nghiệp. Để đảm bảo chất lượng đất và các loại vật liệu hỗ trợ trồng cây, bạn có thể tham khảo tại website hatgiongnongnghiep1.vn. Lựa chọn đất sạch và giàu dinh dưỡng từ nguồn uy tín sẽ giúp cây phất dụ của bạn có khởi đầu tốt nhất.

Chọn Chậu Trồng Và Vật Liệu Lót Đáy

• Kích thước chậu: Chọn chậu có kích thước phù hợp với cây. Nếu cây con hoặc cành giâm nhỏ, bắt đầu với chậu nhỏ (đường kính khoảng 15-20 cm). Khi cây lớn, cần thay chậu to hơn. Chậu quá lớn so với cây dễ gây úng nước.
• Chất liệu chậu: Có thể dùng chậu sành, sứ, nhựa, xi măng. Quan trọng nhất là chậu phải có lỗ thoát nước ở đáy. Chậu đất nung có khả năng thoát ẩm qua thành chậu tốt hơn, nhưng nặng và dễ vỡ. Chậu nhựa nhẹ, bền, nhiều màu sắc nhưng thoát ẩm kém hơn.
• Vật liệu lót đáy: Để tăng cường khả năng thoát nước, bạn nên lót một lớp sỏi, mảnh gốm vỡ, xốp hoặc than củi dưới đáy chậu trước khi cho đất vào. Lớp lót này giúp ngăn đất lấp đầy lỗ thoát nước và tạo khoảng trống cho nước thừa dễ dàng chảy ra.

Dụng Cụ Cần Thiết

Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ giúp quá trình trồng và tạo dáng diễn ra thuận lợi, đảm bảo vệ sinh và an toàn cho cây.

• Xẻng nhỏ, bay làm vườn.
• Kéo cắt cành hoặc dao sắc bén (đã khử trùng).
• Bình tưới nước có vòi sen nhỏ hoặc bình xịt.
• Găng tay làm vườn.
• Keo liền sẹo cây cảnh (rất quan trọng khi cắt tỉa, tạo dáng).
• Các vật liệu hỗ trợ tạo dáng: dây thép bọc nhựa, tre, nẹp gỗ, băng dính chuyên dụng cho cây cảnh.

Kỹ Thuật Trồng Cây Phất Dụ Chi Tiết

Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ, chúng ta tiến hành các bước trồng cây. Kỹ thuật trồng sẽ khác nhau một chút tùy vào việc bạn trồng từ cành giâm hay cây con mua sẵn.

Trồng Bằng Cành Giâm Thân (Steck)

Đây là phương pháp phổ biến để tạo ra những cây phất dụ có thân thẳng, sau này có thể tạo dáng trụ.

1. Cách cắt cành: Chọn thân cây mẹ khỏe mạnh, không sâu bệnh. Dùng dao hoặc kéo sắc, sạch cắt các đoạn thân dài khoảng 10-30 cm, mỗi đoạn có ít nhất 2-3 đốt. Vết cắt cần ngọt, không bị dập nát. Cắt vát nhẹ ở đầu dưới (gốc) và cắt ngang ở đầu trên (ngọn).
2. Xử lý vết cắt: Ngay sau khi cắt, bôi keo liền sẹo hoặc vôi tôi vào cả hai đầu vết cắt trên cành giâm và trên cây mẹ để ngăn ngừa nấm bệnh xâm nhập và giúp vết cắt mau lành. Điều này rất quan trọng.
3. Ngâm nước kích rễ (Tùy chọn): Bạn có thể ngâm phần gốc cành giâm vào nước sạch (có thể pha thêm dung dịch kích rễ theo chỉ dẫn) trong vài ngày hoặc vài tuần cho đến khi rễ non bắt đầu nhú ra. Thay nước định kỳ 2-3 ngày/lần để tránh thối. Phương pháp này giúp tăng tỷ lệ sống và rút ngắn thời gian bén rễ khi trồng vào đất.
4. Cách trồng vào đất/chậu: Cho lớp vật liệu lót đáy vào chậu, sau đó đổ đất đã chuẩn bị vào khoảng 1/3 đến 1/2 chậu. Đặt cành giâm thẳng đứng hoặc hơi nghiêng vào giữa chậu. Đổ thêm đất xung quanh gốc, nhẹ nhàng ấn chặt đất để cành đứng vững và loại bỏ túi khí. Lưu ý không vùi đất quá sâu, chỉ cần lấp kín phần gốc cành giâm (khoảng 5-7 cm tùy chiều dài cành).
5. Tưới nước ban đầu: Tưới đẫm nước ngay sau khi trồng để đất ẩm đều và kết dính với gốc cành. Để chậu ở nơi có ánh sáng tán xạ, tránh nắng trực tiếp. Giữ ẩm cho đất nhưng không để úng.

