Trồng cà chua trên giá thể trong môi trường được kiểm soát như nhà kính đang là phương pháp canh tác hiện đại, thu hút sự quan tâm của nhiều người làm nông nghiệp. Kỹ thuật này không chỉ giúp hạn chế đáng kể các vấn đề về sâu bệnh hay dinh dưỡng từ đất truyền thống mà còn cho phép kiểm soát chặt chẽ hơn các yếu tố sinh trưởng, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng quả cà chua. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết cách trồng cà chua trên giá thể để đạt hiệu quả cao.
Thiết kế nhà kính phù hợp cho cà chua
Việc thiết kế nhà kính có vai trò cực kỳ quan trọng đối với năng suất khi trồng cà chua trên giá thể. Cà chua là loại cây cần nhiều ánh sáng và không gian phát triển theo chiều dọc. Do đó, một nhà kính lý tưởng để trồng loại cây này cần đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật nhất định nhằm tối ưu hóa điều kiện môi trường, hỗ trợ cây sinh trưởng mạnh khỏe và cho năng suất cao.
Trước hết, độ cao từ mặt đất tới máng xối (điểm thấp nhất của mái nhà kính) nên lớn hơn 4 mét. Chiều cao này tạo không gian đủ rộng cho cây cà chua thân leo vươn lên, đồng thời giúp không khí lưu thông tốt hơn, giảm độ ẩm trong tán lá và hạn chế bệnh tật. Kết cấu nhà kính phải đảm bảo khả năng chịu lực tốt để nâng đỡ toàn bộ giàn leo, hệ thống tưới và trọng lượng quả khi cây sai trái. Bên cạnh đó, độ truyền sáng của màng phủ nhà kính là yếu tố then chốt. Màng phủ cần có khả năng cho ánh sáng đi qua cao và đặc biệt là có tỷ lệ tán xạ ánh sáng tốt. Ánh sáng tán xạ giúp phân bố đều đến các bộ phận của cây, kể cả những lá ở phía dưới, thúc đẩy quá trình quang hợp diễn ra hiệu quả hơn trên toàn bộ cây, không chỉ tập trung ở ngọn.
Chuẩn bị và xử lý giá thể trồng cà chua
Giá thể là vật liệu thay thế đất để cung cấp môi trường cho rễ cây phát triển, giữ ẩm và neo giữ cây. Khi trồng cà chua trên giá thể, bà con có thể linh hoạt lựa chọn các loại vật liệu như xơ dừa, trấu hun, hoặc mùn cưa, tùy thuộc vào điều kiện sẵn có, chi phí đầu tư và kinh nghiệm canh tác. Tỷ lệ phối trộn giữa các loại giá thể này cũng có thể điều chỉnh để tạo ra hỗn hợp phù hợp nhất với nhu cầu của cây cà chua trong từng giai đoạn.
Việc lựa chọn loại giá thể cần cân nhắc một số yếu tố quan trọng. Giá thể lý tưởng nên dễ tìm kiếm, có giá thành hợp lý và có khả năng tái sử dụng sau mỗi vụ trồng để tiết kiệm chi phí. Quy trình xử lý giá thể trước khi sử dụng cũng cần đơn giản và hiệu quả. Đặc biệt, giá thể phải đảm bảo độ thông thoáng tốt cho hệ rễ hô hấp, đồng thời vẫn giữ được độ ẩm cần thiết cho cây, tránh tình trạng úng nước hoặc khô hạn. Qua nhiều nghiên cứu và thực nghiệm tại Việt Nam, hỗn hợp mụn dừa và xơ dừa được đánh giá rất phù hợp cho cách trồng cà chua trên giá thể nhờ khả năng giữ ẩm tốt, thoát nước nhanh và cấu trúc thoáng khí. Tuy nhiên, điều cực kỳ quan trọng là giá thể trước khi đưa vào sử dụng phải được xử lý để trở thành “giá thể trơ”. Quá trình này nhằm loại bỏ các chất độc hại có sẵn trong vật liệu (như tannin và lignin trong xơ dừa chưa xử lý) và các yếu tố cản trở quá trình hấp thụ dinh dưỡng của cây, đảm bảo rễ cây có thể dễ dàng tiếp cận và hấp thụ các dưỡng chất được cung cấp qua hệ thống tưới.
Lựa chọn và chuẩn bị cây giống cà chua
Chất lượng cây giống là một trong những yếu tố quyết định sự thành công của vụ trồng cà chua trên giá thể. Việc lựa chọn và chuẩn bị cây giống đúng tiêu chuẩn sẽ giúp cây nhanh bén rễ, sinh trưởng khỏe mạnh và chống chịu tốt hơn với các điều kiện bất lợi. Bà con nên chọn những cây giống đáp ứng đầy đủ các tiêu chí khắt khe để đảm bảo tiềm năng năng suất.
