Hồng xiêm là loại cây ăn quả được nhiều người yêu thích bởi hương vị ngọt ngào, thơm đặc trưng. Không chỉ là cây trồng mang lại giá trị kinh tế cao, hồng xiêm còn tương đối dễ trồng và chăm sóc nếu người làm vườn nắm vững kỹ thuật. Bài viết này từ hatgiongnongnghiep1.vn sẽ cung cấp cho bạn hướng dẫn chi tiết về cách trồng hồng xiêm hiệu quả, giúp cây sinh trưởng tốt và cho năng suất cao. Dù bạn là người mới bắt đầu hay đã có kinh nghiệm, những thông tin này sẽ hữu ích cho khu vườn của bạn.
Đặc điểm cây hồng xiêm
Cây hồng xiêm (hay còn gọi là sapoche ở miền Nam) là loại cây thân gỗ có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới Mexico. Cây có sức sống khá mãnh liệt, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt và thích nghi được với nhiều điều kiện khí hậu khác nhau, đặc biệt là ở Việt Nam.
Nguồn gốc và đặc điểm chung
Cây hồng xiêm thường có tán lá dày, rậm rạp và phát triển rộng. Quả hồng xiêm có lớp vỏ mỏng, màu nâu xám với lớp phấn mịn khi non. Khi chín, vỏ quả chuyển sang màu xanh vàng hoặc nâu hoàn toàn, lớp phấn nâu xám nứt và dễ bong tróc. Thịt quả mềm, ngọt, có mùi thơm đặc trưng và chứa hạt màu đen bóng.
Giống hồng xiêm xoài – Một lựa chọn phổ biến
Trong các giống hồng xiêm, giống hồng xiêm xoài là một trong những loại được ưa chuộng nhờ chất lượng quả vượt trội. Quả hồng xiêm xoài có hình dáng thon dài, hơi giống quả xoài, với trọng lượng trung bình từ 3-4 quả/kg. Thịt quả mềm mịn, không bị cát hay sượng, vị ngọt thanh và hương thơm quyến rũ. Đây là giống cây mang lại hiệu quả kinh tế ổn định cho nhiều nhà vườn.
Điều kiện sinh trưởng lý tưởng
Để cây hồng xiêm phát triển tốt nhất, nhiệt độ môi trường lý tưởng là từ 23 – 34 độ C. Cây ưa độ ẩm vừa phải với lượng mưa hàng năm khoảng 1.000 – 1.500mm. Nếu lượng mưa được phân bố đều trong năm, việc tưới tiêu sẽ được giảm thiểu đáng kể. Hồng xiêm thích hợp với nhiều loại đất khác nhau, nhưng phát triển mạnh nhất trên nền đất thịt nhẹ, giàu dinh dưỡng, có độ pH từ 4,5 – 6,5 và đặc biệt là phải thoát nước tốt để tránh tình trạng ngập úng gây hại cho bộ rễ.
Chuẩn bị trước khi trồng hồng xiêm
Bước chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ là nền tảng vững chắc cho sự phát triển khỏe mạnh của cây và đảm bảo năng suất sau này. Việc chuẩn bị bao gồm lựa chọn giống, xác định thời vụ, làm đất và bón phân lót.
Lựa chọn giống cây con chất lượng
Chất lượng cây giống đóng vai trò quyết định đến sự đồng đều và tiềm năng năng suất của vườn cây. Nên ưu tiên chọn các giống cây hồng xiêm được nhân giống bằng phương pháp vô tính như chiết cành hoặc ghép cành. Các cây con này sẽ thừa hưởng hoàn toàn đặc điểm của cây mẹ, đảm bảo tính trạng tốt. Cây giống đạt tiêu chuẩn để trồng ra vườn cần có chiều cao từ 50 – 60cm, thân mập mạp, lá xanh tốt, không có dấu hiệu sâu bệnh hại và bộ rễ phát triển khỏe mạnh. Chọn mua cây giống tại các vườn ươm uy tín hoặc các đơn vị cung cấp vật tư nông nghiệp đáng tin cậy như hatgiongnongnghiep1.vn là cách để đảm bảo chất lượng đầu vào.
