Bắt đầu trồng ngô từ hạt là phương pháp phổ biến và hiệu quả, giúp bà con nông dân chủ động nguồn giống và tiết kiệm chi phí. Để có cách trồng ngô bằng hạt đạt năng suất cao trên đồng ruộng, việc nắm vững kỹ thuật từ khâu chuẩn bị đến chăm sóc là vô cùng quan trọng. Bài viết này từ hatgiongnongnghiep1.vn sẽ cung cấp cho bạn cẩm nang chi tiết, giúp cây ngô của bạn phát triển khỏe mạnh và bội thu.
Thời Điểm Lý Tưởng Để Gieo Hạt Ngô
Ngô là cây trồng ưa ấm, do đó thời điểm gieo hạt đóng vai trò quyết định đến tỷ lệ nảy mầm và sự phát triển ban đầu của cây. Bạn chỉ nên bắt đầu gieo hạt khi nguy cơ sương giá đã qua hoàn toàn và nhiệt độ đất ở độ sâu 5-7 cm đạt ít nhất 10-12°C. Nhiệt độ không khí lý tưởng cho ngô nảy mầm và phát triển giai đoạn đầu là 18-25°C.
Ở miền Bắc Việt Nam, thường gieo vụ Xuân Hè từ tháng 2-4, vụ Hè Thu từ tháng 5-7. Miền Nam có thể gieo quanh năm tùy giống và điều kiện thủy lợi, nhưng cần tránh giai đoạn mưa lớn liên tục có thể gây ngập úng hoặc rửa trôi hạt giống, ảnh hưởng đến tỷ lệ nảy mầm. Việc lựa chọn thời điểm gieo hạt phù hợp với từng vùng khí hậu sẽ giúp cây ngô tránh được các điều kiện bất lợi, đảm bảo cây con phát triển tốt ngay từ đầu.
Lựa Chọn Vị Trí Trồng Ngô Phù Hợp
Vị trí trồng ngô cần đảm bảo nhận đủ ánh sáng mặt trời ít nhất 6-8 giờ mỗi ngày. Ngô phát triển tốt nhất trên đất tơi xốp, giàu mùn, thoát nước tốt và có độ pH từ 6.0 đến 6.8. Tránh những vùng đất trũng, dễ ngập úng hoặc đất quá sét khó thoát nước, vì ngô rất nhạy cảm với úng và có thể bị thối rễ, chết cây.
Lựa chọn cây trồng vụ trước cũng rất quan trọng. Nên trồng ngô luân canh với các cây họ đậu (đậu xanh, đậu tương), cây họ cà (cà chua), cây họ bầu bí (bí đao, bí đỏ) hoặc rau cải. Tránh trồng ngô liên tục trên cùng một mảnh đất hoặc ngay sau các cây cùng họ (lúa, lúa miến) hoặc cây dễ bị sâu bệnh chung như mía. Thực hiện luân canh giúp giảm thiểu sâu bệnh tích tụ trong đất và tận dụng dinh dưỡng hiệu quả hơn, đồng thời cải thiện cấu trúc đất.
Chuẩn Bị Đất Trồng Ngô Hiệu Quả
Đất trồng ngô cần được chuẩn bị kỹ lưỡng từ sớm, tốt nhất là bắt đầu từ cuối vụ trước. Loại bỏ sạch tàn dư thực vật, cỏ dại và các vật liệu không mong muốn khác trên mặt đất. Sau đó, cày bừa đất tơi xốp ở độ sâu khoảng 20-30 cm. Quá trình này giúp đất thông thoáng, tăng khả năng giữ ẩm vừa phải và tạo điều kiện cho rễ ngô phát triển sâu rộng trong lòng đất.
Chuẩn bị đất và bón phân hữu cơ trước khi gieo hạt ngô
Bón phân lót là bước không thể thiếu để cung cấp dinh dưỡng ban đầu cho cây, đặc biệt là lân và các chất hữu cơ cần thiết cho sự phát triển rễ và mầm. Tùy theo độ phì nhiêu của đất, bạn có thể bón khoảng 10-15 tấn phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ cho mỗi hecta. Kết hợp với phân vô cơ theo khuyến cáo: 300-500 kg Super Lân, 100-150 kg Đạm Urê và 100-150 kg Kali Sunphat cho mỗi hecta. Bón lót toàn bộ phân chuồng và phân lân, cùng với 1/3 lượng phân đạm và kali trước khi bừa lần cuối hoặc trộn đều vào đất khi làm đất lần cuối. Đối với trồng theo hốc, có thể bón lót vào từng hốc với lượng phù hợp, trộn đều phân với đất trước khi gieo hạt.
