Cách trồng dưa hấu leo giàn là phương pháp canh tác tiên tiến đang được nhiều bà con nông dân và người làm vườn áp dụng. Phương pháp này không chỉ giúp cây dưa hấu sinh trưởng khỏe mạnh, hạn chế sâu bệnh mà còn tối ưu hóa không gian trồng, đặc biệt phù hợp với diện tích nhỏ. So với cách trồng truyền thống bò dưới đất, trồng dưa hấu leo giàn có thể cho năng suất cao hơn đáng kể và chất lượng quả đồng đều hơn. Bài viết này từ hatgiongnongnghiep1.vn sẽ hướng dẫn chi tiết kỹ thuật trồng dưa hấu leo giàn từ A-Z, giúp bạn thành công với mô hình này.
Chuẩn bị đất và gieo hạt dưa hấu leo giàn
Để bắt đầu trồng dưa hấu leo giàn, việc chuẩn bị đất và gieo hạt giống đúng cách là nền tảng quan trọng. Khác với cách trồng dưa hấu truyền thống, trồng dưa hấu leo giàn thường có mật độ cây cao hơn, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng hơn về dinh dưỡng và cấu trúc luống. Liếp trồng cho dưa hấu leo giàn thường được làm nhỏ và nhiều hơn.
Luống trồng dưa hấu leo giàn nên có độ rộng khoảng 1 mét bề ngang và chiều cao từ 0.2 đến 0.3 mét, điều chỉnh tùy theo mùa vụ và điều kiện đất đai. Khoảng cách giữa các hàng luống dao động từ 1.5 đến 2 mét. Khoảng cách giữa các cây trên cùng một hàng chỉ khoảng 0.35 đến 0.4 mét, giúp tăng mật độ dây trồng và tiềm năng năng suất.
Việc gieo hạt trong bầu vẫn tương tự như trồng dưa hấu dưới đất. Tuy nhiên, do mật độ trồng cao hơn, lượng hạt giống cần chuẩn bị để gieo bầu cũng phải tăng lên tương ứng. Lựa chọn hạt giống dưa hấu leo giàn chất lượng cao từ các nguồn uy tín như hatgiongnongnghiep1.vn là bước đầu tiên quan trọng để đảm bảo cây con khỏe mạnh. Sau khi cây con đạt kích thước phù hợp, chúng sẽ được mang ra trồng trực tiếp trên luống đã chuẩn bị.
Kỹ thuật làm giàn cho dưa hấu leo
Một trong những khác biệt cốt lõi của cách trồng dưa hấu leo giàn là việc thiết kế và xây dựng hệ thống giàn đỡ. Hệ thống này phải đủ chắc chắn để chịu được trọng lượng của hàng trăm trái dưa khi chúng lớn lên, mỗi trái có thể nặng từ 3 đến 5 kg. Việc làm giàn được thực hiện sau khi trồng cây con vài ngày, thường là khi cây bắt đầu có xu hướng bò.
Vật liệu phổ biến để làm cột giàn là cây tràm, có chiều dài khoảng 2.5 mét. Các cột này được cắm xuống đất hơi xiên một góc khoảng 30 độ. Mục đích của việc cắm xiên cột là để tạo không gian cho dây dưa hấu tiếp xúc với ánh nắng mặt trời nhiều hơn, thúc đẩy quá trình quang hợp và giúp dây, trái phát triển tốt.
Trên đỉnh mỗi trụ cột, người trồng sử dụng dây thép hoặc vật liệu tương tự để niềng lại, tạo sự liên kết và tăng độ vững chắc cho toàn bộ giàn. Đồng thời, cần đóng thêm 2 cọc căng hai bên trụ tràm và dùng dây căng cố định để giàn không bị đổ ngã khi gặp gió lớn hoặc bão. Khi khung giàn chính đã hoàn thiện, kéo các sợi dây gân nhỏ theo chiều ngang, cách nhau khoảng 10cm. Hệ thống dây gân này sẽ là nơi dây dưa hấu bám vào và leo lên.
