Cây sam (Linh sam) là loại cây cảnh được ưa chuộng không chỉ vì vẻ đẹp độc đáo, dáng thế đa dạng mà còn mang ý nghĩa phong thủy tốt. Để sở hữu những cây Linh sam khỏe mạnh, ra hoa đẹp và dễ dàng tạo dáng bonsai, việc nắm vững cách trồng cây sam đúng kỹ thuật là vô cùng quan trọng. Bài viết này từ hatgiongnongnghiep1.vn sẽ hướng dẫn chi tiết các bước trồng và chăm sóc cây sam ngay tại nhà, giúp bạn thành công tạo ra một tác phẩm nghệ thuật xanh tươi.
Giới thiệu về cây Sam (Linh Sam)
Cây Linh sam, còn được biết đến với các tên gọi dân dã như sam núi, sam rừng hay cây ba chia, mang tên khoa học là Antidesma acidum. Loài cây này có nguồn gốc từ các quốc gia thuộc khu vực châu Á nhiệt đới.
Tại Việt Nam, cây Linh sam phân bố rộng rãi ở các tỉnh ven biển miền Trung như Phú Yên, Ninh Thuận, Khánh Hòa. Nhờ vẻ đẹp tự nhiên và khả năng tạo hình nghệ thuật độc đáo, loài cây này được xếp vào danh sách các loại cây cảnh quý hiếm, có giá trị thẩm mỹ và kinh tế cao trong giới chơi cây cảnh.
Đặc điểm nhận biết và phân loại cây Sam
Đặc điểm hình thái
Cây Linh sam là loại cây thân gỗ, nhưng có đặc điểm nổi bật là thân cây mềm dẻo, rất thuận lợi cho việc uốn nắn, tạo hình bonsai phức tạp. Bề mặt thân cây thường xù xì, cành nhánh phát triển cong queo tự nhiên, thể hiện sức sống mạnh mẽ và khả năng vươn lên bền bỉ. Bộ rễ của cây rất khỏe, có thể bám chắc và hút dinh dưỡng ngay cả trong điều kiện đất đai khô cằn, nhiều đá. Trên cành cây thường có những gai nhọn. Lá cây có màu xanh lục đậm, gân lá nổi rõ.
Lá của cây sam nhỏ, mọc tập trung nhiều trên cành và nhánh. Phiến lá có hình dạng thuôn tròn tương tự trái xoan, phần cuống lá hơi nhọn và đầu lá tù. Mặt trên của lá có màu xanh lục sáng bóng, trong khi mặt dưới sẫm màu hơn. Lá cây khá giòn, có thể dễ dàng bẻ gãy. Kích thước lá trung bình khoảng 4-6 cm chiều dài và 1-2 cm chiều rộng.
Hoa Linh sam thường mọc thành từng chùm ở đầu cành, được bao bọc bởi lớp vỏ bảo vệ bên ngoài. Hoa có ba màu sắc chính: trắng, tím và hồng nhạt. Tuy nhiên, loại cây sam hoa tím là phổ biến và được ưa chuộng nhất bởi màu sắc ấn tượng. Sau khi hoa tàn, cây sẽ kết quả. Quả của cây Linh sam có kích thước nhỏ, hình bầu dục, hơi dẹp và thường chứa một số hạt lép bên trong.
Các loại Linh sam phổ biến
Cây Linh sam được phân loại dựa trên nhiều tiêu chí, trong đó màu sắc hoa và đặc điểm lá là hai yếu tố chính:
-
Theo màu sắc hoa: Phổ biến nhất là Linh sam hoa tím, bên cạnh đó còn có Linh sam hoa trắng và hoa vàng nhạt.
-
Các giống phổ biến:
- Linh sam Sông Hinh: Nổi bật với bông hoa có kích thước to, màu sắc đậm nét, được đánh giá là một trong những loại Linh sam có hoa độc đáo và đẹp nhất.
- Linh sam hạt gạo Tân Phú: Đặc trưng bởi lá cây rất nhỏ, chỉ như hạt gạo, màu xanh thẫm và có độ bóng. Loại này có ít gai, rất thích hợp để trồng trong sân vườn hoặc tạo các dáng bonsai cổ thụ, mini.
- Ngoài ra còn có các giống khác như Linh sam đa, Linh sam bông chùm lá chung, Linh sam An Hải,…
-
Các giống đột biến: Một số giống được nhân giống và chọn lọc đặc biệt bao gồm Linh sam 86, Linh sam lá rí hạt gạo tân phú, Linh sam tím thạch, Linh sam lá nhỏ,…
- Linh sam 86: Được nhiều người yêu thích bởi lá màu xanh thẫm, bóng bẩy, hình dáng nhỏ gọn và đầy đặn. Giống này có khả năng uốn cành tốt, ít bị chết cành sau khi tạo dáng, hoa nở rộ và rất đẹp, làm cho nó trở thành lựa chọn lý tưởng để tạo ra những cây bonsai ấn tượng.