Trồng Bằng Cành Giâm Ngọn

Phương pháp này dùng để nhân giống hoặc cắt tỉa cây mẹ quá cao.

1. Cách cắt cành ngọn: Chọn đoạn ngọn cây mẹ khỏe mạnh, có lá xanh tốt, dài khoảng 20-30 cm. Cắt bằng dao hoặc kéo sắc, sạch dưới một đốt lá.
2. Xử lý: Bóc bỏ bớt lá ở phần gốc cành giâm (khoảng 5-10 cm) để giảm mất nước. Bôi keo liền sẹo vào vết cắt trên cành giâm và cây mẹ.
3. Trồng trực tiếp hoặc ngâm nước: Tương tự như cành thân, bạn có thể ngâm gốc cành ngọn vào nước cho ra rễ rồi trồng vào đất, hoặc trồng trực tiếp vào chậu đất đã chuẩn bị. Khi trồng trực tiếp, giữ ẩm đất thật đều trong giai đoạn đầu.

Trồng Cây Từ Cây Con Mua Sẵn

Việc này đơn giản hơn, chủ yếu là sang chậu.

1. Kiểm tra bầu đất: Trước khi sang chậu, kiểm tra tình trạng rễ của cây con. Nếu rễ đã quá dày đặc, mọc xoắn dưới đáy bầu, tức là cây đã lớn và cần chậu mới.
2. Sang chậu (Repotting): Chuẩn bị chậu mới lớn hơn (đường kính hơn chậu cũ khoảng 5-10 cm) và đất mới. Cho lớp lót đáy và một ít đất mới vào chậu. Nhẹ nhàng lấy cây ra khỏi chậu cũ, cố gắng giữ nguyên bầu đất. Nếu rễ bị bó chặt quá, có thể nhẹ nhàng gỡ rối một chút ở phần đáy rễ. Đặt cây vào chậu mới sao cho mặt bầu đất cũ thấp hơn miệng chậu khoảng 2-3 cm. Đổ đất mới xung quanh bầu đất cũ, ấn nhẹ.
3. Tưới nước và đặt cây: Tưới đẫm nước sau khi sang chậu. Đặt cây ở nơi thoáng mát, tránh nắng gắt trong khoảng 1-2 tuần để cây hồi phục trước khi đưa ra vị trí cố định.

Chăm Sóc Cây Phất Dụ Sau Khi Trồng Giúp Cây Khỏe Mạnh

Chăm sóc đúng cách là yếu tố quyết định sự sinh trưởng và khả năng tạo dáng sau này của cây.

Vị Trí Đặt Cây Và Ánh Sáng

Cây phất dụ là loại cây ưa bóng râm hoặc ánh sáng tán xạ. Tránh đặt cây dưới ánh nắng trực tiếp gay gắt, đặc biệt là nắng buổi trưa hè, vì có thể làm cháy lá.

• Trong nhà: Đặt gần cửa sổ có rèm che, nơi có ánh sáng tự nhiên gián tiếp. Cây vẫn có thể sống được trong điều kiện ánh sáng yếu hơn nhưng tốc độ phát triển sẽ chậm và lá có thể mất đi màu sắc sặc sỡ (đối với giống có sọc).
• Ngoài trời: Đặt cây dưới bóng cây lớn, mái hiên hoặc lưới che nắng.
• Xoay chậu định kỳ (khoảng 1-2 tuần/lần) để cây nhận ánh sáng đều các mặt, giúp cây phát triển cân đối, tránh bị nghiêng về một phía.

