Quýt là loại cây ăn quả quen thuộc, được ưa chuộng bởi vị ngọt thanh, mọng nước và hàm lượng dinh dưỡng cao. Không chỉ là nguồn trái cây tươi ngon cho gia đình, việc tự tay trồng và chăm sóc cây quýt tại nhà còn mang lại niềm vui và không gian xanh mát. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết cách trồng cây quýt từ A đến Z, giúp bạn có thể thành công với vườn quýt sai trái ngay tại không gian sống của mình, dù bạn là người mới bắt đầu.
Đặc điểm nổi bật của cây quýt đường
Cây quýt đường, danh pháp khoa học Citrus reticulata Blanco, là một trong những giống cây có múi phổ biến, nổi tiếng với quả ngọt và hương thơm đặc trưng. Đây là loại cây trồng nhiệt đới và cận nhiệt đới, rất phù hợp với điều kiện khí hậu ở nhiều vùng của Việt Nam.
Về hình thái, cây quýt đường thường có chiều cao trung bình từ 3 đến 4 mét khi trưởng thành, tán rộng vừa phải. Lá cây có hình bầu dục, màu xanh đậm, kích thước khoảng 5-10 cm. Hoa quýt nhỏ nhắn, màu trắng tinh khôi và tỏa ra mùi thơm dịu nhẹ, dễ chịu. Quả quýt đường khi chín chuyển sang màu cam rực rỡ, vỏ mỏng, rất dễ bóc. Bề mặt vỏ thường có các tuyến tinh dầu nhỏ li ti, khi ấn nhẹ sẽ thấy mùi thơm đặc trưng. Quả có dạng hình cầu hơi dẹt ở hai đầu, cả đỉnh và đáy quả đều lõm vào. Bên trong, quả được chia thành nhiều múi mọng nước, có thể có hạt hoặc không tùy thuộc vào giống cụ thể.
Quýt đường không chỉ được thưởng thức trực tiếp như một loại trái cây tráng miệng mà còn được sử dụng rộng rãi trong chế biến các món ăn, thức uống như nước ép, mứt. Đặc biệt, trong văn hóa Việt Nam, quýt là một loại quả không thể thiếu trên mâm ngũ quả trong dịp Tết Nguyên Đán, tượng trưng cho sự trù phú, sung túc và may mắn. Việc hiểu rõ đặc điểm của cây giúp người trồng có phương pháp chăm sóc phù hợp để cây phát triển tốt nhất.
Cây quýt đường trưởng thành sai trĩu quả màu cam sáng
Hướng dẫn chi tiết cách trồng cây quýt tại nhà
Việc trồng cây quýt tại nhà không quá phức tạp nếu bạn nắm vững các kỹ thuật cơ bản từ khâu chuẩn bị đến lúc trồng. Lựa chọn thời điểm và địa điểm trồng phù hợp là yếu tố đầu tiên quyết định sự thành công của cây. Thời vụ lý tưởng nhất để trồng quýt đường là vào đầu mùa mưa (khoảng tháng 5-6) hoặc cuối mùa mưa (tháng 10-11). Giai đoạn này có độ ẩm không khí cao và lượng mưa tự nhiên dồi dào, rất thuận lợi cho rễ cây non phát triển và bén rễ nhanh chóng.
Cây quýt sinh trưởng tốt nhất trong khoảng nhiệt độ từ 22°C đến 30°C. Nhiệt độ quá thấp (dưới 10°C) hoặc quá cao (trên 35°C) đều có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình sinh trưởng, ra hoa, đậu quả và chất lượng trái. Địa điểm trồng cần đảm bảo cây nhận đủ ánh sáng mặt trời trực tiếp ít nhất 6 tiếng mỗi ngày. Trồng ở nơi thiếu sáng sẽ khiến cây yếu ớt, ra hoa ít và đậu quả kém. Đồng thời, cần chọn nơi thoáng mát, tránh gió lùa mạnh có thể làm gãy cành hoặc đổ cây, đặc biệt là cây non.
