Dưa hấu vuông là một loại quả đặc biệt gây ấn tượng mạnh bởi hình dáng khác lạ so với dưa hấu truyền thống. Với vẻ ngoài độc đáo này, dưa hấu vuông không chỉ được dùng để trang trí mà còn được nhiều người muốn tìm hiểu cách trồng dưa hấu vuông để tự mình tạo ra những sản phẩm sáng tạo. Bài viết này từ hatgiongnongnghiep1.vn sẽ hướng dẫn chi tiết các kỹ thuật và bước cần thiết để bạn có thể trồng thành công loại dưa độc đáo này ngay tại nhà hoặc trên diện tích canh tác của mình.
Dưa hấu vuông – Nguồn gốc và ý nghĩa đặc biệt
Dưa hấu vuông được xem là một sản phẩm nông nghiệp sáng tạo, xuất hiện như một sự thay thế độc đáo cho dưa hấu tròn truyền thống. Loại quả này không có hình dáng đồng đều tự nhiên mà được định hình thành dạng hình vuông hoặc hình chữ nhật trong quá trình phát triển. Điều này tạo nên sự khác biệt lớn, thu hút sự chú ý và mang lại cảm giác mới lạ, đặc biệt trên thị trường trái cây.
Loại dưa hấu vuông này bắt nguồn từ vùng Zentsuji, Nhật Bản và đã được giới thiệu ở Việt Nam trong những năm gần đây. Với trọng lượng trung bình khoảng 3kg và kích thước khoảng 18×18 cm, chúng có lớp vỏ và ruột tương tự như dưa hấu thông thường. Sự độc đáo về hình dáng khiến chúng trở nên phổ biến trong giới nhà giàu hoặc được sử dụng làm quà biếu, bởi giá thành thường khá cao (100-200 USD/quả tại Nhật Bản) và không được bán rộng rãi.
Trong văn hóa Việt Nam, đặc biệt vào dịp Tết Nguyên Đán, dưa hấu là một loại quả không thể thiếu trên mâm ngũ quả hay bàn thờ gia tiên, tượng trưng cho sự may mắn, bình an và hạnh phúc. Hình dáng vuông vắn của loại dưa này càng làm tăng thêm vẻ đẹp và ý nghĩa trang trọng khi trưng bày, thể hiện sự chuẩn bị chu đáo và mong cầu một năm mới đầy hứa hẹn.
Giá trị dinh dưỡng và công dụng của dưa hấu
Bên cạnh giá trị trang trí và văn hóa, dưa hấu vuông cũng mang đầy đủ giá trị dinh dưỡng của dưa hấu truyền thống. Loại quả này là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất dồi dào, rất phổ biến vào mùa hè như một món giải khát hoặc tráng miệng.
Với hàm lượng nước lên tới 91.5%, dưa hấu giúp cơ thể cân bằng lượng nước, hỗ trợ quá trình hydrat hóa. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng dưa hấu chứa lycopene, một chất chống oxy hóa có khả năng hỗ trợ phòng chống một số loại ung thư. Ngoài ra, dưa hấu còn góp phần giảm lượng mỡ trong cơ thể, tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ làm lành vết thương. Đối với nhiều nhà vườn, dưa hấu còn là nguồn thu nhập kinh tế quan trọng.
Dưa hấu vuông được trưng bày, thể hiện hình dáng độc đáo
Chuẩn bị các yếu tố cần thiết trước khi trồng dưa hấu vuông
Để quá trình trồng dưa hấu vuông diễn ra thuận lợi và đạt hiệu quả cao, việc chuẩn bị kỹ lưỡng các yếu tố đầu vào là cực kỳ quan trọng. Bà con cần đặc biệt chú ý đến việc chọn giống, chuẩn bị đất, xác định thời vụ và chuẩn bị khuôn tạo hình.
