Trồng dưa trên sân thượng không chỉ mang lại những trái dưa tươi ngon, an toàn cho gia đình mà còn là một trải nghiệm làm vườn thú vị ngay tại nhà. Với diện tích hạn chế của sân thượng, việc áp dụng đúng kỹ thuật và chuẩn bị đầy đủ vật tư là yếu tố then chốt để đạt được vụ dưa bội thu, sai quả. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cách trồng dưa trên sân thượng chi tiết, từ chuẩn bị đến thu hoạch, giúp bạn tự tin chinh phục kỹ thuật làm vườn đô thị này.
Chuẩn bị vật tư cần thiết để trồng dưa
Để bắt đầu hành trình trồng dưa trên sân thượng, bạn cần chuẩn bị đầy đủ các loại vật tư chuyên dụng. Việc lựa chọn vật tư phù hợp sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của cây dưa, đảm bảo cây khỏe mạnh và cho năng suất cao.
Điều quan trọng đầu tiên là chậu trồng. Tùy thuộc vào số lượng cây muốn trồng trên mỗi chậu, bạn có thể chọn chậu có dung tích phù hợp. Đối với việc trồng 1 cây dưa, chậu có dung tích khoảng 15-20 lít là đủ. Nếu muốn trồng 2 cây trên cùng một chậu, nên chọn chậu lớn hơn với dung tích 30-50 lít. Lý do cần chậu lớn là bởi cây dưa có bộ rễ phát triển mạnh mẽ, chậu càng to, rễ càng có không gian để lan rộng và hấp thụ dinh dưỡng hiệu quả hơn, từ đó hỗ trợ cây phát triển thân lá và nuôi quả tốt.
Ngoài ra, bạn cần chuẩn bị vỉ ươm hạt để gieo hạt giống ban đầu, giúp hạt nảy mầm và cây con phát triển ổn định trước khi trồng ra chậu lớn. Sợi se nông nghiệp là vật tư không thể thiếu để làm giàn hoặc treo cây, giúp cây dưa leo và phân bố tán lá, quả một cách hợp lý, tránh tình trạng cây bò lan ra sàn sân thượng và tạo không gian thoáng đãng, giảm nguy cơ sâu bệnh.
Phân bón đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong suốt quá trình trồng dưa. Cần có đa dạng các loại phân bón như phân trùn quế, phân viên tổng hợp, phân cá, và NPK chuyên dụng dành cho cây ăn trái. Mỗi loại phân có vai trò riêng biệt trong từng giai đoạn phát triển của cây. Phân trùn quế cung cấp dinh dưỡng hữu cơ, cải tạo đất; phân viên tổng hợp và NPK cung cấp các nguyên tố đa lượng cần thiết cho sự sinh trưởng và phát triển của thân lá, hoa, quả; phân cá cung cấp đạm và các vi lượng giúp cây phát triển xanh tốt.
Để bảo vệ trái dưa khỏi sâu bệnh và các tác động từ môi trường, túi bao trái có kích thước khoảng 30x35cm là cần thiết khi quả bắt đầu lớn. Bên cạnh đó, cần chuẩn bị các loại thuốc bảo vệ thực vật phòng nấm và sâu bệnh thông thường, cùng với vôi nông nghiệp và nấm đối kháng Tricodema để xử lý đất và phòng ngừa các bệnh hại rễ, đất.
Chuẩn bị đất trồng và đất vỉ ươm hạt
Chất lượng đất là yếu tố quyết định sức khỏe và năng suất của cây dưa khi trồng trên sân thượng. Việc chuẩn bị hỗn hợp đất trồng tơi xốp, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt là bước đầu tiên quan trọng.
Đối với đất mới, bạn có thể tự trộn hỗn hợp lý tưởng bằng cách kết hợp 60% đất sạch với 40% các vật liệu tạo độ tơi xốp và giữ ẩm như tro trấu, xơ dừa, vỏ đậu phộng. Để tăng cường dinh dưỡng ban đầu và điều chỉnh độ pH, hãy thêm một lượng nhỏ vôi nông nghiệp và phân trùn quế vào hỗn hợp này. Sau khi trộn đều, rải một lớp mỏng nấm đối kháng Tricodema lên bề mặt hỗn hợp đất. Nấm Tricodema giúp ức chế các loại nấm gây bệnh trong đất, bảo vệ bộ rễ cây. Tưới đủ ẩm cho hỗn hợp đất, sau đó đậy kín lại và ủ trong khoảng 7-10 ngày trước khi sử dụng. Quá trình ủ giúp các vật liệu phân hủy một phần, vôi và phân trùn quế hòa quyện vào đất, tạo môi trường thuận lợi cho cây trồng.
