Hơn một thế kỷ gắn bó với đất nước, cây cao su đã khẳng định vai trò quan trọng trong ngành nông nghiệp Việt Nam. Bên cạnh giá trị mủ và gỗ, cây còn góp phần bảo vệ môi trường. Để cây phát triển tốt và đạt năng suất cao về sau, việc áp dụng đúng cách chăm sóc cao su mới trồng là vô cùng cần thiết. Bài viết này sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết từ các kỹ thuật cơ bản như làm cỏ, tủ gốc, tỉa cành đến bón phân, giúp bà con nông dân xây dựng nền móng vững chắc cho vườn cây cao su non.
Kỹ thuật chăm sóc cây cao su non cơ bản
Cây cao su mới trồng, hay còn gọi là giai đoạn kiến thiết cơ bản, là thời kỳ quan trọng nhất quyết định sự phát triển và năng suất sau này của cây. Trong những năm đầu tiên này, cây cần được chăm sóc đặc biệt để bộ rễ và thân lá phát triển mạnh mẽ, tạo tiền đề cho quá trình khai thác mủ sau này. Việc chăm sóc không chỉ bao gồm các công việc thường nhật như tưới tiêu, bón phân mà còn yêu cầu sự quan sát và phòng trừ sâu bệnh kịp thời.
Quản lý cỏ dại cho vườn cao su mới trồng
Cỏ dại là mối đe dọa nghiêm trọng đối với cây cao su non, đặc biệt trong giai đoạn cây chưa khép tán. Chúng cạnh tranh trực tiếp nguồn nước, dinh dưỡng và ánh sáng, làm chậm quá trình sinh trưởng của cây. Quản lý cỏ dại hiệu quả không chỉ giúp cây cao su con có đủ điều kiện phát triển mà còn hạn chế nơi trú ngụ của sâu bệnh gây hại.
Làm cỏ/Phát dọn trên hàng
Trong năm đầu tiên sau khi trồng, việc làm cỏ trên hàng là cần thiết để loại bỏ sự cạnh tranh trực tiếp ngay sát gốc cây. Bà con nên làm sạch cỏ cách gốc cao su khoảng 1 mét về mỗi phía. Hoạt động này cần được thực hiện khoảng 3 lần trong năm. Đối với cỏ mọc sát gốc, nên nhổ bằng tay một cách nhẹ nhàng để tránh làm tổn thương hệ thống rễ mỏng manh hoặc lớp vỏ non của thân cây. Ở những khu vực có độ dốc, nên làm cỏ theo từng bồn quanh gốc cây để giảm thiểu tình trạng xói mòn đất. Điều quan trọng là khi làm cỏ, tránh kéo đất ra khỏi khu vực gốc cây.
Từ năm thứ hai đến năm thứ năm, khi cây bắt đầu phát triển mạnh hơn, số lần làm cỏ trên hàng có thể tăng lên khoảng 4 lần mỗi năm để đảm bảo cây không bị cỏ dại lấn át, duy trì điều kiện tối ưu cho sự tăng trưởng. Khi cây cao su đã khép tán (từ năm thứ sáu đến năm thứ tám), nhu cầu làm cỏ trên hàng giảm đi đáng kể, chỉ cần thực hiện khoảng 2 lần mỗi năm. Giai đoạn này, cây đã đủ lớn và tán lá rộng có thể tự cạnh tranh với cỏ dại. Để giảm bớt công sức lao động thủ công trên hàng, có thể cân nhắc sử dụng thuốc diệt cỏ phù hợp, nhưng cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn sử dụng để tránh gây hại cho cây trồng và môi trường xung quanh.
Làm cỏ/Phát dọn giữa hàng
Song song với việc làm cỏ trên hàng, quản lý cỏ dại giữa hai hàng cao su cũng đóng vai trò quan trọng. Trong năm đầu tiên, nên phát dọn các loại cỏ cao và chồi non mọc tự nhiên giữa hai hàng. Tuy nhiên, cần duy trì một thảm cỏ mặt đất ở độ cao vừa phải (khoảng 15-20cm). Lớp thảm cỏ này có tác dụng quan trọng trong việc che phủ đất, giữ ẩm, ngăn chặn xói mòn, đặc biệt ở những vùng đất dốc.
