Lan giả hạc, hay còn được biết đến với tên gọi phổ biến là lan phi điệp, là một trong những dòng lan được ưa chuộng nhất trong giới yêu lan tại Việt Nam. Không chỉ bởi vẻ đẹp hút hồn của những cánh hoa mỏng manh, sắc tím trắng quyến rũ mà còn ở hương thơm ngào ngạt đặc trưng. Nhiều người đã tìm hiểu cách trồng lan giả hạc và bổ sung loài hoa này vào khu vườn của mình bởi đặc tính dễ trồng, dễ chăm sóc, cùng khả năng cho hoa sai và đa dạng mặt hoa. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những kiến thức chuyên sâu để trồng và chăm sóc lan giả hạc đạt hiệu quả cao nhất.
Đặc điểm nổi bật của lan giả hạc
Lan giả hạc thuộc nhóm Lan Hoàng Thảo, nổi bật với thân cây dạng giả hành có chiều dài ấn tượng, có thể đạt tới 1,2m và thường buông thõng xuống khi phát triển. Lá của lan giả hạc có hình thoi, màu xanh bóng, mọc so le trên thân, dài khoảng 8 – 12cm và rộng 4 – 7cm. Điểm đặc biệt của loài lan này là hoa thường mọc thành từng cụm từ 1 đến 3 bông tại các đốt thân đã rụng lá. Đường kính hoa khá lớn, khoảng 10 cm, với màu sắc phổ biến là sự kết hợp giữa hồng phớt, trắng và màu tím đậm ở môi, lưỡi hoa.
Mỗi khi hoa nở, lan giả hạc tỏa ra một hương thơm đặc trưng, bay xa và lưu lại khá lâu ngay cả sau khi hoa tàn, thường kéo dài từ 7 đến 10 ngày. Với những cây được chăm sóc tốt và trưởng thành, việc cây cho ra 50 – 70 bông hoa trên một thân là điều hoàn toàn có thể xảy ra. Đặc điểm về mùi hương và độ bền hoa làm cho lan giả hạc trở thành lựa chọn lý tưởng để tô điểm cho không gian sống.
Điều kiện sinh trưởng lý tưởng cho lan giả hạc
Để lan giả hạc phát triển khỏe mạnh và ra hoa đẹp, việc kiểm soát các yếu tố môi trường là cực kỳ quan trọng.
Ánh sáng phù hợp cho lan giả hạc
Ánh sáng là yếu tố then chốt trong cách trồng lan giả hạc. Vườn trồng lan cần có hệ thống lưới che nắng để điều chỉnh lượng ánh sáng tiếp xúc. Khi cây còn non hoặc mới ra mầm, nên hạn chế ánh nắng trực tiếp để tránh cháy lá non và giúp cây tập trung phát triển thân, rễ. Chỉ khi cây chuẩn bị bước vào giai đoạn làm hoa (thường vào cuối thu hoặc đầu đông), lượng ánh sáng mới cần tăng cường hơn một chút để kích thích phân hóa mầm hoa. Ánh sáng phù hợp giúp cây quang hợp hiệu quả, tích lũy dinh dưỡng cho mùa hoa.
Nhiệt độ sinh trưởng của lan giả hạc
Lan phi điệp có khả năng thích nghi tốt với biên độ nhiệt rộng. Cây có thể chịu được nhiệt độ cao khoảng 38°C vào mùa hè và chịu lạnh tới khoảng 3,3°C vào mùa đông. Tuy nhiên, nhiệt độ lý tưởng nhất cho sự sinh trưởng của cây nằm trong khoảng 20°C đến 30°C. Sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm vào cuối mùa thu, đầu đông là yếu tố quan trọng kích thích cây rụng lá và hình thành nụ hoa.
Độ ẩm lý tưởng cho vườn lan
Độ ẩm không khí đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức sống và sự phát triển của lan giả hạc. Vườn lan cần đảm bảo sự thông thoáng. Độ ẩm lý tưởng cho cây phát triển tốt là từ 60 – 70% vào mùa xuân và cuối đông khi cây bắt đầu phục hồi và phân hóa mầm hoa. Vào mùa hè và mùa thu, khi cây đang trong giai đoạn sinh trưởng mạnh, độ ẩm nên duy trì ở mức cao hơn, khoảng từ 80 – 90% để hỗ trợ quá trình quang hợp và hấp thụ dinh dưỡng.