Quan trọng nhất là tránh trồng cây ở những vùng đất trũng, dễ bị ngập úng hoặc những nơi đất quá khô hạn. Đất phải có khả năng thoát nước tốt để tránh tình trạng thối rễ, nhưng vẫn cần giữ được độ ẩm cần thiết. Nếu trồng cây quýt trong sân vườn hoặc ngoài đồng ruộng, khoảng cách lý tưởng giữa các cây là từ 4-5 mét. Điều này đảm bảo mỗi cây có đủ không gian để tán lá phát triển, rễ lan rộng và nhận đủ ánh sáng, gió. Nếu trồng trong chậu tại ban công hoặc sân thượng, cần chọn chậu có kích thước đủ lớn và có lỗ thoát nước tốt.
Lựa chọn giống cây quýt khỏe mạnh
Chọn giống là khâu then chốt quyết định năng suất và khả năng chống chịu sâu bệnh của cây quýt. Bạn nên tìm mua cây giống từ các nhà vườn, trung tâm giống cây trồng uy tín để đảm bảo nguồn gốc và chất lượng. Một cây con khỏe mạnh thường có chiều cao từ 20-30 cm, lá xanh tươi tốt, không có dấu hiệu vàng úa hay sâu bệnh. Thân cây thẳng, cứng cáp, và đặc biệt là bầu rễ phải nguyên vẹn, không bị nứt vỡ.
Cây quýt đường có thể được nhân giống bằng nhiều phương pháp như gieo hạt, chiết cành, hoặc ghép cành. Tuy nhiên, phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất cho mục đích trồng thương mại hoặc tại nhà là chiết cành và ghép cành. Cây được trồng từ cành chiết hoặc cành ghép thường giữ được các đặc tính tốt của cây mẹ, sinh trưởng nhanh hơn, ra hoa kết quả sớm hơn so với cây trồng từ hạt. Đặc biệt, việc ghép cành trên gốc ghép phù hợp có thể giúp cây tăng khả năng chống chịu sâu bệnh hại rễ và thích nghi tốt hơn với điều kiện đất đai của từng vùng trồng. Chọn gốc ghép khỏe mạnh và tương thích là yếu tố quan trọng khi trồng bằng phương pháp ghép.
Chọn cây giống quýt con khỏe mạnh sẵn sàng trồng
Chuẩn bị đất trồng lý tưởng cho cây quýt
Đất trồng đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển của cây quýt. Loại đất lý tưởng nhất cho cây quýt đường là đất tơi xốp, giàu mùn, có khả năng thoát nước tốt nhưng vẫn giữ được độ ẩm cần thiết. Độ pH của đất nên duy trì trong khoảng từ 5.5 đến 6.5. Độ pH này tối ưu cho cây hấp thụ các dưỡng chất cần thiết từ đất. Nếu đất quá chua hoặc quá kiềm, khả năng hấp thụ dinh dưỡng của rễ cây sẽ bị hạn chế, dẫn đến cây còi cọc, kém phát triển.
Trước khi trồng, đất cần được làm kỹ, loại bỏ cỏ dại và các vật liệu không cần thiết. Để tăng cường dinh dưỡng và độ tơi xốp cho đất, bạn nên trộn đất với một lượng lớn phân hữu cơ đã ủ hoai mục hoặc phân chuồng đã qua xử lý. Tỉ lệ phối trộn phổ biến thường là 2 phần đất thịt với 1 phần phân hữu cơ và thêm các vật liệu giúp thoát nước như tro trấu, xơ dừa hoặc cát. Nếu trồng trong chậu, việc sử dụng đất trộn sẵn chuyên dụng cho cây ăn quả hoặc cây cảnh là một lựa chọn tiện lợi và hiệu quả. Các loại đất trộn sẵn này thường đã được xử lý, đảm bảo độ tơi xốp, giàu dinh dưỡng và có khả năng thoát nước tốt. Bạn có thể tìm mua các loại đất trồng chất lượng tại các cửa hàng vật tư nông nghiệp uy tín như hatgiongnongnghiep1.vn. Đất cần được chuẩn bị sẵn sàng trước khi mang cây con về trồng để cây có môi trường tốt nhất ngay từ ban đầu.
Đất tơi xốp giàu dinh dưỡng chuẩn bị cho việc trồng cây quýt
Kỹ thuật trồng cây quýt đúng cách
Khi đã chuẩn bị xong đất và cây giống, tiến hành trồng cây quýt theo các bước sau để đảm bảo cây bén rễ và phát triển khỏe mạnh. Đầu tiên, đào hố trồng có kích thước phù hợp với bầu rễ của cây con, thông thường là khoảng 50x50x50 cm. Kích thước hố này đủ rộng để bộ rễ non có không gian lan rộng ban đầu. Sau khi đào hố, lót dưới đáy hố một lớp mỏng phân hữu cơ hoai mục trộn với đất.