Từ năm thứ hai đến năm thứ tư, bà con nên phát dọn cỏ giữa hàng khoảng 4 lần mỗi năm. Alternatif là sử dụng thuốc diệt cỏ phù hợp để giảm số lần phát dọn thủ công. Khi lựa chọn thuốc, ưu tiên các sản phẩm có tác động chọn lọc và thân thiện với môi trường. Một lưu ý quan trọng khác là từ năm thứ hai trở đi, nên hạn chế tối đa việc cày đất giữa các hàng để tránh làm tổn thương hệ thống rễ đã phát triển và lan rộng của cây cao su. Tuyệt đối không cày đất ở những vùng có độ dốc lớn hơn 8% vì nguy cơ xói mòn đất là rất cao và khó khắc phục.
Kỹ thuật tủ gốc giữ ẩm và cải tạo đất
Tủ gốc là một kỹ thuật chăm sóc hiệu quả, đặc biệt cần thiết trong mùa khô. Biện pháp này giúp giữ độ ẩm cần thiết cho đất quanh gốc cây, tạo điều kiện thuận lợi cho hệ thống rễ phát triển liên tục. Đồng thời, việc phân hủy của vật liệu tủ gốc còn bổ sung chất hữu cơ, cải thiện cấu trúc đất, làm cho đất tơi xốp và màu mỡ hơn theo thời gian. Thời điểm lý tưởng để thực hiện tủ gốc là vào cuối mùa khô, sau khi đã làm sạch cỏ dại quanh gốc và xới nhẹ lớp đất mặt để tăng khả năng thấm nước.
Vật liệu được sử dụng để tủ gốc khá đa dạng và dễ kiếm trong nông nghiệp. Bà con có thể tận dụng rơm rạ, thân cây họ đậu sau thu hoạch, cây phân xanh hoặc thậm chí là thân và lá của cỏ dại đã được phát dọn. Khi thực hiện, vật liệu tủ gốc nên được đặt cách gốc cây khoảng 10cm để tránh gây bí hoặc thối gốc. Lớp vật liệu cần có độ dày tối thiểu khoảng 10cm để đảm bảo khả năng giữ ẩm hiệu quả. Sau khi trải vật liệu, nên phủ một lớp đất mỏng dày khoảng 5cm lên trên để giữ cho vật liệu không bị gió cuốn đi và thúc đẩy quá trình phân hủy. Bán kính của lớp tủ gốc nên đạt khoảng 1 mét tính từ gốc cây, bao phủ một vùng đủ rộng để bảo vệ và giữ ẩm cho phần rễ hoạt động chính của cây non.
Tỉa chồi và định hình tán cho cây cao su con
Tỉa chồi và tạo tán là công đoạn quan trọng nhằm định hình cấu trúc cây cao su ngay từ khi còn nhỏ. Mục đích là để tập trung dinh dưỡng cho thân chính và cành cấp 1, tạo nên một bộ khung tán cân đối, vững chắc, tối ưu hóa khả năng quang hợp và chuẩn bị tốt nhất cho việc khai thác mủ về sau.
Sau khi cây cao su được trồng, đặc biệt là cây ghép, thường sẽ xuất hiện các chồi mọc từ gốc cây mẹ (chồi thực sinh) hoặc các cành mọc ngang không mong muốn (chồi ngang). Các chồi này cần được phát hiện và loại bỏ kịp thời ngay từ khi mới nhú. Việc loại bỏ chồi thực sinh là rất quan trọng vì chúng cạnh tranh dinh dưỡng mạnh mẽ với chồi ghép, nếu để phát triển sẽ làm suy yếu hoặc chết chồi ghép chính.
Trong quá trình cây sinh trưởng, các cành ngang mọc lệch tán hoặc mọc quá thấp cũng cần được cắt bỏ. Điều này giúp cây tập trung năng lượng vào việc phát triển chiều cao và các cành chính ở tầng cao, tạo nên một bộ tán thông thoáng, đón ánh sáng tốt. Việc tỉa cành tạo tán cần tuân thủ nguyên tắc loại bỏ những cành yếu, cành mọc xiên vào thân, hoặc những cành làm mất cân đối bộ tán. Ở những khu vực có điều kiện thuận lợi cho cây cao su phát triển, chiều cao tạo tán lý tưởng (chiều cao từ mặt đất đến cành cấp 1 thấp nhất) là từ 3 mét trở lên. Tán cây được tạo hình cao ráo và phân bố đều sẽ giúp cây hấp thụ ánh sáng hiệu quả hơn, đồng thời giảm thiểu nguy cơ gãy đổ khi gặp các hiện tượng thời tiết cực đoan như gió bão.