Công dụng và ý nghĩa của cây Sam
Cây Linh sam không chỉ là một loại cây cảnh đơn thuần mà còn mang lại nhiều giá trị và ý nghĩa khác nhau trong đời sống:
Giá trị thẩm mỹ và kinh tế
Với khả năng tạo dáng bonsai độc đáo và hoa nở rộ đẹp mắt, đặc biệt là những chùm hoa tím nổi bật, cây sam được sử dụng rộng rãi để trang trí, làm đẹp không gian sống như sân vườn, ban công, phòng khách hay văn phòng làm việc. Sức hút từ vẻ đẹp nghệ thuật và sự đa dạng về dáng thế đã làm cho cây Linh sam có giá trị kinh tế cao, đặc biệt là những cây lâu năm, được các nghệ nhân tạo tác thành những tác phẩm bonsai độc đáo, sáng tạo, có giá trị lên tới hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng.
Tác dụng thanh lọc không khí
Giống như nhiều loại cây xanh khác, cây Linh sam có khả năng quang hợp, hấp thụ khí carbon dioxide (CO2) và thải ra khí oxy (O2), giúp cải thiện chất lượng không khí xung quanh. Việc trồng cây sam trong nhà hoặc không gian làm việc góp phần tạo nên môi trường sống thoáng mát, trong lành và dễ chịu hơn.
Ứng dụng trong y học dân gian
Trong y học cổ truyền, một số bộ phận của cây Linh sam đã được sử dụng trong các bài thuốc dân gian để hỗ trợ điều trị một số loại bệnh. Tuy nhiên, việc sử dụng cây cho mục đích y học cần có sự hướng dẫn của chuyên gia để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Ý nghĩa phong thủy
Cây Linh sam với đặc điểm thân cành gai góc, rắn rỏi nhưng lại có sức sống bền bỉ, khả năng vươn lên mạnh mẽ mang ý nghĩa biểu tượng cho sự dẻo dai, kiên cường, lòng hiên ngang và tinh thần cố gắng vượt qua mọi khó khăn để đạt được mục tiêu. Bên cạnh đó, thân cây có thể uốn nắn theo ý muốn cũng tượng trưng cho sự mềm mỏng, linh hoạt trong cuộc sống.
Trong phong thủy, việc sở hữu một cây Linh sam được cho là có khả năng xua đuổi tà khí, mang đến vận khí tốt, sức khỏe dồi dào, tài lộc, phú quý và sự bình an, hòa thuận cho gia đình gia chủ. Vẻ đẹp và sức sống của cây góp phần tạo nên năng lượng tích cực cho không gian sống.
Cây Sam hợp tuổi và mệnh nào?
Dựa trên màu sắc lá xanh tươi mát và màu hoa tím đặc trưng, cây Linh sam được xem là rất phù hợp với những người thuộc mệnh Mộc và mệnh Hỏa trong ngũ hành.
Màu xanh lá cây thuộc hành Mộc, trong khi màu tím (biến thể của màu đỏ) thuộc hành Hỏa. Theo nguyên tắc tương sinh trong phong thủy, Mộc sinh Hỏa, do đó sự kết hợp này rất tốt cho cả hai mệnh. Những người thuộc hai mệnh này khi trồng cây Linh sam trong nhà được tin rằng sẽ thu hút nhiều may mắn, vượng khí, giúp tài lộc dồi dào, công việc thuận lợi và mang lại sự bình an, hạnh phúc cho gia đình.
Hướng dẫn chi tiết cách trồng cây Sam (Linh Sam)
Cây Linh sam là loại cây có nguồn gốc hoang dã, do đó chúng có sức sống rất mạnh mẽ và khả năng thích nghi cao với nhiều điều kiện môi trường khác nhau. Bạn có thể nhân giống cây sam bằng phương pháp gieo hạt hoặc chiết cành. Tuy nhiên, để cây nhanh trưởng thành và đảm bảo đặc tính của cây mẹ, phương pháp chiết cành hoặc trồng từ phôi cây được nhiều người ưa chuộng hơn.
Chuẩn bị trước khi trồng
Trước khi bắt tay vào cách trồng cây sam, bạn cần chuẩn bị kỹ lưỡng:
- Cây giống/phôi: Chọn phôi cây hoặc cành chiết khỏe mạnh, không sâu bệnh. Nếu trồng từ phôi khai thác, cần xử lý rễ và vết cắt cẩn thận.
- Đất trồng: Linh sam không kén đất nhưng để cây phát triển tốt nhất, nên sử dụng hỗn hợp đất tơi xốp, thoát nước tốt. Hỗn hợp phổ biến là tro trấu, xơ dừa, trấu sống, cát xây dựng pha trộn với một ít đất thịt hoặc phân hữu cơ đã ủ hoai mục. Tỉ lệ có thể điều chỉnh tùy theo điều kiện khí hậu và loại Linh sam.