Thời vụ và mật độ trồng
Thời điểm trồng hồng xiêm sẽ khác nhau tùy thuộc vào điều kiện khí hậu của từng vùng miền. Ở miền Bắc, thời vụ trồng hồng xiêm lý tưởng thường vào vụ Xuân, khoảng từ tháng 2 đến tháng 3 dương lịch, khi thời tiết ấm áp, độ ẩm cao. Đối với miền Nam, thời điểm thích hợp nhất để trồng cây là vào đầu mùa mưa, từ khoảng giữa tháng 4 trở đi. Trồng vào mùa mưa giúp cây con dễ dàng bén rễ và giảm công sức tưới nước ban đầu. Do cây hồng xiêm có bộ tán lá phát triển rộng, cần đảm bảo mật độ trồng hợp lý để cây có đủ không gian sinh trưởng và nhận đủ ánh sáng. Khoảng cách giữa các hàng nên từ 7 – 10m và giữa các cây trên cùng một hàng từ 6 – 8m. Mật độ này giúp tối ưu hóa việc thông gió, giảm sâu bệnh và thuận lợi cho việc chăm sóc, thu hoạch sau này.
Làm đất và đào hố trồng
Trước khi tiến hành trồng, cần chuẩn bị kỹ lưỡng diện tích đất trồng. Đầu tiên, dọn sạch tàn dư thực vật, cỏ dại và cày bừa đất thật kỹ để đất tơi xốp và thoáng khí. Việc làm sạch giúp loại bỏ mầm bệnh và nơi ẩn náu của sâu hại. Sau đó, tiến hành đào các hố trồng theo mật độ đã xác định. Kích thước hố trồng phổ biến là 60x60x60cm hoặc 80x80x80cm tùy thuộc vào điều kiện đất và kích thước bầu cây giống. Đối với những khu vực đất thấp trũng hoặc dễ ngập úng, cần thiết kế hệ thống thoát nước tốt bằng cách đào rãnh xung quanh hoặc làm mô đất cao tại vị trí trồng.
Bón phân lót cho hố trồng
Việc bón phân lót trước khi trồng cung cấp nguồn dinh dưỡng ban đầu quan trọng cho cây con. Nên tiến hành bón lót ít nhất 30 ngày trước khi trồng để phân có thời gian hoai mục và các chất dinh dưỡng được giải phóng từ từ, tránh gây “sốc” hoặc cháy rễ cho cây con. Liều lượng phân bón lót cho mỗi hố thường là 10 – 20kg phân chuồng đã ủ hoai mục hoàn toàn kết hợp với 1kg phân lân (super lân) và khoảng 100 gram phân Urê, 100 gram phân kali. Hoặc có thể sử dụng 10 – 20kg phân chuồng hoai trộn với 2kg phân NPK tổng hợp. Trộn đều lượng phân này với lớp đất mặt và lấp đất lại gần đầy miệng hố.
Kỹ thuật trồng cây hồng xiêm chi tiết
Kỹ thuật trồng cây hồng xiêm không quá phức tạp, nhưng đòi hỏi sự cẩn thận để cây con nhanh chóng bén rễ và phát triển. Thời điểm trồng thích hợp nhất là vào những ngày trời râm mát hoặc vào buổi chiều tối để cây tránh bị sốc nhiệt. Trước khi đặt cây vào hố, nên tưới nước cho hố trồng đủ ẩm.
Khi trồng, sử dụng dao sắc nhẹ nhàng rạch và xé lớp vỏ bầu (thường là túi nilon) của cây giống. Thao tác này cần làm cẩn thận, tránh làm vỡ bầu đất hoặc làm tổn thương bộ rễ non bên trong. Sau khi đã loại bỏ vỏ bầu, đặt cây con vào chính giữa hố đã chuẩn bị sẵn. Điều chỉnh sao cho cổ rễ của cây (phần tiếp giáp giữa thân và rễ) ngang bằng hoặc hơi cao hơn so với mặt đất xung quanh. Lấp đất xung quanh gốc cây, dùng tay ấn nhẹ đất để nén chặt, loại bỏ các túi khí và giúp rễ tiếp xúc tốt với đất. Sau khi trồng xong, tưới thật đẫm nước cho cây để đất kết dính chặt hơn quanh bầu rễ và cung cấp độ ẩm cần thiết cho cây con.
Hình ảnh quả hồng xiêm chín mọng, sẵn sàng thu hoạch
Chăm sóc cây hồng xiêm định kỳ
Sau khi cây đã bén rễ và bắt đầu sinh trưởng, việc chăm sóc định kỳ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và thúc đẩy cây cho năng suất cao. Các công việc chăm sóc bao gồm tưới nước, làm cỏ, tủ gốc, xới đất, cắt tỉa và bón phân.