Những lưu ý quan trọng khi chăm sóc cây cao su mới trồng
Ngoài việc áp dụng các kỹ thuật chăm sóc cơ bản, việc kiểm tra vườn cây định kỳ và tỉ mỉ là yếu tố then chốt trong cách chăm sóc cao su mới trồng. Bà con cần dành thời gian quan sát từng cây để kịp thời phát hiện các dấu hiệu bất thường. Đó có thể là sự xuất hiện của sâu bệnh, nấm mốc gây hại lá, thân hoặc rễ; tình trạng cây phát triển không đồng đều (cây còi cọc, lá vàng, thân gầy yếu); hoặc các vấn đề về đất đai, tưới tiêu. Việc phát hiện sớm các vấn đề này cho phép bà con đưa ra biện pháp xử lý kịp thời, ngăn chặn dịch bệnh lây lan hoặc khắc phục tình trạng kém phát triển, giúp cây tránh được những tổn thương không đáng có và phục hồi nhanh chóng.
Vườn cây cao su mới trồng đang được kiểm tra và chăm sóc
Giai đoạn kiến thiết cơ bản kéo dài vài năm và đòi hỏi sự kiên trì, cẩn thận. Cây cao su non đặc biệt nhạy cảm với các yếu tố môi trường như hạn hán, ngập úng, sâu bệnh tấn công. Bất kỳ sự lơ là, chủ quan nào trong giai đoạn này cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và khả năng cho mủ của cây trong tương lai. Tuân thủ đúng quy trình chăm sóc, từ việc chọn giống, làm đất, trồng cây cho đến quản lý cỏ dại, bón phân và phòng trừ dịch hại, là cách đảm bảo vườn cây cao su của bà con phát triển khỏe mạnh, đạt được năng suất cao và ổn định khi bước vào giai đoạn khai thác. Để có thêm thông tin chi tiết về vật tư và kỹ thuật, bà con có thể tham khảo tại hatgiongnongnghiep1.vn, nguồn cung cấp đáng tin cậy cho nông nghiệp.
Phòng chống cháy vườn cao su con
Phòng chống cháy là công việc vô cùng quan trọng và cần được ưu tiên hàng đầu trong công tác chăm sóc vườn cao su non, đặc biệt là vào mùa khô khi thảm thực vật dễ bắt lửa. Cháy vườn không chỉ gây thiệt hại nặng nề về kinh tế (mất trắng vườn cây) mà còn tàn phá hệ sinh thái đất, làm suy giảm độ màu mỡ và gây khó khăn cho việc phục hồi. Để bảo vệ vườn cao su khỏi nguy cơ hỏa hoạn, bà con cần chủ động áp dụng nhiều biện pháp phòng ngừa.
Biện pháp cơ bản đầu tiên là dọn sạch thảm thực vật dễ cháy. Cần thường xuyên phát dọn lá khô, cành khô, và cỏ dại tích tụ quanh bìa lô cao su, đặc biệt là trong phạm vi bán kính 2 mét quanh gốc cây. Các tuyến đường luồng, lối đi trong vườn cũng cần được làm sạch định kỳ để tránh tích tụ vật liệu khô dễ bắt lửa, tạo thành các tuyến ngăn cháy tự nhiên. Biện pháp hiệu quả tiếp theo là xây dựng các băng cản lửa. Đây là những dải đất được làm sạch hoàn toàn thực vật, có chiều rộng từ 3 đến 5 mét, được tạo ra giữa các lô cao su hoặc giữa vườn cao su với các khu vực có nguy cơ cháy lan cao như rừng tự nhiên hoặc khu dân cư. Băng cản lửa đóng vai trò như một bức tường vật lý, ngăn không cho ngọn lửa lan rộng khi có cháy xảy ra.
Ngoài các biện pháp vật lý, việc hạn chế tối đa các hoạt động có nguy cơ gây cháy là cực kỳ cần thiết. Tuyệt đối không đốt cỏ, lá khô trong vườn hoặc gần khu vực vườn cây, đặc biệt trong điều kiện thời tiết hanh khô. Hút thuốc trong vườn cũng là một hành vi nguy hiểm cần tránh. Nên hạn chế sử dụng các loại máy móc có khả năng phát sinh tia lửa (như máy cắt cỏ dùng động cơ xăng cũ) trong mùa khô. Cuối cùng, tăng cường công tác giám sát vườn là yếu tố quyết định. Bà con nên thường xuyên đi kiểm tra vườn cây, đặc biệt vào buổi trưa và đầu giờ chiều trong những ngày nắng nóng đỉnh điểm. Luôn chuẩn bị sẵn sàng các dụng cụ chữa cháy cơ bản như bình phun nước mang vác vai, cuốc, xẻng, hoặc các dụng cụ phát dọn để có thể xử lý kịp thời khi phát hiện đám cháy nhỏ vừa bùng phát, ngăn chặn cháy lan trước khi trở thành hỏa hoạn lớn.
