Mối là mối đe dọa thầm lặng nhưng vô cùng nguy hiểm đối với cây trồng, từ cây ăn quả lâu năm như sầu riêng, cà phê đến cây công nghiệp như hồ tiêu, hay cây lâm nghiệp. Chúng tấn công rễ, thân, làm suy yếu và thậm chí gây chết cây hàng loạt, dẫn đến thiệt hại kinh tế đáng kể cho bà con nông dân. Phát hiện sớm và áp dụng đúng cách diệt mối cho cây trồng là chìa khóa để bảo vệ vườn cây và đảm bảo năng suất. Bài viết này từ hatgiongnongnghiep1.vn sẽ cung cấp cho bạn những phương pháp diệt và phòng chống mối hiệu quả, giúp bạn kiểm soát vấn đề này một cách chủ động.
Hình ảnh minh họa cách diệt mối cho cây trồng hiệu quả
Dấu hiệu nhận biết cây trồng bị mối tấn công sớm
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu cây trồng đang bị mối phá hoại là cực kỳ quan trọng để có biện pháp xử lý kịp thời. Nếu không được can thiệp, mối có thể nhanh chóng đục rỗng và làm chết cả những cây lớn chỉ trong một thời gian ngắn. Dưới đây là các dấu hiệu phổ biến mà bạn cần chú ý:
- Thân cây có biểu hiện bất thường: Phần gỗ bên trong thân hoặc gốc cây có dấu hiệu bị đục rỗng khi gõ vào, nghe tiếng rỗng hoặc bọng. Lớp vỏ cây có thể dễ dàng bong tróc hoặc xuất hiện các đường nứt, lộ ra những đường hầm của mối bên dưới.
- Lá và cành cây héo úa, vàng lá: Cây bị mối tấn công ở phần rễ hoặc gốc sẽ không thể hấp thụ đủ nước và dinh dưỡng. Điều này dẫn đến tình trạng vàng lá, lá bị khô héo, rụng sớm dù cây vẫn được tưới nước đầy đủ và không mắc các bệnh thông thường khác. Cành cây cũng có thể bị khô dần.
- Xuất hiện đường hầm bằng đất: Mối thợ thường xây dựng các đường hầm hoặc lớp màng bằng đất để di chuyển an toàn giữa tổ và nguồn thức ăn, đồng thời duy trì độ ẩm. Các đường hầm này thường xuất hiện trên bề mặt gốc cây, thân cây gần gốc, hoặc xung quanh khu vực gốc cây trên mặt đất. Đôi khi có thể thấy tổ mối lộ thiên nhỏ quanh gốc.
- Cây bị đổ gục bất ngờ: Đây là dấu hiệu nguy hiểm nhất, thường xảy ra với những cây lớn khi mối đã phá hoại nghiêm trọng phần rễ hoặc gốc cây, làm rỗng cấu trúc gỗ bên trong. Cây trở nên yếu ớt và có thể đổ gục ngay cả khi không có gió lớn.
Việc kiểm tra vườn cây định kỳ, đặc biệt chú ý đến những dấu hiệu này vào mùa khô hoặc những thời điểm cây suy yếu, sẽ giúp bạn phát hiện sớm sự hiện diện của mối và ngăn chặn thiệt hại trên diện rộng.
Dấu hiệu nhận biết cây trồng bị mối ăn
Các phương pháp diệt mối cho cây trồng hiệu quả
Khi đã nhận biết được cây trồng đang bị mối tấn công, việc lựa chọn phương pháp diệt mối phù hợp với tình trạng và loại cây là rất quan trọng để đạt hiệu quả cao nhất. Dưới đây là một số cách diệt mối cho cây trồng phổ biến và hiệu quả:
Cách 1: Sử dụng thuốc hóa học lưu dẫn (Termize 200SC)
Phương pháp này phù hợp để xử lý mối đã xuất hiện trong các vườn cây lâu năm như cà phê, hồ tiêu, cây ăn trái, khi mối chưa hình thành tổ lớn tập trung ngay gốc. Thuốc Termize 200SC là loại thuốc diệt mối không mùi, có khả năng lưu dẫn trong đất và tiêu diệt mối thông qua tiếp xúc và lây nhiễm.