Chăm sóc cơ bản hàng ngày
Cung cấp đủ nước là yếu tố thiết yếu, đặc biệt trong mùa khô hoặc các giai đoạn cây cần nhiều nước như ra hoa, đậu quả. Cần duy trì độ ẩm ổn định cho đất. Nếu gặp mưa nhiều hoặc khu vực đất thấp, cần chú ý thoát nước kịp thời để tránh ngập úng bộ rễ, điều này rất quan trọng vì hồng xiêm không chịu được úng lâu. Việc làm sạch cỏ dại trong vườn cây cũng rất cần thiết. Cỏ dại cạnh tranh dinh dưỡng với cây hồng xiêm và còn là nơi trú ngụ của nhiều loại sâu bệnh. Nhổ sạch cỏ dại giúp cây nhận đủ chất dinh dưỡng và giảm thiểu nguồn bệnh. Tại những vùng khô hạn, việc tủ gốc cho cây bằng rơm rạ, cỏ khô, hoặc cây phân xanh là biện pháp hữu hiệu giúp giữ ẩm cho đất, hạn chế sự phát triển của cỏ dại và điều hòa nhiệt độ đất.
Kỹ thuật cắt tỉa và tạo hình tán cây
Cây hồng xiêm xoài thường phát triển tán tự nhiên khá đều và rộng, nên việc cắt tỉa không quá phức tạp như một số loại cây ăn quả khác. Tuy nhiên, để cây đạt năng suất tối ưu và thuận lợi cho việc chăm sóc, thu hoạch, cắt tỉa là việc cần làm vào những thời điểm nhất định. Khi cây con đạt chiều cao khoảng 60 – 80cm, nên bấm ngọn chính để kích thích cây đâm các cành bên, tạo bộ khung tán ban đầu. Trong quá trình chăm sóc định kỳ, cần thường xuyên tỉa bỏ các cành yếu, cành tăm (cành nhỏ, không có khả năng cho quả), cành mọc chen vào bên trong tán cây, và các cành bị sâu bệnh hại nặng. Sau mỗi đợt thu hoạch, tiến hành cắt bỏ những cành đã mang quả và những cành ốm yếu để tập trung dinh dưỡng nuôi các cành khỏe mạnh, chuẩn bị cho mùa quả tiếp theo. Đối với những cây hồng xiêm đã già, năng suất suy giảm, có thể áp dụng kỹ thuật cưa bỏ bớt các cành già chính sau khi thu hoạch để kích thích cây ra các đợt cành mới, trẻ hóa cây và phục hồi khả năng ra quả.
Hướng dẫn bón phân cho cây hồng xiêm
Bổ sung dinh dưỡng cho cây thông qua việc bón phân định kỳ là rất quan trọng để đảm bảo cây phát triển khỏe mạnh và cho năng suất cao. Lượng phân bón cần điều chỉnh tùy theo độ tuổi và giai đoạn phát triển của cây. Đối với cây trong giai đoạn kiến thiết cơ bản (chưa cho quả) và giai đoạn cho quả, hàng năm nên bổ sung khoảng 0,6 – 1kg phân Urê, 1kg phân lân và 0,6 – 1kg phân kali cho mỗi gốc cây. Lượng phân này nên được chia làm ít nhất hai lần bón, thường vào đầu và cuối mùa mưa. Đối với những cây hồng xiêm đang trong giai đoạn mang quả, cần bón bổ sung thêm phân hữu cơ như phân chuồng đã ủ hoai mục với liều lượng từ 20 – 50kg cho mỗi gốc cây. Khi bón phân, nên bón vào lúc đất ẩm để phân dễ tan và rễ cây dễ hấp thụ. Vị trí bón tốt nhất là theo hình chiếu của tán cây, sau đó xới nhẹ lớp đất mặt để vùi phân, giúp phân ngấm vào đất nhanh chóng và hạn chế thất thoát.
Phòng trừ sâu bệnh hại trên cây hồng xiêm
Mặc dù cây hồng xiêm có khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, nhưng khi trồng với số lượng lớn hoặc điều kiện chăm sóc không phù hợp, nguy cơ cây bị tấn công bởi sâu bệnh vẫn tồn tại. Việc nhận biết sớm và có biện pháp phòng trừ kịp thời là chìa khóa để bảo vệ vườn cây và năng suất. Các loại sâu bệnh hại chính trên cây hồng xiêm bao gồm rệp, ruồi đục quả, ngài, và các bệnh đốm thân, đốm lá.
