Tìm hiểu về cách trồng khoai sọ và kỹ thuật chăm sóc nhận được sự quan tâm của nhiều người, đặc biệt là bà con nông dân. Nắm vững kỹ thuật canh tác giúp người trồng có kiến thức, kinh nghiệm để đạt năng suất cao. Có đầy đủ thông tin cần thiết giúp chúng ta chủ động và chính xác trong quá trình trồng và chăm sóc khoai sọ. Bài viết này sẽ đi sâu vào từng khâu, từ chuẩn bị đến thu hoạch, để giúp bạn thành công với cây khoai sọ.
Thời vụ thích hợp để trồng khoai sọ
Việc lựa chọn thời điểm thích hợp là yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển và năng suất của cây khoai sọ. Thông thường, thời vụ lý tưởng để xuống giống khoai sọ là từ trung tuần tháng 11 dương lịch cho tới trung tuần tháng 2 năm sau. Trồng quá muộn hoặc quá sớm đều có thể ảnh hưởng tiêu cực đến năng suất cuối vụ.
Có hai thời điểm trồng chính thường được áp dụng:
- Trồng chính vụ: Bắt đầu gieo trồng vào khoảng tháng 11 – 12 âm lịch (hoặc tháng 12 – tháng 1 dương lịch) và thu hoạch vào tháng 5 – 6 năm sau. Vụ này thường cho năng suất ổn định do điều kiện khí hậu thuận lợi trong giai đoạn cây phát triển củ.
- Trồng sớm: Có thể bắt đầu trồng vào tháng 9 – 10 âm lịch (hoặc tháng 10 – tháng 11 dương lịch) và thu hoạch vào khoảng tháng 2 – 3 năm sau. Vụ sớm có thể gặp một số rủi ro về thời tiết nhưng nếu thành công sẽ mang lại lợi thế về giá thị trường.
Thời gian sinh trưởng cụ thể của mỗi giống khoai sọ sẽ có sự khác biệt, do đó thời điểm thu hoạch có thể xê dịch. Lựa chọn giống chất lượng và phù hợp với điều kiện canh tác tại địa phương là bước đầu tiên để đảm bảo năng suất cây trồng tăng cao.
Chuẩn bị trước khi tiến hành trồng khoai sọ
Chuẩn bị đất và giống trước khi trồng khoai sọ
Trước khi tiến hành cách trồng khoai sọ, việc chuẩn bị đầy đủ và theo đúng tiêu chuẩn kỹ thuật là cực kỳ quan trọng. Điều này nhằm tạo điều kiện lý tưởng nhất để cây khoai sọ phát triển khỏe mạnh, cho năng suất củ cao như mong muốn. Trong khâu chuẩn bị, cần đặc biệt chú ý đến việc lựa chọn giống và làm đất.
Lựa chọn giống cây khoai sọ
Việc chọn giống tốt là yếu tố then chốt quyết định đến năng suất và chất lượng củ khoai sọ. Nên chọn những củ con (củ cấp 1 hoặc cấp 2) có khối lượng phù hợp, thường từ 20 – 30gr/củ. Củ giống cần đảm bảo không bị thối, không có dấu hiệu bệnh tật, và lớp vỏ bên ngoài không có quá nhiều rễ tơ dày đặc.
Củ giống đạt chuẩn là củ có mầm ngủ to bằng hạt đậu đen trở lên, đồng thời đã nhú kèm theo những sợi rễ ngắn với chiều dài khoảng 0.5 – 1cm. Những củ giống như vậy sẽ có tỷ lệ nảy mầm cao và phát triển đồng đều.
Phương pháp nhân giống khoai sọ phổ biến nhất là từ củ con. Tuy nhiên, cũng có thể áp dụng phương pháp nhân giống bằng mô phân sinh trong trường hợp cần phục tráng giống hoặc làm sạch bệnh cho những giống đã bị thoái hóa. Đối với việc sử dụng củ cái, có thể cắt bỏ mầm ngọn để phá tính ngủ nghỉ, kích thích các mầm bên phát triển sớm hơn. Củ cái có thể cắt thành nhiều mảnh theo chiều ngang hoặc thành các mảnh nhỏ kích thước khoảng 2x2x2cm, mỗi mảnh có ít nhất một mầm. Các mảnh củ này sau đó được ủ hoặc giâm riêng cho nảy mầm và ra rễ trước khi đem trồng chính thức.