- Chậu hoặc vị trí trồng: Tùy mục đích (làm bonsai hay trồng cây lớn) mà chọn chậu (ưu tiên chậu xi măng có lỗ thoát nước tốt) hoặc vị trí trồng ngoài đất thoáng đãng, có đủ ánh sáng.
- Dụng cụ: Bay, xẻng nhỏ, kéo cắt cành, bình tưới nước.
Kỹ thuật trồng cây Sam trong chậu
Trồng cây Linh sam trong chậu giúp bạn dễ dàng kiểm soát môi trường và tạo dáng sau này.
- Chuẩn bị chậu: Chọn chậu có kích thước phù hợp với phôi hoặc cây giống. Đảm bảo chậu có nhiều lỗ thoát nước ở đáy. Có thể lót thêm một lớp sỏi hoặc đá vụn dưới đáy chậu dày khoảng 2-3 cm để tăng cường khả năng thoát nước, ngăn ngừa tình trạng úng ngập gây thối rễ.
- Cho đất vào chậu: Đổ hỗn hợp đất trồng đã chuẩn bị vào chậu, lượng đất vừa đủ để khi đặt cây, phần gốc cây ngang hoặc thấp hơn miệng chậu một chút.
- Đặt cây: Đặt nhẹ nhàng cây giống hoặc phôi cây vào giữa chậu.
- Lấp đất và nén nhẹ: Từ từ thêm đất vào chậu, lấp kín phần rễ và gốc cây. Dùng tay hoặc que nhỏ nén nhẹ đất xung quanh gốc để cố định cây và loại bỏ bớt túi khí, đảm bảo rễ tiếp xúc tốt với đất. Có thể lắc nhẹ chậu để đất lấp đầy các khoảng trống.
- Tưới nước: Tưới nước đẫm ngay sau khi trồng để đất ẩm đều.
- Đặt chậu: Đặt chậu ở nơi có nhiều ánh nắng mặt trời trực tiếp. Ánh nắng giúp cây nhanh chóng bén rễ và phát triển chồi mới.
- Chăm sóc ban đầu: Sau khoảng 1 tháng trồng, cây sẽ bắt đầu mọc chồi non. Khi cây đã phát triển ổn định (khoảng 5 tháng sau), bạn có thể xem xét việc thay đất và bắt đầu quá trình tạo hình cho cây bonsai.
Kỹ thuật trồng cây Sam ngoài đất
Trồng cây Linh sam trực tiếp ngoài đất phù hợp nếu bạn muốn cây phát triển nhanh và lớn.
- Chọn vị trí: Chọn nơi trồng thoáng mát, có nhiều ánh sáng tự nhiên.
- Chuẩn bị đất: Đất nền có thể là đất vườn bình thường. Tuy nhiên, để cây con dễ bén rễ và tránh úng, một phương pháp phổ biến là đắp một ụ đất hoặc ụ cát lớn trên nền xi măng hoặc nền đất cứng.
- Tiến hành trồng: Trồng cây con trực tiếp lên ụ đất/cát đã chuẩn bị.
- Tưới nước: Tưới nước giữ ẩm cho đất định kỳ, đặc biệt trong thời gian đầu.
- Chuyển sang đất thường: Khi hệ rễ mầm của cây phát triển dài hơn 40cm, bạn có thể đào cây lên, rũ sạch phần cát bám ở rễ và trồng lại ở vị trí đất bình thường, nơi cây có thể tiếp tục phát triển.
- Bổ sung dinh dưỡng: Đối với cây trồng ngoài đất, cần chú ý bổ sung phân bón định kỳ khoảng 1 tháng/lần để đảm bảo cây nhận đủ dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển vượt trội.
Chăm sóc cây Sam để cây sinh trưởng tốt
Sau khi cây đã bén rễ và bắt đầu phát triển, việc chăm sóc định kỳ là yếu tố quyết định sự sinh trưởng, vẻ đẹp và khả năng ra hoa của cây. Cách trồng cây sam thành công luôn đi kèm với chế độ chăm sóc khoa học.
Chế độ tưới nước
Cây Linh sam là loài cây rất ưa ẩm, tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là cần tưới quá nhiều nước. Việc tưới ngập úng có thể làm thối rễ và chết cây. Cần duy trì độ ẩm vừa phải cho đất. Bạn có thể kiểm tra độ ẩm bằng cách chạm tay vào đất, nếu thấy bề mặt đất khô thì mới cần tưới.