Vật liệu trồng lan giả hạc
Việc lựa chọn giá thể phù hợp ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của bộ rễ và khả năng thoát nước. Giá thể trồng lan giả hạc có thể đa dạng như xơ dừa đã qua xử lý, vỏ thông, dớn, than củi, hoặc bó vào các khúc gỗ, thân cây. Khi trồng trong chậu, nên chọn chậu có kích thước nhỏ và có khả năng thoát nước cực tốt để tránh tình trạng úng nước gây thối rễ. Có thể sử dụng chậu nhựa, chậu đất nung, chậu gỗ, hoặc chậu dớn.
Các giống lan giả hạc phổ biến hiện nay
Mặc dù cùng thuộc chi Hoàng Thảo, lan giả hạc có nhiều biến thể khác nhau, mỗi loại mang một nét đặc trưng riêng.
Giả hạc trắng
Đặc trưng của giả hạc trắng là giả hành phát triển chiều dài dần qua các năm, có thể đạt tới 1 – 1,2m. Giả hành mới thường bắt đầu sinh trưởng từ khoảng tháng 3 đến tháng 10 – 11. Cây sẽ rụng hết lá vào mùa đông và bắt đầu nhú nụ hoa từ cuối đông, nở rộ vào giữa xuân. Hoa giả hạc trắng thường có cánh phớt hồng nhẹ hoặc trắng hoàn toàn (trong trường hợp đột biến), với môi và lưỡi hoa có sắc tím.
Giả hạc Di Linh
Như tên gọi, giống lan này có nguồn gốc từ huyện Di Linh, tỉnh Lâm Đồng. Giả hạc Di Linh nổi bật với khả năng ra hoa đúng dịp Tết Nguyên Đán, điều này làm nó trở nên rất được săn đón. Tuy nhiên, khi đưa về trồng ở các vùng khí hậu khác, việc cây ra hoa đúng Tết có thể gặp khó khăn do ảnh hưởng của điều kiện môi trường. Một trong những biến thể có giá trị cao và khác biệt nhất là Lù Tam Bố, có đặc điểm thân to, lùn, đốt thân rất ngắn, lá to và dày hơn hẳn so với các dòng Di Linh thông thường.
Lan giả hạc Di Linh thân lù, lá to đặc trưng vùng Lâm Đồng
Giả hạc Pháp
Lan giả hạc Pháp có cấu tạo hoa khác biệt với 5 cánh hoa và lưỡi hoa mang màu hồng đậm hơn so với các loại giả hạc thông thường. Cánh hoa thường mỏng và có độ bay nhất định. Hương thơm của giả hạc Pháp nhẹ nhàng, thoang thoảng, không nồng đậm như các loại khác. Mùa hoa của giống này thường rơi vào tháng 1 – 2 âm lịch, đúng vào tiết xuân ấm áp. Thời gian nở hoa có thể kéo dài hơn 1 tháng, rất lý tưởng để chưng trong dịp lễ Tết hoặc làm quà biếu tặng.
Vẻ đẹp mong manh của lan giả hạc Pháp với cánh mỏng, hương thơm nhẹ
Giả hạc đột biến
Giả hạc đột biến là lĩnh vực đang rất phát triển trong giới chơi lan. Những mặt hoa độc đáo như phi điệp trắng tinh, phi điệp năm cánh trắng, hay phi điệp hồng bệt đều thuộc nhóm này. Các đột biến này có thể biểu hiện ở màu sắc (trắng hoàn toàn, hồng bệt), hình dáng cánh hoa (cánh bầu, cánh bay), kích thước hoa, hoặc các đặc điểm ở mắt, mũi hoa. Mỗi mặt bông độc lạ thường được người chơi đặt cho những cái tên riêng, tạo nên sự đa dạng và giá trị cao cho dòng lan này.
Mặt hoa lan giả hạc đột biến độc đáo, năm cánh trắng
Cách nhận biết lan giả hạc chuẩn xác
Để phân biệt lan giả hạc với các loại lan khác, bạn có thể dựa vào một số đặc điểm sau:
Hoa lan giả hạc thường có kích thước bông khá to, đường kính khoảng 10cm và có độ bền lâu tàn. Cánh hoa đa dạng về hình dáng như cánh cong, cánh cụp, cánh bầu, cánh mai.