Làm đất trồng khoai sọ
Đất trồng được chuẩn bị kỹ lưỡng, đạt yêu cầu kỹ thuật là yếu tố cơ bản và có sức ảnh hưởng lớn tới quá trình sinh trưởng, phát triển củ của cây khoai sọ. Do đó, việc chọn đất thích hợp, đồng thời làm đất kỹ lưỡng là yêu cầu bắt buộc trong cách trồng khoai sọ. Tùy thuộc vào kiểu canh tác (trên ruộng cạn hay ruộng ngập nước) mà cách làm đất cần điều chỉnh sao cho phù hợp, tạo điều kiện tốt nhất cho bộ rễ ăn nông của cây khoai sọ.
Đặc trưng của cây khoai sọ là có bộ rễ ăn nông và chủ yếu tập trung ở lớp đất mặt. Vì vậy, đất trồng cần được làm thật tơi xốp và phải chứa nhiều mùn. Quá trình làm đất bao gồm cày bừa kỹ lưỡng, nhặt sạch toàn bộ cỏ dại, rễ cây và tàn dư thực vật vụ trước. Nếu canh tác trên ruộng nước, cần làm đất thật nhuyễn, đảm bảo độ bùn phù hợp.
Sau khi đất đã được làm xong, tiến hành lên luống là bước tiếp theo. Yêu cầu đối với luống trồng khoai sọ là có chiều rộng từ 1.2 – 1.3m, đủ để trồng làm hai hàng trên một luống. Khoảng cách giữa các hàng trên luống nên duy trì từ 50 – 60cm. Chiều cao của luống thường khoảng 20 – 30cm và rãnh ở giữa các luống từ 30 – 40cm để thuận tiện cho việc tưới tiêu và thoát nước.
Mật độ trồng khoai sọ
Mật độ trồng cần có sự điều chỉnh linh hoạt tùy thuộc vào giống khoai sọ được lựa chọn, độ phì nhiêu của đất, và điều kiện canh tác cụ thể. Việc bố trí mật độ phù hợp giúp cây nhận đủ ánh sáng, dinh dưỡng và không gian phát triển. Thường thì mật độ trồng khoai sọ duy trì trong khoảng từ 35.000 – 45.000 cây/ha để đạt hiệu quả kinh tế tốt nhất.
Khoảng cách trồng lý tưởng cho cây khoai sọ là hàng cách hàng 50 – 60cm và cây cách cây từ 35 – 40cm. Mật độ này đảm bảo mỗi cây có đủ không gian để hình thành củ cái và củ con, đồng thời thuận tiện cho việc chăm sóc, làm cỏ, vun xới và bón phân sau này. Cần cân đối mật độ dựa trên đặc tính của từng giống khoai sọ để tối ưu hóa năng suất trên đơn vị diện tích.
Cách trồng khoai sọ cơ bản
Các bước trồng khoai sọ đơn giản hiệu quả
Cách trồng khoai sọ khá đơn giản và dễ dàng thực hiện ngay cả với người mới bắt đầu. Sau khi đã chuẩn bị đất và giống xong, tiến hành các bước trồng như sau:
Đào hốc trồng trên luống theo khoảng cách đã xác định (cây cách cây 35-40cm, hàng cách hàng 50-60cm). Độ sâu hốc trồng nên duy trì khoảng 5 – 7cm so với mặt đất luống.
Đặt củ giống vào hốc, đảm bảo hướng mầm chính của củ quay lên phía trên. Việc đặt mầm đúng hướng sẽ giúp cây mọc nhanh và khỏe hơn.