Chọn hạt giống dưa hấu phù hợp
Việc lựa chọn hạt giống quyết định đến năng suất và chất lượng của quả sau này. Trên thị trường có nhiều giống dưa hấu khác nhau (ruột đỏ, ruột vàng). Nên chọn các giống có khả năng sinh trưởng tốt, kháng bệnh cao và đặc biệt là cho trái đồng đều, dễ tạo hình. Bà con nên chọn mua hạt giống từ các nhà cung cấp uy tín để đảm bảo chất lượng và tỉ lệ nảy mầm cao. Việc lựa chọn giống phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng tại địa phương cũng là yếu tố then chốt.
Chuẩn bị đất trồng và vị trí lý tưởng
Đất trồng cần được xử lý kỹ lưỡng để cung cấp môi trường tốt nhất cho cây dưa hấu phát triển. Đất phải đảm bảo độ tơi xốp, thoát nước tốt để tránh tình trạng ngập úng gây thối rễ. Nên trộn đất với các loại phân hữu cơ đã hoai mục để tăng cường dinh dưỡng. Việc phơi ải đất từ 7-10 ngày trước khi trồng giúp loại bỏ mầm bệnh và sâu hại ẩn náu trong đất. Bón lót một ít vôi cũng giúp cải tạo đất và ngăn ngừa một số bệnh. Vị trí trồng nên là nơi có đầy đủ ánh sáng mặt trời vì dưa hấu là cây ưa sáng.
Thời điểm trồng dưa hấu vuông trong năm
Thời vụ là yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của cây và khả năng đậu trái. Tại Việt Nam, dưa hấu thường được trồng trong hai vụ chính: Vụ Đông Xuân và Vụ Xuân Hè. Vụ Đông Xuân có thể chia làm hai đợt: đợt 1 từ 5-10 đến 15-10 dương lịch, đợt 2 từ 10-11 đến 20-11 dương lịch. Đợt 2 thường được bà con lựa chọn để thu hoạch dưa đúng dịp Tết Nguyên Đán, phục vụ nhu cầu trang trí và biếu tặng. Vụ Xuân Hè thường bắt đầu từ tháng 2 dương lịch và thu hoạch vào cuối tháng 4, hoặc có thể gieo sớm hơn từ tháng 12 năm trước ở một số vùng có khí hậu ấm áp.
Quả dưa hấu vuông lớn dùng để trang trí ngày Tết, biểu tượng của sự an lành
Chuẩn bị khuôn tạo hình vuông
Đây là vật dụng đặc thù và không thể thiếu khi trồng dưa hấu theo phương pháp này. Khuôn thường được làm bằng kim loại hoặc nhựa cứng, có kích thước chuẩn khoảng 18cm x 18cm, vừa vặn với kích cỡ quả dưa hấu vuông thành phẩm. Khuôn cần có ít nhất một mặt có thể mở ra hoặc tháo lắp để dễ dàng đưa quả dưa non vào và lấy quả chín ra sau này. Việc chuẩn bị khuôn chất lượng tốt là yếu tố quyết định đến độ chuẩn xác của hình dáng quả.
Hướng dẫn chi tiết cách trồng dưa hấu vuông theo từng bước
Quy trình trồng dưa hấu vuông đòi hỏi sự kết hợp giữa kỹ thuật canh tác dưa hấu thông thường và phương pháp định hình đặc biệt. Dưới đây là các bước chi tiết để bà con tham khảo:
Bước 1: Ươm hạt giống và trồng cây con
Sau khi chọn được hạt giống tốt, tiến hành ngâm ủ hạt cho nứt nanh rồi gieo vào bầu hoặc khay ươm. Đất bầu ươm cần tơi xốp và đủ ẩm. Giữ ấm và cung cấp ánh sáng đầy đủ cho cây con. Khi cây con có 2-3 lá thật, khỏe mạnh, rễ phát triển tốt, bà con tiến hành cấy ra đất trồng đã chuẩn bị sẵn. Khoảng cách trồng cần đảm bảo sự thông thoáng để cây phát triển.
