Trồng dưa lưới trên sân thượng là một giải pháp lý tưởng cho những người yêu thích làm vườn tại các đô thị. Không chỉ mang lại những quả dưa sạch, an toàn cho sức khỏe, việc tự tay trồng và chăm sóc còn là một trải nghiệm thú vị. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết từng bước để bạn có thể tự tin bắt tay vào trồng dưa lưới ngay trên sân thượng của mình, đảm bảo cây sinh trưởng tốt và cho năng suất cao.
Chuẩn bị vật tư cần thiết
Để bắt đầu hành trình trồng dưa lưới trên sân thượng, việc chuẩn bị đầy đủ vật tư là bước nền tảng quyết định sự thành công. Bạn sẽ cần các loại chậu có kích thước phù hợp; chậu dung tích 15-20 lít đủ cho một cây phát triển, trong khi chậu 30-50 lít cho phép trồng hai cây, giúp bộ rễ có không gian rộng hơn để hấp thu dinh dưỡng. Bên cạnh đó, vỉ ươm hạt chuyên dụng sẽ giúp kiểm soát độ ẩm và môi trường tốt nhất cho hạt nảy mầm. Sợi se nông nghiệp là vật tư không thể thiếu để cố định và đỡ thân cây khi cây leo giàn, tránh gãy đổ.
Hệ thống dinh dưỡng cũng đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Bạn cần chuẩn bị các loại phân bón đa dạng như phân trùn quế giàu hữu cơ, phân viên tổng hợp cung cấp đầy đủ đa trung vi lượng, phân cá cung cấp đạm và axit amin, cùng NPK chuyên dụng cho cây ăn trái ở các giai đoạn khác nhau. Để bảo vệ thành quả, túi bao trái kích thước khoảng 30x35cm sẽ giúp phòng tránh sâu bệnh và côn trùng gây hại cho quả non. Ngoài ra, việc chuẩn bị thuốc bảo vệ thực vật (phòng nấm, sâu bệnh) và các chế phẩm sinh học như vôi nông nghiệp (điều chỉnh pH đất, cung cấp canxi) và nấm đối kháng Tricoderma (kiểm soát nấm bệnh trong đất) là cần thiết để đảm bảo sức khỏe cho cây dưa lưới suốt vụ. Để tìm mua hạt giống chất lượng và các vật tư nông nghiệp chuyên dụng, bạn có thể tham khảo tại hatgiongnongnghiep1.vn.
Chuẩn bị đất trồng và đất vỉ ươm hạt
Chất lượng đất là yếu tố then chốt cho sự phát triển của cây dưa lưới. Đối với đất mới hoặc hỗn hợp đất để ươm hạt, công thức chuẩn là trộn đều 60% đất sạch với 40% các vật liệu tơi xốp và giàu hữu cơ như tro trấu, xơ dừa, vỏ đậu phộng. Để tăng cường dinh dưỡng ban đầu và kiểm soát pH, bổ sung thêm một ít vôi nông nghiệp và phân trùn quế là rất cần thiết. Sau khi trộn đều hỗn hợp, bạn rải một lớp mỏng nấm Tricoderma lên bề mặt, tưới đủ ẩm và đậy kín ủ trong khoảng 7-10 ngày. Quá trình ủ giúp các vi sinh vật có lợi phân hủy vật liệu hữu cơ, tạo ra môi trường đất tốt nhất cho cây.
Nếu sử dụng đất cũ đã qua một vụ trồng, cần tiến hành xử lý kỹ lưỡng để loại bỏ tồn dư phân bón và mầm bệnh. Hãy xả tràn nước vào chậu 2-3 lần để rửa trôi lượng phân bón còn sót lại, sau đó phơi ải đất dưới nắng trong 7-10 ngày. Việc phơi ải giúp tiêu diệt bớt mầm bệnh và côn trùng trong đất. Sau khi đất đã khô ráo và được xử lý, trộn lại theo công thức cho đất mới đã nêu ở trên và tiến hành ủ tương tự. Quy trình này đảm bảo đất trồng dưa lưới trên sân thượng luôn giàu dinh dưỡng, tơi xốp và hạn chế tối đa các yếu tố gây hại cho cây.