Sau khi đặt củ giống, nhẹ nhàng phủ một lớp đất mỏng lên trên củ. Không nên lấp đất quá dày ở giai đoạn này để mầm dễ dàng vươn lên mặt đất.
Cuối cùng, tiến hành phủ một lớp vật liệu giữ ẩm lên bề mặt luống. Có thể sử dụng rơm mục, cỏ khô, hoặc màng phủ nông nghiệp chuyên dụng. Lớp phủ này giúp giữ ẩm cho đất hiệu quả, hạn chế cỏ dại phát triển và duy trì nhiệt độ đất ổn định, từ đó kích thích củ giống ra mầm và phát triển nhanh chóng.
Màng phủ bằng rơm hay cỏ khô cần đảm bảo phủ kín bề rộng luống, thường từ 1 – 1.2m, nên ưu tiên phủ trùm qua cả phần luống và một phần rãnh. Tới khi chồi cây khoai sọ bắt đầu mọc lên, bạn dùng dao hoặc vật nhọn khoét một lỗ nhỏ vừa đủ trên lớp phủ tại đúng vị trí cây mọc lên. Điều này giúp chồi cây dễ dàng vươn ra ánh sáng và tiếp tục sinh trưởng thuận lợi.
Kỹ thuật chăm sóc khoai sọ hiệu quả
Kỹ thuật chăm sóc cây khoai sọ
Chăm sóc cây khoai sọ không quá khó khăn hay phức tạp nếu nắm vững các kỹ thuật cơ bản. Thực hiện theo đúng tiêu chuẩn sẽ tạo điều kiện tốt nhất cho cây khoai sọ phát triển khỏe mạnh, cho năng suất củ cao. Các yêu cầu quan trọng trong khâu chăm sóc bao gồm làm cỏ, vun xới, tưới nước và đặc biệt là kỹ thuật tải/dập cây con để tập trung dinh dưỡng nuôi củ cái.
Làm cỏ và vun xới
Khi cây khoai sọ bắt đầu nhú chồi và mọc lên khỏi mặt đất (thường sau trồng khoảng 7-10 ngày tùy điều kiện), đây là lúc cần tiến hành xới xáo nhẹ nhàng xung quanh gốc để đất được tơi xốp. Đồng thời, kết hợp với việc nhặt sạch cỏ dại mọc trên luống và kiểm tra để dặm lại những cây không nảy mầm hoặc bị hỏng.
Ở giai đoạn cây khoai sọ đã có từ 3 – 4 lá thật (thường sau trồng khoảng 3-4 tuần), là lúc làm cỏ đợt hai. Đợt này cần kết hợp chặt chẽ với việc vun gốc nhẹ nhàng để giữ cây đứng vững và bắt đầu tạo không gian cho củ con phát triển. Đây cũng là thời điểm bón thúc đợt 1.
Khi cây đạt từ 5 – 6 lá thật (thường sau trồng khoảng 1.5 – 2 tháng), tiến hành làm cỏ đợt ba. Đợt này rất quan trọng vì cây đang bước vào giai đoạn hình thành củ. Kết hợp bón thúc đợt 2 (nếu có) và vun gốc mạnh hơn. Việc vun gốc giúp tạo lớp đất dày cho củ cái và củ con phát triển tốt trong lòng đất. Đồng thời, có thể vét rãnh giữa các luống để lấy đất phủ lên mặt luống, tạo thêm độ dày cho tầng đất canh tác.
Một kỹ thuật chăm sóc đặc trưng cho khoai sọ để tăng năng suất củ cái là “tải cây con” hay “dập cây con”. Khoai sọ thường đẻ nhiều nhánh (củ con). Nếu để tất cả các nhánh này phát triển, dinh dưỡng sẽ bị phân tán, làm củ cái nhỏ đi và năng suất tổng thể không cao. Kỹ thuật này là lựa chọn chỉ để lại một vài nhánh con khỏe mạnh nhất (thường 1-2 nhánh) và loại bỏ (dập) các nhánh còn lại khi chúng còn nhỏ. Điều này giúp tập trung dinh dưỡng mà cây hấp thụ được vào nuôi củ cái, từ đó tăng kích thước và trọng lượng của củ cái, đem tới năng suất cao hơn.
