Cách trồng nhót bằng cành là kỹ thuật phổ biến và hiệu quả giúp bạn nhanh chóng sở hữu những cây nhót sai trĩu quả ngay tại vườn nhà. So với phương pháp trồng bằng hạt truyền thống, giâm cành mang lại nhiều ưu điểm vượt trội như giữ nguyên đặc tính quý của cây mẹ, rút ngắn đáng kể thời gian cho trái và đảm bảo tỷ lệ cây sống cao. Bài viết này từ hatgiongnongnghiep1.vn sẽ cung cấp cho bạn những kiến thức chi tiết và kinh nghiệm thực tế để áp dụng thành công kỹ thuật nhân giống này.
Cây nhót là gì và có đặc điểm gì?
Cây nhót (tên khoa học: Elaeagnus latifolia) là loại cây bụi hoặc cây gỗ nhỏ, thường có chiều cao phổ biến từ 1.5 đến 4 mét. Đây là loài cây quen thuộc gắn liền với tuổi thơ của nhiều người dân Việt Nam, nổi bật với lớp vảy bạc đặc trưng trên lá và quả. Quả nhót khi non có vị chát, khi chín chuyển sang màu đỏ tươi hoặc đỏ cam, có hình bầu dục dài và vị chua dịu đặc trưng. Cây nhót có khả năng sinh trưởng tốt, thích nghi được với nhiều điều kiện khí hậu và có khả năng chịu hạn tương đối.
Đặc điểm sinh học nổi bật của cây nhót
Cây nhót có hệ rễ phát triển mạnh mẽ, giúp cây bám trụ tốt và hút dinh dưỡng hiệu quả. Lá cây có hình trứng hoặc hình mũi mác, mặt dưới thường phủ lớp vảy màu trắng bạc hoặc nâu nhạt, tạo nên vẻ ngoài đặc biệt. Hoa nhót nhỏ, mọc thành chùm ở nách lá, có màu trắng hoặc vàng nhạt và tỏa mùi thơm nhẹ. Sau khi hoa tàn, quả sẽ phát triển, ban đầu màu xanh nhạt, khi chín chuyển dần sang màu đỏ rực rỡ, rất bắt mắt. Cây có chu kỳ sống lâu năm và có thể cho trái liên tục trong nhiều mùa nếu được chăm sóc đúng cách.
Giá trị sử dụng đa dạng của cây nhót
Quả nhót là phần được sử dụng phổ biến nhất. Khi chín, quả nhót có thể ăn trực tiếp với vị chua ngọt dịu (tùy giống), hoặc được chế biến thành nhiều món ăn khác như mứt, ô mai, hoặc dùng trong các món gỏi, nộm để tăng thêm hương vị chua thanh. Lá và quả non của cây nhót cũng được sử dụng trong y học cổ truyền như một vị thuốc dân gian. Chúng có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa, giúp giảm các triệu chứng đầy hơi, khó tiêu, đồng thời có thể dùng để hạ sốt, trị ho và viêm họng. Ngoài ra, với hình dáng tán lá đẹp và khả năng chịu cắt tỉa tốt, cây nhót còn được trồng làm cây cảnh trong vườn nhà, tạo dáng bonsai hoặc sử dụng làm hàng rào xanh.
Cây nhót sai quả đỏ tươi với lớp vảy bạc trên lá
Ưu điểm của việc trồng nhót bằng cành
Trồng cây nhót bằng phương pháp giâm cành mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho người trồng, đặc biệt là những ai muốn nhanh chóng thu hoạch trái và đảm bảo chất lượng giống. Đây là kỹ thuật được nhiều nhà vườn và người trồng cây tại nhà ưa chuộng.
Giữ đúng đặc tính của cây mẹ
Một trong những ưu điểm lớn nhất của việc giâm cành là khả năng nhân bản chính xác đặc tính di truyền của cây mẹ. Nếu cây mẹ có năng suất cao, quả to, vị ngon, hoặc kháng bệnh tốt, cây con được giâm từ cành đó sẽ mang những đặc điểm tương tự. Điều này giúp người trồng kiểm soát được chất lượng trái khi thu hoạch, không lo bị biến đổi hoặc lai tạp như khi trồng bằng hạt, đồng thời duy trì được những giống nhót quý.