Kỹ thuật ngâm ủ hạt giống dưa lưới
Quá trình ngâm ủ hạt giống quyết định tỷ lệ nảy mầm và sức sống ban đầu của cây con dưa lưới. Hạt giống dưa lưới sau khi mua về nên được ngâm trong nước ấm khoảng 25-30 độ C, hoặc đơn giản là nước bình thường ở nhiệt độ phòng trong 3-4 tiếng. Bước này giúp lớp vỏ hạt mềm ra, tạo điều kiện thuận lợi cho phôi phát triển. Sau khi ngâm, vớt hạt ra và ủ trong khăn ẩm sạch. Để tăng tốc độ nảy mầm, đặt khăn ủ hạt ở nơi thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp, lý tưởng nhất là trong bóng tối, và bọc lại bằng túi nilon để giữ ẩm.
Thông thường, sau khoảng 24-48 giờ, hạt dưa lưới sẽ “nứt nanh” – tức là lớp vỏ ngoài nứt ra và bắt đầu nhú rễ mầm. Đối với những hạt khó nảy mầm hơn, quá trình này có thể kéo dài 3-4 ngày, vì vậy bạn không nên vội vàng bỏ đi nếu hạt chưa nứt sau 48 giờ mà hãy tiếp tục ủ. Khi gieo vào vỉ ươm, đặt hạt theo phương ngang hoặc hơi chúi phần rễ mầm xuống phía dưới đất. Tưới ẩm nhẹ nhàng sau khi gieo và đặt vỉ ươm trở lại nơi tối để hạt nhanh chóng nhô lên khỏi mặt đất. Khoảng hai ngày sau khi gieo, mầm sẽ bắt đầu nhô lên, đây là lúc cần di chuyển vỉ ươm ra nơi có nắng nhẹ để cây con quang hợp và phát triển khỏe mạnh. Lưu ý che chắn hoàn toàn khỏi mưa. Tưới nước cho cây con hai lần mỗi ngày vào sáng sớm và chiều mát, tránh tưới vào lúc trời nắng gắt. Khi cây con có 1 hoặc 2 lá thật, chúng đã sẵn sàng để đánh bầu và trồng ra chậu lớn. Giai đoạn này có thể bổ sung một chút phân trùn quế hoặc phân cá pha loãng tỉ lệ 3-5ml/1 lít nước để cung cấp dinh dưỡng ban đầu cho cây con.
Trồng và chăm sóc giai đoạn cây non đến ra hoa
Sau khi cây con dưa lưới đã có 1-2 lá thật, nhẹ nhàng chuyển cây từ vỉ ươm sang chậu trồng đã chuẩn bị. Cần thao tác cẩn thận để tránh làm vỡ bầu đất, bảo vệ bộ rễ non. Đặt bầu cây sao cho mặt đất bầu ươm ngang bằng với mặt đất trong chậu trồng. Tuyệt đối không chôn sâu thêm phần thân cây xuống đất, điều này rất dễ gây bệnh teo cổ rễ và làm cây chết. Đất trong chậu đã được trộn sẵn dinh dưỡng và ủ kỹ trước khi trồng, nên trong khoảng 5-7 ngày đầu sau khi trồng, không cần bón thêm phân. Chỉ tập trung vào việc cung cấp đủ nước tưới hai lần mỗi ngày vào sáng và chiều, điều chỉnh lượng nước tùy theo thời tiết (không tưới nếu trời mưa).
Khoảng 5-7 ngày sau khi trồng, cây đã bắt đầu ổn định, tiến hành bón thúc đợt 1 với hỗn hợp phân trùn quế và phân viên tổng hợp xung quanh gốc, tránh bón sát gốc gây cháy rễ. Ba ngày sau đó, tưới xen kẽ một lần phân cá pha loãng theo tỷ lệ phù hợp. Khoảng hai tuần sau khi trồng, cây dưa lưới trên sân thượng sẽ bắt đầu ra tua cuốn để leo giàn. Lúc này, cần tỉa bỏ các chèo nhỏ mọc từ nách lá ở phần gốc. Bón thúc thêm một lần phân như đợt 1, có thể bổ sung thêm một thìa cà phê NPK chuyên dụng để cung cấp đủ năng lượng cho cây chuẩn bị ra hoa và leo giàn.
