Cây xà cừ là loại cây thân gỗ quen thuộc và được trồng phổ biến tại Việt Nam, từ các tuyến phố đô thị sầm uất đến vùng nông thôn. Loại cây này được ưa chuộng nhờ nhiều công dụng hữu ích, đặc biệt là khả năng cung cấp bóng mát quanh năm và nguồn gỗ quý có giá trị kinh tế cao. Nắm vững cách trồng cây xà cừ đúng kỹ thuật sẽ giúp cây sinh trưởng khỏe mạnh, mang lại hiệu quả cao cho người trồng.
Nguồn Gốc và Đặc Điểm Sinh Trưởng của Cây Xà Cừ
Xà cừ (danh pháp khoa học: Khaya senegalensis) thuộc họ Xoan (Meliaceae), có nguồn gốc từ châu Phi. Đây là loài cây lâu năm với khả năng sinh trưởng mạnh mẽ. Cây trưởng thành có thể đạt chiều cao ấn tượng từ 35-40m và đường kính thân lên tới 2m. Đặc trưng của cây xà cừ là tán lá rậm rạp, thường xanh quanh năm, với nhiều cành, các cành non thường có xu hướng cong xuống. Lá cây dạng kép lông chim một lần chẵn. Hoa xà cừ mọc thành chùm tán, hoa nhỏ li ti màu trắng với 4 cánh dính nhau, thường nở vào tháng 4-5.
Cây giống xà cừ khỏe mạnh trong bầu ươm
Quả của cây xà cừ có dạng hình cầu, chứa nhiều nang nhỏ bên trong. Khi chín (thường vào khoảng tháng 10), quả sẽ tự bung ra thành 4 mảnh, phát tán hạt dẹt theo gió. Vỏ cây xà cừ có màu xám nâu đặc trưng và thường nứt vảy tròn đồng tiền, trông giống như cái sọ, do đó cây còn được gọi dân dã là “sọ khỉ”. Hạt cây xà cừ khi chín nảy mầm rất khỏe. Cây có khả năng tái sinh mạnh mẽ cả từ hạt và chồi. Xà cừ là cây ưa sáng, tốc độ sinh trưởng nhanh, thích nghi tốt với nhiều loại đất khác nhau, bao gồm cả nền đất cát đặc trưng của vùng ven biển miền Trung Việt Nam. Bộ rễ sâu giúp cây chống chịu tốt trong điều kiện thiếu nước.
Vai Trò Quan Trọng và Giá Trị Kinh Tế của Cây Xà Cừ
Cây xà cừ được trồng rộng rãi không chỉ để tạo cảnh quan, lấy bóng mát nhờ tán lá xanh tốt quanh năm mà còn mang lại giá trị kinh tế đáng kể từ nguồn gỗ. Gỗ xà cừ nổi tiếng với chất lượng tốt. Dù bề ngoài lớp vỏ có vẻ thô và xấu, phần gỗ bên trong lại rất cứng rắn, chắc chắn, có khả năng chịu va đập và chịu lực tốt, đảm bảo độ bền bỉ theo thời gian. Chính vì những đặc tính này mà gỗ xà cừ được ứng dụng phổ biến trong sản xuất đồ nội thất gia dụng như tủ, bàn, ghế.
Cây xà cừ trưởng thành với tán lá rậm
Màu sắc gỗ xà cừ đặc trưng là màu đỏ, rất thẩm mỹ và dễ dàng kết hợp với nhiều phong cách nội thất khác nhau từ hiện đại, tân cổ điển đến cổ điển, luôn tạo cảm giác sang trọng và ấm cúng cho không gian sống. Đường vân gỗ xà cừ khá mịn màng, chạy liền mạch đơn giản nhưng không kém phần tinh tế. Một ưu điểm nổi bật khác của gỗ xà cừ là khả năng tự sản sinh ra một loại chất nhựa có tác dụng xua đuổi mối mọt, giúp bảo vệ gỗ khỏi sự tấn công của côn trùng gây hại mà không cần xử lý hóa chất phức tạp. Với những đặc tính vượt trội và mức giá ở phân khúc trung bình, gỗ xà cừ trở thành lựa chọn tối ưu cho nhiều gia đình. Bên cạnh đồ nội thất, gỗ xà cừ còn được sử dụng để ghép lan hoặc chế tác các sản phẩm thủ công mỹ nghệ giá trị như lục bình. Một bộ lục bình làm từ phần gốc cây xà cừ với chiều cao khoảng 1-1,2m, chạm khắc các họa tiết phong thủy như long, ly, quy, phượng, có thể có giá dao động từ 7 đến 10 triệu đồng.