Chế Độ Tưới Nước Phù Hợp

Tưới nước là khâu quan trọng nhất và cũng dễ gây sai lầm nhất (thường là tưới quá nhiều) đối với cây phất dụ.

• Nguyên tắc: Chỉ tưới khi đất trên bề mặt đã khô hoàn toàn. Dùng ngón tay hoặc que gỗ nhỏ cắm sâu vào đất khoảng 3-5 cm để kiểm tra độ ẩm. Nếu đất còn ẩm, không cần tưới.
• Lượng nước: Tưới đủ nước để nước chảy ra từ lỗ thoát nước dưới đáy chậu. Điều này đảm bảo toàn bộ bầu đất được ẩm đều. Đổ bỏ nước thừa đọng dưới đĩa lót chậu để tránh ngập úng.
• Tần suất: Tần suất tưới phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nhiệt độ, độ ẩm không khí, ánh sáng, kích thước chậu và loại đất. Mùa hè nóng ẩm có thể tưới 2-3 lần/tuần. Mùa đông lạnh, khô hơn có thể chỉ cần tưới 1 lần/tuần hoặc ít hơn. Cây trồng trong nhà cần ít nước hơn cây trồng ngoài trời. Cây trong chậu đất nung cần tưới thường xuyên hơn chậu nhựa.
• Dấu hiệu: Lá vàng, rũ xuống là dấu hiệu thiếu nước (hoặc thừa nước – cần kiểm tra đất). Lá vàng, mềm nhũn, thân bị mềm ở gốc là dấu hiệu thừa nước, đất bị úng.

Bón Phân Định Kỳ

Bón phân giúp bổ sung dinh dưỡng cho cây phát triển khỏe mạnh, lá xanh tốt và là nền tảng cho việc tạo dáng.

• Loại phân bón: Sử dụng phân NPK cân đối hoặc phân bón lá chuyên dùng cho cây cảnh lá. Phân hữu cơ hoai mục cũng rất tốt cho cây.
• Liều lượng và thời điểm bón: Bón phân định kỳ khoảng 1-2 tháng/lần trong mùa sinh trưởng (mùa xuân, hè). Ngưng bón hoặc giảm tần suất bón vào mùa đông khi cây phát triển chậm lại. Luôn tuân thủ liều lượng ghi trên bao bì sản phẩm, tránh bón quá liều gây cháy rễ. Có thể pha loãng phân bón lá và phun lên lá vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát.

Nhiệt Độ Và Độ Ẩm

Cây phất dụ ưa nhiệt độ ấm áp, lý tưởng từ 18-25°C. Cây có thể chịu được nhiệt độ cao hơn nhưng cần độ ẩm tương đối. Tránh để cây ở nơi có gió lùa mạnh hoặc gần các nguồn nhiệt/lạnh đột ngột (máy sưởi, điều hòa). Độ ẩm không khí lý tưởng là 40-60%. Nếu không khí quá khô, đặc biệt khi dùng điều hòa, có thể phun sương nhẹ lên lá hoặc đặt chậu cây trên lớp sỏi ẩm.

Phòng Trừ Sâu Bệnh Thường Gặp

Cây phất dụ tương đối ít sâu bệnh nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, thỉnh thoảng cây có thể bị tấn công bởi nhện đỏ, rệp sáp hoặc bị nấm do tưới nước sai cách.

• Nhện đỏ: Thường xuất hiện ở mặt dưới lá, gây ra các đốm nhỏ li ti màu vàng hoặc nâu. Lá có thể bị mạng nhện bao phủ.
• Rệp sáp: Các đốm trắng nhỏ bám trên thân, kẽ lá, hút nhựa cây làm cây yếu, chậm lớn.
• Nấm: Gây thối rễ (do úng nước) hoặc đốm lá.
• Cách nhận biết và xử lý: Thường xuyên kiểm tra cây để phát hiện sớm. Nếu bị nhẹ, có thể dùng khăn ẩm lau sạch rệp hoặc nhện đỏ. Nếu bị nặng, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học hoặc hóa học phù hợp theo hướng dẫn. Đảm bảo vệ sinh xung quanh chậu cây, loại bỏ lá vàng, lá khô. Cải thiện chế độ tưới nước nếu cây bị nấm thối rễ.