Bón phân cho cây cao su trong những năm đầu
Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò tối quan trọng trong việc đảm bảo sự sinh trưởng khỏe mạnh và đồng đều của cây cao su non. Giai đoạn kiến thiết cơ bản là lúc cây cần một lượng lớn dinh dưỡng để xây dựng bộ rễ vững chắc, phát triển thân mập mạp và hình thành bộ tán lá xanh tốt. Việc cung cấp đầy đủ và cân đối các nguyên tố dinh dưỡng ngay từ những năm đầu sẽ tạo nền tảng vững chắc cho năng suất mủ cao và ổn định khi cây bước vào giai đoạn kinh doanh. Bà con có thể áp dụng quy trình bón phân sau đây cho cây cao su con.
Bón phân vô cơ
Trong 4 năm đầu tiên, phương pháp bón phân vô cơ thường là cuốc rãnh hoặc đào lỗ quanh gốc cây. Năm thứ nhất, nên cuốc rãnh hình vành khăn quanh gốc hoặc đào 4 lỗ cách đều nhau, vị trí rãnh hoặc lỗ nằm theo hình chiếu của tán lá non. Rãnh có chiều rộng khoảng 20cm và sâu khoảng 10cm. Sau khi rải phân đều vào rãnh/lỗ, cần lấp đất lại ngay để phân không bị bay hơi hoặc rửa trôi, đồng thời giữ cho rễ cây dễ dàng tiếp cận dinh dưỡng. Vị trí bón phân nên cách gốc cây khoảng 30-40cm để tránh làm xót rễ non và đảm bảo phân được đưa đến vùng rễ hút dinh dưỡng hiệu động nhất.
Trong các năm tiếp theo (năm thứ hai, thứ ba, thứ tư), bà con cần nới rộng vùng bón phân ra xa gốc hơn mỗi năm khoảng 20cm, theo đúng sự phát triển và mở rộng của bộ tán lá. Điều này đảm bảo phân luôn được bón vào vùng rễ hoạt động mạnh nhất. Từ năm thứ năm trở đi, khi các cây đã phát triển lớn và tán lá bắt đầu giao nhau, phương pháp bón phân thay đổi. Phân được rải theo băng rộng khoảng 1 mét chạy giữa hai hàng cây. Khi rải phân theo băng, nên rải đều trên bề mặt băng đã định, sau đó dùng cuốc hoặc cào xới nhẹ lớp đất mặt để trộn lẫn phân với đất và lấp lại. Việc xới nhẹ và lấp đất giúp phân bón được giữ lại trong đất, giảm thất thoát và tạo điều kiện cho rễ tiếp cận, đồng thời tránh làm đứt rễ lớn của cây đã trưởng thành.
Bón phân qua lá
Ngoài việc bón phân trực tiếp vào đất (phân gốc), việc bổ sung dinh dưỡng qua lá (phân bón lá) mang lại hiệu quả nhanh chóng, đặc biệt hữu ích trong hai năm đầu tiên khi cây còn non và hệ rễ chưa phát triển hoàn chỉnh. Bón phân qua lá giúp cây nhanh chóng hấp thu dinh dưỡng, thúc đẩy quá trình bén rễ, đâm chồi, và phục hồi sau khi trồng hoặc sau các đợt sâu bệnh nhẹ. Bà con có thể sử dụng các loại phân bón lá chuyên dụng cho cây trồng nông nghiệp. Ví dụ, sử dụng phân bón lá như Komix-Rb pha với nồng độ phù hợp (ví dụ 1/200) và phun đều lên cả hai mặt lá.
Thời điểm phun phân bón lá là khi cây đã ra và ổn định được một tầng lá mới, tránh phun khi lá còn non hoặc khi trời nắng gắt. Nên phun vào sáng sớm hoặc chiều mát. Tần suất phun có thể từ 4 đến 6 lần trong năm đầu và năm thứ hai tùy thuộc vào tình trạng phát triển của cây và điều kiện thời tiết. Ngoài các loại phân đơn hoặc hỗn hợp NPK bón gốc, việc sử dụng các loại phân phức hợp chuyên dùng cho cây cao su kiến thiết cơ bản, ví dụ như Komix tỷ lệ 5-5-3, cũng rất được khuyến khích. Loại phân này cung cấp một tỷ lệ cân đối các nguyên tố đa lượng, giúp cây phát triển cân đối cả về thân, rễ và lá, từ đó tăng khả năng chống chịu với các điều kiện bất lợi của môi trường như hạn hán hay sâu bệnh.
