Khoai lang là loại cây lương thực phổ biến, được yêu thích bởi giá trị dinh dưỡng và khả năng thích nghi rộng. Không giống các loại cây ngắn ngày khác được gieo từ hạt, khoai lang thường được nhân giống hiệu quả nhất từ dây khoai lang hoặc mầm củ. Việc nắm vững cách trồng dây khoai lang đúng kỹ thuật, từ khâu chuẩn bị đất đến lựa chọn giống, là chìa khóa để đạt năng suất cao và chất lượng củ tốt. Bài viết này sẽ đi sâu vào quy trình chi tiết, giúp bà con nông dân và người làm vườn tự tin xây dựng một vụ mùa bội thu, đảm bảo vườn khoai phát triển khỏe mạnh.
Thời vụ trồng khoai lang
Khoai lang được biết đến là loại cây dễ tính, có thể trồng được ở nhiều vùng khí hậu khác nhau tại Việt Nam, thậm chí có thể canh tác gần như quanh năm ở một số khu vực. Tuy nhiên, để cây khoai lang phát triển tối ưu, cho củ to, đều, ngọt và đạt năng suất cao nhất, việc lựa chọn thời vụ trồng khoai lang phù hợp là yếu tố quan trọng. Bà con nông dân thường tập trung vào hai vụ chính:
Vụ Đông: Gieo trồng khoảng từ tháng 9 đến tháng 10 dương lịch. Đây được xem là vụ chính vì thời tiết trong giai đoạn này thường mát mẻ, độ ẩm không khí và đất đai phù hợp, rất thuận lợi cho cây khoai lang, đặc biệt là giai đoạn cây bén rễ, phát triển thân lá và hình thành củ.
Vụ Xuân: Gieo trồng vào khoảng tháng 2 đến tháng 3 dương lịch. Vụ xuân thường mang lại những lứa củ khoai lang chất lượng cao, kích thước đồng đều và hương vị đậm đà hơn nhờ điều kiện ánh sáng và nhiệt độ thích hợp sau thời kỳ đông lạnh giá.
Chuẩn bị đất và lên luống
Trước khi tiến hành trồng dây khoai lang, việc chuẩn bị đất đóng vai trò nền tảng quyết định sự thành công của vụ mùa. Đất cần được cày bừa kỹ, làm tơi xốp, loại bỏ cỏ dại và tàn dư thực vật. Đặc biệt, kỹ thuật lên luống là bước không thể thiếu, giúp tạo không gian lý tưởng cho củ khoai lang phát triển phình to dưới lòng đất, đồng thời cải thiện khả năng thoát nước, tránh ngập úng.
Kích thước luống cần điều chỉnh tùy theo loại đất cụ thể. Đối với đất cát hoặc đất pha cát, đặc tính dễ thoát nước yêu cầu luống rộng hơn (từ 1,2 – 1,5 mét) và cao hơn (từ 0,45 – 0,5 mét) để giữ ẩm tốt hơn và cung cấp đủ không gian cho củ. Ngược lại, với đất thịt nhẹ, luống có thể hẹp hơn (từ 1,2 – 1,3 mét) và thấp hơn đáng kể (từ 0,1 – 0,35 mét) do khả năng giữ ẩm và độ chặt của đất khác biệt. (Tham khảo: [1], [2])
Người nông dân đang lên luống đất để trồng khoai lang
Về hướng luống, các chuyên gia nông nghiệp thường khuyến nghị lên luống theo hướng Đông Tây. Lợi ích của việc này rất rõ ràng. Thứ nhất, nó giúp giảm thiểu tác động của gió mùa Đông Bắc trong những tháng đầu sau khi trồng, ngăn ngừa tình trạng lật dây, đứt rễ non. Thứ hai, hướng Đông Tây giúp kiểm soát lượng ánh sáng mặt trời trực tiếp chiếu vào sườn luống, làm giảm nhiệt độ đất, tạo môi trường kém thuận lợi cho sự phát triển của bọ hà – một loại sâu bệnh hại củ khoai lang phổ biến. (Tham khảo: [1])
Lựa chọn và chuẩn bị dây giống
Chất lượng dây khoai lang giống là yếu tố then chốt quyết định sức sống ban đầu và tiềm năng năng suất của cây. Lựa chọn được dây giống tốt sẽ giúp cây bén rễ nhanh, chống chịu sâu bệnh tốt hơn và phát triển đồng đều. Bà con cần chú ý đến các tiêu chuẩn sau khi chọn giống dây khoai lang:
Chọn lựa những dây khoai lang giống to mập, khỏe mạnh
Sức khỏe và hình thái: Dây giống lý tưởng phải trông to mập, khỏe mạnh, có màu lá xanh thẫm đặc trưng của giống, không có dấu hiệu héo úa hay biến dạng.
Đốt và rễ: Chọn những đoạn dây có đốt ngắn, biểu hiện của sự sinh trưởng tốt. Tránh dây đã ra hoa hoặc đã mọc rễ non trước khi trồng, vì những đặc điểm này cho thấy dây đã già hoặc đã chuyển sang giai đoạn sinh sản/tìm kiếm dinh dưỡng, không còn tối ưu cho việc giâm cành lấy củ. Độ tuổi của dây cũng quan trọng; không nên chọn dây quá non (mới nhú) hoặc quá già (thân gỗ hóa).