Cố định thân cây dưa lưới bằng sợi se nông nghiệp và quấn thân cây theo chiều thẳng đứng khi cây lớn dần. Tiếp tục vặt bỏ hết các chèo phụ mọc dưới nách lá, chỉ để lại các chèo ở vị trí lá thứ 12-15. Đây là những chèo tiềm năng mang quả chính.
Khi cây dưa lưới bắt đầu ra hoa, tiến hành thụ phấn bổ sung vào buổi sáng, lý tưởng là 7-8 giờ nếu trời nắng đẹp, hoặc muộn hơn (9-10 giờ) nếu trời ít nắng để hạt phấn chín hoàn toàn, tăng khả năng đậu quả. Vặt bỏ ngọn của chèo mang quả, chỉ để lại hai lá chính (quả thường nằm ở vị trí lá đầu tiên). Duy trì việc bón phân đều đặn mỗi tuần một lần kể từ lần bón đầu tiên (5-7 ngày sau trồng), luân phiên giữa hỗn hợp phân trùn/viên tổng hợp và phân cá. Khi trời mưa, cần che miệng chậu để tránh trôi dinh dưỡng và phòng ngừa úng rễ, giữ cho bộ rễ cây dưa lưới luôn khỏe mạnh.
Kỹ thuật tuyển trái dưa lưới
Sau khi cây dưa lưới đã đậu quả non và quả đạt kích thước bằng quả trứng vịt, đây là giai đoạn quan trọng để thực hiện tuyển trái. Tuyển trái là quá trình chọn lọc và loại bỏ các quả kém phát triển hoặc ở vị trí không phù hợp, nhằm tập trung dinh dưỡng cho quả tốt nhất, đảm bảo chất lượng và kích thước đồng đều. Hãy quan sát kỹ các chèo mang quả ở vị trí lá thứ 12-15 (đã để lại từ giai đoạn trước). Chọn ra một trái ở vị trí chèo khỏe nhất, trái có hình dáng đẹp, không bị méo mó, trầy xước hay có dấu hiệu sâu bệnh.
Sau khi đã chọn được “quả chiến lược”, nhẹ nhàng dùng túi bọc trái chuyên dụng bọc lại. Túi bọc không chỉ bảo vệ quả khỏi sâu bệnh, côn trùng mà còn giúp tránh nắng gắt gây nám vỏ, đồng thời giữ cho vỏ quả sạch sẽ, sáng đẹp hơn. Sau khi bọc quả được chọn, tiến hành tỉa bỏ hết các chèo và trái còn lại trên cây. Điều này đảm bảo cây dồn toàn bộ năng lượng và dinh dưỡng vào việc nuôi dưỡng duy nhất quả được chọn.
Khi cây dưa lưới đạt khoảng 30 lá, tiến hành bấm ngọn chính. Việc bấm ngọn giúp cây ngừng phát triển chiều cao, tập trung dinh dưỡng cho quả. Đồng thời, tỉa bỏ khoảng 3-5 lá ở phần gốc cây. Việc tỉa lá gốc tạo sự thông thoáng, giảm độ ẩm và hạn chế tối đa nguy cơ phát sinh nấm bệnh từ đất. Sau khi bấm ngọn và tỉa lá, cây dưa lưới sẽ còn lại khoảng 25-27 lá, đây là số lá đủ để nuôi một quả đạt chất lượng tốt.
Nuôi quả sau giai đoạn tuyển (30 ngày sau thụ phấn)
Giai đoạn nuôi quả là thời điểm quyết định chất lượng và trọng lượng cuối cùng của trái dưa lưới trên sân thượng. Kể từ sau khi tuyển trái (thường khoảng 30 ngày sau khi hoa được thụ phấn), vẫn duy trì chế độ bón phân hàng tuần như các giai đoạn trước (luân phiên giữa phân trùn/viên tổng hợp và phân cá). Đặc biệt, trong giai đoạn này, cần bổ sung thêm một ít vôi nông nghiệp vào đất trồng. Vôi cung cấp canxi, giúp thành tế bào của quả chắc khỏe, vỏ quả cứng cáp hơn và phòng tránh hiệu quả tình trạng nứt quả do thiếu canxi.
