Phong lan Trầm từ lâu đã là một loài hoa được giới yêu lan săn đón bởi vẻ đẹp quyến rũ và hương thơm nồng nàn. Đặc biệt, lan trầm tím với sắc hoa rực rỡ không chỉ mang giá trị thẩm mỹ cao mà còn có ý nghĩa kinh tế đáng kể. Tuy nhiên, nhiều người vẫn nghĩ việc trồng và chăm sóc lan trầm là phức tạp. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết cách trồng lan trầm tại nhà một cách đơn giản, giúp bạn tự tay tạo nên những giò lan xinh đẹp và khỏe mạnh, góp phần nâng cao kinh nghiệm trồng trọt của bạn.
Đặc điểm nhận biết lan trầm tím rừng
Lan trầm tím, còn được gọi là lan trầm rừng, là kết quả của sự lai tạo tự nhiên giữa lan giả hạc (Dendrobium anosmum) và lan hoàng thảo tím (Dendrobium parishii). Do thừa hưởng đặc tính từ cả bố và mẹ, lan trầm tím có những nét tương đồng nhưng cũng sở hữu những đặc điểm riêng biệt giúp phân biệt. Trong khi lan giả hạc và hoàng thảo tím thường có thân thòng, dài trung bình tới 1.2 mét, thì lan trầm tím lại có thân to, mập mạp và ngắn hơn đáng kể, chỉ khoảng 30-40cm. Hoa của lan trầm rừng có màu tím sẫm đặc trưng và hương thơm thường đậm đà hơn, mặc dù kích thước hoa lại nhỏ hơn, chỉ khoảng 4cm.
Các loại lan trầm phổ biến hiện nay
Thế giới lan trầm rất đa dạng với nhiều loại khác nhau, mỗi loại mang một vẻ đẹp và đặc điểm riêng biệt. Việc hiểu rõ các loại lan trầm sẽ giúp bạn lựa chọn giống phù hợp với điều kiện khí hậu và sở thích cá nhân khi áp dụng cách trồng lan trầm.
Lan Trầm rừng Điện Biên là giống lan được tìm thấy ở khu vực rừng Điện Biên Phủ. Loài này nổi bật với sắc hoa tím đẹp, quý hiếm. Thân lan trầm Điện Biên có dạng thòng, đường kính khoảng 1cm, màu xanh cốm, có thể thẳng hoặc hơi zíc zắc. Lá cây khá lớn, dài khoảng 8-10cm, rộng 3cm, mọc so le và rủ xuống.
Lan Trầm Mộng gắn liền với truyền thuyết về những giấc mộng của vua Trần, mang nét huyền bí và được ưa chuộng đặc biệt vào dịp Tết với giá trị khá cao.
Lan Trầm thanh củi gây ấn tượng mạnh với mặt hoa vô cùng đẹp, là sự kết hợp hài hòa đặc tính từ hai loại lan đẹp nhất khi lai tạo. Từ lá, thân cây cho đến cánh hoa đều thừa hưởng những nét đặc biệt, tạo nên vẻ ngoài quyến rũ, khó lòng rời mắt.
Lan Trầm Trắng là một loại lan quý hiếm với sự kết hợp màu sắc tím trắng độc đáo. Trầm Trắng thường có nguồn gốc từ rừng Thái Lan và có đặc điểm thân, lá tương đồng với Trầm Việt Nam. Giống lan này được ưa chuộng nhờ giá thành hợp lý, mặt hoa đẹp và đặc biệt là khá dễ trồng, dễ chăm sóc.
Lan Trầm Thái có thân cây to, hoa màu trắng và tỏa hương rất thơm. Đây cũng là một giống lan được nhiều người yêu thích vì dễ trồng. Tuy nhiên, do nguồn gốc từ Thái Lan, khi nhập về Việt Nam, giống lan này có giá thành khá đắt đỏ.
Lan Trầm Đỏ là kết quả lai tạo giữa lan Giả Hạc (Dendrobium anosmum) và Song Hồng (Dendrobium parishii), mang lại kết cấu mặt hoa và đặc điểm quý hiếm. Giống này được tìm thấy ở rừng Myanmar với sắc hoa đỏ trầm ấm, dù một số cây lai có thể mang màu đỏ tươi hoặc có điểm vàng/trắng ở đuôi hoa.
