Cách trồng cây ăn quả bonsai không chỉ là một kỹ thuật nông nghiệp mà còn là nghệ thuật đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn. Biến những cây ăn trái quen thuộc thành tác phẩm bonsai độc đáo không chỉ mang giá trị thẩm mỹ cao mà còn có thể cho quả, tô điểm cho không gian sống. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn hướng dẫn chi tiết từ các phương pháp nhân giống cơ bản đến kỹ thuật nâng cao và chăm sóc, giúp bạn tự tay tạo ra những chậu cây ăn quả bonsai đẹp mắt và khỏe mạnh ngay tại nhà.
Tổng quan về Cây Ăn Quả Bonsai
Cây ăn quả bonsai là sự kết hợp giữa vẻ đẹp cổ kính của bonsai và sự sống động, tràn đầy sức sống từ khả năng ra hoa kết trái. Việc trồng cây ăn quả bonsai mang lại nhiều lợi ích như tiết kiệm diện tích, trang trí không gian, và đặc biệt là niềm vui được ngắm nhìn thành quả lao động khi cây ra hoa, đậu trái. Chọn loại cây ăn quả phù hợp và áp dụng đúng kỹ thuật là bước đầu tiên để thành công trong loại hình nghệ thuật độc đáo này.
Các Phương Pháp Nhân Giống Cây Ăn Quả Làm Bonsai
Có nhiều phương pháp để bắt đầu trồng một cây ăn quả làm bonsai, mỗi phương pháp có những ưu điểm và kỹ thuật riêng. Lựa chọn phương pháp phù hợp phụ thuộc vào loại cây bạn muốn trồng và kinh nghiệm của bạn.
1. Phương pháp Gieo hạt
Gieo hạt là cách phổ biến để khởi đầu, đặc biệt phù hợp với những người mới bắt đầu vì hạt giống thường dễ tìm và chi phí thấp. Phương pháp này cho phép bạn kiểm soát cây từ giai đoạn phôi, nhưng cần thời gian dài hơn để cây phát triển thành dáng bonsai.
Để gieo hạt trồng cây bonsai, bạn cần chuẩn bị hạt giống chất lượng và thực hiện quy trình ươm mầm cẩn thận. Hạt giống thường cần được ngâm ủ để phá bỏ trạng thái ngủ nghỉ và kích thích nảy mầm nhanh chóng. Ngâm hạt trong nước ấm (khoảng 30-40 độ C) trong 10-15 phút, sau đó chuyển sang nước nhiệt độ thường ngâm tiếp khoảng 6 tiếng. Đối với các loại hạt có vỏ cứng, bạn có thể ngâm trong nước ấm hơn (khoảng 80 độ C) ban đầu, rồi ngâm nước thường lâu hơn (khoảng 10 tiếng). Sau khi ngâm, vớt hạt ra và ủ trong khăn giấy hoặc khăn vải ẩm, giữ ẩm và đặt ở nơi tối cho đến khi hạt nứt nanh và ra rễ mầm.
Khi hạt đã nảy mầm và ra rễ nhỏ, bạn cần phơi hạt ở nơi khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp trong khoảng 30 phút trước khi gieo. Gieo hạt vào bầu đất đã chuẩn bị sẵn, loại đất tơi xốp, thoát nước tốt và giàu dinh dưỡng. Bạn có thể phủ một lớp rơm hoặc trấu mỏng lên bề mặt để giữ ẩm và ngăn xói mòn khi tưới. Duy trì độ ẩm vừa phải cho đất và đảm bảo đất có độ thoáng khí tốt. Thời điểm lý tưởng để gieo hạt thường là vào mùa xuân, khi thời tiết ấm áp và ẩm ướt, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho cây con phát triển. Nếu gieo vào các mùa khác, cần chú ý kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm.
2. Phương pháp Giâm cành
Giâm cành là phương pháp phổ biến và hiệu quả, giúp bạn nhanh chóng có được cây con mang đặc điểm của cây mẹ. Kỹ thuật này cho phép bạn rút ngắn đáng kể thời gian tạo dáng so với gieo hạt.