Thời gian ươm cây giống lý tưởng thường kéo dài từ 25 đến 30 ngày. Lúc này, cây con đạt chiều cao khoảng 12 – 15 cm và có từ 2.5 đến 3.5 lá thật. Cây giống đạt chuẩn phải thể hiện sức sống tốt, ngọn phát triển mạnh mẽ, không có dấu hiệu dị hình hay biến dạng. Hệ rễ là phần đặc biệt quan trọng, rễ phải trắng sáng, khỏe mạnh, bám chặt vào bầu ươm và không có biểu hiện của bệnh tật. Rễ trắng cho thấy hệ rễ đang hoạt động tốt, hấp thụ dinh dưỡng hiệu quả. Tránh tuyệt đối những cây giống có biểu hiện nhiễm sâu bệnh như đốm lá, héo xanh hay côn trùng gây hại, vì chúng có thể lây lan nhanh chóng trong môi trường nhà kính và gây thiệt hại nghiêm trọng cho cả vụ mùa.
Kỹ thuật bố trí mật độ và trồng cây cà chua
Mật độ cây trồng cà chua trên giá thể
Bố trí mật độ cây trồng là một kỹ thuật quan trọng trong cách trồng cà chua trên giá thể, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tiếp nhận ánh sáng, lưu thông không khí và cuối cùng là năng suất. Mật độ tối ưu phụ thuộc vào nhiều yếu tố như giống cà chua, điều kiện khí hậu vùng trồng, kỹ thuật chăm sóc và hệ thống nhà kính. Tuy nhiên, trên thực tế, có hai quy cách bố trí mật độ phổ biến thường được áp dụng.
Cách thứ nhất là trồng từng cây một trong các túi giá thể có kích thước khoảng 17×33 cm. Với cách này, khoảng cách giữa các hàng thường là 150 cm và khoảng cách giữa các chậu trong cùng một hàng là 25 cm (đo từ tâm chậu). Cách thứ hai là trồng hai cây trong một túi giá thể lớn hơn, kích thước khoảng 20×40 cm. Đối với cách này, khoảng cách giữa các hàng vẫn là 150 cm, nhưng khoảng cách giữa các chậu sẽ là 50 cm (đo từ tâm chậu). Với cả hai phương án này, mật độ trồng trung bình sẽ dao động trong khoảng 2.500 đến 2.600 cây trên 1.000m².
Việc lựa chọn giữa trồng 1 hay 2 cây mỗi túi giá thể có những ưu nhược điểm riêng. Trồng 2 cây/túi có thể giúp tiết kiệm chi phí đầu tư ban đầu cho giá thể và hệ thống tưới nhỏ giọt, do số lượng túi và đầu nhỏ giọt cần ít hơn. Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi người trồng phải có kinh nghiệm và kỹ thuật chăm sóc, quản lý cây trồng chặt chẽ hơn, đặc biệt là việc kiểm soát sâu bệnh và dinh dưỡng cho cả hai cây trong cùng một không gian hạn chế. Mật độ trồng ảnh hưởng trực tiếp đến diện tích lá và khả năng quang hợp của cây. Một mật độ phù hợp sẽ giúp cây hấp thụ ánh sáng tối đa, từ đó nâng cao hiệu quả tổng hợp chất hữu cơ và cho năng suất cao hơn. Tại những vùng có cường độ chiếu sáng mạnh hoặc nhà kính có kết cấu thoáng, màng phủ mới với tỷ lệ tán xạ ánh sáng cao, bà con có thể cân nhắc trồng mật độ dày hơn. Ngược lại, nếu điều kiện ánh sáng không quá thuận lợi, việc trồng thưa hơn sẽ giúp đảm bảo đủ ánh sáng cho mỗi cây và duy trì năng suất ổn định. Để có được hạt giống chất lượng cho mô hình canh tác này, bà con có thể tham khảo các nguồn uy tín như hatgiongnongnghiep1.vn.
Chăm sóc cà chua trồng giá thể theo giai đoạn
Chăm sóc cây cà chua trồng giá thể
Chăm sóc là công đoạn xuyên suốt và quyết định đến sự thành công của vụ trồng cà chua trên giá thể. Cây cà chua thường trải qua ba giai đoạn sinh trưởng chính: giai đoạn hồi xanh (sau khi trồng), giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng (phát triển thân, lá) và giai đoạn sinh sản (ra hoa, đậu quả, thu hoạch). Nhu cầu về nước và dinh dưỡng của cây thay đổi rất lớn qua từng giai đoạn này, đồng thời còn phụ thuộc chặt chẽ vào điều kiện thời tiết hàng ngày như nhiệt độ, độ ẩm và cường độ ánh sáng. Do đó, việc theo dõi sát sao tình trạng cây và điều chỉnh chế độ chăm sóc hàng ngày là vô cùng cần thiết.