Hướng dẫn và cố định dây dưa leo giàn
Khi dây dưa hấu bắt đầu phát triển và có xu hướng bò, việc hướng dẫn và cố định dây là công đoạn chăm sóc quan trọng để đảm bảo cây leo đúng hướng và giàn được tận dụng hiệu quả. Lúc này, người trồng cần nhẹ nhàng đưa đọt dưa vào giữa hai sợi dây gân đã kéo sẵn trên giàn.
Việc làm này giúp giữ cho đọt dưa hấu mọc thẳng hàng và leo theo trật tự đã định. Nếu không được hướng dẫn, dây dưa sẽ bò ngả nghiêng và đan xen lộn xộn, gây khó khăn cho việc quản lý, chăm sóc, tỉa nhánh và thu hoạch sau này. Hướng dây dưa leo giàn một cách gọn gàng cũng giúp cải thiện sự thông thoáng và khả năng tiếp nhận ánh sáng của toàn bộ tán lá, góp phần vào sự phát triển khỏe mạnh và năng suất của cây.
Chăm sóc dưa hấu leo giàn: Bón phân và Tưới nước
Công tác chăm sóc dưa hấu leo giàn đòi hỏi sự tỉ mỉ nhưng là yếu tố quyết định đến năng suất và chất lượng trái. Việc bón phân và tưới nước cần được thực hiện đúng kỹ thuật để cung cấp đủ dinh dưỡng và độ ẩm cho cây trong suốt quá trình sinh trưởng và phát triển trái.
Bón phân cho dưa hấu leo giàn
Liều lượng và loại phân bón cần điều chỉnh tùy thuộc vào độ màu mỡ của đất và nhu cầu dinh dưỡng của cây ở từng giai đoạn. Đất bạc màu hoặc đất cát thường cần lượng phân bón nhiều hơn so với đất thịt hoặc đất sét. Việc bón phân được chia thành các giai đoạn chính: bón lót và các lần bón thúc.
Ở giai đoạn bón lót, toàn bộ lượng phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ (khoảng 1000 kg/ha), vôi bột (khoảng 1000 kg/ha), và một phần phân NPK thường được bón đều trên luống hoặc theo hàng trước khi trải màng phủ nông nghiệp. Có thể trộn thêm thuốc bảo vệ thực vật dạng hạt vào phân bón lót để phòng trừ sâu hại trong đất như kiến, dế.
Các lần bón thúc được thực hiện trong suốt quá trình sinh trưởng của cây:
- Bón thúc lần 1: Khoảng 12-15 ngày sau khi trồng.
- Bón thúc lần 2: Khoảng 20-22 ngày sau khi trồng.
- Bón thúc nuôi trái: Khoảng 40 ngày sau khi trồng, khi trái đã lớn. Lượng phân bón cho giai đoạn nuôi trái thường cao hơn các lần bón thúc trước.
Liều lượng cụ thể cho mỗi lần bón thúc nên tuân theo khuyến cáo của nhà sản xuất phân bón NPK dựa trên kết quả phân tích đất và tình trạng cây trồng. Khi bón thúc trên luống có màng phủ, có thể đâm thủng bạt giữa hai gốc cây để rải phân hoặc hòa phân vào nước tưới thấm trong rãnh. Bên cạnh phân bón gốc, việc phun phân bón lá chuyên dụng như Đầu Trâu 005 (kích rễ, thân lá), Đầu Trâu 007 (ra hoa) và Đầu Trâu 009 (nuôi trái, tăng chất lượng) định kỳ 5-7 ngày/lần đến trước thu hoạch 10 ngày là rất hữu ích để bổ sung dinh dưỡng vi lượng và thúc đẩy cây phát triển toàn diện.
Kỹ thuật tưới nước hiệu quả
Việc tưới nước cho dưa hấu leo giàn có thể áp dụng phương pháp tưới phun hoặc tưới thấm, tùy thuộc vào điều kiện cơ sở hạ tầng tưới tiêu của từng vùng. Đối với những luống trồng dưa hấu có trải màng phủ nông nghiệp, phương pháp tưới thấm thường được ưa chuộng.