Rút ngắn thời gian cho trái
Đây là lợi ích kinh tế rõ ràng nhất khi áp dụng cách trồng nhót bằng cành. Cây nhót trồng từ hạt thường mất khoảng 3 đến 4 năm mới bắt đầu cho trái bói. Trong khi đó, cây nhót được giâm từ cành có thể ra hoa và đậu quả chỉ sau 1 đến 2 năm trồng và chăm sóc đúng kỹ thuật. Việc rút ngắn thời gian này giúp người trồng nhanh chóng thu hồi vốn và công sức đầu tư.
Tỷ lệ sống cao và dễ nhân giống
Cành nhót có khả năng ra rễ khá tốt nếu được chuẩn bị và giâm trong môi trường phù hợp. Kỹ thuật giâm cành tương đối đơn giản, không đòi hỏi quá nhiều công cụ hay kỹ thuật phức tạp. Với sự hỗ trợ của các loại thuốc kích rễ chuyên dụng, tỷ lệ cành giâm sống và phát triển thành cây con khỏe mạnh có thể đạt mức cao, giúp việc nhân giống cây nhót trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn.
Kỹ thuật nhân giống cây nhót bằng cành hiệu quả
Để áp dụng thành công cách trồng nhót bằng cành, việc nắm vững quy trình kỹ thuật từ khâu chọn cành giống đến khi giâm cành là rất quan trọng. Mỗi bước đều ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ sống và sự phát triển ban đầu của cây con.
Chọn cành giống cây nhót
Việc lựa chọn cành giống chất lượng là yếu tố tiên quyết. Nên chọn những cành bánh tẻ, tức là những cành không quá già cũng không quá non, có độ cứng cáp vừa phải. Cành được chọn phải khỏe mạnh, không có dấu hiệu sâu bệnh, không bị trầy xước hoặc hư hại. Chiều dài lý tưởng của cành giâm khoảng từ 20 đến 30 cm. Khi cắt, nên dùng dao hoặc kéo sắc bén cắt vát (chéo) ở phần gốc để tăng diện tích tiếp xúc với giá thể, đồng thời giữ lại khoảng 3 đến 5 mắt lá trên cành. Việc cắt chéo giúp cành dễ dàng hấp thụ nước và chất dinh dưỡng, thúc đẩy quá trình ra rễ nhanh hơn.
Chọn cành bánh tẻ để giâm cây nhót
Xử lý trước khi giâm cành cây nhót
Sau khi cắt cành, việc xử lý trước khi giâm sẽ giúp tăng cường khả năng ra rễ và chống nấm bệnh. Ngâm phần gốc cành đã cắt chéo vào dung dịch kích rễ chuyên dụng. Các loại dung dịch phổ biến như NAA hoặc IBA (có trong nhiều sản phẩm kích rễ thương mại như N3M) sẽ cung cấp hormone thực vật cần thiết để kích thích hình thành rễ mới. Thời gian ngâm thường từ 2 đến 4 tiếng, tùy thuộc vào nồng độ dung dịch và loại sản phẩm. Bên cạnh đó, việc chuẩn bị giá thể giâm cũng rất quan trọng. Giá thể cần tơi xốp, thoáng khí và có khả năng giữ ẩm nhưng không bị úng nước. Có thể sử dụng hỗn hợp than củi đập nhỏ, tro trấu hoặc cát sông đã được rửa sạch làm giá thể giâm.
Giâm cành cây nhót
Sau khi xử lý kích rễ, tiến hành cắm cành vào giá thể đã chuẩn bị. Cắm cành nghiêng một góc khoảng 45°, sâu khoảng 10 đến 15 cm. Độ sâu này giúp phần gốc cành ổn định và tiếp xúc tốt với giá thể ẩm. Sau khi cắm xong, tưới nhẹ nhàng để giá thể ôm sát gốc cành. Đặt khay giâm hoặc chậu giâm ở nơi có ánh sáng nhẹ, tránh ánh nắng trực tiếp gay gắt có thể làm khô cành. Sử dụng lưới che nắng là một biện pháp hữu hiệu. Duy trì độ ẩm cho giá thể bằng cách tưới phun sương nhẹ mỗi ngày, tránh để quá khô hoặc quá ẩm. Thông thường, sau khoảng 3 đến 4 tuần, các cành giâm sẽ bắt đầu nhú rễ non. Lúc này, cần tiếp tục chăm sóc cho rễ phát triển khỏe mạnh trước khi chuyển cây con đi trồng.