Đối với cây mới trồng, bạn có thể phun dung dịch thuốc vào hố trước khi trồng (khoảng 150ml/hố) sau khi đã bón lót. Sau khi trồng, có thể bơm thuốc xung quanh gốc cây (khoảng 100ml/hố). Nếu áp lực mối cao, bạn có thể lặp lại việc xử lý sau 15-20 ngày. Liều lượng pha thông thường là 5ml Termize 200SC cho 10 lít nước.
Đối với cây đã trồng lâu năm, cách hiệu quả là đào rãnh nhỏ sâu khoảng 5-10cm quanh gốc cây theo đường kính tán cây, sau đó tưới dung dịch thuốc đã pha (2-3 lít tùy tuổi cây và mức độ phá hoại). Thuốc sẽ ngấm vào đất, tạo thành một lớp màn chắn hóa chất tiêu diệt mối khi chúng di chuyển qua. Cuối cùng, lấp đất lại cẩn thận. Nếu phát hiện tổ mối ngay tại gốc hoặc khu vực lân cận, bạn có thể khoan các lỗ nhỏ và bơm trực tiếp dung dịch Termize 200SC vào tổ với liều lượng khoảng 6.25ml cho 5 lít nước cho mỗi tổ. Cơ chế của thuốc dựa trên việc mối thợ khi tiếp xúc với hóa chất sẽ không chết ngay mà mang thuốc về tổ, lây nhiễm cho các cá thể khác trong đàn thông qua tập tính trao đổi chất (trophallaxis), dần dần tiêu diệt cả tổ mối. Khi thực hiện, cần trang bị bảo hộ lao động như găng tay, khẩu trang và tránh để thuốc tiếp xúc với nguồn nước sinh hoạt.
Sử dụng thuốc Termize 200SC diệt mối cho cây trồng
Cách 2: Xử lý tổ mối bằng thuốc Mythic 240SC
Phương pháp này đặc biệt hiệu quả khi cây trồng bị tấn công bởi các loại mối đất hoặc mối gỗ ẩm đã hình thành tổ lớn ngay tại gốc, dưới đất hoặc thậm chí bên trong thân cây rỗng. Mythic 240SC là một loại thuốc diệt mối mạnh mẽ, có khả năng tiêu diệt cả đàn mối nhanh chóng.
Đầu tiên, cần xác định chính xác vị trí của tổ mối. Tổ mối đất thường nằm sâu dưới lòng đất gần gốc cây, trong khi mối gỗ ẩm có thể làm tổ ngay trong các phần gỗ mục của thân cây. Sau khi tìm được tổ, pha Mythic 240SC với tỷ lệ 12ml thuốc cho 1 lít nước. Dùng bơm tay hoặc thiết bị phù hợp để phun dung dịch trực tiếp vào trung tâm tổ mối hoặc qua các lỗ khoan nhỏ dẫn vào tổ.
Cơ chế hoạt động của Mythic 240SC giúp thuốc ngấm sâu vào cấu trúc tổ, tác động trực tiếp lên hệ thần kinh của mối. Thuốc có hiệu quả tiêu diệt mối rất nhanh, thường chỉ trong vòng 3-5 ngày toàn bộ tổ mối bao gồm cả mối chúa sẽ bị tiêu diệt. Ưu điểm nổi bật của phương pháp này là khả năng diệt mối tận gốc và hiệu quả nhanh chóng. Tuy nhiên, cần thực hiện cẩn thận để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe của cây và đảm bảo an toàn cho người thực hiện.