Để giâm cành trồng bonsai ăn quả, việc lựa chọn cành giâm là rất quan trọng. Nên chọn những cành bánh tẻ, khỏe mạnh, không bị sâu bệnh, có đường kính phù hợp với kích thước bonsai dự kiến. Cắt cành nên được thực hiện bằng dao hoặc kéo sắc, giữ lại một vài lá búp ở phần ngọn và cắt vát gần vị trí mắt lá hoặc mấu cành để kích thích ra rễ nhanh hơn. Đất để giâm cành cần tơi xốp, vô trùng và thoát nước tốt. Bạn có thể trộn thêm cát hoặc perlite vào đất sạch để tăng độ thông thoáng.
Cách thực hiện giâm cành khá đơn giản: Cắm khoảng 1/2 đến 2/3 chiều dài cành giâm xuống đất đã chuẩn bị. Tưới đẫm nước sau khi cắm và đặt chậu giâm ở nơi có bóng râm, tránh ánh nắng trực tiếp. Việc phun sương hoặc phủ túi ni lông lên cành giâm giúp duy trì độ ẩm cao xung quanh cành, tạo môi trường thuận lợi cho rễ phát triển. Trong quá trình này, cần kiểm tra độ ẩm thường xuyên và tưới nước khi cần thiết. Sau một thời gian (tùy loại cây), cành giâm sẽ bắt đầu ra rễ và phát triển thành cây con.
3. Phương pháp Chiết cành trên không
Đối với một số loại cây ăn quả khó giâm cành hoặc bạn muốn có cây con với kích thước lớn hơn và hệ rễ phát triển sớm, phương pháp chiết cành trên không là một lựa chọn tối ưu. Kỹ thuật này tương đối dễ thực hiện và mang lại tỷ lệ thành công cao nếu làm đúng kỹ thuật.
Việc lựa chọn cành để chiết là yếu tố quyết định. Nên chọn những cành bánh tẻ khỏe mạnh, không quá non cũng không quá già, có đường kính khoảng 1.0-1.5 cm, nằm ở tầng giữa của tán cây và nhận đủ ánh sáng. Tránh chọn cành mọc thẳng đứng, cành bị sâu bệnh hoặc quá nhỏ. Kỹ thuật chiết bao gồm việc loại bỏ một khoanh vỏ quanh cành. Dùng dao sắc gọt bỏ một lớp vỏ có chiều rộng khoảng gấp 3 lần đường kính cành tại vị trí muốn chiết rễ. Cạo sạch phần tượng tầng (lớp màng mỏng dưới vỏ) để ngăn vỏ tái tạo.
Sau khi gọt vỏ, bạn cần bọc vết cắt bằng bầu đất hoặc hỗn hợp giữ ẩm. Hỗn hợp bó bầu lý tưởng thường gồm 2/3 đất sạch trộn với 1/3 vật liệu hữu cơ giữ ẩm tốt như phân chuồng hoai mục, trấu mục, rơm mục hoặc rễ bèo tây đã xử lý. Kích thước bầu chiết nên vừa phải, khoảng 6-8 cm đường kính. Bọc kín bầu xung quanh vết cắt, đảm bảo hỗn hợp ẩm đều. Sau khoảng 2 tháng, rễ sẽ bắt đầu phát triển bên trong bầu chiết. Khi bộ rễ đã đủ mạnh (rễ trắng mọc kín bầu), bạn có thể cắt cành chiết ra khỏi cây mẹ. Sau khi cắt, cây con cần được trồng trong chậu và đặt ở nơi râm mát, tưới nước đều đặn trong khoảng 2 tuần để cây phục hồi và thích nghi. Dần dần hé mở mái che và đưa cây ra nơi có ánh sáng nhẹ, sau đó chuyển sang điều kiện ánh sáng tự nhiên hoàn toàn. Khoảng 45-60 ngày sau khi chiết, cây con đã cứng cáp có thể được đưa ra trồng ở vị trí cố định hoặc chuyển sang chậu bonsai cuối cùng.
Kỹ thuật Tạo Bộ Rễ Ấn Tượng cho Cây Bonsai Ăn Quả
Bộ rễ không chỉ là nền tảng sinh học cho cây bonsai mà còn là yếu tố thẩm mỹ quan trọng, góp phần tạo nên vẻ già cỗi, uy nghi cho tác phẩm. Với cách trồng cây ăn quả bonsai, việc tạo một bộ rễ đẹp nổi trên mặt đất là kỹ thuật nâng cao được nhiều nghệ nhân theo đuổi.
