Cây cam xoàn từ lâu đã khẳng định vị thế là một giống cây ăn quả mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội, đặc biệt với bà con nông dân tại các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long như Cần Thơ. Không chỉ nổi bật với năng suất cao, cam xoàn còn được yêu thích bởi hương vị ngọt đậm, thanh mát, và mùi thơm đặc trưng mà ít loại cam nào sánh kịp. Việc nắm vững cách trồng cây cam xoàn đúng kỹ thuật là chìa khóa để tối ưu hóa tiềm năng của giống cây quý này, mở ra cơ hội làm giàu bền vững cho người trồng. Bài viết này sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết từ việc chọn giống, chuẩn bị đất, kỹ thuật trồng cho đến chăm sóc và thu hoạch, giúp bạn thành công với mô hình trồng cam xoàn.
Đặc Điểm Nổi Bật Của Giống Cam Xoàn
Giống cam xoàn là loại cây ăn quả lâu đời và phổ biến ở miền Nam Việt Nam, đặc biệt là tại các vùng đất phù sa màu mỡ. Cây có thể đạt chiều cao trung bình khoảng 5 mét nếu phát triển tự nhiên. Tuy nhiên, để thuận lợi cho việc chăm sóc, kiểm soát sâu bệnh và tối đa hóa năng suất, người trồng hiện nay thường áp dụng kỹ thuật cắt tỉa để giữ chiều cao cây ở mức 3 mét trở lại, đồng thời khuyến khích cây phát triển tán ngang rộng.
Quả cam xoàn có hình tròn, đặc trưng dễ nhận biết là phần đáy quả thường có một vết sẹo hình tròn nhỏ đường kính khoảng 1-1.5 cm, cùng với một quầng tròn nhỏ hơi nhô lên quanh cuống. Đặc điểm này khiến nhiều người ví von gọi là “Cam xoàn 2 đồng tiền”. Khi còn non, quả có màu xanh lục đậm, chuyển dần sang màu xanh vàng hoặc vàng chanh khi chín. Vỏ quả mỏng, rất dễ bóc. Bên trong, múi cam có màu vàng nhạt, vị ngọt đậm đà, ít hạt, mọng nước và có mùi thơm rất đặc trưng, khó lẫn với các giống cam khác. Trọng lượng trung bình của mỗi quả dao động từ 250 đến 300 gram.
Cách Trồng Cây Cam Xoàn Hiệu Quả Cao
Việc trồng cam xoàn không quá phức tạp vì cây có khả năng thích nghi tương đối tốt với nhiều loại đất. Tuy nhiên, để cây sinh trưởng khỏe mạnh, cho năng suất và chất lượng quả tốt nhất, bà con cần tuân thủ các kỹ thuật canh tác chuẩn mực ngay từ đầu. Quy trình trồng bao gồm nhiều giai đoạn quan trọng, bắt đầu từ việc chọn lựa cây giống cho đến khi thu hoạch.
Tiêu Chuẩn Lựa Chọn Giống Cây Cam Xoàn
Giống cam xoàn hiện nay chủ yếu được nhân giống bằng phương pháp ghép hoặc chiết cành. Để đảm bảo vườn cây phát triển đồng đều và khỏe mạnh, việc lựa chọn cây con giống ban đầu là cực kỳ quan trọng. Nên ưu tiên chọn những cây giống có thân mập mạp, cành lá xanh tốt, không có dấu hiệu sâu bệnh hoặc nấm. Kinh nghiệm từ nhiều nhà vườn lâu năm cho thấy, cây cam xoàn được ghép trên gốc cây có múi khác như gốc Voka thường có khả năng sinh trưởng vượt trội hơn, bộ rễ khỏe, chống chịu sâu bệnh tốt hơn và cho tuổi thọ cây lâu dài hơn, giúp cây nhanh chóng bén rễ và phát triển mạnh mẽ sau khi trồng.