Để duy trì độ ẩm lý tưởng, đặc biệt là với cây bonsai trồng chậu, bạn có thể đặt chậu cây ở những nơi có độ ẩm cao hoặc gần các tiểu cảnh hòn non bộ có nước chảy. Tưới nước hàng ngày là cần thiết, nhưng chỉ với lượng vừa đủ, tránh để nước đọng lại trong chậu quá lâu.
Bón phân và bổ sung dinh dưỡng
Bổ sung dinh dưỡng giúp cây Linh sam phát triển khỏe mạnh và ra hoa đẹp. Bạn có thể bón thúc định kỳ 1-2 tháng/lần với khoảng 5-10g phân NPK theo tỷ lệ 20:10:10 (hàm lượng Đạm cao hơn giúp cây phát triển thân lá) và 30g compomix (phân hữu cơ vi sinh). Trong thời kỳ cây chuẩn bị ra hoa, nên bổ sung thêm một chút kali để hoa to và có màu sắc đẹp hơn.
Ngoài ra, định kỳ nên thay lớp đất cũ trong chậu bằng lớp đất mới. Việc này không chỉ bổ sung dinh dưỡng mà còn cải thiện cấu trúc đất, giúp rễ cây phát triển tốt hơn và tránh tình trạng đất bị chai cứng sau một thời gian trồng.
Cắt tỉa và tạo dáng
Với đặc tính thân mềm dẻo, cây sam rất phù hợp cho việc cắt tỉa và uốn nắn tạo dáng bonsai. Việc cắt tỉa thường xuyên giúp loại bỏ cành khô, lá úa, kích thích cây ra chồi mới và duy trì dáng thế mong muốn. Kỹ thuật uốn cành bằng dây nhôm là phổ biến, cần thực hiện cẩn thận để không làm tổn thương vỏ cây. Quá trình tạo dáng đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ thuật để tạo ra những tác phẩm nghệ thuật độc đáo.
Kích thích cây Sam ra hoa đúng vụ
Cây Linh sam thường có xu hướng ra hoa từ tháng 3 đến tháng 8 dương lịch, rộ nhất vào khoảng tháng 3 đến tháng 7. Ở những vùng khí hậu nắng nhiều như miền Nam, cây có thể cho hoa gần như quanh năm (trừ mùa mưa bão).
Đối với những người muốn cây ra hoa đúng dịp Tết Nguyên đán, đặc biệt là ở miền Bắc, có thể áp dụng kỹ thuật xiết nước và tuốt lá:
- Xiết nước và tuốt lá: Khoảng 15-20 ngày trước thời điểm mong muốn cây ra hoa (ví dụ: trước Tết), khi thấy lá cây đã già, tạm dừng tưới nước trong vài ngày để tạo stress nhẹ cho cây. Sau đó, tiến hành tuốt bỏ toàn bộ lá trên cây, cắt bớt gai và tỉa ngắn đầu cành. Việc này buộc cây phải tập trung năng lượng để phục hồi và phát triển chồi mới.
- Tưới nước và bón phân trở lại: Sau khi tuốt lá và tỉa cành, tưới nước trở lại bình thường và bón phân thúc để cung cấp dinh dưỡng cho quá trình ra hoa.
- Kết quả: Sau khoảng 15 đến 20 ngày, cây sẽ ra lá non đồng loạt và xuất hiện các chùm hoa lớn, dày đặc.
- Duy trì hoa: Cứ khi gai mới nhú ra, hãy cắt bỏ để cây tập trung dinh dưỡng nuôi hoa. Sau khi hoa tàn, cây sẽ đậu trái rất nhiều. Nên cắt bỏ hết trái để cây không mất sức nuôi hạt. Dùng phân tổng hợp pha loãng tưới định kỳ khoảng 1 tuần/lần. Lưu ý sau khi cây đã ra hoa, nên để đất trong chậu thật khô rồi mới tưới nước trở lại, điều này giúp kích thích cây tiếp tục ra hoa lứa tiếp theo.
Áp dụng đúng kỹ thuật này, bạn có thể chủ động điều chỉnh thời điểm cây sam ra hoa, mang đến vẻ đẹp rực rỡ cho không gian vào những dịp đặc biệt.
Nắm vững cách trồng cây sam và quy trình chăm sóc khoa học không chỉ giúp bạn sở hữu những cây cảnh Linh sam xanh tốt, ra hoa đều đặn mà còn tạo ra những tác phẩm bonsai giá trị. Với sức sống bền bỉ và vẻ đẹp độc đáo, cây sam chắc chắn sẽ là điểm nhấn ấn tượng cho không gian sống của bạn, đồng thời mang đến nhiều ý nghĩa tốt lành theo quan niệm phong thủy. Bằng sự tỉ mỉ và kiên nhẫn, bạn hoàn toàn có thể tự tay trồng và chăm sóc thành công loài cây này, biến không gian của mình thành một góc xanh mát và tràn đầy năng lượng.