Nếu tái sử dụng đất từ vụ trước, cần thực hiện các bước xử lý để loại bỏ tồn dư phân bón và mầm bệnh. Sau khi thu hoạch, xả nước vào chậu 2-3 lần để rửa trôi hết lượng phân bón còn sót lại. Tiếp theo, phơi đất dưới ánh nắng mặt trời trong khoảng 7-10 ngày. Việc phơi ải đất giúp diệt trừ mầm bệnh và côn trùng gây hại. Sau khi phơi khô, trộn lại đất cũ theo tỷ lệ và cách thức tương tự như chuẩn bị đất mới, bao gồm thêm tro trấu, xơ dừa, vỏ đậu phộng, vôi, phân trùn quế và nấm Tricodema, sau đó ủ ẩm. Quy trình này giúp khôi phục lại cấu trúc và dinh dưỡng cho đất cũ, sẵn sàng cho vụ trồng dưa mới.
Ngâm ủ và gieo hạt giống dưa
Quá trình ngâm ủ hạt giống dưa đúng cách sẽ thúc đẩy hạt nảy mầm nhanh chóng và đồng đều, tạo ra những cây con khỏe mạnh làm tiền đề cho vụ thu hoạch năng suất cao. Đây là một bước quan trọng trong cách trồng dưa trên sân thượng thành công.
Đầu tiên, hạt giống dưa mua về cần được ngâm trong nước ấm có nhiệt độ khoảng 25-30 độ C hoặc đơn giản là nước máy bình thường trong vòng 3-4 tiếng. Mục đích của việc ngâm hạt là làm mềm vỏ hạt và đánh thức phôi mầm bên trong, giúp hạt hút ẩm và chuẩn bị cho quá trình nảy mầm. Sau khi ngâm đủ thời gian, vớt hạt ra và ủ vào một chiếc khăn ẩm. Đảm bảo khăn luôn giữ được độ ẩm nhưng không quá ướt. Để tăng hiệu quả ủ, đặt khăn bọc hạt vào nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và dùng túi nilon bọc lại bên ngoài để duy trì độ ẩm và tạo môi trường tối. Bóng tối giúp hạt nhanh nảy mầm hơn.
Thông thường, sau khoảng 24-48 giờ, hạt sẽ bắt đầu “nứt nanh”, tức là xuất hiện vết nứt nhỏ và rễ mầm bắt đầu nhú ra. Đây là thời điểm lý tưởng để gieo hạt vào vỉ ươm đã chuẩn bị đất từ trước. Lưu ý rằng một số giống hoặc hạt “lì” hơn có thể mất 3-4 ngày mới nứt, vì vậy không nên vội vàng bỏ đi những hạt chưa nứt sau 48 giờ mà hãy tiếp tục ủ thêm.
Khi gieo hạt vào vỉ ươm, nên đặt hạt theo phương nằm ngang hoặc hơi chúi phần rễ đã nứt xuống phía dưới. Điều này giúp rễ dễ dàng bám vào đất và phát triển. Sau khi gieo xong, tưới nhẹ cho đủ ẩm và đặt vỉ ươm trở lại chỗ tối, ẩm và thoáng mát. Môi trường tối vẫn giúp mầm cây vươn lên mạnh mẽ hơn.
Khoảng hai ngày sau khi gieo, mầm cây sẽ vươn lên khỏi mặt đất và xuất hiện lá mầm. Lúc này, cần di chuyển vỉ ươm ra nơi có ánh nắng nhẹ vào buổi sáng, đồng thời che chắn hoàn toàn để tránh mưa làm úng cây con. Duy trì tưới nước hai lần mỗi ngày vào buổi sáng sớm và chiều mát, chỉ tưới đủ ẩm, tránh ngập úng. Để cung cấp dinh dưỡng ban đầu cho cây con, bạn có thể bổ sung một ít phân trùn quế hoặc tưới phân cá đã pha loãng theo tỷ lệ 3-5ml phân cá với 1 lít nước. Khi cây con phát triển được 1 hoặc 2 lá thật (không phải lá mầm), đây là thời điểm thích hợp để nhẹ nhàng đánh cây từ vỉ ươm và trồng ra chậu lớn đã chuẩn bị.