Thân cây giả hạc thường ngắn và mảnh hơn so với trầm tím. Thân có màu xanh hơi vàng, xuôi về phía ngọn và lớn dần ở phần cuối, các đốt thân càng về ngọn càng dài ra và tạo thành những ngấn rõ rệt. Lá cây nhỏ, hơi bầu, mỏng manh. Hoa thường nhỏ hơn lá, có màu hồng với hai mắt màu tím đậm, viền quanh mắt là màu hồng đậm hơn, tỏa ra hương thơm hơi nồng.
Lan giả hạc có hai dạng thân chính là thân ngắn và thân dài. Về cơ bản, cấu trúc hoa của hai loại này khá giống nhau. Tuy nhiên, ở những cây thân ngắn, hoa thường mọc thành chùm dày đặc ở phía đầu ngọn giả hành thay vì phân bố đều dọc thân.
Về hình dáng cánh hoa, lan giả hạc có hai kiểu phổ biến: cánh thẳng và cánh xoắn. Sự khác biệt giữa hai kiểu này khá rõ ràng: cánh xoắn thường to và dày hơn cánh thẳng, môi hoa cũng lớn hơn. Mặc dù vậy, lan cánh thẳng lại được nhiều người chơi lan ưa chuộng hơn bởi kết cấu hoa trên giả hành thường đồng đều và bắt mắt hơn.
Chuẩn bị trước khi trồng lan giả hạc
Việc chuẩn bị kỹ lưỡng vật tư và cây giống là bước quan trọng đầu tiên trong cách trồng lan giả hạc thành công.
Chọn và xử lý giá thể trồng
Cách trồng hoa lan giả hạc có nhiều nét tương đồng với các loài lan khác nhưng yêu cầu cao về sự thông thoáng và thoát nước tốt. Vị trí đặt giò lan cũng cần thoáng mát, có ánh sáng và độ ẩm phù hợp như đã đề cập.
Bạn có thể sử dụng các loại giá thể như vỏ thông, dớn, than củi, hoặc bó vào các khúc gỗ, thân cây. Nếu trồng trong chậu, hãy chọn chậu có kích thước nhỏ hơn so với kích thước cây để tạo cảm giác “chật chội” mà lan giả hạc ưa thích. Điều tối quan trọng là chậu hoặc bảng ghép phải đảm bảo thoát nước nhanh, tránh đọng nước lâu gây thối rễ.
Giá thể như vỏ thông hoặc than củi có thể trộn thêm một ít xơ dừa đã xử lý chát, phân trùn quế, hoặc các loại phân hữu cơ tan chậm. Hỗn hợp giá thể sau khi trộn nên được ủ ẩm trong khoảng 10 – 12 ngày trước khi trồng. Quá trình ủ giúp các thành phần hòa quyện, tăng cường dinh dưỡng và tạo môi trường thuận lợi cho bộ rễ phát triển. Tuy nhiên, nhiều người chơi lan cho rằng phương pháp bó lan giả hạc vào dớn hoặc các khúc gỗ là tốt nhất vì nó mô phỏng gần nhất môi trường sống tự nhiên của cây. Để mua các vật tư nông nghiệp chất lượng, bạn có thể tham khảo tại hatgiongnongnghiep1.vn.
Các loại giá thể và chuẩn bị trồng lan giả hạc
Xử lý giống trước khi trồng là bước quan trọng.
Xử lý cây giống lan giả hạc trước khi trồng
Việc lựa chọn cây giống khỏe mạnh là yếu tố quyết định thành công. Hãy chọn những cây không bị còi cọc, có mầm gốc hoặc rễ mập mạp, lá xanh tươi. Mua giống tại các cửa hàng hoặc nhà vườn uy tín sẽ giúp bạn đảm bảo chất lượng cây.
Một giò lan khi mua về thường có nhiều giả hành. Nếu để nguyên cả giò và ghép vào giá thể mới, thường chỉ có 1-2 mầm non phát triển, rất lãng phí nguồn giống. Cách trồng lan giả hạc hiệu quả là nên tách riêng từng giả hành hoặc nhóm giả hành phù hợp. Sử dụng dao hoặc kéo thật sắc đã khử trùng để tách cây, cẩn thận tránh làm tổn thương mắt ngủ trên thân. Đối với các giả hành từ 1 – 2 năm tuổi, nên giữ chúng dính liền với giả hành mẹ để đảm bảo nguồn dinh dưỡng ban đầu cho mầm con sau này. Các giả hành già hơn có thể tách riêng. Tiến hành tỉa bỏ bớt rễ già, chỉ để lại khoảng 2cm chân rễ để thuận tiện cho việc cố định cây vào giá thể.