Giâm cành nhót trong bầu đất hoặc khay giâm
Kỹ thuật trồng cây nhót từ cành ra đất hoặc chậu
Khi cành giâm đã ra rễ ổn định và bắt đầu phát triển chồi lá mới (thường sau 1-2 tháng), cây con đã sẵn sàng để chuyển ra trồng ở vị trí cố định trong vườn hoặc trong chậu. Việc chuẩn bị đất và thực hiện đúng kỹ thuật trồng sẽ giúp cây nhanh chóng bén rễ và phát triển mạnh mẽ.
Chuẩn bị đất trồng cây nhót
Đất trồng cho cây nhót cần đảm bảo độ tơi xốp và khả năng thoát nước tốt để tránh tình trạng úng rễ, vốn là nguyên nhân gây bệnh cho cây. Có thể pha trộn hỗn hợp đất trồng theo tỷ lệ sau: 50% đất thịt (loại đất vườn thông thường), 30% phân chuồng đã ủ hoai mục (cung cấp dinh dưỡng hữu cơ lâu dài), và 20% trấu hun hoặc xơ dừa (giúp tăng độ tơi xốp và giữ ẩm). Độ pH lý tưởng cho cây nhót phát triển tốt nằm trong khoảng 5.5 đến 6.5, hơi chua nhẹ. Có thể kiểm tra độ pH của đất và điều chỉnh nếu cần thiết bằng cách bón thêm vôi (nếu đất chua) hoặc lưu huỳnh (nếu đất kiềm).
Trồng cây nhót
Khi đã chuẩn bị đất và cây con sẵn sàng, tiến hành đào hố trồng. Kích thước hố nên đủ lớn để bầu rễ của cây con có không gian phát triển, thường sâu khoảng 30-40 cm và rộng tương đương. Nhẹ nhàng bóc lớp bầu hoặc túi nilon bên ngoài rễ (nếu có), tránh làm vỡ bầu đất và tổn thương rễ non. Đặt bầu rễ cây nhót vào giữa hố, sao cho phần cổ rễ ngang bằng hoặc hơi cao hơn mặt đất một chút. Lấp đất xung quanh nhẹ nhàng, nén chặt vừa phải để cây đứng vững. Tưới nước đẫm ngay sau khi trồng để đất kết dính với rễ và loại bỏ bọt khí trong hố. Sau đó, duy trì tưới nước đều đặn để cây nhanh chóng bén rễ và phục hồi.
Cách chăm sóc cây nhót nhanh cho trái
Chăm sóc đúng kỹ thuật là yếu tố quyết định đến sức sinh trưởng, khả năng ra hoa và đậu quả của cây nhót. Chế độ tưới nước, bón phân và cắt tỉa đóng vai trò quan trọng trong quá trình này.
Tưới nước và ánh sáng
Cây nhót là loại cây ưa sáng và có nhu cầu nước vừa phải. Trong giai đoạn cây con và khi mới trồng, cần tưới nước đều đặn mỗi ngày, tốt nhất là vào sáng sớm. Lượng nước tưới vừa đủ để đất ẩm đều nhưng không bị đọng nước. Vào mùa mưa hoặc khi trời ẩm, có thể giảm tần suất tưới. Khi cây đã lớn và đặc biệt là trong giai đoạn ra hoa, đậu quả, nhu cầu nước có thể tăng lên. Cây nhót cần được trồng ở nơi có đủ ánh sáng mặt trời, ít nhất 6-8 tiếng mỗi ngày, để cây quang hợp tốt và ra hoa đậu quả nhiều. Thiếu sáng có thể khiến cây còi cọc và ít trái.
