Cây gấc là loại cây quen thuộc với người dân Việt Nam, không chỉ mang lại nguồn dinh dưỡng dồi dào từ quả mà còn là nét đẹp dân dã trong không gian sống. Mặc dù nhiều người thường nghĩ đến việc trồng gấc cần không gian rộng và giàn lớn, nhưng hoàn toàn có những cách trồng gấc bằng dây hiệu quả ngay tại nhà, kể cả ở khu vực thành thị với diện tích khiêm tốn. Bài viết này từ hatgiongnongnghiep1.vn sẽ hướng dẫn bạn kỹ thuật trồng gấc bằng dây một cách chi tiết, giúp bạn tự tay tạo ra những giàn gấc sai trĩu quả ngay trong vườn nhà mình.
Đặc điểm cây gấc và thời vụ trồng phù hợp
Trước khi đi sâu vào cách trồng gấc bằng dây, việc nắm rõ đặc điểm và thời vụ của cây gấc sẽ giúp bạn chủ động hơn trong quá trình trồng trọt. Gấc (tên khoa học: Momordica cochinchinensis) là cây thân thảo dạng dây leo, thuộc họ Bầu bí. Cây có hoa màu vàng nhạt và cho quả hình elip, khi chín chuyển từ màu xanh sang đỏ cam rực rỡ. Gấc dễ thích nghi với nhiều điều kiện khí hậu khác nhau.
Thời điểm trồng gấc lý tưởng phụ thuộc vào từng vùng miền. Ở các tỉnh phía Nam và miền Trung, với khí hậu ấm áp, thời vụ trồng gấc thường bắt đầu vào cuối tháng 3 hoặc đầu tháng 4 dương lịch, khi mùa mưa bắt đầu. Lượng mưa tự nhiên kết hợp với nhiệt độ cao giúp cây non phát triển nhanh chóng. Đối với các tỉnh miền Bắc, thời tiết có sự phân hóa mùa rõ rệt hơn, bà con thường bắt đầu trồng gấc sớm hơn, khoảng từ tháng 2 dương lịch, để cây có thời gian phát triển thân lá trước khi vào mùa hè nắng nóng và đậu quả. Quả gấc thường chín rộ vào mùa đông.
Chuẩn bị vật tư và đất trồng gấc
Bước chuẩn bị đóng vai trò nền tảng quyết định sự thành công của việc trồng gấc, bất kể bạn áp dụng cách trồng gấc bằng dây hay bằng hạt. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ đảm bảo cây con có điều kiện tốt nhất để bén rễ và phát triển.
Đầu tiên là dụng cụ trồng. Bạn có thể sử dụng chậu trồng chuyên dụng, thùng xốp đã qua sử dụng hoặc thậm chí là tận dụng một góc vườn nhỏ. Dù chọn hình thức nào, điều quan trọng nhất là dưới đáy chậu hoặc khu vực trồng cần có lỗ thoát nước. Hệ thống thoát nước tốt là cực kỳ cần thiết để tránh tình trạng ngập úng, gây thối rễ, đặc biệt khi trồng trong chậu hoặc thùng xốp.
Tiếp theo là đất trồng. Cây gấc không quá kén đất, nhưng để cây sinh trưởng và phát triển khỏe mạnh, cho năng suất cao, bạn nên chọn loại đất tơi xốp, giàu chất dinh dưỡng và có khả năng thoát nước tốt. Đất pha cát, đất thịt nhẹ hoặc hỗn hợp đất tribat đều phù hợp. Để tăng cường dinh dưỡng và xử lý mầm bệnh tiềm ẩn trong đất, bạn nên trộn thêm phân hữu cơ hoai mục (phân chuồng, phân xanh, trấu hun…) vào đất trước khi trồng. Sau khi trộn, nên phơi ải đất dưới nắng khoảng 7 ngày. Quá trình phơi ải giúp tiêu diệt bớt các loại nấm bệnh, vi khuẩn gây hại và mầm cỏ dại có trong đất và phân bón, tạo môi trường sạch cho cây con. Bạn có thể tìm mua các loại hạt giống, đất trồng, phân bón chất lượng tại các cửa hàng vật tư nông nghiệp hoặc truy cập trang web hatgiongnongnghiep1.vn để tham khảo.