Bước 2: Làm giàn và hỗ trợ cây phát triển
Khi cây dưa hấu bắt đầu vươn dài (khoảng 1 tháng sau khi trồng), bà con nên tiến hành làm giàn. Dưa hấu vuông thường được trồng theo kiểu leo giàn thay vì bò đất truyền thống để dễ dàng quản lý và đặt khuôn sau này. Sử dụng các thanh tre, gỗ hoặc lưới để tạo giàn chắc chắn. Khi cây phát triển, hướng các dây leo chính bám vào giàn. Làm giàn cũng giúp quả dưa được nâng đỡ, tránh tiếp xúc trực tiếp với đất gây sâu bệnh và thối.
Bước 3: Đặt quả dưa non vào khuôn tạo hình
Đây là bước quan trọng nhất để tạo hình cho quả dưa hấu vuông. Sau khi cây ra hoa và đậu trái, hãy chọn một vài quả non khỏe mạnh, không sâu bệnh trên mỗi cây (thường chỉ nên để 1-2 quả/cây để tập trung dinh dưỡng). Kích thước quả non khi đặt vào khuôn là yếu tố quyết định. Nên đặt khi quả còn rất nhỏ, chỉ khoảng bằng nắm tay hoặc nhỏ hơn một chút, vỏ còn mềm và dễ định hình. Nhẹ nhàng luồn quả dưa non và một phần dây leo mang quả vào bên trong khuôn đã chuẩn bị sẵn. Đảm bảo cuống quả không bị gập hay tổn thương. Đóng chặt khuôn lại, cố định khuôn sao cho quả non nằm yên vị trí bên trong.
Bước 4: Chăm sóc và theo dõi quá trình phát triển
Sau khi đặt khuôn, tiếp tục chăm sóc cây như bình thường. Cung cấp đủ nước, đặc biệt vào giai đoạn nuôi quả. Bón phân theo đúng chu kỳ để đảm bảo cây có đủ dinh dưỡng nuôi quả lớn và phát triển. Việc bón phân thúc ra hoa đậu quả và bón nuôi quả là rất cần thiết để quả to và ngọt. Thường xuyên kiểm tra quả bên trong khuôn để đảm bảo quả đang lớn đều và không bị kẹt. Nếu khuôn có dấu hiệu bị biến dạng do áp lực của quả lớn, có thể cần điều chỉnh hoặc sử dụng khuôn chắc chắn hơn. Đảm bảo khuôn thông thoáng để quả không bị hấp hơi, nấm bệnh.
Miếng dưa hấu vuông chín mọng, thể hiện giá trị dinh dưỡng bên trong
Bước 5: Kiểm tra độ chín và thu hoạch
Kiểm tra độ chín của quả dưa hấu vuông khi nó vẫn còn trong khuôn là một kỹ thuật cần kinh nghiệm. Dựa vào màu sắc vỏ dưa bên ngoài khuôn (nếu vỏ có sọc, các sọc chuyển màu rõ nét hơn), độ khô của sợi râu gần cuống quả, hoặc dùng tay búng nhẹ vào quả để nghe âm thanh (quả chín thường có tiếng ‘bộp’ đục hơn). Khi quả đã đạt độ chín mong muốn và lấp đầy khuôn, nhẹ nhàng mở khuôn và lấy quả ra. Cắt cuống quả, để lại một đoạn ngắn. Thu hoạch cẩn thận để tránh làm dập nát quả.
Kỹ thuật chăm sóc để dưa hấu vuông đạt chất lượng tốt nhất
Để có những trái dưa hấu vuông không chỉ đẹp về hình thức mà còn ngon về chất lượng, khâu chăm sóc đóng vai trò then chốt. Việc áp dụng đúng kỹ thuật sẽ giúp cây khỏe mạnh, quả lớn nhanh, ngọt thịt và hạn chế sâu bệnh.