Lan Trầm Vàng, hay còn gọi là lan mai vàng, là một trong những giống lan trầm được yêu thích nhất nhờ hương thơm đặc trưng và sắc hoa vàng rực rỡ. Đây được xem là giống khá khó trồng và chăm sóc, nhưng chính sự thách thức này lại càng kích thích những người đam mê lan muốn chinh phục. Do đó, Trầm Vàng luôn được săn đón trên thị trường.
Chuẩn bị trước khi trồng lan trầm tím
Để việc áp dụng cách trồng lan trầm đạt hiệu quả cao, khâu chuẩn bị là vô cùng quan trọng. Bạn cần chú ý đến thời điểm ghép cây, lựa chọn giá thể phù hợp và đặc biệt là chọn giống cây khỏe mạnh.
Thời điểm cấy/ghép cây lan trầm
Thời điểm lý tưởng nhất để ghép lan trầm tím là từ tháng 11 âm lịch đến tháng 2 hoặc tháng 3 âm lịch năm sau. Khoảng thời gian này thường là lúc cây lan đã rụng hết lá và mầm gốc đang chuẩn bị nảy lên. Cấy ghép vào lúc này sẽ giúp cây nhanh chóng bén rễ và phát triển khỏe mạnh khi bước vào mùa sinh trưởng. Việc chọn đúng thời điểm góp phần quyết định sự thành công của giò lan.
Lựa chọn giá thể trồng lan trầm
Giá thể đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của rễ và cây lan. Có nhiều lựa chọn giá thể khác nhau khi áp dụng cách trồng lan trầm, tùy thuộc vào điều kiện chăm sóc và mục tiêu phát triển của cây.
Trồng trên lũa hoặc các loại gỗ như vú sữa, vải, nhãn, dẻ: Cách này giúp bộ rễ phát triển rất khỏe và bám chắc, tạo nên vẻ đẹp tự nhiên. Tuy nhiên, cây có thể phát triển chậm hơn so với trồng trong chậu.
Trồng trong chậu: Đây là lựa chọn phổ biến và được đánh giá là lý tưởng nhất cho lan trầm tím vì cây thường phát triển tốt, mập mạp. Khi trồng chậu, bạn nên sử dụng than củi, hoặc kết hợp các loại giá thể như vỏ thông vụn, than củi nhỏ, đá perlite, đá nhỏ để tăng độ thông thoáng và giữ ẩm vừa đủ. Nên chọn chậu có kích thước vừa phải, không quá to, bởi rễ lan trầm ưa được bó chặt hơn là không gian lỏng lẻo. Khi cây lớn và rễ vươn ra ngoài, bạn có thể tỉa bớt hoặc vắt nhẹ nhàng vào trong chậu.
Chọn giống lan trầm khỏe mạnh
Giống trồng là yếu tố then chốt quyết định thành công khi thực hiện cách trồng lan trầm. Lan trầm tím được biết đến là giống khá “khó tính” nếu không được chăm sóc đúng cách. Do đó, khi mua cây giống, bạn cần chọn những cây không bị còi cọc, mầm gốc và rễ cây phải mập mạp, lá xanh tốt.
Để đảm bảo chất lượng giống, nên tìm mua tại các cửa hàng, vườn lan uy tín. Việc mua lan trầm tím vào thời điểm cuối năm hoặc đầu năm (phù hợp với thời điểm cấy ghép) cũng giúp quá trình xử lý cây, ghép cây và bắt đầu chăm sóc được thuận lợi nhất. Tìm kiếm các nguồn cung cấp uy tín cũng là một phần quan trọng trong việc chuẩn bị, và bạn có thể tham khảo thông tin tại các trang web chuyên về nông nghiệp như hatgiongnongnghiep1.vn.
Lan trầm tím đẹpAlt: Lan trầm tím đẹp rực rỡ Title: Hình ảnh hoa lan trầm tím nở rộ
Kỹ thuật trồng lan trầm tím chi tiết
Kỹ thuật cách trồng lan trầm tím tuy có vẻ phức tạp nhưng thực chất có thể gói gọn trong ba bước cơ bản: chia giống, ngâm xử lý và ghép/treo cây.