Tiếp theo, nhẹ nhàng xé bỏ lớp nilon hoặc bầu ươm bao quanh bầu đất của cây con, tránh làm vỡ bầu hoặc tổn thương rễ. Đặt cây con vào giữa hố sao cho phần cổ rễ (vị trí tiếp giáp giữa thân cây và rễ) nằm ngang hoặc cao hơn một chút so với mặt đất xung quanh. Lấp đất từ từ vào hố, vừa lấp vừa ấn nhẹ xung quanh bầu rễ để đất được nén chặt, loại bỏ túi khí và giúp rễ tiếp xúc tốt với đất. Tránh lấp đất quá cao che lấp cổ rễ hoặc quá thấp khiến rễ bị lộ ra ngoài.
Sau khi lấp đất xong, tưới nước thật đẫm để đất kết dính với bầu rễ và cung cấp độ ẩm ban đầu cho cây. Lượng nước tưới đẫm giúp rễ non nhanh chóng phục hồi sau quá trình vận chuyển và trồng. Nếu khu vực trồng có gió lớn, nên cắm thêm cọc và dùng dây mềm buộc cố định thân cây vào cọc. Việc này giúp cây non đứng vững, tránh bị gió lay làm đứt rễ mới đang phát triển. Trong khoảng 1-2 tháng đầu tiên sau khi trồng, cần duy trì độ ẩm cho đất bằng cách tưới nước đều đặn, đặc biệt là nếu trồng vào mùa khô.
Kỹ thuật trồng cây quýt vào hố đất chuẩn bị sẵn
Bí quyết chăm sóc cây quýt cho năng suất cao
Để cây quýt phát triển tươi tốt và cho nhiều trái, việc chăm sóc đúng kỹ thuật sau khi trồng là vô cùng quan trọng. Chăm sóc bao gồm nhiều khía cạnh như tưới nước, bón phân, cắt tỉa, và phòng trừ sâu bệnh.
Kỹ thuật tưới nước cho cây quýt
Nước là yếu tố thiết yếu cho sự sinh trưởng của cây quýt, đặc biệt là trong giai đoạn cây con và khi cây ra hoa, đậu quả. Giai đoạn cây con, cần tưới nước đều đặn để đất luôn ẩm. Tần suất tưới phụ thuộc vào điều kiện thời tiết và loại đất, nhưng trung bình khoảng 2-3 ngày/lần vào mùa khô. Vào mùa mưa, chỉ cần tưới bổ sung khi đất bị khô bề mặt. Quan trọng là đảm bảo đất đủ ẩm nhưng không bị ngập úng, vì ngập úng kéo dài sẽ gây thối rễ và chết cây.
Khi cây quýt đã trưởng thành và bắt đầu cho trái, nhu cầu nước vẫn cao, đặc biệt là trong giai đoạn quả đang lớn. Tuy nhiên, cần điều chỉnh lượng nước tưới phù hợp. Vào mùa khô, tưới đẫm 5-7 ngày/lần, kết hợp phủ gốc bằng rơm rạ, lá khô hoặc vật liệu giữ ẩm khác để hạn chế bốc hơi nước. Vào giai đoạn cây chuẩn bị ra hoa, có thể giảm lượng nước tưới để tạo khô hạn giả, kích thích cây ra hoa đồng loạt. Sau khi đậu quả, tăng cường tưới nước trở lại để quả phát triển tốt.
Tưới nước đều đặn cho cây quýt non sau khi trồng
Bón phân đầy đủ cho cây quýt theo giai đoạn
Cây quýt cần được bổ sung dinh dưỡng đầy đủ và cân đối theo từng giai đoạn phát triển để đạt năng suất cao nhất. Sau khi trồng khoảng 1-2 tháng, khi cây đã bén rễ và bắt đầu có dấu hiệu ra đọt non, tiến hành bón lót lần đầu bằng phân hữu cơ hoai mục hoặc phân vi sinh. Phân hữu cơ cung cấp dinh dưỡng từ từ, cải thiện cấu trúc đất và hệ vi sinh vật có lợi.