Tưới thấm được thực hiện bằng cách bơm hoặc tháo nước vào mương (rãnh) giữa các luống cho nước ngấm dần vào đất, sau đó rút cạn nước trong ngày. Lượng nước tưới và tần suất tưới cần điều chỉnh linh hoạt tùy theo điều kiện thời tiết, loại đất và đặc biệt là giai đoạn sinh trưởng của cây. Ở thời kỳ cây con, bộ rễ chưa phát triển mạnh, cần tưới nhiều lần trong ngày với lượng nước vừa đủ và tưới gần gốc. Khi cây đã lớn và vào giai đoạn nuôi trái, nhu cầu nước tăng lên đáng kể.
Các công đoạn chăm sóc dưa hấu quan trọng khác
Ngoài bón phân và tưới nước, kỹ thuật trồng dưa hấu leo giàn còn bao gồm nhiều công đoạn chăm sóc khác nhằm tối ưu hóa sự phát triển của cây, hạn chế sâu bệnh và tập trung dinh dưỡng nuôi trái.
Làm cỏ và tỉa nhánh
Cỏ dại cạnh tranh trực tiếp dinh dưỡng và không gian sống với cây dưa hấu, do đó, việc làm cỏ thường xuyên là rất cần thiết. Đặc biệt sau mỗi lần bón thúc, nên làm sạch cỏ quanh gốc và trên luống.
Bên cạnh đó, tỉa bớt các nhánh không cần thiết giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi dây chính và trái. Việc tỉa nhánh giúp dây dưa mập mạp hơn, tạo sự thông thoáng cho giàn và thuận lợi hơn cho các công đoạn chăm sóc tiếp theo.
Thụ phấn nhân tạo và chọn trái
Trong trồng dưa hấu leo giàn, kỹ thuật thụ phấn nhân tạo là đặc biệt quan trọng, giúp đảm bảo tỷ lệ đậu trái cao, trái phát triển đồng đều và chín tập trung, thuận lợi cho việc thu hoạch. Quá trình thụ phấn thường được thực hiện vào buổi sáng, từ 7 đến 9 giờ, khi hoa đực nở rộ và chứa nhiều phấn, thường là khoảng 25 đến 30 ngày sau khi trồng.
Người trồng sẽ ngắt bông hoa đực vừa nở, nhẹ nhàng chấm phấn lên nhụy của bông hoa cái vừa nở. Sau khi cây đã đậu trái, cần tiến hành chọn lọc. Để thu được trái thương phẩm to và có hình dáng đẹp, chỉ nên giữ lại mỗi cây một trái duy nhất. Trái được chọn thường ở vị trí từ lá thứ 15 đến 20 trên dây chính hoặc từ lá thứ 8 đến 12 trên dây nhánh. Nên chọn những trái có cuống to, dài, bầu noãn đầy đặn, không có dấu hiệu sâu bệnh và phát triển nhanh sau khi thụ phấn.
Phòng trừ sâu bệnh hại dưa hấu leo giàn
Trồng dưa hấu leo giàn dù có lợi thế hạn chế sâu bệnh so với trồng dưới đất, nhưng vẫn không thể tránh khỏi sự tấn công của một số loại sâu bệnh hại phổ biến. Việc nhận biết sớm và áp dụng các biện pháp phòng trừ kịp thời là chìa khóa để bảo vệ năng suất. Nguyên tắc chung là kết hợp các biện pháp phòng ngừa (vệ sinh đồng ruộng, luân canh cây trồng) và can thiệp hóa học khi cần thiết, luân phiên các loại thuốc để tránh kháng thuốc.
Bọ dưa
Bọ dưa là loại côn trùng gây hại phổ biến ở giai đoạn cây non. Để ngăn ngừa, có thể bắt hoặc xua đuổi con trưởng thành bằng tay, sử dụng vợt. Biện pháp phòng trừ hóa học bao gồm phun các loại thuốc đặc trị bọ dưa hoặc rải thuốc hạt vào gốc cây sau khi trồng và trước khi cây ra hoa để tiêu diệt ấu trùng và con trưởng thành ẩn nấp trong đất.