Một trong những kỹ thuật phổ biến để cải thiện hoặc bổ sung bộ rễ là ghép rễ. Phương pháp này giúp khắc phục những chỗ khiếm khuyết trên bộ rễ tự nhiên hoặc tạo ra một bộ rễ mới theo ý muốn. Để thực hiện, bạn cần chuẩn bị một cây con cùng loài có đường kính rễ phù hợp với vị trí cần ghép. Trước khi ghép, nhẹ nhàng nhổ cây bonsai ra khỏi chậu, loại bỏ hết đất bám trên rễ và tỉa bớt cành lá để cây thoát hơi nước ít hơn.
Tiếp theo, sử dụng mũi khoan có đường kính tương đương với đường kính của cây con được dùng để ghép. Khoan nhẹ nhàng xuyên qua gốc cây bonsai tại vị trí mà bạn muốn rễ mới mọc ra. Sau đó, cẩn thận luồn cây con qua lỗ khoan, sao cho một đoạn 2-3 cm của cây con thừa ra ngoài ở mỗi bên gốc. Dùng dây mềm buộc chặt lại để cố định cây con vào gốc cây bonsai, đảm bảo vết ghép tiếp xúc tốt. Cuối cùng, trét kín các khe hở ở hai đầu lỗ khoan bằng keo liền sẹo hoặc hỗn hợp mỡ bò trộn thuốc kích rễ để ngăn nước và vi khuẩn xâm nhập, giúp vết ghép nhanh liền. Trồng lại cây bonsai vào chậu với đất mới tơi xốp và giàu dinh dưỡng.
Cây mới ghép rễ cần được chăm sóc đặc biệt. Đặt cây ở nơi khuất gió, thoáng mát và tránh ánh nắng trực tiếp trong khoảng 1 tháng đầu. Tưới nước đều đặn để giữ ẩm cho đất. Sau thời gian này, bạn có thể dần dần chuyển cây ra nơi có ánh sáng nhẹ hơn để cây thích nghi từ từ với điều kiện môi trường mới trước khi đưa ra nắng hoàn toàn.
Gợi ý một số Cây Ăn Quả Phổ Biến Thích Hợp Làm Bonsai và Ý Nghĩa
Nhiều loại cây ăn quả có thể được uốn nắn để trở thành bonsai, mang theo cả vẻ đẹp tạo hình lẫn ý nghĩa phong thủy sâu sắc. Lựa chọn loại cây phù hợp với điều kiện khí hậu và không gian sống của bạn sẽ giúp quá trình chăm sóc dễ dàng hơn.
Cam và Chanh Bonsai
Các loại cây thuộc chi Cam chanh rất được ưa chuộng làm bonsai bởi lá xanh tốt quanh năm, hoa thơm và đặc biệt là trái chín vàng hoặc cam rực rỡ, tượng trưng cho sự đủ đầy, thịnh vượng. Theo quan niệm phong thủy, trồng cam hoặc chanh trước nhà hoặc trong nhà vào dịp Tết có thể mang lại nhiều cơ hội làm ăn thuận lợi và lợi nhuận dồi dào. Việc tạo dáng cho cây cam chanh bonsai cũng tương đối linh hoạt, cho phép tạo nhiều thế khác nhau.
Quất Bonsai
Quất bonsai là biểu tượng không thể thiếu trong nhiều gia đình Việt vào dịp Tết Nguyên Đán. Cây quất với tán lá xanh, quả vàng mọng từ gốc đến ngọn tượng trưng cho sự may mắn, trù phú, sức khỏe dồi dào, bình an và trường thọ. Trồng quất bonsai còn được tin là giúp tình duyên thêm suôn sẻ, mang lại niềm vui và may mắn cho cả năm. Cây quất dễ tạo dáng và có khả năng giữ quả trên cây lâu, rất phù hợp để chưng bày.
Lựu Bonsai
Cây lựu bonsai với hoa đỏ rực rỡ và quả căng tròn, nứt nhẹ khoe những hạt mọng nước được xem là biểu tượng của sự sinh sôi, nảy nở và tình cảm yêu thương gia đình. Cây thể hiện mong muốn về những đứa con thông minh, khỏe mạnh. Trong phong thủy, đặt cây lựu ở hướng Nam được cho là sẽ mang lại may mắn cho gia chủ. Cây lựu có dáng khỏe khoắn, dễ uốn nắn và chịu hạn tốt.