Chuẩn Bị Hạt Giống Ngô Trước Khi Gieo
Lựa chọn hạt giống là yếu tố then chốt quyết định đến năng suất và chất lượng vụ mùa. Nên chọn giống ngô lai F1 có năng suất cao, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, và phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng cũng như thị hiếu thị trường tại địa phương của bạn. Mua hạt giống từ các cửa hàng uy tín hoặc từ hatgiongnongnghiep1.vn để đảm bảo nguồn gốc và chất lượng tốt nhất, tránh mua phải hạt giống kém chất lượng hoặc không rõ nguồn gốc.
Cây ngô con khỏe mạnh sẵn sàng phát triển sau khi nảy mầm từ hạt
Trước khi gieo, cần xử lý hạt giống để tăng tỷ lệ nảy mầm đồng đều và phòng trừ sâu bệnh ban đầu có thể tấn công hạt hoặc cây con. Ngâm hạt trong nước ấm (khoảng 50°C, theo tỷ lệ 2 sôi 3 lạnh) trong 4-6 giờ để hạt hút đủ nước và trương nở. Sau đó, vớt hạt ra rửa sạch, để ráo nước và ủ trong khăn ẩm hoặc vật liệu giữ ẩm khác ở nhiệt độ 25-30°C. Hạt sẽ nứt nanh sau 24-48 giờ tùy giống và điều kiện ủ. Khi thấy hạt đã nứt nanh đều, đây là thời điểm lý tưởng để đem gieo ra đồng ruộng. Kiểm tra tỷ lệ nảy mầm bằng cách ủ thử một lượng nhỏ hạt trước khi gieo đại trà giúp đánh giá chất lượng lô hạt.
Hướng Dẫn Gieo Hạt Ngô Đúng Kỹ Thuật
Gieo hạt đúng kỹ thuật giúp cây con có không gian và điều kiện phát triển tốt nhất ngay từ khi nảy mầm, đảm bảo mật độ cây tối ưu cho năng suất cao. Khoảng cách gieo phụ thuộc vào giống ngô, mục đích trồng (lấy hạt hay ăn tươi) và mật độ trồng mong muốn. Đối với ngô lấy hạt, mật độ phổ biến là 60,000 – 70,000 cây/ha, tương ứng với khoảng cách hàng 70-80 cm, cây trên hàng 20-25 cm, thường gieo 1 hạt/hốc để tiết kiệm giống. Đối với ngô ngọt hoặc ngô nếp, mật độ có thể dày hơn một chút tùy thói quen canh tác.
Độ sâu gieo hạt tùy thuộc vào loại đất và độ ẩm hiện tại của đất. Trên đất thịt nhẹ, đất cát, gieo hạt sâu 5-7 cm để hạt đủ ẩm và tránh bị rửa trôi hoặc bị chim, chuột phá hoại. Trên đất thịt nặng, gieo hạt nông hơn, khoảng 3-5 cm để hạt dễ nảy mầm và vươn lên khỏi mặt đất. Đặt hạt ngô vào hốc đã chuẩn bị, phủ một lớp đất mỏng và nén nhẹ để hạt tiếp xúc tốt với đất. Tưới nhẹ đủ ẩm ngay sau khi gieo, tránh tưới quá mạnh làm trôi hạt hoặc đóng váng mặt đất. Có thể phủ một lớp rơm rạ mỏng hoặc vật liệu giữ ẩm khác lên luống để giữ ẩm, hạn chế cỏ dại và bảo vệ hạt khỏi nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp.
Những Sai Lầm Cần Tránh Khi Trồng Ngô Bằng Hạt
Mặc dù trồng ngô bằng hạt khá đơn giản và phổ biến, người trồng vẫn có thể gặp phải một số sai lầm cơ bản nhưng lại ảnh hưởng nghiêm trọng đến tỷ lệ nảy mầm, sự phát triển của cây và năng suất cuối cùng. Một lỗi phổ biến là gieo hạt quá sớm khi nhiệt độ đất chưa đủ ấm hoặc còn nguy cơ sương muối, khiến hạt nảy mầm kém, bị thối hoặc cây con chết rét.
Gieo hạt trên đất chưa được chuẩn bị kỹ, thiếu dinh dưỡng hoặc thoát nước kém cũng là nguyên nhân thất bại phổ biến. Đất nghèo dinh dưỡng sẽ làm cây còi cọc, chậm phát triển. Đất úng nước sẽ làm thối hạt và rễ cây non. Gieo hạt quá dày không theo đúng mật độ khuyến cáo dẫn đến cạnh tranh dinh dưỡng, ánh sáng giữa các cây con, cây vống cao, yếu ớt. Không tỉa cây để lại mật độ phù hợp khi cây con được 1-2 lá thật cũng làm giảm năng suất do cây mọc chen chúc. Bên cạnh đó, việc bỏ qua các giai đoạn bón phân và tưới nước quan trọng, đặc biệt là giai đoạn trổ cờ phun râu, cũng sẽ khiến cây không phát triển tối ưu và cho bắp nhỏ, hạt lép.