Trồng và chăm sóc giai đoạn ra cây và thụ phấn
Giai đoạn từ khi trồng cây con ra chậu đến khi cây bắt đầu ra hoa và cần thụ phấn là giai đoạn phát triển thân lá chính của cây dưa. Việc chăm sóc đúng cách trong giai đoạn này sẽ tạo tiền đề cho cây ra hoa, đậu quả khỏe mạnh, góp phần vào năng suất cao khi trồng dưa trên sân thượng.
Khi chuyển cây con từ vỉ ươm sang chậu lớn, hãy thực hiện thật nhẹ nhàng để tránh làm vỡ bầu đất và tổn thương bộ rễ non của cây. Đặt cây vào hố đã đào sẵn sao cho phần đất bầu ươm ngang bằng với lớp đất mặt trong chậu trồng. Tuyệt đối không chôn sâu phần thân cây dưa xuống đất, vì điều này rất dễ gây ra bệnh teo cổ rễ, làm cây bị thối gốc và chết.
Trong khoảng 5-7 ngày đầu sau khi trồng, cây đang tập trung bén rễ vào môi trường đất mới nên chưa cần bón thêm phân. Đất trong chậu trồng đã được trộn sẵn dinh dưỡng và ủ trước đó là đủ cho giai đoạn này. Chỉ cần duy trì tưới nước đều đặn hai lần mỗi ngày vào buổi sáng và chiều, lượng nước vừa đủ ẩm cho đất. Nếu trời mưa, cần lưu ý kiểm tra độ ẩm của đất trong chậu để tránh tưới thừa hoặc ngưng tưới nếu đất đã đủ ẩm.
Sau khi trồng khoảng 5-7 ngày, cây đã bén rễ và bắt đầu phát triển. Đây là lúc thích hợp để tiến hành bón thúc đợt 1. Sử dụng hỗn hợp phân trùn quế và phân viên tổng hợp bón quanh gốc cây, cách gốc một khoảng để tránh gây nóng và tổn thương rễ. Ba ngày sau lần bón thúc này, tưới xen một lần phân cá đã pha loãng. Luôn chú ý bón và tưới phân xung quanh gốc cây, không để phân dính vào thân hoặc lá.
Khoảng hai tuần sau khi trồng, cây dưa sẽ bắt đầu xuất hiện tua cuốn, dấu hiệu cho thấy cây sẵn sàng leo giàn. Trong giai đoạn này, cần tỉa bỏ các chèo (nhánh phụ) nhỏ mới nhú ra ở nách lá để cây dồn năng lượng phát triển thân chính. Bón thúc thêm một lần phân tương tự đợt 1, có thể thêm một thìa cà phê NPK để cung cấp dinh dưỡng tổng hợp mạnh mẽ hơn.
Tiến hành cột dây se nông nghiệp để treo thân dưa theo chiều thẳng đứng. Khi cây leo lên, quấn thân cây vào dây theo từng đốt hoặc vài đốt một, đảm bảo dây nâng đỡ thân cây. Tiếp tục vặt bỏ hết các chèo phụ mọc ra ở các nách lá phía dưới để cây tập trung sức vươn lên giàn. Chỉ giữ lại các chèo mọc ở vị trí lá thứ 12-15 trên thân chính. Đây là những vị trí thường cho trái to và khỏe.
Khi cây dưa bắt đầu ra hoa, đặc biệt là hoa cái (có bầu nhụy hình quả dưa nhỏ phía dưới), cần tiến hành thụ phấn bổ sung để tăng tỷ lệ đậu quả. Thời điểm thụ phấn tốt nhất là vào khoảng 7-8 giờ sáng nếu trời nắng đẹp, hoặc 9-10 giờ sáng nếu trời ít nắng. Lý do là vì vào thời điểm này, hạt phấn hoa đực đã chín hoàn toàn và khả năng bám dính vào nhụy hoa cái cao nhất. Dùng hoa đực (thân mảnh, không có bầu nhụy phía dưới) nhẹ nhàng chấm vào nhụy hoa cái. Sau khi thụ phấn và thấy quả non hình thành ở chèo mang quả, vặt bỏ phần ngọn của chèo đó, chỉ để lại hai lá phía trên quả (quả sẽ nằm ở vị trí lá đầu tiên của chèo).