Diệt mối ăn cây trồng bằng thuốc Mythic 240SC
Cách 3: Diệt mối phá hoại cây trồng bằng phương pháp thủ công và hóa chất (Cislin 2.5EC)
Phương pháp kết hợp này phù hợp với các trường hợp mối mới xuất hiện hoặc phá hoại ở mức độ nhẹ, chưa lan rộng thành tổ lớn. Thuốc diệt mối sinh học Cislin 2.5EC hoạt động dựa trên việc lợi dụng tập tính xã hội của mối. Khi một vài con mối tiếp xúc với thuốc, chúng sẽ mang mầm bệnh hoặc chất độc về tổ, lây lan cho những cá thể khác thông qua tiếp xúc và trao đổi chất, tạo ra hiệu ứng chết hàng loạt trong đàn.
Đầu tiên, sử dụng các công cụ thủ công như cuốc, xẻng để phá bỏ các đường hầm mối, lớp màng bằng đất hoặc các cấu trúc tổ nhỏ xuất hiện quanh gốc cây hoặc trên thân cây. Việc này giúp làm lộ mối ra ngoài và phá vỡ hệ thống di chuyển của chúng. Sau đó, pha thuốc Cislin 2.5EC với liều lượng khoảng 20ml cho 5 lít nước. Sử dụng bình phun để phun trực tiếp dung dịch thuốc lên khu vực vừa bị phá bỏ đường hầm, các vị trí có mối xuất hiện hoặc nơi cây bị tấn công.
Cơ chế kết hợp giữa việc phá hủy cấu trúc tổ (thủ công) và sử dụng thuốc diệt (hóa học) giúp tiêu diệt mối tức thời tại khu vực phun và ngăn chặn chúng xây dựng lại đường đi. Đồng thời, khả năng lây nhiễm của Cislin 2.5EC sẽ giúp tiêu diệt thêm các cá thể khác trong tổ. Phương pháp này chỉ nên áp dụng khi cây chưa bị tổn thương quá nghiêm trọng và cần thực hiện kỹ lưỡng để đảm bảo hiệu quả.
Diệt mối trong thân cây bằng thuốc Cislin 2.5EC
Cách 4: Diệt mối tận gốc cho cây trồng bằng phương pháp hóa sinh (Hộp nhử mối)
Đối với các tổ mối chìm sâu dưới lòng đất hoặc trong các cấu trúc rỗng khó xác định vị trí chính xác, phương pháp diệt mối hóa sinh sử dụng hộp nhử mối là lựa chọn tối ưu nhất để diệt tận gốc cả đàn. Phương pháp này dựa trên việc dụ mối thợ tập trung vào một điểm, sau đó sử dụng thuốc diệt mối sinh học để chúng mang mầm bệnh hoặc chất độc lây lan về tổ, tiêu diệt mối chúa và toàn bộ đàn.
Bước 1: Tìm các khu vực có dấu hiệu mối đi lại hoặc cây bị tấn công. Đặt các hộp nhử mối đã được tẩm chất dẫn dụ đặc biệt vào những vị trí này. Chất dẫn dụ sẽ thu hút mối thợ từ tổ đến ăn và tập trung đông đúc trong hộp. Thời gian nhử mối thường kéo dài từ 10 đến 12 ngày, tùy thuộc vào số lượng mối và điều kiện môi trường. Trong giai đoạn này, tuyệt đối không được di chuyển hộp nhử, mở hộp ra xem, hoặc phun bất kỳ chất gì khác vào hộp hoặc xung quanh hộp. Việc này nhằm đảm bảo mối cảm thấy an toàn và tập trung ăn mồi.