Bón phân theo giai đoạn
Việc bón phân cung cấp dinh dưỡng cho cây theo từng giai đoạn sinh trưởng sẽ thúc đẩy cây phát triển khỏe mạnh và ra trái hiệu quả.
- Giai đoạn cây con (sau khi trồng): Tập trung vào thúc đẩy cây ra rễ và phát triển thân lá. Sử dụng các loại phân NPK có tỷ lệ đạm (N) cao như NPK 16-16-8 hoặc 20-20-15. Pha loãng phân theo hướng dẫn trên bao bì và tưới cách gốc khoảng 15-20 cm, mỗi 15-20 ngày/lần.
- Trước khi ra hoa: Đây là giai đoạn quan trọng để kích thích cây phân hóa mầm hoa. Bón bổ sung phân có hàm lượng Kali (K) cao và Phốt pho (P) như NPK 15-30-15 hoặc sử dụng các loại phân hữu cơ vi sinh để cải thiện cấu trúc đất và cung cấp dinh dưỡng đa dạng. Lượng bón tùy thuộc vào kích thước và tuổi của cây.
- Giai đoạn nuôi trái: Khi cây đã đậu quả, cần bổ sung thêm phân bón để quả phát triển tốt. Tiếp tục sử dụng NPK cân đối hoặc tăng cường Kali nhẹ để quả ngọt và đẹp màu hơn.
Tạo tán và cắt tỉa
Cắt tỉa và tạo tán không chỉ giúp cây có hình dáng đẹp mà còn thúc đẩy sự phát triển của cành mang trái và phòng ngừa sâu bệnh.
- Giai đoạn đầu (sau 3-4 tháng trồng): Bắt đầu định hình tán cây bằng cách chọn lọc 3-4 cành chính khỏe mạnh làm khung. Loại bỏ những cành yếu, cành mọc chen chúc hoặc mọc sát đất.
- Sau mỗi vụ trái: Khi thu hoạch xong, tiến hành cắt tỉa những cành đã cho trái. Điều này kích thích cây đâm chồi mới, là những cành sẽ mang hoa và trái cho vụ tiếp theo. Đồng thời, loại bỏ cành già cỗi, cành khô héo hoặc cành bị sâu bệnh để tập trung dinh dưỡng nuôi những cành khỏe mạnh. Việc cắt tỉa tạo sự thông thoáng cho tán cây, giảm độ ẩm và hạn chế nơi ẩn náu của sâu bệnh.
Tạo tán và cắt tỉa cành cây nhót
Xử lý ra hoa, đậu quả cho cây nhót
Để cây nhót ra hoa đồng loạt và đậu quả sai, người trồng có thể áp dụng một số biện pháp kỹ thuật đơn giản.
Thời điểm ra hoa
Cây nhót ở các tỉnh miền Bắc và miền Trung Việt Nam thường ra hoa vào cuối mùa đông và đầu mùa xuân, khoảng từ tháng 12 đến tháng 2 dương lịch. Đây là thời kỳ cây tích lũy đủ dinh dưỡng sau một mùa sinh trưởng và gặp điều kiện thời tiết thuận lợi (nhiệt độ lạnh vừa phải, độ ẩm phù hợp) để phân hóa mầm hoa.
Biện pháp kích thích ra hoa
Nếu muốn cây ra hoa tập trung hoặc xử lý cho cây ra hoa sớm hơn, có thể áp dụng biện pháp “xiết nước” kết hợp bón phân. Hạn chế tưới nước cho cây trong khoảng 10-15 ngày trước thời điểm dự kiến xử lý. Việc này tạo ra một “cú sốc” nhẹ về điều kiện môi trường, thúc đẩy cây chuyển từ giai đoạn sinh trưởng thân lá sang sinh trưởng sinh thực (ra hoa). Sau khi xiết nước, tiến hành bón phân có hàm lượng lân (P) cao như DAP (Diammonium Phosphate) hoặc kali sunphat. Lân đóng vai trò quan trọng trong quá trình phân hóa mầm hoa. Tưới nước trở lại sau khi bón phân sẽ giúp cây hấp thụ dinh dưỡng và kích thích ra hoa mạnh mẽ.