Gỗ xà cừ ứng dụng làm nội thất gia đình
Bộ lục bình làm từ gỗ xà cừ tự nhiên
Vân gỗ xà cừ đẹp và bền chắc
Ngoài những ưu điểm về gỗ và khả năng thích nghi cao, cây xà cừ ít bị sâu bệnh hại nghiêm trọng. Tuy nhiên, cần lưu ý cây thân gỗ đôi khi bị tấn công bởi bọ cánh cứng. Ngoài ra, cây có thể bị nhiễm khuẩn Xanthomonas khaye gây ra các hiện tượng u bướu hoặc chảy nhựa trên thân. Việc phòng trừ sâu bệnh kịp thời là một phần quan trọng trong cách trồng cây xà cừ hiệu quả. Nhờ khả năng sinh trưởng nhanh, dễ trồng và ít đòi hỏi công chăm sóc đặc biệt, cây xà cừ là lựa chọn lý tưởng cho những ai có quỹ đất trống và không có nhiều thời gian đầu tư vào việc chăm sóc cây.
Hướng Dẫn Chi Tiết Cách Trồng Cây Xà Cừ Lấy Gỗ
Việc trồng cây xà cừ có thể bắt đầu từ hạt ươm hoặc sử dụng cây giống con. Thậm chí, việc trồng cây trưởng thành di chuyển cũng khả thi tùy thuộc vào mục đích. Tuy nhiên, phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất là trồng từ cây giống con. Nắm vững các kỹ thuật sau sẽ giúp cây bén rễ và phát triển tốt.
Chuẩn Bị Giống và Thời Vụ Trồng
Cây xà cừ có tốc độ tăng trưởng nhanh và khả năng thích nghi rộng với các điều kiện khí hậu khác nhau, cho phép trồng vào hầu hết các thời điểm trong năm. Tuy nhiên, để đảm bảo cây con có đủ độ ẩm và điều kiện tốt nhất để bén rễ, thời điểm lý tưởng nhất để bắt đầu trồng là vào đầu vụ mưa. Điều này giúp giảm thiểu công tưới tiêu và tận dụng nguồn nước tự nhiên. Cây giống xà cừ thường là cây gieo hạt, có chiều cao trung bình từ 25-40 cm, được ươm trong bầu đất kích thước khoảng 12×15 cm. Khi chọn cây giống, cần đảm bảo cây khỏe mạnh, thân thẳng, không có dấu hiệu sâu bệnh hoặc tổn thương.
Mật Độ và Làm Đất, Đào Hố
Đối với mục đích trồng lấy gỗ, mật độ trồng cây xà cừ được khuyến nghị là 625 cây trên mỗi hecta. Mật độ này tương đương với khoảng cách cây cách cây là 4m và hàng cách hàng là 4m. Việc xác định mật độ phù hợp giúp cây có không gian phát triển tối ưu về cả thân gỗ và tán lá mà không bị cạnh tranh ánh sáng hoặc dinh dưỡng quá gay gắt khi trưởng thành. Trước khi trồng, công tác làm đất và đào hố cần được chuẩn bị kỹ lưỡng. Kích thước hố đào tiêu chuẩn là 40 x 40 x 40cm. Việc đào hố nên được thực hiện ít nhất 10 ngày trước khi trồng. Điều này giúp đất trong hố được thông thoáng, phơi khô và tiêu diệt bớt mầm bệnh.
Khi đào hố, lớp đất mặt nên được để riêng. Trước khi đặt cây, cần bón lót vào đáy hố để cung cấp dinh dưỡng ban đầu cho cây con. Lượng bón lót có thể là 0,1 kg phân NPK tổng hợp cho mỗi hố. Ngoài ra, việc bón thêm phân lân vi sinh với lượng khoảng 0,4kg cho mỗi hố cũng rất hữu ích, giúp cải thiện cấu trúc đất và kích thích sự phát triển của bộ rễ. Trộn đều phân bón lót với lớp đất mặt và lấp xuống đáy hố.