Việc bón phân duy trì đều đặn là rất quan trọng trong suốt giai đoạn này. Cứ 5-7 ngày sau lần bón đầu tiên, bón lặp lại hỗn hợp phân trùn và phân viên tổng hợp. Ba ngày sau đó, lại tưới xen kẽ một lần phân cá. Nếu gặp trời mưa lớn, cần che chắn miệng chậu trồng để tránh dinh dưỡng bị rửa trôi và quan trọng hơn là phòng tránh tình trạng úng rễ, điều tối kỵ đối với cây dưa.
Tuyển trái dưa để dồn lực nuôi quả
Sau giai đoạn ra hoa và thụ phấn, trên cây dưa sẽ có nhiều quả non bắt đầu hình thành. Việc tuyển trái là một kỹ thuật quan trọng trong cách trồng dưa trên sân thượng nhằm chọn lọc những quả tốt nhất để nuôi dưỡng, đảm bảo chất lượng và kích thước tối ưu cho trái dưa thu hoạch.
Khi các quả dưa non đạt kích thước xấp xỉ quả trứng vịt, đây là thời điểm lý tưởng để tiến hành tuyển trái. Quan sát kỹ lưỡng các quả trên cây để chọn ra quả khỏe nhất, có hình dáng cân đối, không bị méo mó hay có dấu hiệu sâu bệnh, xây xước. Quả được chọn thường nằm ở vị trí chèo khỏe mạnh nhất, thường ở các lá từ 12-15 như đã giữ lại trong giai đoạn chăm sóc.
Sau khi đã chọn được quả ưng ý để giữ lại, nhẹ nhàng sử dụng túi bao trái chuyên dụng để bọc kín quả lại. Túi bao trái giúp bảo vệ quả khỏi côn trùng chích hút, sâu bệnh và các tác động tiêu cực từ môi trường như ánh nắng gay gắt, mưa dầm, từ đó giảm thiểu rủi ro hư hại và giúp quả phát triển đồng đều, vỏ đẹp hơn. Ngay sau khi bọc trái được chọn, tiến hành tỉa bỏ hoàn toàn tất cả các chèo khác và quả non còn lại trên cây. Việc này đảm bảo cây dồn toàn bộ dinh dưỡng và sức lực vào việc nuôi dưỡng duy nhất quả đã được chọn, cho ra trái dưa chất lượng cao nhất.
Cùng thời điểm tuyển trái, khi thân chính của cây đã đạt khoảng 30 lá, tiến hành bấm ngọn thân chính. Kỹ thuật này giúp cây ngừng phát triển chiều cao và tập trung dinh dưỡng vào các chèo mang quả và phát triển quả. Đồng thời, tỉa bỏ khoảng 3-5 lá ở phần gốc cây. Việc tỉa lá gốc tạo không gian thoáng đãng dưới tán lá, giúp không khí lưu thông tốt hơn và ánh sáng chiếu tới gốc, từ đó phòng ngừa hiệu quả các loại nấm bệnh phát sinh do ẩm thấp. Như vậy, sau khi bấm ngọn và tỉa lá, cây dưa sẽ còn lại khoảng 25-27 lá khỏe mạnh để quang hợp và nuôi quả.
Nuôi quả dưa sau giai đoạn tuyển trái và chuẩn bị thu hoạch
Giai đoạn nuôi quả là thời kỳ cây dưa tập trung phát triển kích thước và chất lượng của trái. Việc chăm sóc dinh dưỡng và nước tưới phù hợp trong giai đoạn này là rất quan trọng để quả dưa đạt độ ngọt, thơm và nặng cân khi thu hoạch, hoàn thiện quy trình cách trồng dưa trên sân thượng thành công.