Kỹ Thuật Tạo Dáng Cây Phất Dụ Độc Đáo

Việc tạo dáng cây phất dụ chủ yếu dựa vào kỹ thuật cắt tỉa (pruning) và đôi khi là uốn thân/cành non hoặc ghép (đối với phất dụ khúc, nhưng ít phổ biến với phất dụ thường). Mục đích là định hình cây theo ý muốn, loại bỏ cành lá thừa, kích thích cây đẻ nhánh và tạo sự thông thoáng.

Mục Đích Của Việc Tạo Dáng

Tạo dáng cho cây phất dụ mang lại nhiều lợi ích:

• Tăng tính thẩm mỹ: Biến cây từ dạng thẳng đơn giản thành những hình dáng độc đáo, nghệ thuật như trụ, tháp, bụi rậm, hoặc dáng san hô.
• Kích thích sinh trưởng: Cắt tỉa đúng cách loại bỏ năng lượng dư thừa ở ngọn, buộc cây phải phân bổ dinh dưỡng để phát triển các chồi ngủ ở thân, tạo ra nhiều nhánh mới.
• Kiểm soát kích thước và hình dạng: Giúp cây không phát triển quá cao, quá rậm, phù hợp với không gian trưng bày.
• Loại bỏ phần cây bị bệnh: Cắt bỏ cành lá hỏng, sâu bệnh giúp ngăn chặn sự lây lan.
• Tăng cường thông thoáng: Tỉa bớt lá giúp không khí lưu thông tốt hơn, giảm nguy cơ nấm bệnh.

Các Phương Pháp Tạo Dáng Cơ Bản

Hai kỹ thuật chính được áp dụng là cắt tỉa và uốn/nẹp.

• Cắt tỉa (Pruning): Đây là kỹ thuật quan trọng nhất. Việc cắt bỏ một phần thân hoặc cành lá sẽ kích thích các chồi ngủ (dormant buds) nằm dọc theo thân hoặc dưới vết cắt phát triển thành nhánh mới.

  • Vị trí cắt: Tùy thuộc vào dáng muốn tạo. Cắt ngọn sẽ kích thích đẻ nhánh ở phần thân dưới vết cắt. Cắt các cành mọc lệch hoặc quá dài giúp định hình tán.
  • Dụng cụ: Luôn dùng kéo cắt cành hoặc dao thật sắc và đã được khử trùng bằng cồn để vết cắt ngọt, sạch, mau lành và tránh lây bệnh.
  • Xử lý vết cắt: Sau khi cắt, bôi ngay keo liền sẹo chuyên dụng lên vết cắt để bảo vệ cây khỏi nấm bệnh và sâu hại.

• Uốn cành/thân (Bending): Thường áp dụng cho thân hoặc cành còn non, mềm. Dùng dây thép bọc nhựa hoặc nẹp gỗ cố định thân/cành theo hướng mong muốn. Phương pháp này ít phổ biến với Dracaena fragrans có thân gỗ cứng hơn so với Dracaena sanderiana (phất dụ khúc). Tuy nhiên, với các thân cây nhỏ hoặc các nhánh mới đâm ra còn mềm, có thể sử dụng kỹ thuật này để uốn tạo độ cong nhẹ.

Tạo Dáng Cây Phất Dụ Trụ (Tháp)

Đây là dáng phổ biến nhất cho cây phất dụ Dracaena fragrans.