Thời Vụ Trồng Cây Cam Xoàn Thích Hợp
Thời điểm lý tưởng để bắt đầu trồng cây cam xoàn là vào đầu mùa xuân hoặc đầu mùa thu. Ở miền Nam, điều này thường trùng với giai đoạn đầu mùa mưa. Trồng vào thời điểm này giúp cây con có đủ độ ẩm cần thiết để nhanh chóng phục hồi và bén rễ, giảm thiểu công sức tưới nước trong giai đoạn đầu. Cam xoàn thường cho thu hoạch chính vụ vào khoảng tháng 9 đến tháng 11 dương lịch. Ngoài ra, cây có thể cho thu hoạch thêm một vụ trái mùa vào khoảng tháng 3 đến tháng 4 nếu được chăm sóc và xử lý ra hoa đậu quả đúng kỹ thuật.
Chuẩn Bị Đất Trồng và Thiết Kế Vườn
Mặc dù cam xoàn không quá kén đất, loại đất phù hợp nhất cho sự phát triển của cây là đất thịt hoặc đất phù sa có độ thông thoáng và khả năng thoát nước tốt. Vùng đất trồng cần cao ráo, tránh tình trạng ngập úng, và đặc biệt là không bị nhiễm phèn hoặc nhiễm mặn nặng, vì những yếu tố này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến bộ rễ và sự sinh trưởng của cây.
Tùy thuộc vào địa hình và loại đất canh tác, bà con cần áp dụng phương pháp chuẩn bị đất khác nhau. Đối với những vùng đất trũng hoặc có nguy cơ ngập nước, cần tiến hành đắp mô cao để trồng cây. Mô đất trồng nên có độ cao và rộng vừa đủ để đảm bảo bộ rễ phát triển tốt và thoát nước hiệu quả. Xung quanh mô cần có hệ thống mương thoát nước hoặc mô bao để kiểm soát mực nước. Với những vùng đất bằng phẳng, cao ráo và thoát nước tốt, việc đắp mô có thể không cần quá cao, chỉ cần tạo luống hoặc mô nhỏ vừa phải.
Trước khi trồng, đất cần được làm tơi xốp kỹ lưỡng. Hố trồng nên được đào với khoảng cách giữa các cây ít nhất là 3-4 mét để đảm bảo cây có đủ không gian phát triển tán và rễ. Hố cần được dọn sạch cỏ dại. Việc bón lót trước khi trồng là bước không thể thiếu. Mỗi hố trồng nên được bón lót khoảng 10kg phân chuồng đã ủ hoai mục kết hợp với một lượng vôi bột thích hợp để khử trùng đất, cải tạo cấu trúc đất và cung cấp dinh dưỡng ban đầu cho cây con.
Kỹ Thuật Đặt Cây Giống Khi Trồng
Khi tiến hành trồng, cần nhẹ nhàng loại bỏ lớp nilon bầu đất bọc rễ cây con. Đặt cây vào giữa hố theo hướng thẳng đứng, đảm bảo phần gốc ghép nằm trên mặt đất, không bị vùi lấp. Sau đó, lấp đất lại xung quanh gốc, nén nhẹ để giữ cây đứng vững và tránh bị lật gốc. Ngay sau khi trồng xong, cần tưới nước đẫm cho cây để cung cấp độ ẩm cần thiết, giúp rễ cây nhanh chóng tiếp xúc và bén sâu vào đất mới. Trong thời gian cây còn non và bộ rễ chưa phát triển vững chắc, nên sử dụng cọc tre hoặc cọc nilon để cố định thân cây, tránh tình trạng cây bị đổ hoặc lung lay do gió. Khoảng cách trồng giữa các cây cần được duy trì đều đặn từ 3-4 mét như đã chuẩn bị hố.