Kỹ Thuật Chăm Sóc Cây Ngô Sau Gieo Hạt
Sau khi hạt ngô nảy mầm và cây con xuất hiện, việc chăm sóc đúng kỹ thuật là yếu tố then chốt để cây phát triển khỏe mạnh và cho năng suất cao. Các công việc chăm sóc bao gồm tỉa cây, làm cỏ, vun gốc, bón phân và tưới nước theo từng giai đoạn sinh trưởng của cây ngô.
Chăm Sóc Ban Đầu (Tỉa cây, Làm cỏ)
Khi cây ngô con đạt 1-2 lá thật, tiến hành kiểm tra và tỉa bỏ những cây yếu, bệnh, chỉ giữ lại mỗi hốc một cây khỏe mạnh nhất theo đúng mật độ gieo ban đầu đã tính toán. Nếu gieo 2 hạt/hốc và cả hai đều nảy mầm tốt, chỉ giữ lại cây mập mạp nhất. Cần làm cỏ thường xuyên, đặc biệt trong giai đoạn cây con và trước khi trổ cờ để tránh cạnh tranh dinh dưỡng, nước và ánh sáng với cây ngô. Kết hợp làm cỏ với sới nhẹ đất xung quanh gốc để đất thông thoáng, tạo điều kiện cho rễ ngô hô hấp tốt hơn.
Lên Luống (Vun gốc) Cho Cây Ngô
Vun gốc (hay lên luống) cho cây ngô giúp cây đứng vững hơn, đặc biệt quan trọng khi cây lớn và có gió mạnh, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho hệ rễ bất định (rễ chống) phát triển, giúp cây hút nước và dinh dưỡng tốt hơn. Lần vun gốc đầu tiên có thể thực hiện khi cây ngô cao khoảng 20-30 cm (giai đoạn 4-5 lá thật), vun gốc nhẹ nhàng. Lần lên luống thứ hai quan trọng hơn có thể thực hiện khi cây cao khoảng 40-50 cm (kết hợp với bón phân thúc lần 1), vun gốc cao hơn và rộng hơn, tạo thành luống rõ ràng.
Bón Phân Cho Cây Ngô Theo Giai Đoạn
Ngoài phân lót ban đầu, ngô là cây cần nhiều dinh dưỡng, đặc biệt là đạm và kali ở các giai đoạn sinh trưởng mạnh. Bón phân thúc đúng lúc và đúng liều lượng sẽ giúp cây phát triển cân đối và tạo tiền đề cho năng suất cao.
Bón phân thúc cho cây ngô trong giai đoạn sinh trưởng
Lần bón thúc thứ nhất thường thực hiện khi cây ngô đạt 4-5 lá thật, kết hợp với lần vun gốc đầu tiên. Lượng bón khoảng 1/3 lượng phân đạm (Urê) và kali còn lại sau khi bón lót. Lần bón thúc thứ hai là giai đoạn quan trọng nhất, thường thực hiện trước khi cây trổ cờ phun râu. Bón toàn bộ lượng phân đạm và kali còn lại. Phân bón nên được bón cách gốc 10-15 cm theo hàng hoặc rải đều trên luống, sau đó kết hợp vun gốc và tưới nước để phân tan và cây hút dinh dưỡng dễ dàng. Có thể bổ sung thêm phân bón lá giàu vi lượng nếu cây có biểu hiện thiếu hụt dinh dưỡng đặc trưng.
Tưới Nước Đúng Cách Cho Ngô
Ngô cần đủ nước trong suốt quá trình sinh trưởng, nhưng nhu cầu nước tăng cao nhất vào các giai đoạn quan trọng như nảy mầm, cây con (để bén rễ), trổ cờ phun râu và làm hạt (ngậm sữa, vào chắc). Tùy điều kiện thời tiết, loại đất và giai đoạn sinh trưởng, điều chỉnh lượng nước và tần suất tưới.
Giai đoạn cây con: tưới nhẹ nhàng, giữ ẩm đất vừa phải để rễ phát triển. Tránh tưới quá nhiều gây úng. Giai đoạn trổ cờ phun râu: đây là giai đoạn ngô cần nhiều nước nhất để quá trình thụ phấn và hình thành hạt diễn ra thuận lợi. Đảm bảo đất luôn đủ ẩm trong suốt giai đoạn này. Giai đoạn làm hạt: tiếp tục duy trì độ ẩm đất đến khi hạt vào chắc. Ngừng tưới nước khi hạt bắt đầu chín sáp (khoảng 7-10 ngày trước thu hoạch) để hạt khô nhanh và tránh nấm mốc khi bảo quản. Nên tưới nước vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát.