1. Chuẩn bị cây: Chọn các đoạn thân phất dụ (steck) với chiều dài khác nhau. Số lượng thân tùy thuộc vào kích thước tháp bạn muốn tạo (thường là 3, 5, 7, 9 thân…).
2. Trồng cây: Trồng các đoạn thân này vào cùng một chậu đất lớn đã chuẩn bị kỹ lưỡng. Sắp xếp các thân theo hình vòng tròn hoặc vuông, thân cao ở giữa, các thân thấp hơn xung quanh.
3. Cố định: Sử dụng các nẹp gỗ hoặc tre và dây buộc mềm (dây vải, dây thừng nhỏ) để cố định các thân lại với nhau, tạo thành hình trụ hoặc tháp. Buộc nhẹ nhàng ở một vài điểm dọc theo thân, tránh buộc quá chặt làm tổn thương vỏ cây.
4. Chăm sóc và định hình: Khi cây bén rễ và bắt đầu ra lá, các chồi non sẽ mọc ra từ các đốt dưới vết cắt ngọn. Tiếp tục chăm sóc bình thường. Khi các chồi non này lớn dần, bạn có thể cắt tỉa bớt những chồi mọc không đúng vị trí hoặc quá dày. Duy trì việc nẹp cố định để giữ dáng tháp. Cắt tỉa định kỳ các ngọn mới để duy trì chiều cao mong muốn và kích thích đẻ nhánh tầng thấp hơn, tạo độ “xòe” cho tháp.

Tạo Dáng Cây Phất Dụ Bụi

Dáng bụi tạo cảm giác cây sum suê, đầy đặn.

1. Kỹ thuật cắt ngọn: Đối với cây phất dụ thân thẳng, việc cắt bỏ ngọn là cách chính để kích thích đẻ nhánh, tạo thành dáng bụi.
2. Vị trí cắt: Cắt ngang thân cây ở độ cao mong muốn. Vị trí cắt càng thấp, cây sẽ đẻ nhánh càng sát gốc, tạo bụi thấp. Cắt cao hơn sẽ tạo bụi ở phần trên thân.
3. Xử lý: Bôi keo liền sẹo vào vết cắt.
4. Kích thích đẻ nhánh: Đảm bảo cây được chăm sóc tốt (đủ ánh sáng, nước, phân bón) sau khi cắt ngọn. Điều này rất quan trọng để các chồi ngủ có đủ sức bật dậy. Cây có thể đẻ 2-5 nhánh từ các đốt dưới vết cắt.
5. Tỉa và định hình: Khi các nhánh mới mọc ra, bạn có thể tỉa bớt những nhánh yếu hoặc mọc quá dày để tập trung dinh dưỡng cho các nhánh khỏe mạnh hơn. Sau này, nếu các nhánh này quá dài, bạn có thể tiếp tục cắt ngọn chúng để chúng lại đẻ nhánh nữa, tạo thành một bụi dày đặc gồm nhiều tầng tán.

Tạo Dáng Cây Phất Dụ San Hô (Đốt Trúc)

Dáng san hô (hoặc đốt trúc) là kỹ thuật phổ biến cho phất dụ khúc (Dracaena sanderiana), nhưng cũng có thể áp dụng một phần cho Dracaena fragrans non hoặc các nhánh mới đâm ra. Kỹ thuật này tạo ra những đoạn thân ngắn, sau đó ghép lại hoặc trồng sát nhau trông giống san hô.

1. Cắt đốt: Chọn thân cây phất dụ non hoặc cành nhánh khỏe mạnh, cắt thành các đoạn ngắn chỉ có 1-2 đốt lá (thường là 5-15 cm).
2. Xử lý: Bôi keo liền sẹo vào cả hai đầu vết cắt của từng đốt. Để các đốt ở nơi khô ráo, thoáng mát vài ngày cho vết cắt khô se lại.
3. Trồng: Trồng các đốt này vào cát ẩm, đất tơi xốp hoặc ngâm vào nước (đối với phất dụ khúc). Giữ ẩm đều đặn.
4. Ghép (tùy chọn): Đối với phất dụ khúc, người ta thường dùng dây kẽm mềm để buộc nhiều đốt lại với nhau, tạo hình trước khi chúng ra rễ và mọc chồi. Đối với phất dụ thường, việc ghép các đốt lại để tạo hình san hô phức tạp hơn và ít phổ biến, chủ yếu là trồng các đốt ngắn sát nhau trong chậu lớn để tạo hiệu ứng bụi san hô.
5. Chăm sóc: Chờ đợi các đốt này bén rễ và đâm chồi lá. Khi chồi lá phát triển, tiếp tục chăm sóc như cây phất dụ bình thường và cắt tỉa để giữ dáng.