Chế Độ Chăm Sóc Cây Cam Xoàn Từ Giai Đoạn Non Đến Trưởng Thành
Việc chăm sóc định kỳ đóng vai trò quan trọng quyết định năng suất và chất lượng quả của cây cam xoàn. Một chế độ chăm sóc bao gồm tưới nước, cắt tỉa, bón phân và phòng trừ sâu bệnh hợp lý sẽ giúp cây phát triển tối ưu.
Chế Độ Tưới Nước Cho Cây Cam Xoàn
Nhu cầu nước của cây cam xoàn ở mức trung bình, không đòi hỏi lượng nước quá lớn như một số cây trồng khác. Điều quan trọng là duy trì độ ẩm đều đặn và ổn định trong đất, đặc biệt là trong các giai đoạn cây ra hoa, đậu quả non và quả đang phát triển. Tránh để đất quá khô hạn kéo dài sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của rễ và quả. Ngược lại, tình trạng ngập úng cục bộ hoặc kéo dài quanh gốc cây là cực kỳ nguy hiểm, có thể gây thối rễ và chết cây. Cần kiểm tra độ ẩm của đất thường xuyên để điều chỉnh lượng nước tưới phù hợp, đảm bảo đất luôn tơi xốp và đủ ẩm.
Cắt Tỉa Tạo Tán Cho Cây Cam Xoàn
Kỹ thuật cắt tỉa tạo tán là một trong những bước quan trọng nhất trong cách trồng cây cam xoàn hiện đại. Thay vì để cây phát triển chiều cao một cách tự nhiên, người trồng thường tập trung vào việc cắt tỉa để cây ra nhiều cành ngang, tạo bộ tán rộng, thoáng đãng và thấp. Việc này không chỉ giúp tăng diện tích bề mặt mang quả, từ đó nâng cao năng suất, mà còn giúp việc chăm sóc, phun thuốc phòng trừ sâu bệnh và thu hoạch trở nên dễ dàng hơn rất nhiều. Cần loại bỏ các cành yếu, cành sâu bệnh, cành mọc chồng chéo hoặc mọc thẳng đứng không hiệu quả để tập trung dinh dưỡng nuôi cành khỏe mạnh mang quả.
Chế Độ Bón Phân Cho Cam Xoàn Theo Từng Giai Đoạn
Việc bón phân cần dựa vào tình trạng sinh trưởng thực tế của cây và độ dinh dưỡng sẵn có trong đất để có điều chỉnh phù hợp. Đặc biệt đối với những cây đã cho thu hoạch nhiều lứa, lượng phân bón hàng năm thường được tính toán dựa trên năng suất thu hoạch của năm trước. Điều này giúp xác định lượng dinh dưỡng mà cây đã lấy đi từ đất để từ đó bổ sung lại cho đất một cách chính xác, đảm bảo cây có đủ dinh dưỡng cho vụ mùa tiếp theo.
Các loại phân bón chủ yếu được sử dụng cho cam xoàn bao gồm phân hữu cơ (phân chuồng hoai mục, phân xanh…) và phân hóa học NPK với tỷ lệ phổ biến như 16:16:8 hoặc các công thức chuyên dùng cho cây ăn quả.
- Năm đầu: Cây còn non, lượng phân bón ít, chia thành 4 lần bón trong năm, mỗi lần khoảng 200-300 gram NPK kết hợp với tưới phân hữu cơ dạng lỏng hoặc bón gốc một lượng nhỏ phân chuồng hoai mục.
- Năm thứ 2: Lượng phân tăng lên khoảng 400-600 gram NPK chia làm 3 lần bón trong năm. Giai đoạn này cây bắt đầu phát triển mạnh về cành lá và chuẩn bị cho vụ bói quả.