Bước 2: Sau khi mối đã tập trung đông trong hộp nhử, tiến hành xử lý bằng thuốc diệt mối sinh học dạng bột, điển hình là PMC 90DP. Nhẹ nhàng mở hộp nhử mối ra và rắc hoặc bơm một lượng vừa đủ thuốc bột lên những con mối đang tập trung bên trong và cả những miếng mồi nhử. Không rắc quá nhiều khiến mối bị chết ngay tại chỗ. Sau khi xử lý xong, cẩn thận đặt hộp nhử mối trở lại vị trí cũ như ban đầu. Những con mối đã dính thuốc sẽ không chết ngay mà mang theo thuốc về tổ. Do tập tính xã hội, chúng sẽ lây nhiễm thuốc cho các cá thể khác trong tổ khi tiếp xúc, đặc biệt là lây cho mối chúa. Mối chúa bị nhiễm thuốc sẽ ngừng đẻ trứng, làm cho tổ mối không còn khả năng sinh sôi. Quá trình lây lan diễn ra từ từ và tiêu diệt toàn bộ tổ mối trong vòng vài ngày hoặc vài tuần tùy quy mô tổ.
Phương pháp diệt mối cho cây trồng bằng hộp nhử
Biện pháp phòng chống mối cho cây trồng bền vững
Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Áp dụng các biện pháp phòng chống mối ngay từ đầu hoặc sau khi đã xử lý mối thành công là cách hiệu quả để bảo vệ cây trồng lâu dài.
Một trong những biện pháp quan trọng là vệ sinh vườn cây, loại bỏ các tàn dư thực vật là nguồn thức ăn và nơi trú ngụ lý tưởng cho mối. Trên diện tích đất trồng cây, nên đào và thu gom các gốc cây cũ, rễ cây, cành khô, lá mục, cỏ dại… Tập trung chúng vào các hố hoặc khu vực riêng để dễ kiểm soát. Tránh chất thành đống lớn rải rác khắp vườn vì sẽ tạo điều kiện cho mối phát triển. Có thể chia nhỏ khu vực thu gom, ví dụ mỗi điểm khoảng 50m² tàn dư.
Đối với cây giống trong vườn ươm, có thể sử dụng thuốc phòng chống mối dạng bột như PMs 100cp trộn đều vào giá thể dùng để vào bầu cây. Thuốc sẽ tạo lớp bảo vệ xung quanh rễ cây con. Trước khi xếp bầu vào luống vườn ươm hoặc trước khi trồng cây ra đồng, sử dụng thuốc diệt mối dạng dung dịch (có thể dùng lại Termize 200SC pha loãng hoặc thuốc chuyên dụng khác) phun đều xung quanh khu vực luống hoặc hố trồng để tạo một hàng rào hóa chất ngăn chặn mối từ bên ngoài xâm nhập.
Với các loại cây lâm nghiệp, việc vệ sinh rừng, dọn sạch lá khô, cành gãy là biện pháp phòng ngừa cơ bản nhưng hiệu quả, làm giảm nguồn thức ăn sẵn có cho mối. Đối với các cây trồng ngắn ngày như khoai tây, khoai lang, củ sắn…, nơi củ hoặc rễ là mục tiêu tấn công của mối, có thể rắc đều thuốc bột chống mối PMs 100cp vào ruộng trước khi làm đất hoặc trộn trực tiếp vào đất khi trồng. Điều này giúp tiêu diệt mối có sẵn trong đất và phòng ngừa mối từ khu vực khác di chuyển đến. Những biện pháp phòng ngừa này giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ mối tấn công, bảo vệ sự đầu tư và công sức của người trồng.
Biện pháp phòng chống mối tấn công cây trồng
Việc bảo vệ cây trồng khỏi mối đòi hỏi sự chú ý và hành động kịp thời. Bằng cách nhận biết sớm dấu hiệu và áp dụng đúng các cách diệt mối cho cây trồng đã trình bày – từ các giải pháp hóa học đặc trị, phương pháp hóa sinh hiệu quả đến các biện pháp phòng ngừa đơn giản nhưng hiệu quả – bạn hoàn toàn có thể kiểm soát và đẩy lùi mối, đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh cho khu vườn của mình. Tìm hiểu thêm các giải pháp về hạt giống và nông nghiệp tại hatgiongnongnghiep1.vn. Chúc bạn thành công trong việc bảo vệ mùa màng!