Cung cấp đủ nước
Nước là yếu tố cực kỳ quan trọng đối với dưa hấu, đặc biệt trong giai đoạn cây con và khi quả đang lớn. Thiếu nước sẽ khiến cây còi cọc, quả nhỏ và không ngọt. Tuy nhiên, tưới quá nhiều nước lại dễ gây ngập úng, thối rễ và phát sinh nấm bệnh. Nên tưới đều đặn vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát, lượng nước vừa đủ để đất ẩm nhưng không đọng nước. Giai đoạn trước thu hoạch khoảng 7-10 ngày nên giảm lượng nước tưới để dưa ngọt hơn.
Bón phân đúng cách
Bón phân theo đúng nhu cầu của cây ở từng giai đoạn sinh trưởng sẽ giúp cây phát triển tốt. Giai đoạn đầu tập trung bón phân NPK có hàm lượng Đạm (N) cao để cây phát triển thân lá. Khi cây ra hoa và đậu quả, chuyển sang loại phân có hàm lượng Lân (P) và Kali (K) cao để thúc đẩy quá trình ra hoa, đậu quả và nuôi lớn quả. Có thể bổ sung thêm phân bón lá chứa vi lượng để tăng cường sức khỏe cho cây. Việc bón phân cân đối và hợp lý sẽ giúp quả dưa hấu vuông đạt kích thước chuẩn, vỏ bóng đẹp và ruột ngọt, mọng nước.
Vật dụng cần thiết để chuẩn bị cho cách trồng dưa hấu vuông
Phòng trừ sâu bệnh hại
Dưa hấu dễ bị tấn công bởi nhiều loại sâu bệnh như rệp, bọ trĩ, sâu xanh, nấm mốc sương, thán thư, héo rũ. Việc phòng bệnh hơn chữa bệnh là nguyên tắc quan trọng. Thường xuyên thăm vườn để phát hiện sớm dấu hiệu sâu bệnh. Sử dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp (IPM), ưu tiên các biện pháp sinh học hoặc thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc hữu cơ. Chỉ sử dụng thuốc hóa học khi thực sự cần thiết và tuân thủ đúng liều lượng, thời gian cách ly. Đảm bảo vườn thông thoáng, vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ cũng góp phần hạn chế sâu bệnh.
Hỗ trợ và điều chỉnh khuôn
Trong quá trình quả lớn trong khuôn, cần kiểm tra định kỳ. Đôi khi, quả có thể không lớn đều ở các mặt. Nếu phát hiện, có thể nhẹ nhàng xoay khuôn hoặc điều chỉnh vị trí để quả có không gian phát triển đồng đều hơn. Đảm bảo khuôn được nâng đỡ chắc chắn, không bị sức nặng của quả làm biến dạng hoặc rơi khỏi giàn. Việc này giúp đảm bảo quả dưa khi thu hoạch có hình dáng vuông vắn và đẹp mắt nhất.
Kỹ thuật chăm sóc giúp dưa hấu vuông phát triển khỏe mạnh
Việc trồng dưa hấu vuông là một kỹ thuật đòi hỏi sự tỉ mỉ và cẩn thận, từ khâu chuẩn bị giống, đất, khuôn cho đến việc chăm sóc và theo dõi quá trình phát triển của cây. Nắm vững các bước và kỹ thuật chăm sóc cơ bản sẽ giúp bà con có thể tự mình tạo ra những trái dưa hấu vuông độc đáo, không chỉ mang giá trị thẩm mỹ cao mà còn đảm bảo chất lượng. Đây là một trải nghiệm làm vườn thú vị và mang lại thành quả ý nghĩa, đặc biệt trong các dịp đặc biệt như Tết. Bạn có thể tìm hiểu thêm về các loại hạt giống và kỹ thuật trồng trọt khác tại hatgiongnongnghiep1.vn.