Sau khi tách và tỉa rễ, cây giống cần được khử trùng. Pha dung dịch Physan 20 với nồng độ 1ml/1 lít nước hoặc dung dịch Benkona 2ml/1 lít nước. Ngâm cây giống trong dung dịch này khoảng 5 đến 10 phút rồi vớt ra, để ráo nước ở nơi thoáng mát trong vài tiếng. Tiếp theo, ngâm cây trong dung dịch B1 kết hợp Atonik theo nồng độ hướng dẫn trên bao bì trong khoảng 30 phút để kích thích rễ. Tuy nhiên, cần lưu ý không lạm dụng Atonik vì có thể gây tác dụng phụ không tốt cho cây về lâu dài.
Kỹ thuật trồng lan giả hạc đơn giản
Sau khi cây giống đã được xử lý và ráo nước, tiến hành cố định cây vào giá thể. Phần rễ hoặc gốc cây cần được bắn ghim hoặc ghim chặt vào bảng dớn, khúc gỗ, hoặc đặt chắc chắn trong chậu. Đối với bảng ghép, nên ghép các giả hành cùng tuổi vào cùng một bảng để tiện chăm sóc và quan sát sự phát triển đồng đều.
Lưu ý quan trọng khi ghép là phải đảm bảo mắt ngủ trên thân giả hành hướng ra phía ngoài để mầm con dễ dàng phát triển. Hạn chế tối đa việc sử dụng dây sắt hoặc vật liệu kim loại để cố định cây, vì chúng có thể gây tổn thương cho thân cây theo thời gian.
Sau khi ghép xong, nên treo giò lan lên giàn ngay lập tức. Đảm bảo cây nhận được lượng ánh sáng phù hợp, khoảng 60 – 70% ánh sáng mặt trời, thường bằng cách sử dụng một lớp lưới che nắng (lưới xanh đen của Thái Lan). Độ cao của lưới che nắng có thể điều chỉnh tùy thuộc vào điều kiện nhiệt độ tại khu vực trồng. Nếu bạn ở vùng có nhiệt độ nóng, khoảng cách từ giàn lan đến lưới nên là 1,5m. Ngược lại, ở vùng cao hoặc nơi có khí hậu mát mẻ, chỉ cần khoảng cách 1,2m là đủ.
Cách chăm sóc lan giả hạc hiệu quả
Chăm sóc lan giả hạc đòi hỏi sự quan sát và điều chỉnh phù hợp với từng giai đoạn sinh trưởng và điều kiện thời tiết.
Tưới nước cho lan giả hạc theo mùa
Việc tưới nước cần linh hoạt theo từng mùa trong năm. Mùa hè là giai đoạn cây sinh trưởng mạnh mẽ nhất, nhu cầu nước cao. Bạn có thể tưới nước cho cây từ 2 – 4 lần mỗi tuần, tùy thuộc vào độ ẩm môi trường và loại giá thể. Đảm bảo giá thể luôn giữ được độ ẩm vừa phải, không quá khô cũng không quá ẩm.
Khi chuyển sang mùa thu, tốc độ tăng trưởng của cây sẽ chậm lại. Lúc này, bạn nên giảm dần tần suất tưới nước xuống còn 1 đến 2 lần mỗi tuần. Mục tiêu là giữ cho cây không bị héo hoặc còi cọc do thiếu nước, nhưng đồng thời tạo điều kiện khô thoáng cần thiết để cây chuẩn bị bước vào giai đoạn nghỉ đông và phân hóa mầm hoa.
Đặc biệt, trong giai đoạn mùa đông, khi lan phi điệp chuẩn bị ra hoa hoặc đã rụng lá hoàn toàn, nên dừng hẳn việc tưới nước trực tiếp vào gốc hoặc giá thể. Nếu điều kiện thời tiết quá khô hanh, độ ẩm không khí xuống thấp, bạn chỉ nên sử dụng bình phun sương để tạo độ ẩm nhẹ cho không khí xung quanh cây, với tần suất rất ít, khoảng 1 – 2 lần mỗi tháng. Việc cắt nước vào mùa đông là yếu tố quan trọng để kích thích cây ra hoa.
Thay giá thể trồng và nhân giống lan giả hạc
Sau khoảng 2 – 3 năm trồng, giá thể cũ thường bị mục, nén chặt hoặc tích tụ muối khoáng, làm ảnh hưởng đến sự phát triển của rễ. Do đó, việc thay giá thể trồng lan định kỳ là cần thiết để cây không bị suy yếu và lụi tàn. Thời điểm thích hợp để thay giá thể thường là sau khi cây đã tàn hoa và mầm gốc mới bắt đầu nhú.