Sâu vẽ bùa
Loại sâu này thường tấn công lá cây, tạo thành những đường vẽ ngoằn ngoèo đặc trưng bên trong mô lá, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp. Phòng trừ sâu vẽ bùa hiệu quả thường sử dụng các loại thuốc phun đặc trị. Việc phun thuốc nên thực hiện ngay khi phát hiện dấu hiệu đầu tiên của sâu hại.
Bọ trĩ
Bọ trĩ là loài côn trùng nhỏ nhưng gây hại nghiêm trọng, chích hút nhựa cây làm lá xoăn lại, ngọn cằn cỗi. Việc theo dõi đồng ruộng thường xuyên để phát hiện sớm sự xuất hiện của bọ trĩ là rất quan trọng. Nên phun thuốc ngay khi mật độ bọ trĩ còn thấp. Luân phiên sử dụng các nhóm thuốc khác nhau là biện pháp hiệu quả để tránh hiện tượng kháng thuốc.
Sâu ăn tạp (Spodoptera litura)
Sâu ăn tạp gây hại bằng cách cắn phá lá non và các bộ phận khác của cây. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm cày ải, phơi đất, vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ để tiêu diệt trứng và nhộng trong đất. Bắt ổ trứng hoặc sâu non bằng tay khi mật độ còn ít. Khi sâu bùng phát mạnh, có thể sử dụng thuốc phun trừ sâu đặc trị, ưu tiên phun vào lúc sâu non.
Các loại sâu bệnh khác
Ngoài các loại sâu hại trên, dưa hấu leo giàn cũng có thể gặp các vấn đề khác như rầy mềm, sâu ăn lá và các bệnh quan trọng do nấm, vi khuẩn, virus gây ra như bệnh héo rũ cây con, bệnh nứt thân chảy mủ, bệnh thán thư, bệnh sương mai, bệnh héo vi khuẩn và bệnh khảm. Việc phòng trị các bệnh này đòi hỏi sự chẩn đoán chính xác và sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật phù hợp cho từng loại bệnh (thuốc trừ nấm, trừ khuẩn, v.v.), tuân thủ hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất.
Thu hoạch dưa hấu leo giàn
Sau bao công sức trồng và chăm sóc, giai đoạn thu hoạch là lúc bà con được tận hưởng thành quả. Dưa hấu leo giàn thường cho thu hoạch khi quả đạt độ chín phù hợp để tiêu thụ thương phẩm, thường là khoảng 70 đến 80% độ chín. Thời điểm này thường rơi vào khoảng 25 đến 30 ngày sau khi thụ phấn hoặc 65 đến 70 ngày sau khi trồng, tùy giống và điều kiện thời tiết.
Có một số dấu hiệu giúp nhận biết dưa hấu đã chín và sẵn sàng thu hoạch. Quan sát tua cuốn gần cuống trái, khi tua cuốn này khô héo thì trái dưa thường đã chín. Vỗ nhẹ vào thân trái, nếu nghe thấy tiếng “bộp bộp” trầm đục thay vì “ting ting” thanh thì đó là dấu hiệu dưa đã chín. Vết tiếp xúc của trái với mặt đất (nếu có) chuyển sang màu vàng đậm cũng là một chỉ báo. Thu hoạch đúng thời điểm sẽ đảm bảo dưa có độ ngọt tối ưu và chất lượng tốt nhất.
Trồng dưa hấu leo giàn đòi hỏi kỹ thuật và sự chăm sóc tỉ mỉ, nhưng bù lại mang đến tiềm năng năng suất vượt trội và chất lượng quả đồng đều. Bằng việc áp dụng đúng các phương pháp chuẩn bị đất, làm giàn, chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh được hướng dẫn chi tiết, bà con hoàn toàn có thể gặt hái thành công với mô hình này. Đây là giải pháp canh tác hiệu quả, tối ưu không gian và mở ra cơ hội kinh tế cho người trồng. Chúc bạn thành công với vụ dưa hấu leo giàn của mình!