Kỹ Thuật Trồng Cây Con
Sau khi hố và đất đã được chuẩn bị, tiến hành trồng cây xà cừ con. Đầu tiên, cuốc một lỗ nhỏ ở giữa hố lớn, sao cho kích thước lỗ vừa đủ hoặc lớn hơn một chút so với bầu đất của cây giống. Cẩn thận bóc bỏ lớp vỏ bầu ươm bên ngoài, tránh làm vỡ bầu đất làm tổn thương bộ rễ non của cây. Đặt cây con vào giữa lỗ đã cuốc, đảm bảo thân cây đứng thẳng và ngay ngắn.
Hàng loạt cây giống xà cừ sẵn sàng cho việc trồng rừng
Một kỹ thuật quan trọng trong cách trồng cây xà cừ là đặt mặt bầu đất của cây con thấp hơn miệng hố khoảng 5-10 cm. Điều này giúp tạo thành một vùng trũng nhẹ xung quanh gốc cây, có tác dụng giữ ẩm tốt hơn, đặc biệt quan trọng trong mùa khô hoặc trên nền đất dốc. Sau khi đặt cây, sử dụng phần đất đã trộn phân lót để lấp kín xung quanh bầu đất. Khi lấp, cần ém chặt đất từ ngoài vào trong để loại bỏ các túi khí, giúp rễ cây tiếp xúc tốt với đất, đồng thời cố định cây đứng vững. Tuyệt đối cẩn thận để không làm vỡ bầu đất trong quá trình này.
Sau khi lấp đất xong, nên sử dụng một que tre có chiều dài khoảng 40-50cm và đường kính 4-6mm để cắm cố định cây con. Cắm que tre sâu xuống đất, cách gốc cây khoảng 5-7cm. Sau đó, dùng dây mềm hoặc vật liệu tương tự để cột nhẹ thân cây con vào que tre. Việc làm này giúp giữ cho cây đứng thẳng, ổn định và chống chịu tốt hơn với gió, ngăn ngừa hiện tượng lay gốc hoặc nghiêng ngả, tạo điều kiện tốt nhất cho rễ phát triển.
Tiêu Chuẩn Cây Giống Xà Cừ và Địa Chỉ Mua Uy Tín
Chất lượng cây giống đóng vai trò quan trọng quyết định tỷ lệ sống và tốc độ sinh trưởng của cây sau này. Cây giống xà cừ chuẩn thường là cây được gieo từ hạt, có chiều cao trung bình khi xuất vườn từ 25-40 cm. Cây được ươm trong bầu đất có kích thước phổ biến khoảng 12×15 cm, đảm bảo bầu đất giữ chặt rễ, dễ dàng vận chuyển và trồng. Tiêu chuẩn của một cây giống xà cừ khỏe mạnh bao gồm thân thẳng, lá xanh tốt, không có dấu hiệu của sâu bệnh hại, và bộ rễ phát triển khỏe mạnh bên trong bầu.
Để đảm bảo có được những cây giống xà cừ khỏe mạnh, đạt tiêu chuẩn, bạn có thể tìm mua tại các vườn ươm uy tín hoặc các trung tâm cung cấp giống cây trồng chuyên nghiệp. Một địa chỉ đáng tin cậy được nhiều người lựa chọn là hatgiongnongnghiep1.vn, chuyên cung cấp các loại hạt giống và cây giống nông nghiệp chất lượng cao, được kiểm định chặt chẽ, giúp người trồng an tâm về nguồn gốc và chất lượng cây trồng.
Việc nắm vững cách trồng cây xà cừ đúng kỹ thuật từ khâu chuẩn bị giống, làm đất, đến các bước trồng và chăm sóc ban đầu là yếu tố then chốt để đảm bảo cây xà cừ sinh trưởng tốt, phát huy hết tiềm năng về khả năng tạo bóng mát và đặc biệt là mang lại giá trị kinh tế cao từ nguồn gỗ quý trong tương lai.