Ứng dụng công nghệ (Máy bay nông nghiệp) trong bón phân cao su non
Trong những năm gần đây, sự phát triển của công nghệ đã mang lại những giải pháp mới trong nông nghiệp, trong đó có việc ứng dụng máy bay không người lái (drone) hay còn gọi là máy bay nông nghiệp vào các công việc như phun thuốc bảo vệ thực vật và rải phân bón. Đối với việc bón phân cho cây cao su non trên diện tích lớn, sử dụng máy bay nông nghiệp có thể mang lại nhiều lợi ích đáng kể so với phương pháp bón phân thủ công truyền thống.
Lợi ích của việc bón phân bằng máy bay
Một trong những lợi ích lớn nhất của việc sử dụng máy bay nông nghiệp để bón phân là hiệu quả và tính đồng đều. Máy bay có thể rải phân hạt hoặc phun phân nước một cách rất đồng đều trên toàn bộ diện tích, đảm bảo mỗi cây đều nhận được lượng dinh dưỡng cần thiết. Điều này giúp cây phát triển đồng đều hơn và giảm thiểu tình trạng cây còi cọc do thiếu dinh dưỡng cục bộ. Bên cạnh đó, việc rải phân bằng máy bay giúp tiết kiệm đáng kể lượng phân bón nhờ giảm thiểu sự lãng phí do rải không đều hoặc thất thoát.
Lợi ích thứ hai là tiết kiệm thời gian và công sức lao động. Việc bón phân thủ công cho vườn cao su rộng hàng hecta tốn rất nhiều ngày công và đòi hỏi sức lực. Máy bay nông nghiệp có thể hoàn thành công việc này trong một khoảng thời gian rất ngắn, chỉ vài giờ cho một diện tích lớn. Điều này giải phóng sức lao động cho bà con nông dân. Ngoài ra, việc sử dụng máy bay còn tăng cường sự an toàn cho người lao động, vì họ không cần phải trực tiếp tiếp xúc với phân bón, đặc biệt là phân hóa học, giảm thiểu nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe.
Lưu ý khi lựa chọn giải pháp bón phân bằng máy bay
Nếu bà con quan tâm đến việc ứng dụng công nghệ máy bay nông nghiệp cho vườn cao su non của mình, có một số điều cần lưu ý. Việc lựa chọn loại máy bay phù hợp với nhu cầu (khả năng tải trọng, diện tích hoạt động, loại phân bón sử dụng) là quan trọng. Nên tìm hiểu về các nhà cung cấp dịch vụ hoặc đơn vị phân phối máy bay uy tín trên thị trường. Một số dòng máy bay phổ biến và hiệu quả trong nông nghiệp hiện nay bao gồm các dòng DJI Agras T50, T40, T25.
Khi quyết định sử dụng dịch vụ hoặc mua máy bay, cần chú ý đến chất lượng sản phẩm, chính sách bảo hành, và dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật. Đội ngũ kỹ thuật viên có kinh nghiệm sẽ rất cần thiết để hướng dẫn bà con vận hành máy an toàn và hiệu quả. Dịch vụ sửa chữa nhanh chóng và sẵn sàng hỗ trợ cũng là yếu tố quan trọng để đảm bảo công việc không bị gián đoạn. Các đơn vị như AgriDrone là một ví dụ về nhà cung cấp giải pháp máy bay nông nghiệp tại Việt Nam. Dù sử dụng phương pháp truyền thống hay hiện đại, mục tiêu cuối cùng vẫn là đảm bảo cây cao su non được chăm sóc tốt nhất để có một vườn cây năng suất cao trong tương lai.
Áp dụng đúng cách chăm sóc cao su mới trồng là chìa khóa để xây dựng một vườn cây khỏe mạnh và đạt năng suất cao trong tương lai. Từ việc quản lý cỏ dại, tủ gốc giữ ẩm, tỉa chồi tạo tán, đến việc bón phân đầy đủ và phòng trừ sâu bệnh, mỗi công đoạn đều đóng vai trò quan trọng. Sự kiên trì, tỉ mỉ và áp dụng khoa học kỹ thuật sẽ giúp bà con nông dân vượt qua giai đoạn kiến thiết cơ bản đầy thử thách, tạo tiền đề vững chắc cho sự phát triển bền vững của cây cao su.