Về lượng nước tưới, giai đoạn nuôi quả đòi hỏi lượng nước khá lớn để quả phát triển. Duy trì tưới khoảng 2 lít nước cho mỗi cây mỗi ngày. Tuy nhiên, cần linh hoạt điều chỉnh tùy theo điều kiện thời tiết thực tế trên sân thượng. Trời nắng gắt cần tưới đủ, trời mát hoặc âm u có thể giảm lượng nước một chút.
Việc kiểm tra cây dưa lưới thường xuyên là cực kỳ quan trọng để phát hiện sớm bất kỳ dấu hiệu nào của sâu bệnh. Sân thượng là môi trường thuận lợi cho một số loại sâu ăn lá hoặc nấm phát triển. Khi phát hiện sớm, việc xử lý sẽ đơn giản và hiệu quả hơn, tránh lây lan và ảnh hưởng đến năng suất cũng như chất lượng quả. Chú ý kiểm tra cả lá, thân và quả non để phát hiện kịp thời các dấu hiệu bất thường.
Giai đoạn chín và thu hoạch (30-45 ngày sau thụ phấn)
Từ khoảng 30 ngày đến 45 ngày sau khi hoa được thụ phấn, quả dưa lưới bước vào giai đoạn chín nhanh. Chế độ dinh dưỡng và nước tưới trong giai đoạn này cần được điều chỉnh phù hợp để quả đạt độ ngọt tối đa và hương vị thơm ngon nhất. Tiếp tục duy trì bón phân hàng tuần, nhưng giảm liều lượng đi một chút, đặc biệt là giảm lượng đạm. Giảm đạm ở giai đoạn cuối giúp hạn chế nguy cơ nứt trái khi quả lớn nhanh.
Bắt đầu bổ sung Kali cho cây dưa lưới khoảng 5 ngày một lần bằng cách tưới gốc hoặc phun lên lá. Kali đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển đường trong cây, tích lũy đường vào quả, từ đó tăng độ ngọt và hương thơm cho dưa.
Từ khoảng 45 ngày sau thụ phấn, bắt đầu ngưng bón phân hoàn toàn và tiến hành giảm nước tưới từ từ. Không được ngưng nước đột ngột vì có thể gây sốc cho cây và ảnh hưởng đến chất lượng quả. Duy trì lượng nước ở mức khoảng 50-70% so với bình thường. Việc giảm nước giúp cô đặc đường trong quả, làm dưa ngọt hơn.
Thường xuyên kiểm tra cuống trái là cách tốt nhất để nhận biết dấu hiệu quả dưa sắp chín và rụng tự nhiên (slip stage). Đối với giống dưa Honey Red, trước khi rụng khoảng 2-3 ngày, quả sẽ bắt đầu có mùi thơm nhẹ đặc trưng, vỏ quả hơi chuyển sang màu vàng và đặc biệt là xuất hiện vết nứt tròn nhỏ xung quanh cuống.
Thời điểm thu hoạch chuẩn là khi quả dưa đạt 47 hoặc 48 ngày sau thụ phấn. Tuy nhiên, đây chỉ là con số tham khảo. Quả nhỏ có thể chín sớm hơn 1-2 ngày, trong khi quả lớn có thể chín muộn hơn 2-3 ngày. Dấu hiệu chín chính xác nhất là mùi thơm tỏa ra và vết nứt cuống. Khi ngửi thấy mùi thơm đặc trưng của dưa và thấy cuống có dấu hiệu nứt, bạn có thể tự tin thu hoạch thành quả trồng dưa lưới trên sân thượng của mình.
Trồng dưa lưới trên sân thượng là một quy trình đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ, nhưng với việc áp dụng đúng các kỹ thuật chuẩn bị, trồng, chăm sóc, thụ phấn, tuyển trái và thu hoạch, bạn hoàn toàn có thể thu hoạch được những trái dưa lưới chất lượng ngay tại nhà.