Bước 1: Chia giống lan trầm
Một giò lan trầm thường có nhiều giả hành (thân cây cũ). Nếu để nguyên cả giò để ghép, có thể chỉ có 1-2 mầm non nảy lên, gây lãng phí giống. Do đó, việc chia giống là cần thiết. Sử dụng một con dao sắc, đã được khử trùng, để tách riêng từng giả hành. Cần thao tác cẩn thận để tránh cắt vào các mắt ngủ tiềm năng. Đối với các giả hành non, chỉ khoảng 1-2 tuổi, nên giữ chúng dính với nhau thành cụm nhỏ để đảm bảo nguồn dinh dưỡng cho các giả hành con sau này. Các giả hành già hơn có thể tách riêng. Sau khi tách, tiến hành tỉa bỏ rễ già, chỉ giữ lại khoảng 2cm rễ để dễ dàng bắn ghim hoặc găm vào giá thể.
Bước 2: Ngâm xử lý cây giống
Sau khi chia giống, cây cần được xử lý để khử trùng và kích thích sinh trưởng. Pha dung dịch Physan 20 với nồng độ 1ml/lít nước hoặc Benkona 2ml/lít nước. Ngâm các giả hành đã tách trong dung dịch này khoảng 5 đến 10 phút, sau đó vớt ra và để ráo nước trong vài giờ. Tiếp theo, ngâm cây trong dung dịch B1 kết hợp Atonik theo nồng độ hướng dẫn trên bao bì khoảng 30 phút. Dung dịch này giúp kích thích ra rễ và phục hồi sức sống cho cây. Tuy nhiên, cần lưu ý không lạm dụng Atonik quá nhiều vì có thể gây hại cho cây về lâu dài.
Bước 3: Ghép hoặc treo lan trầm
Phần rễ đã tỉa của giả hành cần được cố định chắc chắn vào bảng dớn hoặc bảng gỗ bằng ghim hoặc dây buộc. Nên ghép các giả hành có cùng tuổi vào cùng một bảng để tiện theo dõi và chăm sóc. Điều quan trọng là hướng các mắt ngủ ra ngoài để chúng có không gian phát triển khi nảy mầm. Hạn chế sử dụng sắt thép tiếp xúc trực tiếp với cây, thay vào đó nên dùng dây kẽm bọc nhựa hoặc dây mềm.
Sau khi ghép xong, nên treo ngay giò lan lên giàn. Lan trầm tím ưa sáng nhưng không chịu được ánh nắng trực tiếp gay gắt. Mức ánh sáng lý tưởng là khoảng 60-70%, có thể điều chỉnh bằng cách sử dụng lưới che nắng màu xanh đen. Nếu bạn ở vùng có nhiệt độ cao, nên treo lưới cách giò lan khoảng 1.5m. Ở các vùng cao, mát mẻ hơn, khoảng cách 1.2m có thể đủ.
Cách chăm sóc lan trầm tím để cây khỏe mạnh và ra hoa
Áp dụng thành công cách trồng lan trầm mới chỉ là bước khởi đầu. Chăm sóc đúng kỹ thuật sau khi trồng là yếu tố quyết định cây có sinh trưởng tốt, khỏe mạnh và ra hoa đẹp hay không.
Ánh sáng cho lan trầm tím
Ánh sáng là yếu tố sống còn đối với sự phát triển của lan trầm tím. Đặt cây ở nơi có lượng ánh sáng vừa đủ, khoảng 60-70%, là điều kiện lý tưởng. Nếu cây bị thiếu sáng, nó sẽ yếu ớt, dễ bị bệnh và khó ra hoa. Ngược lại, tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời gay gắt sẽ làm cháy lá, tổn thương cây. Bên cạnh đó, cần duy trì độ ẩm không khí ổn định cho khu vực trồng lan, mức tốt nhất là khoảng 70-90%.