Thụ phấn và đậu quả
Cây nhót đa phần có khả năng tự thụ phấn nhờ gió và côn trùng. Tuy nhiên, để tăng tỷ lệ đậu quả, đặc biệt là ở những cây trồng đơn lẻ hoặc trồng trong chậu, bạn có thể hỗ trợ quá trình thụ phấn bằng tay. Vào buổi sáng sớm, khi hoa nở rộ, dùng tay rung nhẹ các cành hoa để phấn hoa bay và tiếp xúc với nhụy. Điều này giúp quá trình thụ phấn diễn ra hiệu quả hơn, dẫn đến tỷ lệ đậu quả cao hơn.
Hoa nhót nở rộ chuẩn bị đậu quả
Phòng trừ sâu bệnh cho cây nhót
Cây nhót tương đối ít sâu bệnh, nhưng vẫn có thể gặp phải một số loại dịch hại phổ biến ảnh hưởng đến năng suất và sức khỏe của cây. Việc phòng trừ kịp thời là cần thiết.
Sâu ăn lá, sâu đục thân
Sâu ăn lá có thể gây hại nghiêm trọng đến bộ lá, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp của cây. Sâu đục thân nguy hiểm hơn vì chúng tấn công vào bên trong cành, làm suy yếu cây hoặc thậm chí gây chết cành. Thường xuyên kiểm tra cây để phát hiện sớm dấu hiệu của sâu bệnh. Khi phát hiện, có thể dùng biện pháp thủ công bắt sâu hoặc sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật sinh học như Neem oil (dầu Neem), một loại thuốc an toàn với môi trường và con người. Vào mùa mưa, sâu bệnh thường phát triển mạnh, có thể dùng bẫy đèn để thu hút và tiêu diệt côn trùng gây hại vào ban đêm.
Nấm mốc, thối rễ
Bệnh nấm mốc thường xuất hiện trên lá và thân khi độ ẩm cao. Bệnh thối rễ là do đất bị úng nước, khiến bộ rễ bị tổn thương và không hút được dinh dưỡng. Để phòng ngừa nấm mốc và thối rễ, cần đảm bảo đất trồng luôn tơi xốp và thoát nước tốt, tránh tưới quá nhiều nước, đặc biệt là vào mùa mưa. Có thể sử dụng các chế phẩm sinh học chứa nấm đối kháng Trichoderma để trộn vào đất hoặc tưới gốc định kỳ (khoảng 1 tháng/lần), giúp kiểm soát nấm gây hại trong đất.
Bệnh vàng lá, rụng trái non
Tình trạng vàng lá hoặc rụng trái non ở cây nhót thường liên quan đến sự thiếu hụt dinh dưỡng hoặc mất cân bằng pH đất. Bón bổ sung các nguyên tố vi lượng và trung lượng là cần thiết. Canxi (Ca) và Bo (B) là hai nguyên tố rất quan trọng trong giai đoạn ra hoa, đậu quả và phát triển trái, giúp tăng cường sức khỏe của hoa và hạn chế rụng trái non. Có thể bón các loại phân có chứa Canxi – Bo hoặc phun qua lá. Bệnh vàng lá cũng có thể do vi khuẩn gây ra. Trong trường hợp này, phun các chế phẩm chứa Nano đồng có thể giúp diệt khuẩn và phòng trừ bệnh hiệu quả.
Cách trồng nhót bằng cành là một phương pháp nhân giống hiệu quả, giúp bạn nhanh chóng có được những cây nhót khỏe mạnh, giữ đúng đặc tính giống và sớm cho thu hoạch. Bằng việc lựa chọn cành giống chất lượng, áp dụng đúng kỹ thuật giâm cành, chuẩn bị đất trồng phù hợp và chăm sóc cây chu đáo từ tưới nước, bón phân đến cắt tỉa và phòng trừ sâu bệnh, bạn hoàn toàn có thể sở hữu vườn nhót sai trái ngay tại nhà. Cây nhót không chỉ mang lại giá trị về mặt nông nghiệp mà còn là một lựa chọn cây cảnh đẹp, mang ý nghĩa phong thủy tốt lành. Việc trồng và chăm sóc cây nhót tại nhà là một trải nghiệm làm vườn thú vị và bổ ích.