Khi thay giá thể, đây cũng là lúc bạn có thể tiến hành nhân giống bằng cách tách cây con (keiki) hoặc giả hành già. Đối với cây con mọc trên thân (keiki), khi chúng đạt chiều dài khoảng 10 – 15cm và đã ra rễ khỏe mạnh, bạn có thể tách chúng ra khỏi giả hành mẹ. Lưu ý, trong năm đầu tiên, cây con thường còn nhỏ và chưa ra hoa. Tuy nhiên, nếu được chăm sóc đúng cách trồng lan giả hạc phù hợp, những mầm gốc mới mọc lên từ gốc cây con này vào năm sau sẽ phát triển rất mạnh mẽ và cho hoa nhiều hơn đáng kể so với giả hành mẹ ban đầu.
Bón phân cho lan giả hạc
Chế độ bón phân hợp lý cung cấp dinh dưỡng cần thiết cho lan giả hạc phát triển và ra hoa. Sau khi trồng mới hoặc tách chiết, tiến hành phun B1 kết hợp Atonik theo nồng độ khuyến cáo trên bao bì, khoảng 1 lần mỗi tuần để kích thích cây phục hồi và ra rễ. Lưu ý rằng Atonik có hiệu quả rõ rệt nhất đối với các loại lan có giả hành mọng nước như giả hạc. Lạm dụng Atonik có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn về sau.
Khi cây đã ổn định và bắt đầu sinh trưởng mạnh mẽ, bạn có thể chuyển sang sử dụng các loại phân kích rễ khác như Terra Sorb 4 hoặc N3M phun định kỳ khoảng 10 đến 20 ngày một lần.
Khi giả hành đã trưởng thành, đạt khoảng tám tháng tuổi hoặc gần thắt ngọn, bạn nên sử dụng phân bón có hàm lượng lân và kali cao để thúc đẩy quá trình phân hóa mầm hoa. Phun phân NPK 6-30-30 TE (hoặc công thức tương tự) khoảng 3 – 4 lần, định kỳ 10 ngày một lần. Song song với đó, có thể bổ sung phân hữu cơ tan chậm dạng viên nén như phân trùn quế 3-6-6 TE đặt trên bề mặt giá thể. Phân trùn quế dạng viên nén là lựa chọn phổ biến hiện nay nhờ khả năng cung cấp dinh dưỡng từ từ và an toàn cho cây.
Phòng trừ sâu bệnh hại lan giả hạc
Trong quá trình áp dụng cách trồng lan giả hạc và chăm sóc, cây có thể gặp phải một số loại sâu bệnh phổ biến như rầy, rệp non, bọ trĩ, và nhện đỏ. Việc thường xuyên thăm vườn và kiểm tra cây là cực kỳ quan trọng để phát hiện sớm dấu hiệu bệnh và có biện pháp xử lý kịp thời, tránh lây lan.
Để phòng trừ nhện đỏ, rầy, rệp, bọ trĩ, bạn nên phun luân phiên các loại thuốc như Movento, Pesieu định kỳ hàng tháng, khoảng 1 lần. Song song với việc phòng trừ côn trùng, việc phòng nấm và vi khuẩn cũng rất cần thiết. Cứ 15 – 30 ngày, bạn nên phun phòng nấm và vi khuẩn một lần bằng cách pha chung thuốc trừ nấm và vi khuẩn. Nếu thời tiết mưa nhiều, độ ẩm cao, tần suất phun phòng cần tăng lên khoảng 7 ngày một lần để chủ động ngăn ngừa bệnh.
Một số loại thuốc trị nấm phổ biến cho lan bao gồm Ridomil Gold, Daconil, Antracol, Aliette, Topsin M. Đối với bệnh do vi khuẩn, các loại thuốc như Mathian, Kasumin, Poner, Starner, Physan thường được sử dụng hiệu quả. Việc kết hợp phun phòng nấm và vi khuẩn giúp bảo vệ cây toàn diện khỏi các tác nhân gây bệnh.
Với kỹ thuật và sự kiên nhẫn áp dụng cách trồng lan giả hạc đúng cách, bạn sẽ sớm sở hữu những giò lan phi điệp tuyệt đẹp với thân lá xanh tốt và những bông hoa rực rỡ, ngát hương.