- Từ năm thứ 3 trở đi: Cây bước vào giai đoạn kinh doanh (cho quả ổn định), nhu cầu dinh dưỡng rất cao. Lượng phân NPK cần bón tăng lên 1-1.5 kg/gốc/năm, chia thành 5 lần bón rải đều trong các giai đoạn quan trọng của cây (sau thu hoạch, trước ra hoa, nuôi quả non, nuôi quả lớn…). Đặc biệt, sau khi thu hoạch xong, cần bón phục hồi cho cây bằng cách kết hợp 1.5 kg phân NPK với 0.5 kg phân urê và toàn bộ lượng phân hữu cơ (5-10 kg/gốc/năm) đã chuẩn bị để giúp cây nhanh chóng phục hồi sức sau một vụ mang trái. Việc bón phân hữu cơ định kỳ hàng năm giúp cải tạo đất, tăng độ phì nhiêu và sức khỏe cho cây lâu dài.
Phòng Trừ Sâu Bệnh Hại Cam Xoàn
So với một số giống cam khác, cam xoàn thường có sức đề kháng tốt hơn. Tuy nhiên, cây vẫn có thể bị tấn công bởi một số loại sâu bệnh phổ biến trên cây có múi. Các loại sâu hại thường gặp bao gồm sâu cuốn lá, sâu vẽ bùa, rệp sáp, nhện đỏ, và đặc biệt là sâu đục trái gây hại nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng quả. Về bệnh hại, các bệnh thường gặp là thối rễ (do ngập úng hoặc nấm), bệnh vàng lá gân xanh (Greening), bệnh loét lá, bệnh sẹo quả…
Để quản lý hiệu quả sâu bệnh, bà con cần thường xuyên thăm vườn, kiểm tra tỉ mỉ từng cây, từng lá để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Khi phát hiện mầm bệnh hoặc sâu hại, cần xác định đúng loại và có biện pháp xử lý kịp thời bằng các loại thuốc bảo vệ thực vật phù hợp, tuân thủ nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng và nồng độ, đúng cách). Ngoài ra, áp dụng các biện pháp canh tác tổng hợp (IPM) như vệ sinh vườn, cắt tỉa cành bệnh, sử dụng thiên địch, và bón phân cân đối cũng góp phần hạn chế sự phát triển của sâu bệnh. hatgiongnongnghiep1.vn cung cấp các giải pháp hỗ trợ cho người trồng cây.
Kỹ Thuật Thu Hoạch Cam Xoàn Đúng Thời Điểm
Cây cam xoàn thường bắt đầu cho lứa quả bói đầu tiên sau khoảng 30 tháng trồng tính từ lúc đặt cây con giống. Từ khi cây ra hoa cho đến khi quả chín và có thể thu hoạch thường mất khoảng 8-9 tháng tùy thuộc vào điều kiện thời tiết và kỹ thuật chăm sóc. Nên tiến hành thu hoạch quả vào những ngày trời nắng ráo, tránh thu hoạch khi trời mưa hoặc còn đọng sương.
Khi thu hoạch, cần sử dụng kéo chuyên dụng để cắt phần cuống của từng chùm quả một cách nhẹ nhàng. Sau đó, tách từng quả ra khỏi chùm bằng kéo, giữ lại một đoạn cuống ngắn khoảng 1-2 cm để tránh làm tổn thương quả. Quả sau khi thu hoạch cần được bảo quản ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và ẩm ướt để giữ được độ tươi ngon lâu hơn và giảm thiểu hư hỏng trong quá trình vận chuyển. Việc thu hoạch đúng kỹ thuật không chỉ bảo vệ chất lượng quả mà còn hạn chế làm tổn thương cành mang quả, giúp cây nhanh chóng phục hồi và chuẩn bị cho vụ mùa tiếp theo.
Việc áp dụng đồng bộ và hiệu quả các kỹ thuật trong cách trồng cây cam xoàn từ chọn giống, chuẩn bị đất, trồng, chăm sóc (tưới nước, cắt tỉa, bón phân) và phòng trừ sâu bệnh sẽ giúp bà con nông dân tối ưu hóa năng suất và thu nhập từ vườn cam, khẳng định giá trị kinh tế của giống cây này.