Trong 2-3 năm đầu, cây quýt chủ yếu tập trung vào phát triển khung tán, cành lá. Giai đoạn này cần ưu tiên bón phân có hàm lượng đạm (N) cao để thúc đẩy sinh trưởng thân, cành, lá. Phân lân (P) cũng cần thiết cho sự phát triển của bộ rễ và mầm hoa sau này, trong khi kali (K) giúp cành cứng cáp. Bón định kỳ 1-2 tháng/lần với lượng phân phù hợp. Nếu cây non ra hoa bói quá nhiều, nên tỉa bớt chỉ để lại vài trái để cây tập trung dinh dưỡng nuôi thân cành khỏe mạnh trước.
Từ năm thứ 4-5 trở đi, cây quýt bước vào giai đoạn kinh doanh (cho trái chính vụ). Chế độ bón phân cần được điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho việc ra hoa, đậu quả và nuôi trái. Trước khi cây ra hoa (khoảng 1-2 tháng), tăng cường bón phân lân và kali. Giai đoạn đậu quả và nuôi trái, nhu cầu về kali tăng cao để giúp quả ngọt hơn, to hơn và chắc hơn. Kết hợp bón phân vô cơ NPK cân đối với phân hữu cơ theo các đợt quan trọng: sau thu hoạch (phục hồi sức cây), trước ra hoa (kích thích mầm hoa), sau đậu quả (nuôi trái non), và giai đoạn quả lớn (tăng chất lượng trái).
Cắt tỉa và tạo hình cây quýt
Cắt tỉa là công việc thường xuyên và cần thiết để cây quýt có bộ khung tán cân đối, thông thoáng, nhận đủ ánh sáng và hạn chế sâu bệnh. Mục đích chính của việc cắt tỉa là loại bỏ cành già cỗi, cành sâu bệnh, cành tăm, cành mọc chồng chéo hoặc mọc quá sát gốc.
Trong 1-2 tháng đầu sau khi trồng, khi cây bắt đầu ra đọt non, tiến hành bấm ngọn để hãm chiều cao, khuyến khích cây phân cành ngang. Nên tạo hình cây quýt ngay từ nhỏ với bộ khung gồm 3-4 cành cấp 1 tỏa đều quanh gốc, cách mặt đất khoảng 30-40 cm. Việc cắt tỉa tạo tán giúp ánh sáng dễ dàng xuyên qua, tạo điều kiện thông thoáng, làm giảm độ ẩm trong tán lá, từ đó hạn chế sự phát triển của nấm bệnh gây hại như bệnh thối gốc chảy mủ hay bệnh đốm đồng tiền.
Sau mỗi vụ thu hoạch, cần tiến hành đợt cắt tỉa mạnh để loại bỏ các cành đã cho trái, cành yếu, cành bị bệnh. Điều này giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi các cành khỏe mạnh chuẩn bị cho vụ hoa trái tiếp theo. Việc cắt tỉa đúng kỹ thuật không chỉ giúp cây khỏe mạnh, hạn chế sâu bệnh mà còn định hình tán cây đẹp mắt.
Thực hiện cắt tỉa cành cây quýt giúp cây thông thoáng
Phòng trừ sâu bệnh hại cây quýt hiệu quả
Cây quýt, như nhiều loại cây ăn quả khác, thường phải đối mặt với một số loại sâu bệnh phổ biến có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng trái. Các loài sâu hại thường gặp bao gồm rầy chổng cánh (truyền bệnh vàng lá Greening nguy hiểm), sâu vẽ bùa (gây hại lá non), bọ trĩ (gây hại hoa và quả non), nhện đỏ, rệp sáp. Bệnh hại phổ biến là bệnh vàng lá thối rễ, bệnh thối gốc chảy mủ, bệnh đốm đồng tiền, bệnh loét trên lá và quả.