Lưu Ý Quan Trọng Khi Tạo Dáng

• Thời điểm tạo dáng: Thời điểm tốt nhất để cắt tỉa, tạo dáng là vào mùa xuân hoặc đầu mùa hè, khi cây đang trong giai đoạn sinh trưởng mạnh. Tránh tạo dáng vào mùa đông hoặc khi cây đang yếu, bị bệnh.
• Dụng cụ sắc bén và sạch sẽ: Luôn đảm bảo dụng cụ cắt tỉa sắc bén và đã được khử trùng để vết cắt gọn gàng, ít làm tổn thương cây và ngăn ngừa lây lan mầm bệnh.
• Xử lý vết cắt: Đừng quên bôi keo liền sẹo hoặc vôi tôi lên tất cả các vết cắt lớn để bảo vệ cây.
• Kiên nhẫn: Việc tạo dáng là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn theo dõi và chăm sóc để cây phát triển theo đúng hình dáng mong muốn.

Các Vấn Đề Thường Gặp Khi Trồng Và Chăm Sóc Phất Dụ

Khi thực hiện cách trồng tạo dáng cây phất dụ, người trồng có thể gặp một số vấn đề. Hiểu rõ nguyên nhân và cách khắc phục sẽ giúp bạn xử lý kịp thời.

Lá Vàng, Khô Héo

• Nguyên nhân:
  • Thiếu nước: Đất quá khô, cây không đủ ẩm để nuôi lá.
  • Thừa nước/Úng rễ: Rễ bị thối, không hút được nước lên lá. Đây là nguyên nhân phổ biến hơn.
  • Thiếu ánh sáng: Cây không quang hợp đủ, lá yếu và vàng.
  • Thiếu dinh dưỡng: Đất bạc màu, cây không đủ chất để phát triển.
  • Nhiệt độ quá lạnh hoặc quá nóng: Stress nhiệt độ.
  • Sốc khi thay đổi môi trường: Sau khi mới mua về hoặc chuyển chậu.
• Cách khắc phục:
  • Kiểm tra độ ẩm đất. Nếu khô thì tưới nước. Nếu quá ẩm, ngừng tưới, kiểm tra thoát nước, thậm chí nhổ cây ra kiểm tra rễ và thay đất nếu cần.
  • Di chuyển cây đến nơi có ánh sáng phù hợp hơn.
  • Bón phân định kỳ theo hướng dẫn.
  • Đảm bảo nhiệt độ môi trường ổn định.
  • Cho cây thời gian thích nghi nếu mới thay đổi vị trí/chậu.

Cây Chậm Phát Triển Hoặc Không Đẻ Nhánh Sau Khi Cắt Ngọn

• Nguyên nhân:
  • Thiếu sáng: Cây yếu, không đủ năng lượng để đâm chồi.
  • Thiếu dinh dưỡng: Cây không đủ “lực” để phát triển chồi mới.
  • Nhiệt độ quá lạnh: Cây ngừng sinh trưởng trong điều kiện nhiệt độ thấp.
  • Cây mẹ quá yếu: Cành giâm hoặc cây mẹ dùng để cắt ngọn không đủ khỏe.
  • Vết cắt bị nấm bệnh: Nấm bệnh làm hỏng các chồi ngủ.
• Cách khắc phục:
  • Cung cấp đủ ánh sáng tán xạ cho cây.
  • Bón phân kích thích sinh trưởng.
  • Đảm bảo cây ở nhiệt độ ấm áp phù hợp.
  • Kiểm tra lại tình trạng cây mẹ hoặc cành giâm ban đầu.
  • Đảm bảo dụng cụ cắt sạch và xử lý vết cắt đúng cách.

