Trong lĩnh vực nông nghiệp, việc xác định khoảng cách trồng ngô và mật độ cây phù hợp là yếu tố then chốt quyết định năng suất cuối vụ. Tại Việt Nam, dù đã có những quy trình khuyến cáo từ lâu, thực tế cho thấy nhiều nơi bà con nông dân vẫn chưa áp dụng đúng mật độ lý tưởng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sản xuất. Việc hiểu rõ tầm quan trọng và cách điều chỉnh khoảng cách trồng ngô không chỉ giúp tăng năng suất mà còn tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên đất và dinh dưỡng, mang lại lợi ích kinh tế bền vững cho người trồng ngô.
Tầm quan trọng của khoảng cách và mật độ trồng ngô
Mật độ và khoảng cách trồng ngô ảnh hưởng trực tiếp đến sự cạnh tranh giữa các cây về ánh sáng, nước, dinh dưỡng và không gian phát triển rễ. Khi cây được bố trí với khoảng cách hợp lý, mỗi cá thể sẽ có đủ không gian để quang hợp tối đa, hút chất dinh dưỡng hiệu quả và phát triển bộ rễ khỏe mạnh. Ngược lại, trồng quá dày sẽ dẫn đến cạnh tranh gay gắt, cây vống cao, yếu ớt, dễ đổ ngã, bắp nhỏ, tỷ lệ cây không ra bắp (cây vô hiệu) cao, làm giảm năng suất. Trồng quá thưa lại lãng phí diện tích đất và không khai thác hết tiềm năng năng suất của giống. Do đó, việc tối ưu hóa khoảng cách trồng ngô và mật độ là bước đầu tiên và quan trọng để xây dựng nền tảng cho vụ mùa bội thu.
Thực trạng mật độ trồng ngô tại Việt Nam: Còn xa mức khuyến cáo
Theo các nghiên cứu ban đầu từ những năm 1980, các giống ngô tại Việt Nam đã cho thấy tiềm năng năng suất cao khi trồng với mật độ từ 7,14 đến 9,52 vạn cây/ha. Gần đây hơn, Bộ NN-PTNT khuyến cáo mật độ trồng ngô lai cho năng suất trên 7 tấn/ha ở miền Bắc là 5,5-5,7 vạn cây/ha cho giống dài ngày và 6,0-7,0 vạn cây/ha cho giống ngắn và trung ngày, với khoảng cách hàng (KC) 60-70cm. Tuy nhiên, thực tế sản xuất ở nhiều địa phương cho thấy bà con vẫn quen trồng với mật độ thấp, phổ biến chỉ khoảng 3 vạn cây/ha, tức là chưa đạt đến 50% mật độ khuyến cáo tối thiểu.
Ruộng ngô xanh tốt – Minh họa tầm quan trọng của khoảng cách trồng ngô
Tiến sĩ Phan Xuân Hào từ Viện Nghiên cứu Ngô nhận định rằng đây là một trong những nguyên nhân chính khiến năng suất ngô bình quân trong sản xuất của nước ta còn thấp, chỉ đạt 30-40% so với năng suất trong điều kiện thí nghiệm (có thể đạt 12-13 tấn/ha). Chỉ một số ít tỉnh như An Giang đã đạt năng suất trung bình cao hơn đáng kể (7,5-7,8 tấn/ha) nhờ áp dụng các biện pháp kỹ thuật thâm canh.
Những phát hiện từ các nghiên cứu chuyên sâu tại Việt Nam
Nhận thấy sự cần thiết phải có nghiên cứu cụ thể về khoảng cách trồng ngô và mật độ trong điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng Việt Nam, đặc biệt là với các giống ngô lai phổ biến, Viện Nghiên cứu Ngô đã thực hiện đề tài chuyên sâu. Qua các thí nghiệm với 5-7 giống ngô lai khác nhau (như LVN4, LVN10, LVN99, LVN184, LVN45…) trong 3 vụ (xuân 2006, xuân và thu 2007) tại Đan Phượng, Hà Tây (nay là Hà Nội), các nhà khoa học đã thu được những kết quả rất đáng chú ý.
Kết quả thí nghiệm cho thấy, việc thu hẹp khoảng cách giữa các hàng ngô là biện pháp cực kỳ hiệu quả để tăng mật độ và năng suất. Với cùng một mật độ, các công thức trồng ở khoảng cách hàng hẹp hơn (đặc biệt là 50cm hoặc 40cm) luôn cho năng suất cao hơn đáng kể so với khoảng cách 70cm hoặc 90cm. Đáng chú ý, năng suất cao nhất thường đạt được khi trồng với mật độ 8 vạn cây/ha và khoảng cách hàng 50cm (khoảng cách cây trong hàng khoảng 25cm), vượt trung bình 32% so với công thức trồng ở mật độ 5 vạn cây/ha, khoảng cách hàng 70cm như khuyến cáo cũ. Ngay cả ở mật độ 5 vạn cây/ha, việc trồng với khoảng cách hàng 50cm đã cho năng suất cao hơn cả công thức 6 vạn cây/ha ở khoảng cách hàng 70cm. Điều này chứng tỏ việc bố trí cây theo hàng hẹp mang lại hiệu quả vượt trội.
Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng ưu thế của khoảng cách hàng hẹp càng rõ ràng hơn khi áp dụng mật độ trồng tương đối cao. Khi tăng mật độ từ 7 vạn lên 8 vạn cây/ha, năng suất vẫn tăng thêm đáng kể (khoảng 6,6%) nếu trồng ở khoảng cách hàng 50cm. Tuy nhiên, ở các khoảng cách hàng rộng hơn (70cm, 90cm), sự gia tăng năng suất khi tăng mật độ từ 7 vạn lên 8 vạn cây/ha là không đáng kể (chỉ khoảng 1%). Các chỉ tiêu khác như thời gian sinh trưởng, chiều cao cây, khả năng chống chịu sâu bệnh hay đổ gãy hầu như không có sự khác biệt rõ ràng giữa các công thức khoảng cách trồng ngô và mật độ khác nhau; chúng chủ yếu phụ thuộc vào đặc tính của từng giống ngô.
Áp dụng khoảng cách trồng ngô tối ưu trong thực tế sản xuất
Dựa trên kết quả nghiên cứu thực nghiệm, TS Phan Xuân Hào khuyến nghị nên áp dụng các phương pháp trồng với khoảng cách hàng hẹp để tối ưu hóa năng suất. Cụ thể, có thể trồng theo hàng kép hoặc hàng đơn với khoảng cách hàng khoảng 50-60cm. Đối với phương pháp hàng kép, có thể bố trí hai hàng gần nhau với khoảng cách khoảng 35-40cm, sau đó là một khoảng cách hàng rộng hơn (dưới 65-70cm) để tạo lối đi chăm sóc, đồng thời điều chỉnh khoảng cách giữa các cây trong hàng để đạt mật độ tổng thể từ 7 đến 8 vạn cây/ha tùy giống và điều kiện cụ thể.
Đối với miền Nam, nơi việc dùng thuốc trừ cỏ và ít vun xới phổ biến hơn, khoảng cách hàng rộng có thể duy trì khoảng 60cm, hàng hẹp dưới 40cm, và khoảng cách cây khoảng 25cm để đạt mật độ xung quanh 8 vạn cây/ha. Chuyên gia khẳng định, sản lượng ngô của Việt Nam hoàn toàn có thể tăng thêm khoảng 1 triệu tấn so với hiện nay mà không cần mở rộng diện tích canh tác, chỉ cần áp dụng rộng rãi giải pháp trồng theo khoảng cách hàng hẹp (đều hoặc kép) với mật độ khoảng 7-8 vạn cây/ha, kết hợp thực hiện nghiêm túc các biện pháp kỹ thuật thâm canh khác đã được khuyến cáo. Việc áp dụng đúng kỹ thuật canh tác, trong đó có việc lựa chọn hạt giống phù hợp và tuân thủ khoảng cách trồng ngô, sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao. Bạn có thể tham khảo thêm thông tin về các loại hạt giống ngô lai chất lượng tại hatgiongnongnghiep1.vn.
Nguyên nhân khiến năng suất tăng khi trồng ở khoảng cách hàng hẹp được giải thích là do khi cây được phân bố đều hơn trên diện tích (thông qua hàng hẹp ở mật độ cao), mỗi cây nhận được ánh sáng tốt hơn, giảm thiểu sự cạnh tranh không cần thiết về dinh dưỡng, nước và không khí. Bố trí hàng hẹp cũng giúp đất sớm được che phủ, hạn chế xói mòn, rửa trôi dinh dưỡng, giảm bốc hơi nước và hạn chế sự phát triển của cỏ dại ngay từ đầu vụ.
Lợi ích vượt trội khi tối ưu khoảng cách trồng ngô
Việc điều chỉnh khoảng cách trồng ngô và mật độ theo khuyến cáo dựa trên nghiên cứu mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho người nông dân. Nổi bật nhất là khả năng gia tăng năng suất đáng kể, trực tiếp làm tăng thu nhập. Với mức tăng năng suất trung bình 20-30% như các thí nghiệm đã chứng minh, hiệu quả kinh tế sẽ rất rõ rệt. Hơn nữa, việc bố trí cây trồng hợp lý giúp cải thiện sức khỏe tổng thể của ruộng ngô, giảm áp lực sâu bệnh do thông thoáng khí tốt hơn. Đất đai cũng được bảo vệ tốt hơn nhờ lớp phủ thực vật sớm. Tóm lại, đầu tư vào việc áp dụng đúng khoảng cách trồng ngô và mật độ là đầu tư vào một vụ mùa thành công và bền vững.
Việc lựa chọn và áp dụng khoảng cách trồng ngô cùng mật độ phù hợp với giống ngô và điều kiện canh tác cụ thể là yếu tố then chốt để nâng cao năng suất và hiệu quả kinh tế. Dựa trên những nghiên cứu thực tế tại Việt Nam, xu hướng chuyển đổi sang trồng ngô với khoảng cách hàng hẹp và mật độ cao hơn (khoảng 7-8 vạn cây/ha) đang mở ra triển vọng tăng sản lượng đáng kể cho ngành nông nghiệp. Người nông dân cần cập nhật kiến thức và mạnh dạn áp dụng các tiến bộ kỹ thuật này để tối ưu hóa vụ mùa ngô của mình. Khám phá ngay các loại hạt giống ngô chất lượng và kỹ thuật canh tác tiên tiến tại hatgiongnongnghiep1.vn để sẵn sàng cho những vụ mùa bội thu.