Giai đoạn sinh trưởng và nhu cầu dinh dưỡng
Ở giai đoạn hồi xanh, cây cần lượng nước và dinh dưỡng vừa đủ để phục hồi sau cấy ghép và bắt đầu phát triển rễ mới. Giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng đòi hỏi nhiều nitrogen để phát triển thân lá mạnh mẽ. Khi chuyển sang giai đoạn sinh sản, nhu cầu về phosphorus và potassium tăng cao để hỗ trợ ra hoa, đậu quả và phát triển chất lượng trái. Lượng nước tưới cũng cần được điều chỉnh phù hợp, tăng dần theo sự phát triển của tán lá và giảm vào giai đoạn quả chín để tăng độ ngọt. Điều kiện thời tiết nắng nóng sẽ làm tăng nhu cầu về nước, trong khi những ngày âm u hoặc mưa cần giảm lượng tưới để tránh úng rễ và nấm bệnh.
Tỉa chồi, tỉa lá đúng kỹ thuật
Tỉa chồi và tỉa lá là kỹ thuật chăm sóc bắt buộc khi trồng cà chua trên giá thể theo phương pháp leo giàn, giúp tập trung dinh dưỡng cho thân chính và quả, đồng thời tạo độ thông thoáng. Bà con nên tiến hành tỉa bỏ các chồi phụ mọc ở nách lá khi chúng còn nhỏ, tốt nhất là chưa dài quá 5 cm. Nếu để chồi phụ phát triển quá lớn mới tỉa, cây sẽ mất nhiều dinh dưỡng và năng lượng vào việc nuôi chồi đó, ảnh hưởng đến sự phát triển của thân chính và năng suất. Vết tỉa lớn cũng lâu lành và dễ bị nấm bệnh tấn công.
Song song với tỉa chồi là việc tỉa lá già hoặc lá bị sâu bệnh. Những lá này không còn khả năng quang hợp hiệu quả mà còn tiêu thụ dinh dưỡng và có thể là nguồn lây bệnh. Tỉa lá giúp vườn thông thoáng, ánh sáng và không khí lưu thông tốt hơn, giảm thiểu sự phát triển của nấm bệnh, đặc biệt là bệnh sương mai và phấn trắng. Khi tỉa lá, chỉ nên loại bỏ khoảng 3-4 lá mỗi lần để tránh gây sốc cho cây. Thời điểm tốt nhất để thực hiện tỉa chồi, tỉa lá là vào buổi sáng trời nắng ráo. Điều này giúp vết thương trên cây nhanh khô, hạn chế tối đa sự xâm nhập của vi khuẩn và nấm bệnh qua vết cắt.
Thu hoạch cà chua trồng trên giá thể
Thu hoạch cà chua trồng giá thể
Ưu điểm lớn của cách trồng cà chua trên giá thể trong nhà kính, đặc biệt với các giống sinh trưởng vô hạn, là khả năng cho thu hoạch kéo dài. Thông thường, cây cà chua trồng theo phương pháp này có thể bắt đầu cho thu hoạch khoảng 75 ngày sau khi trồng. Thời gian thu hoạch thực tế có thể thay đổi tùy thuộc vào giống cà chua, điều kiện chăm sóc hàng ngày và các yếu tố môi trường trong nhà kính.
Việc thu hoạch có thể tiến hành theo trái rời hoặc thu hoạch cả chùm, phụ thuộc vào yêu cầu của thị trường tiêu thụ và loại giống cà chua được trồng. Đối với cà chua sinh trưởng vô hạn, nếu được chăm sóc đúng kỹ thuật và duy trì điều kiện tối ưu trong nhà kính, cây có thể cho thu hoạch liên tục trong nhiều tháng. Thời gian duy trì mùa vụ phụ thuộc vào bài toán kinh tế của người trồng, cân nhắc giữa chi phí chăm sóc, nhân công với giá bán và năng suất thu được. Quản lý dinh dưỡng và sâu bệnh tốt trong suốt giai đoạn thu hoạch là chìa khóa để kéo dài thời gian thu hoạch và tối đa hóa lợi nhuận.
Kỹ thuật trồng cà chua trên giá thể mang lại nhiều lợi ích như kiểm soát môi trường tốt hơn, giảm thiểu bệnh từ đất và nâng cao năng suất. Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi sự đầu tư ban đầu về nhà kính, hệ thống tưới và giá thể, cùng với kiến thức kỹ thuật chuyên sâu về chăm sóc. Nắm vững các khâu từ chuẩn bị đến thu hoạch sẽ giúp bà con nông dân thành công với mô hình canh tác hiện đại này.