Tưới nước
Chế độ tưới nước hợp lý là yếu tố cực kỳ quan trọng trong cách trồng khoai sọ để cây sinh trưởng tốt và cho củ to. Yêu cầu đất trồng cần duy trì được độ ẩm thích hợp, đặc biệt là trong giai đoạn sau khi trồng để mầm dễ phát triển và ra rễ.
Giai đoạn cây có từ 5 – 6 lá (giai đoạn hình thành củ) là lúc cây cần nhiều nước nhất. Cần chú ý cung cấp đủ nước, giữ ẩm tốt cho đất để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho quá trình phình to của củ. Nếu đất bị khô hạn kéo dài trong giai đoạn này, củ sẽ nhỏ và năng suất giảm đáng kể.
Trong trường hợp thời tiết khô hạn, phương pháp tưới nước hiệu quả là tưới vào rãnh giữa các luống. Kỹ thuật này giúp nước thấm dần vào luống, duy trì độ ẩm thích hợp cho đất mà không làm úng gốc cây trực tiếp.
Tuy nhiên, cần đặc biệt chú ý kiểm soát lượng nước, tránh tình trạng bị úng, đặc biệt khi cây khoai sọ bước vào thời kỳ chuẩn bị thu hoạch (thường khoảng 1-2 tháng trước thu hoạch). Đất quá ẩm hoặc bị ngập úng trong giai đoạn này có nguy cơ cao khiến củ bị thối, gây thiệt hại lớn cho người trồng. Nên giảm dần lượng nước tưới khi cây sắp cho thu hoạch và đảm bảo rãnh luôn khô ráo để thoát nước tốt.
Yêu cầu phân bón khi trồng khoai sọ
Yêu cầu phân bón cho cây khoai sọ
Bón phân là bước quan trọng không thể bỏ qua khi canh tác khoai sọ. Việc cung cấp đủ và đúng loại dinh dưỡng theo từng giai đoạn phát triển của cây sẽ quyết định lớn đến năng suất cuối cùng. Chế độ bón phân cho khoai sọ cần tuân thủ những tiêu chuẩn riêng để đạt hiệu quả cao nhất.
Bón lót
Trước khi trồng, tiến hành bón lót để cung cấp nguồn dinh dưỡng ban đầu cho cây. Lượng phân bón lót sử dụng cho 1 ha (10.000 m2) ruộng trồng khoai sọ thường là phân hữu cơ hoai mục hoặc phân chuồng đã ủ kỹ kết hợp với phân lân. Nếu sử dụng các loại phân hữu cơ viên nén như hatgiongnongnghiep1.vn đề xuất, có thể áp dụng phân Organic 1 với lượng 50-70kg/1000m2/lần. Phân lót cần được trộn đều vào đất khi làm đất hoặc bón trực tiếp vào hốc/rạch trước khi đặt củ giống, sau đó phủ một lớp đất mỏng lên trên.
Bón thúc
Bón thúc là việc bổ sung dinh dưỡng cho cây trong các giai đoạn sinh trưởng chính. Số lần bón thúc cho khoai sọ có thể khác biệt tùy thuộc vào thời vụ và mục tiêu thu hoạch:
- Bón thúc 1 lần: Áp dụng cho khoai sọ trồng sớm hoặc muốn thu hoạch sớm. Thời điểm bón thường là sau khi trồng khoảng 30 ngày, khi cây có từ 3-4 lá thật và bắt đầu ra rễ mạnh.
- Bón thúc 2 lần: Phổ biến hơn, áp dụng cho vụ chính hoặc trồng xen canh khoai sọ thu muộn để đảm bảo năng suất cao.