Phòng Trừ Sâu Bệnh Hại Ngô
Ngô có thể bị tấn công bởi nhiều loại sâu bệnh gây hại, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất. Các loại sâu hại phổ biến bao gồm sâu đục thân ngô, sâu cắn lá, rệp cờ, rệp sáp… Bệnh hại thường gặp như bệnh đốm lá lớn nhỏ, bệnh rỉ sắt, bệnh thối thân, bệnh khô vằn… Thường xuyên thăm đồng để phát hiện sớm các dấu hiệu sâu bệnh.
Áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp (IPM) bao gồm: sử dụng giống ngô có khả năng kháng sâu bệnh, thực hiện luân canh cây trồng để cắt đứt vòng đời sâu bệnh, vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ sau thu hoạch. Khi sâu bệnh bùng phát đến ngưỡng gây hại, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học hoặc hóa học theo nguyên tắc “4 đúng” (đúng thuốc, đúng lúc, đúng nồng độ liều lượng, đúng cách) để đạt hiệu quả cao nhất và hạn chế ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người.
Thu Hoạch Ngô Khi Nào Là Tốt Nhất?
Thu hoạch ngô đúng thời điểm không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng hạt ngô sử dụng mà còn quyết định năng suất cuối cùng của vụ mùa. Dấu hiệu nhận biết ngô chín sinh lý (sẵn sàng thu hoạch đối với ngô lấy hạt): râu ngô khô hoàn toàn và chuyển màu nâu đen, lá bi (lá vỏ bắp) chuyển sang màu vàng hoặc hơi khô, hạt ngô cứng chắc và có một vết lõm nhỏ ở đỉnh hạt khi ấn mạnh (giai đoạn chín sáp hoặc chín hoàn toàn).
Tùy thuộc vào giống và điều kiện thời tiết trong vụ, ngô thường chín sau 60-120 ngày từ khi gieo. Đối với ngô ăn tươi (ngô ngọt, ngô nếp), thời điểm thu hoạch sớm hơn, khi hạt còn mềm, mọng sữa. Nên thu hoạch ngô vào ngày nắng ráo để bắp ngô khô ráo, tránh ẩm mốc, đặc biệt quan trọng đối với ngô lấy hạt để bảo quản lâu dài. Dùng tay hoặc dao sắc bẻ bắp ngô khỏi thân cây, chừa lại một đoạn cuống ngắn (khoảng 1-2 cm). Sau khi thu hoạch, cần vận chuyển và bảo quản bắp ngô ở nơi khô ráo, thoáng khí.
Cách Bảo Quản Ngô Sau Thu Hoạch
Sau khi thu hoạch, ngô có thể được sử dụng ngay (đối với ngô tươi) hoặc phơi/sấy khô để làm hạt giống, thức ăn chăn nuôi, chế biến hoặc bảo quản lâu dài. Đối với ngô ăn tươi, nên bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh và sử dụng trong vòng vài ngày để giữ được độ tươi ngọt và hương vị tốt nhất.
Đối với ngô lấy hạt (ngô khô), công đoạn làm khô là cực kỳ quan trọng để tránh nấm mốc và sâu mọt trong quá trình bảo quản. Cần phơi hoặc sấy khô hạt ngô đến độ ẩm an toàn (thường dưới 14% cho ngô thương phẩm, dưới 12% cho ngô giống). Có thể phơi trên sân xi măng, bạt hoặc sử dụng máy sấy. Bảo quản ngô khô trong bao bì thoáng khí (bao đay, bao lưới) hoặc silo chuyên dụng, đặt ở nơi khô ráo, thoáng mát, sạch sẽ, tránh ẩm ướt và sự tấn công của côn trùng, chuột bọ. Thường xuyên kiểm tra kho bảo quản để phát hiện và xử lý kịp thời các dấu hiệu nấm mốc hoặc sâu mọt.
Nắm vững cách trồng ngô bằng hạt theo đúng kỹ thuật là chìa khóa để đạt được vụ mùa bội thu, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người trồng. Từ khâu chuẩn bị đất đai, lựa chọn giống chất lượng đến quy trình chăm sóc khoa học, mỗi bước đều góp phần vào sự thành công của cây ngô. Hy vọng cẩm nang chi tiết này đã cung cấp cho bạn những kiến thức hữu ích. Chúc bạn thành công với vụ ngô sắp tới!