Thân Cây Mềm Nhũn, Có Mùi Hôi

• Nguyên nhân: Thối thân do úng nước nghiêm trọng hoặc nấm bệnh tấn công từ vết cắt không được xử lý.
• Cách khắc phục: Đây là tình trạng rất nguy hiểm. Nếu chỉ một phần nhỏ bị mềm, có thể cắt bỏ toàn bộ phần bị mềm nhũn cho đến khi thấy phần thân cứng, màu trắng. Bôi keo liền sẹo hoặc vôi tôi đặc vào vết cắt. Nhổ cây ra khỏi chậu, cắt bỏ hết rễ thối đen, rửa sạch rễ bằng nước pha thuốc diệt nấm nhẹ (Ridomil Gold, Aliette…), thay toàn bộ đất mới và trồng lại. Nếu thân bị mềm nhũn phần lớn, khả năng cứu cây rất thấp, có thể thử cắt lấy đoạn ngọn hoặc thân còn khỏe để giâm lại.

Cây Bị Sâu Bệnh Tấn Công

• Nguyên nhân: Môi trường trồng không sạch sẽ, độ ẩm quá cao, cây yếu dễ bị côn trùng và nấm tấn công.
• Cách khắc phục:
  • Thường xuyên quan sát cây.
  • Khi phát hiện sâu/bệnh nhẹ, dùng biện pháp thủ công (lau rửa lá, bắt sâu).
  • Nếu nặng, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật phù hợp. Ưu tiên thuốc sinh học.
  • Giữ vệ sinh xung quanh chậu cây, loại bỏ lá rụng, cỏ dại.
  • Đảm bảo chế độ tưới nước và thông thoáng hợp lý.

Lời Khuyên Từ Người Trồng Có Kinh Nghiệm

Trồng và tạo dáng cây phất dụ đòi hỏi sự quan sát, kiên nhẫn và học hỏi từ kinh nghiệm. Một số lời khuyên hữu ích bao gồm:

• Quan sát cây thường xuyên: Cây cảnh cũng như sinh vật sống, chúng sẽ “nói” cho bạn biết khi có vấn đề thông qua màu sắc lá, tốc độ phát triển, tình trạng thân rễ. Dành thời gian ngắm nhìn và kiểm tra cây hàng ngày giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.
• Không ngại cắt tỉa: Nhiều người e ngại việc cắt tỉa vì sợ làm cây xấu đi hoặc chết. Tuy nhiên, cắt tỉa là kỹ thuật cần thiết để cây khỏe mạnh và đẹp hơn. Hãy bắt đầu với những vết cắt nhỏ, học hỏi dần và bạn sẽ thấy tự tin hơn.
• Hiểu rõ đặc tính giống cây: Các giống phất dụ khác nhau có thể có tốc độ sinh trưởng và đặc điểm đẻ nhánh hơi khác nhau. Tìm hiểu về giống cây bạn đang trồng sẽ giúp bạn áp dụng kỹ thuật chăm sóc và tạo dáng phù hợp nhất.
• Vệ sinh dụng cụ: Việc tưởng chừng nhỏ nhặt này lại vô cùng quan trọng để ngăn ngừa lây lan nấm bệnh giữa các cây hoặc giữa các lần cắt tỉa.
• Học hỏi từ thất bại: Không phải lúc nào mọi việc cũng suôn sẻ. Nếu cây gặp vấn đề hoặc việc tạo dáng chưa thành công, hãy cố gắng tìm hiểu nguyên nhân để rút kinh nghiệm cho lần sau.

Tóm Lại Cách Trồng Và Tạo Dáng Phất Dụ Thành Công

Việc sở hữu một chậu cây phất dụ đẹp mắt và mang dáng vẻ độc đáo là hoàn toàn nằm trong tầm tay bạn. Nắm vững cách trồng tạo dáng cây phất dụ bao gồm sự chuẩn bị kỹ lưỡng về vật liệu, đất trồng, chậu, cho đến việc áp dụng đúng kỹ thuật trồng và đặc biệt là chăm sóc cây đúng cách. Các kỹ thuật tạo dáng như cắt tỉa, uốn nẹp đòi hỏi sự kiên nhẫn và khéo léo, nhưng sẽ mang lại thành quả xứng đáng là một tác phẩm cây cảnh nghệ thuật. Quan trọng nhất là luôn quan sát cây, hiểu được nhu cầu của nó về ánh sáng, nước, dinh dưỡng và nhiệt độ, đồng thời phòng trừ sâu bệnh kịp thời.