Trong khoảng 30 ngày đầu tiên sau khi thụ phấn và tuyển trái (tức khoảng 30 ngày sau thụ phấn), vẫn duy trì chế độ bón phân hàng tuần như giai đoạn trước, bao gồm hỗn hợp phân trùn quế, phân viên tổng hợp và tưới xen phân cá. Đặc biệt, trong giai đoạn nuôi quả này, cần bổ sung thêm một lượng nhỏ vôi nông nghiệp vào đất hoặc pha loãng tưới gốc. Vôi cung cấp canxi, một khoáng chất thiết yếu giúp thành tế bào quả vững chắc, từ đó giúp cây cứng cáp hơn và phòng tránh hiệu quả tình trạng nứt quả do thiếu canxi.
Về lượng nước tưới, giai đoạn này cây dưa cần nhiều nước để nuôi trái lớn nhanh. Duy trì lượng nước tưới khoảng 2 lít mỗi cây mỗi ngày. Tuy nhiên, cần linh hoạt điều chỉnh tùy thuộc vào điều kiện thời tiết và độ ẩm của đất. Tránh để đất quá khô hoặc quá ẩm.
Thường xuyên kiểm tra cây dưa để phát hiện sớm các dấu hiệu của sâu bệnh hoặc nấm bệnh trên thân, lá và quả. Phát hiện và xử lý kịp thời sẽ giúp bảo vệ quả đang phát triển và đảm bảo sức khỏe tổng thể của cây.
Từ giai đoạn khoảng 30 ngày đến 45 ngày sau thụ phấn, cần điều chỉnh chế độ dinh dưỡng. Vẫn duy trì bón phân hàng tuần nhưng giảm liều lượng đi một chút, đặc biệt là giảm lượng đạm để phòng tránh tình trạng nứt trái khi quả lớn nhanh. Bắt đầu bổ sung kali, đây là yếu tố quan trọng giúp tăng độ ngọt cho quả dưa. Có thể bón phân kali vào gốc hoặc phun dung dịch kali lên lá 5 ngày một lần.
Từ khoảng 45 ngày sau thụ phấn trở đi, cây dưa bắt đầu chuyển sang giai đoạn chín. Lúc này, cần ngưng hoàn toàn việc bón phân để quả dưa đạt được hương vị tự nhiên và độ ngọt tối ưu. Đồng thời, tiến hành giảm lượng nước tưới một cách từ từ. Không được ngưng nước đột ngột, thay vào đó, duy trì lượng nước ở mức khoảng 50-70% so với lượng nước tưới thông thường. Việc giảm nước từ từ giúp quả dưa cô đọng đường, tăng độ ngọt và hương thơm.
Để biết chính xác thời điểm thu hoạch, cần thường xuyên kiểm tra cuống trái. Đối với giống dưa Honey Red được nhắc đến trong bài gốc, trước khi quả chín và rụng tự nhiên khoảng 2-3 ngày, quả dưa thường có mùi thơm nhẹ đặc trưng, vỏ bắt đầu hơi vàng và xuất hiện vết nứt tròn quanh cuống trái. Đây là những dấu hiệu cho thấy quả đã chín và sẵn sàng thu hoạch.
Thời điểm thu hoạch khuyến nghị là khoảng 47 hoặc 48 ngày sau thụ phấn. Tuy nhiên, thời điểm chín cụ thể có thể dao động 2-3 ngày tùy thuộc vào kích thước quả (quả nhỏ có thể chín sớm hơn, quả to có thể chín muộn hơn) và các yếu tố môi trường khác. Quan trọng nhất là dựa vào các dấu hiệu chín của quả, đặc biệt là mùi thơm, để xác định thời điểm thu hoạch lý tưởng nhất.
hatgiongnongnghiep1.vn là một nguồn tài nguyên hữu ích để bạn tìm kiếm các loại hạt giống dưa chất lượng cao và vật tư cần thiết cho việc trồng dưa trên sân thượng.
Với cách trồng dưa trên sân thượng được trình bày chi tiết từng bước, từ chuẩn bị vật tư, đất trồng, ngâm ủ hạt, chăm sóc giai đoạn ra cây, thụ phấn, tuyển trái đến nuôi quả và thu hoạch, bạn hoàn toàn có thể tự tay tạo ra những trái dưa thơm ngon ngay tại nhà. Kiên trì áp dụng đúng kỹ thuật và quan sát sự phát triển của cây là chìa khóa để đạt được vụ dưa bội thu trên không gian hạn chế của sân thượng. Chúc bạn thành công với khu vườn dưa của mình!