Sâu bệnh: Tuyệt đối loại bỏ những dây giống có dấu hiệu bị sâu bệnh hại tấn công (như đốm lá, sọc thân, hoặc côn trùng bám), nhằm ngăn chặn mầm bệnh lây lan ra cả vườn. (Tham khảo: [1])
Kỹ thuật xuống giống dây khoai lang
Sau khi đã chuẩn bị đất và chọn được dây khoai lang giống chất lượng, bước tiếp theo là tiến hành xuống giống. Hiện nay, có hai kỹ thuật phổ biến được bà con nông dân áp dụng để trồng dây khoai lang:
Thao tác xuống giống dây khoai lang trên luống đã chuẩn bị
Kỹ thuật trồng dây phẳng dọc luống đòi hỏi sự tỉ mỉ hơn. Dây khoai lang được đặt nằm thẳng hoặc hơi chéo dọc theo đỉnh luống sao cho các mắt đốt trên thân được phân bố đều và tiếp xúc tốt với mặt đất. Sau đó, phủ một lớp đất mỏng lên trên. Ưu điểm của phương pháp này là tạo điều kiện tối ưu cho các mắt đốt ra rễ và hình thành củ đồng đều khắp chiều dài đoạn dây được vùi. Thân lá sau này cũng phát triển cân đối sang hai bên sườn luống, tối đa hóa khả năng quang hợp của cây. Tuy nhiên, nhược điểm là kỹ thuật này tốn nhiều công sức và thời gian hơn, có thể làm tăng chi phí đầu tư sản xuất ban đầu. (Tham khảo: [1])
Minh họa kỹ thuật xuống giống khoai lang phẳng dọc luống
Kỹ thuật trồng dây áp tường đơn giản và nhanh chóng hơn. Dây khoai lang chỉ cần được đặt nghiêng ở một bên sườn luống, sau đó dùng đất của sườn luống còn lại để lấp phủ lên. Phương pháp này tiết kiệm nhân công, dễ thực hiện. Tuy nhiên, do các mắt đốt chỉ tiếp xúc với đất chủ yếu ở một bên và nằm sâu hơn, số lượng củ hình thành trên mỗi dây thường ít hơn và củ có xu hướng chỉ phát triển ở phía sườn được lấp đất. Sự phát triển thân lá cũng có thể không đều, ảnh hưởng đến hiệu suất quang hợp tổng thể của cây. (Tham khảo: [1])
Mật độ trồng
Việc xác định mật độ trồng khoai lang phù hợp là yếu tố quan trọng tiếp theo, có ảnh hưởng trực tiếp đến sự cạnh tranh tài nguyên giữa các cây, từ đó tác động đến sự phát triển của hệ rễ, thân, lá, và đặc biệt là quá trình hình thành và phát triển của củ. Mật độ quá dày có thể khiến cây cạnh tranh gay gắt, thân lá vươn dài nhưng củ nhỏ và ít. Mật độ quá thưa lại không tận dụng hết diện tích đất, làm giảm năng suất trên mỗi hecta.
Mật độ trồng cần được điều chỉnh dựa trên độ phì nhiêu và loại đất. Đối với những vùng đất bạc màu, nơi dinh dưỡng hạn chế hơn, người trồng thường tăng mật độ để bù đắp, dao động từ 33.000 đến 40.000 dây khoai lang trên mỗi hecta. Ngược lại, ở những vùng đất cát ven biển hoặc đất phù sa màu mỡ hơn, cây có khả năng sinh trưởng mạnh mẽ hơn, cần không gian rộng rãi hơn cho củ phát triển, do đó mật độ trồng thấp hơn, khoảng từ 27.000 đến 32.000 dây/ha. (Tham khảo: [1])
Chăm sóc sau khi trồng
Sau khi hoàn tất việc trồng dây khoai lang, giai đoạn chăm sóc ban đầu là rất quan trọng để cây nhanh bén rễ và bắt đầu sinh trưởng mạnh mẽ. Tưới nước là việc cần làm ngay sau khi trồng, đảm bảo đất đủ ẩm nhưng không bị úng, đặc biệt quan trọng trong những ngày đầu và khi thời tiết khô hạn. Khi cây đã bén rễ (khoảng 7-10 ngày sau trồng), có thể tiến hành bón lót nhẹ phân hữu cơ hoặc phân NPK để cung cấp dinh dưỡng ban đầu.
Việc theo dõi sâu bệnh cũng cần được thực hiện thường xuyên, nhất là các loại gây hại phổ biến trên khoai lang như bọ hà, sâu đục thân, hoặc các bệnh nấm. Phát hiện sớm và xử lý kịp thời bằng biện pháp phù hợp (ưu tiên biện pháp sinh học hoặc canh tác) sẽ giúp bảo vệ cây trồng và năng suất. Đảm bảo thông thoáng luống và kiểm soát cỏ dại cũng góp phần giúp cây phát triển khỏe mạnh. Bà con có thể tìm hiểu thêm về các loại vật tư nông nghiệp hỗ trợ cho việc canh tác khoai lang tại hatgiongnongnghiep1.vn.
Trồng dây khoai lang không chỉ đơn giản là vùi dây xuống đất mà là cả một quy trình đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ khâu chọn thời vụ, làm đất, lựa chọn giống cho đến áp dụng đúng kỹ thuật xuống giống và chăm sóc ban đầu. Nắm vững những cách trồng khoai lang bằng dây được trình bày chi tiết ở trên sẽ giúp bà con tối ưu hóa tiềm năng phát triển của cây, hạn chế rủi ro sâu bệnh và cuối cùng là thu hoạch được những lứa củ khoai lang chất lượng cao, đạt năng suất như mong đợi. Đầu tư vào kiến thức và thực hành đúng kỹ thuật chính là bước đi vững chắc hướng tới một vụ mùa thành công.