Rệp là loại côn trùng gây hại phổ biến, thường tập trung ở lá non, hoa và quả non, hút nhựa cây làm cây suy yếu, lá xoăn, quả bị biến dạng. Rệp còn là vật trung gian truyền bệnh virus nguy hiểm. Khi mật độ rệp cao, có thể sử dụng các chế phẩm sinh học hoặc các loại thuốc bảo vệ thực vật như Supraci (nồng độ 0,2%), Sherpa (nồng độ 0,2%) phun đều lên cây. Cần tuân thủ hướng dẫn sử dụng và thời gian cách ly của thuốc.
Ruồi đục quả là loài gây hại nghiêm trọng, chúng đẻ trứng vào quả non và ấu trùng nở ra sẽ ăn thịt quả từ bên trong, làm quả thối rụng hàng loạt, ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng quả. Biện pháp phòng trừ hiệu quả bao gồm việc thu gom và tiêu hủy (chôn sâu, rải vôi) toàn bộ quả bị hại hoặc quả rụng trong vườn để diệt nhộng và ấu trùng. Sử dụng bẫy bả dẫn dụ ruồi đực cũng là cách tốt để giảm mật độ quần thể ruồi. Bẫy được pha chế từ 1-2 giọt Methyleugenol (chất dẫn dụ) kết hợp với vài giọt thuốc diệt côn trùng (ví dụ Dipterex 5%), treo bẫy cách mặt đất khoảng 1m với mật độ 1-2 bẫy/ha. Thay bả sau mỗi 5-7 ngày.
Ngài hại lá và hoa có thể xuất hiện quanh năm, gây hại mạnh nhất khi cây ra cành non, lá non hoặc giai đoạn ra hoa. Chúng ăn phá làm giảm khả năng quang hợp và đậu quả của cây. Phòng trừ ngài bằng cách phun các loại thuốc bảo vệ thực vật như Sherpa (nồng độ 0,2%), Polytrin (nồng độ 0,2%), Sumicidin (nồng độ 0,2%). Nên phun thuốc vào thời điểm trước khi hoa nở để bảo vệ hoa và quả non.
Bệnh đốm cành, đốm lá thường do nấm gây ra, làm xuất hiện các vết đốm màu nâu hoặc đen trên lá và cành, ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng của cây. Để phòng trừ bệnh này, có thể sử dụng các loại thuốc gốc đồng như hỗn hợp Boocđô, oxit clorua đồng, hoặc Copper-zinc (nồng độ 0,3%) phun định kỳ lên tán lá và cành. Ngoài ra, việc quét vôi vào phần gốc cây cũng giúp hạn chế sự phát triển của nấm bệnh từ dưới đất lên.
Thu hoạch và bảo quản quả hồng xiêm
Thời điểm thu hoạch quả hồng xiêm thường là từ 8 – 10 tháng sau khi cây ra hoa, tùy thuộc vào giống và điều kiện thời tiết. Thu hoạch đúng lúc không chỉ đảm bảo chất lượng quả mà còn ảnh hưởng đến khả năng ra hoa đậu quả của cây trong mùa vụ tiếp theo. Quả hồng xiêm đủ tiêu chuẩn để thu hoạch khi vỏ quả đã nhẵn, không còn lớp lông tơ, lớp phấn nâu xám bắt đầu nứt và bong ra. Màu sắc vỏ quả chuyển dần từ xanh sang xanh vàng. Một dấu hiệu quan trọng khác là khi dùng tay bẻ nhẹ cuống quả, nhựa mủ chảy ra rất ít hoặc không có mủ chảy ra nữa. Hái quả vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát.
Sau khi thu hoạch, quả hồng xiêm cần được bảo quản đúng cách để kéo dài thời gian sử dụng. Ở nhiệt độ phòng khoảng 30 độ C, quả hồng xiêm có thể giữ được độ tươi ngon và chín dần trong khoảng 5 ngày. Tuy nhiên, nếu bảo quản ở nhiệt độ thấp hơn 25 độ C (ví dụ trong phòng lạnh), thời gian bảo quản sẽ lâu hơn đáng kể. Việc bảo quản trong điều kiện mát mẻ giúp làm chậm quá trình chín, giữ cho quả tươi lâu hơn và giảm thiểu hao hụt sau thu hoạch.
Hy vọng những chia sẻ chi tiết về cách trồng hồng xiêm trên đây từ hatgiongnongnghiep1.vn sẽ là cẩm nang hữu ích cho bà con nông dân và những ai yêu thích loại cây ăn quả này. Nắm vững kỹ thuật từ khâu chuẩn bị, trồng, chăm sóc đến phòng trừ sâu bệnh sẽ giúp cây hồng xiêm của bạn phát triển khỏe mạnh, cho năng suất cao và chất lượng quả tốt. Chúc bà con thành công với mô hình trồng hồng xiêm của mình!