Hai phương pháp trồng gấc phổ biến: Bằng dây và Bằng hạt
Có hai phương pháp chính để nhân giống và trồng cây gấc phổ biến hiện nay: trồng bằng hạt và trồng bằng dây (giâm cành). Mỗi phương pháp có những ưu điểm riêng và phù hợp với điều kiện canh tác khác nhau. Kỹ thuật trồng gấc bằng dây đặc biệt được ưa chuộng bởi nhiều nhà vườn và hộ gia đình ở nông thôn nhờ khả năng nhân giống nhanh và duy trì được đặc tính của cây mẹ, tuy nhiên, cách trồng gấc bằng hạt cũng là một lựa chọn phổ biến, đặc biệt là ở khu vực thành thị nơi việc tìm nguồn dây gấc giống có thể khó khăn hơn.
Kỹ thuật trồng gấc bằng dây hiệu quả
Cách trồng gấc bằng dây hay còn gọi là giâm cành gấc là phương pháp được nhiều người áp dụng bởi tính hiệu quả và tiết kiệm thời gian. Phương pháp này giúp cây con giữ được đặc tính tốt của cây mẹ (ví dụ: năng suất, chất lượng quả) và thường cho thu hoạch sớm hơn so với trồng bằng hạt.
Để thực hiện cách trồng gấc bằng dây, bạn cần chọn những đoạn dây gấc bánh tẻ – tức là dây không quá già cũng không quá non, có độ cứng cáp nhất định và mắt ngủ rõ ràng. Cắt các đoạn dây này thành khúc dài khoảng 30-40cm, mỗi đoạn có ít nhất 2-3 đốt. Sau khi cắt, một bước quan trọng là bôi vôi tôi hoặc vôi bột vào cả hai đầu cắt của đoạn dây. Mục đích của việc này là để sát khuẩn, ngăn ngừa nấm bệnh xâm nhập qua vết cắt, đồng thời giúp vết cắt nhanh liền sẹo, giảm thiểu nguy cơ thối cành khi giâm.
Chuẩn bị chậu hoặc luống đất đã được trộn phân hữu cơ và phơi ải như hướng dẫn ở trên. Tiến hành giâm cành bằng cách cắm phần gốc của đoạn dây gấc (phần gần gốc cây mẹ hơn) sâu khoảng 10cm xuống đất. Khi cắm, nên đặt đoạn dây theo phương nằm nghiêng (khoảng 45 độ) thay vì thẳng đứng. Việc đặt nghiêng giúp tối đa hóa diện tích tiếp xúc giữa các mắt ngủ trên thân dây với đất ẩm, kích thích rễ phát triển mạnh hơn từ nhiều đốt. Dùng tay nén chặt đất xung quanh gốc để cố định cành giâm và loại bỏ túi khí, giúp rễ non dễ dàng bám vào đất khi hình thành. Lưu ý đảm bảo đầu ngọn của đoạn dây hướng lên trên. Sau khi giâm xong, tưới nhẹ để giữ ẩm cho đất và đặt chậu ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp gay gắt trong vài ngày đầu.
Kỹ thuật trồng gấc bằng hạt
Cách trồng gấc bằng hạt là phương pháp truyền thống, dễ thực hiện và phù hợp khi bạn có nguồn quả gấc chín dồi dào. Tuy nhiên, phương pháp này có thể lâu cho thu hoạch hơn và không đảm bảo 100% cây con giữ được đặc tính của cây mẹ.