Để phòng trừ sâu bệnh hiệu quả, nguyên tắc quan trọng là phòng là chính. Thường xuyên thăm vườn để phát hiện sớm các dấu hiệu sâu bệnh. Thực hiện vệ sinh vườn sạch sẽ, cắt tỉa cành bệnh, thu gom lá rụng để tiêu hủy nguồn bệnh. Bón phân cân đối, tưới nước hợp lý giúp cây khỏe mạnh, tăng sức đề kháng. Khi phát hiện sâu bệnh, cần xác định đúng loại để có biện pháp xử lý phù hợp. Ưu tiên sử dụng các biện pháp phòng trừ sinh học như sử dụng thiên địch hoặc thuốc trừ sâu có nguồn gốc sinh học để giảm thiểu tác động đến môi trường và sức khỏe con người, đồng thời không ảnh hưởng đến chất lượng trái. Chỉ sử dụng thuốc hóa học khi thật sự cần thiết và tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn sử dụng, đảm bảo thời gian cách ly trước khi thu hoạch.
Lá cây quýt xuất hiện dấu hiệu bị sâu bệnh tấn công
Thời điểm thu hoạch quýt
Sau khoảng 3-4 năm chăm sóc, cây quýt trồng từ cành chiết hoặc ghép sẽ bắt đầu cho lứa trái đầu tiên. Vụ thu hoạch chính của quýt đường thường diễn ra vào khoảng tháng 11-12 dương lịch, tùy thuộc vào giống và điều kiện khí hậu của từng vùng. Dấu hiệu nhận biết quýt chín là khi vỏ quả chuyển hoàn toàn sang màu cam sáng rực rỡ, vỏ căng mọng nhưng vẫn dễ bóc. Quả đạt kích thước tối đa và có mùi thơm đặc trưng.
Nên thu hoạch quýt vào những ngày trời khô ráo, tốt nhất là vào buổi sáng sau khi sương đã tan. Sử dụng kéo cắt cành chuyên dụng để cắt sát cuống quả, tránh làm rách vỏ hoặc gãy cành. Thu hoạch nhẹ nhàng, tránh làm dập nát quả để có thể bảo quản được lâu hơn.
Giá trị dinh dưỡng tuyệt vời của trái quýt
Quýt không chỉ là loại trái cây ngon miệng mà còn là nguồn cung cấp dinh dưỡng dồi dào, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. So với nhiều loại trái cây khác như lê, quýt có hàm lượng các dưỡng chất vượt trội hơn đáng kể. Lượng protein trong quýt gấp khoảng 9 lần lê, hàm lượng photpho gấp 5.5 lần, canxi gấp 5 lần, vitamin B1 gấp 8 lần, và vitamin C cũng gấp tới 10 lần. Hàm lượng vitamin B2 trong quýt cũng cao hơn gấp 3 lần so với lê.
Trái quýt chứa nhiều hợp chất chống oxy hóa mạnh mẽ như flavonoid và carotenoid (bao gồm beta-carotene, tiền chất của vitamin A). Các chất này giúp bảo vệ tế bào cơ thể khỏi tổn thương do các gốc tự do, từ đó tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ ngăn ngừa sự phát triển của một số loại u bướu. Các loại acid hữu cơ và vitamin có trong quýt đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa chức năng trao đổi chất của cơ thể, rất có lợi cho sức khỏe tim mạch, đặc biệt là đối với người lớn tuổi.
Ngoài ra, một lợi ích thú vị khác của quýt là khả năng hỗ trợ chống lại tác hại của tia bức xạ. Nhờ hàm lượng vitamin A và beta-carotene cao, việc ăn quýt thường xuyên có thể giúp bảo vệ làn da và mắt, đặc biệt phù hợp với những người phải làm việc lâu trước màn hình máy tính. Chất xơ dồi dào trong quýt cũng hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Với những giá trị dinh dưỡng và lợi ích sức khỏe kể trên, quýt xứng đáng là loại trái cây nên có trong chế độ ăn uống hàng ngày của mọi gia đình.
Những trái quýt chín mọng giàu vitamin C và dinh dưỡng
Hy vọng với những hướng dẫn chi tiết về cách trồng cây quýt và chăm sóc đúng kỹ thuật, bạn sẽ tự tin hơn khi bắt tay vào việc trồng loại cây này tại nhà. Bằng sự kiên nhẫn và áp dụng các bí quyết chăm sóc phù hợp, bạn hoàn toàn có thể sở hữu những cây quýt khỏe mạnh, cho ra những vụ trái ngọt lành và đầy đặn, không chỉ làm đẹp không gian sống mà còn cung cấp nguồn dinh dưỡng quý giá cho cả gia đình.