Lượng phân bón thúc cụ thể:
- Lần 1: Tiến hành khi cây khoai sọ được khoảng 3 lá thật, sau khi trồng khoảng 30 ngày. Sử dụng phân NPK có tỷ lệ cân đối giữa Đạm, Lân và Kali, thường ưu tiên các loại như NPK Hà Lan 20-20-15+TE với lượng 20-30kg/1000m2/lần. Bón phân xung quanh gốc, cách gốc khoảng 10-15cm và kết hợp vun đất nhẹ để lấp phân.
- Lần 2: Sau khi bón lần 1 khoảng 1 tháng (khi cây có 5-6 lá, bước vào giai đoạn hình thành củ). Tiếp tục bón NPK Hà Lan 20-20-15+TE hoặc loại NPK có hàm lượng Kali cao hơn một chút để thúc đẩy củ phát triển. Lượng bón tương tự lần 1, khoảng 20-30kg/1000m2/lần. Bón phân giữa hai hàng cây trên luống, hoặc rải dọc theo rãnh đã vét khi vun gốc, sau đó lấp đất lại.
Ngoài ra, trong giai đoạn cây phát triển mạnh thân lá và củ, có thể bổ sung thêm phân lá hoặc các loại phân vi lượng thông qua phun sương để cây hấp thụ nhanh chóng, tăng cường sức đề kháng và thúc đẩy củ lớn đều.
Hướng dẫn phòng trừ sâu bệnh hại khoai sọ
Trong suốt quá trình canh tác cây khoai sọ, việc thường xuyên thăm ruộng và kiểm tra tình hình sâu bệnh là vô cùng cần thiết để có biện pháp phòng trừ kịp thời và hiệu quả. Một cây khỏe mạnh nhờ được cung cấp đủ nước và dinh dưỡng sẽ có sức đề kháng tốt hơn với sâu bệnh.
Cây khoai sọ khi trồng thường đối mặt với một số loại sâu bệnh hại phổ biến có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất. Các bệnh hại thường gặp bao gồm bệnh sương mai (gây hại lá, làm lá úa và chết), bệnh khảm lá (do virus, làm lá bị vàng, xoăn, cây còi cọc), và các loại sâu bệnh khác như sâu khoang (ăn lá), nhện đỏ, rệp bông (chích hút nhựa cây).
Để phòng trừ sâu bệnh hiệu quả, cần áp dụng các biện pháp tổng hợp:
- Biện pháp canh tác: Lựa chọn giống kháng bệnh, vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ sau thu hoạch, luân canh với cây trồng khác họ, làm đất kỹ để diệt mầm mống sâu bệnh trong đất.
- Thường xuyên kiểm tra: Thăm ruộng định kỳ, đặc biệt là vào sáng sớm hoặc chiều mát, để phát hiện sớm các dấu hiệu của sâu bệnh.
- Biện pháp thủ công: Nếu mật độ sâu bệnh còn thấp, có thể bắt sâu bằng tay hoặc ngắt bỏ những lá, cây bị bệnh nặng để hạn chế lây lan.
- Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật: Chỉ sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc trừ bệnh khi cần thiết và tuân thủ nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng liều lượng nồng độ, đúng lúc, đúng cách). Ưu tiên các loại thuốc sinh học hoặc có nguồn gốc thảo mộc nếu có thể. Đối với các bệnh do virus như bệnh khảm lá, biện pháp hiệu quả nhất là nhổ bỏ và tiêu hủy ngay những cây bị bệnh để tránh lây lan cho cả ruộng.
Việc chủ động trong phòng trừ sâu bệnh là yếu tố quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe cây trồng và đảm bảo năng suất cao khi canh tác khoai sọ.
Khoai sọ là loại cây trồng chủ yếu lấy củ, đáp ứng nhu cầu ẩm thực đa dạng của con người. Quá trình canh tác khoai sọ có những yêu cầu kỹ thuật riêng cần được đảm bảo. Nắm vững cách trồng khoai sọ và kỹ thuật chăm sóc theo đúng quy trình sẽ giúp bà con nông dân canh tác thuận lợi, đạt hiệu quả cao với năng suất tốt.