Chọn những quả gấc chín mọng, khỏe mạnh để lấy hạt. Tách lấy toàn bộ hạt gấc, đem rửa sạch lớp màng đỏ (áo hạt gấc) và phơi khô ở nơi thoáng mát hoặc phơi nhẹ dưới nắng. Sau đó, cẩn thận bóc bỏ lớp vỏ cứng màu đen bên ngoài, chỉ giữ lại phần nhân màu trắng bên trong. Bước bóc vỏ này giúp hạt dễ hút ẩm và nảy mầm nhanh hơn. Tiếp theo, ngâm nhân hạt trong nước ấm (khoảng 40-50°C) trong 2-3 ngày, thay nước hàng ngày. Nước ấm giúp phá bỏ trạng thái ngủ nghỉ của hạt, kích thích quá trình nảy mầm.
Sau khi ngâm, gieo hạt đã xử lý vào chậu hoặc khay đất ẩm đã chuẩn bị. Gieo hạt sâu khoảng 1-2cm. Đặt chậu ở nơi có ánh sáng nhẹ và thoáng mát. Duy trì độ ẩm cho đất bằng cách tưới nước đều đặn nhưng không để úng. Sau khoảng 1 tuần, hạt gấc sẽ bắt đầu nảy mầm. Cây gấc con phát triển rất nhanh. Khi cây đạt chiều cao 50-60cm và bắt đầu xuất hiện các tua cuốn, đây là lúc thích hợp để cắm cọc hoặc làm giàn tạm cho cây leo bám, chuẩn bị cho giai đoạn phát triển thân lá mạnh mẽ.
Chăm sóc gấc non và làm giàn
Sau khi trồng khoảng 1-2 tuần (đối với giâm cành) hoặc khi cây nảy mầm và đạt chiều cao nhất định (đối với trồng hạt), cây gấc non cần được chăm sóc cẩn thận để phát triển khỏe mạnh.
Giai đoạn đầu, cây cần đủ ẩm. Tưới nước đều đặn 1-2 lần mỗi ngày tùy thuộc vào điều kiện thời tiết và độ thoát nước của đất. Tránh tưới quá nhiều gây ngập úng. Khi cây bắt đầu phát triển thân lá mạnh mẽ (thường sau 2-3 tuần trồng), bạn có thể bắt đầu bổ sung dinh dưỡng bằng cách tưới các loại phân bón lá hoặc phân bón hữu cơ pha loãng. Tần suất bón có thể khoảng 10-15 ngày/lần.
Cùng với sự phát triển của cây, việc làm giàn là cực kỳ quan trọng. Gấc là cây leo bám mạnh, cần có giàn để thân cây vươn lên đón ánh sáng, thoáng khí, hạn chế sâu bệnh và tạo không gian cho quả phát triển. Bạn có thể làm giàn bằng tre, gỗ, sắt hoặc lưới. Giàn nên cao khoảng 2-3 mét và đủ vững chắc. Khi cây non bắt đầu có tua cuốn, hãy nhẹ nhàng dẫn các ngọn leo bám vào giàn. Thường xuyên theo dõi và chỉnh sửa hướng leo cho cây phủ đều khắp giàn. Loại bỏ bớt các cành già, lá sâu bệnh hoặc các cành mọc quá dày để tập trung dinh dưỡng nuôi thân chính và quả.
Kết bài
Hy vọng với những hướng dẫn chi tiết về cách trồng gấc bằng dây và cả phương pháp trồng bằng hạt như trên, bạn đã có đủ thông tin và sự tự tin để bắt tay vào trồng những giàn gấc tươi tốt ngay tại nhà. Dù chỉ có một không gian nhỏ, bạn vẫn hoàn toàn có thể tự cung cấp nguồn gấc sạch, giàu dinh dưỡng cho gia đình. Việc trồng gấc không chỉ mang lại lợi ích về mặt sức khỏe mà còn là niềm vui khi được chăm sóc và thu hoạch thành quả lao động của chính mình. Hãy thử áp dụng và tận hưởng niềm vui từ khu vườn gấc nhỏ của bạn nhé!