Sung Bonsai
Cây sung, với tên gọi mang ý nghĩa “sung mãn”, tròn đầy, là một trong những loại cây cảnh được ưa chuộng nhất làm bonsai. Những chậu sung bonsai với bộ rễ nổi, thân cành uốn lượn và đặc biệt là những chùm quả mọc chi chít trên thân cành tượng trưng cho sự đủ đầy, thịnh vượng và tài lộc. Trồng sung bonsai trong nhà được tin là mang lại nhiều may mắn và tài khí cho gia đình.
Khế Bonsai
Cây khế bonsai với tán lá sum suê, hoa tím li ti và những chùm quả hình ngôi sao độc đáo là biểu tượng của sự khá giả và sung túc. Hình ảnh cây khế sai quả còn thể hiện sự sum vầy, đầm ấm trong gia đình. Cây khế có khả năng tạo dáng tốt, thân cây dễ hóa già cỗi, rất thích hợp cho nghệ thuật bonsai. Việc chăm sóc khế bonsai cần chú ý đến việc tỉa cành và tưới nước để cây ra hoa kết trái đều đặn.
Chăm sóc Cây Ăn Quả Bonsai Cơ Bản
Để cây ăn quả bonsai phát triển khỏe mạnh và ra hoa kết trái như mong muốn, việc chăm sóc đúng kỹ thuật là vô cùng quan trọng. Các yếu tố cơ bản bao gồm tưới nước, bón phân, cắt tỉa và kiểm soát sâu bệnh. Tần suất và liều lượng chăm sóc cần điều chỉnh tùy thuộc vào loại cây, kích thước chậu, loại đất và điều kiện môi trường.
Tưới nước cho cây ăn quả bonsai cần đảm bảo đất luôn đủ ẩm nhưng không bị úng nước. Tần suất tưới phụ thuộc vào thời tiết, loại chậu và đất. Vào mùa khô nóng có thể cần tưới hàng ngày, trong khi mùa mưa hoặc thời tiết mát mẻ thì giảm bớt. Bón phân định kỳ là cần thiết để cây có đủ dinh dưỡng ra hoa và đậu quả. Sử dụng phân bón chuyên dụng cho bonsai hoặc phân bón hữu cơ hoai mục, chú ý bón với liều lượng nhỏ và tăng dần khi cây phát triển mạnh hoặc chuẩn bị ra hoa, kết quả. Cắt tỉa là kỹ thuật quan trọng để duy trì dáng thế bonsai, loại bỏ cành thừa, cành yếu và kích thích cây ra hoa, đậu quả. Việc cắt tỉa nên thực hiện sau khi cây rụng hết quả hoặc vào thời kỳ cây nghỉ ngơi. Kiểm tra cây thường xuyên để phát hiện sớm sâu bệnh và có biện pháp xử lý kịp thời bằng các loại thuốc bảo vệ thực vật phù hợp, ưu tiên các loại sinh học. Việc tìm kiếm nguồn hạt giống, cây con, đất trồng và vật tư nông nghiệp chất lượng là nền tảng để bắt đầu hành trình trồng cây ăn quả bonsai thành công. Bạn có thể tham khảo thêm thông tin và các sản phẩm cần thiết tại hatgiongnongnghiep1.vn.
Trồng và tạo dáng cây ăn quả bonsai là hành trình thú vị, kết hợp kỹ thuật nông nghiệp và sự sáng tạo nghệ thuật. Dù chọn phương pháp gieo hạt, giâm cành, chiết cành hay áp dụng kỹ thuật ghép rễ để tạo bộ rễ đẹp, sự kiên nhẫn và chăm sóc đúng cách là chìa khóa để sở hữu những tác phẩm độc đáo. Với những hướng dẫn chi tiết trên, hy vọng bạn sẽ thành công trong việc biến khu vườn nhỏ hoặc ban công của mình thành không gian xanh mát, tràn đầy sức sống với những chậu cây ăn quả bonsai sai quả, mang lại niềm vui và may mắn cho gia đình.