Chế độ nước tưới
Lan trầm tím cần được tưới nước thường xuyên để duy trì độ ẩm cần thiết, đặc biệt là trong giai đoạn sinh trưởng. Tưới 1-2 lần mỗi ngày là hợp lý, nên chia làm nhiều lần tưới nhỏ trong ngày thay vì tưới một lần quá đẫm. Đến mùa Thu, khi cây có dấu hiệu vàng lá và rụng lá (dấu hiệu của sự chuẩn bị cho mùa nghỉ), bạn nên giảm dần lượng nước tưới. Khi cây bắt đầu nhú nụ hoa, có thể tưới sơ qua hoặc tưới đẫm một lần duy nhất để kích thích nụ phát triển.
Phân bón cho lan trầm
Việc bón phân cần điều chỉnh theo từng giai đoạn phát triển của cây lan trầm tím.
Định kỳ 1 tuần/lần, phun dung dịch B1 kết hợp Atonik theo nồng độ trên bao bì để hỗ trợ cây phục hồi và kích thích sinh trưởng. Tuy nhiên, chỉ nên sử dụng Atonik với liều lượng phù hợp, không nên lạm dụng.
Phun định kỳ 7-10 ngày/lần luân phiên các loại phân bón lá có hàm lượng NPK cân bằng như 30-10-10 TE hoặc 20-20-20 TE trong giai đoạn cây con đang phát triển thân lá mạnh. Khi chồi non ở gốc mọc lên và ra rễ mới dài khoảng 2cm, nên ưu tiên các loại phân có hàm lượng đạm cao để thúc đẩy sự phát triển của thân và lá. Ngoài ra, nên bổ sung trung lượng và vi lượng nửa tháng một lần.
Khi cây đạt khoảng 8 tháng tuổi (hoặc khi cây đã trưởng thành và chuẩn bị vào mùa hoa), chuyển sang phun phân có hàm lượng lân và kali cao hơn như 6-30-30 TE, phun 3-4 lần, định kỳ 10 ngày/lần. Điều này giúp cây tích lũy dinh dưỡng để hình thành nụ hoa.
Khoảng tháng thứ 9 âm lịch, tiến hành cắt nước hoàn toàn để cây rụng trụi hết lá. Giai đoạn này kéo dài đến khoảng giữa tháng 11 âm lịch. Lúc này, bạn mới bắt đầu tưới lại thật đẫm vào gốc, tưới 1-3 lần mỗi ngày tùy thuộc vào loại giá thể và độ ẩm môi trường, để cây thức giấc và chuẩn bị ra hoa. Sau 10-20 ngày, nụ hoa sẽ xuất hiện. Nếu nụ đã to, giảm tưới và chuyển cây đến nơi mát mẻ. Nếu nụ còn nhỏ, tăng cường ánh sáng và duy trì lượng nước tưới phù hợp.
Sử dụng phân trùn quế dạng viên nén cũng là một lựa chọn tuyệt vời cho lan trầm tím. Loại phân hữu cơ này cung cấp dinh dưỡng đầy đủ, giàu acid humic, acid fulvic, IAA cùng hệ vi sinh vật có lợi, giúp cây phát triển bền vững. Bổ sung trực tiếp 20-30gr phân viên hoặc cho vào túi lưới rồi đặt lên bề mặt giá thể trồng.
Phòng trừ sâu bệnh hại
Lan trầm tím cũng có thể gặp phải một số loại sâu bệnh hại phổ biến trong trồng lan như nhện đỏ, rầy, rệp, bọ trĩ hoặc các loại nấm bệnh. Để khắc phục hiệu quả, việc quan trọng nhất là chẩn đoán đúng loại bệnh hoặc côn trùng gây hại. Sau đó, áp dụng biện pháp phòng ngừa bằng cách phun thuốc trừ nấm và vi khuẩn pha chung, định kỳ 15-30 ngày một lần. Trong điều kiện thời tiết mưa nhiều, độ ẩm cao, tần suất phun phòng nên tăng lên 7 ngày một lần để ngăn chặn sự phát triển của nấm bệnh.
Những lưu ý quan trọng khi trồng và chăm sóc lan trầm tím
Áp dụng đúng cách trồng lan trầm và chăm sóc cơ bản là chưa đủ. Để cây lan trầm tím phát triển tốt và ra hoa đúng vụ, bạn cần đặc biệt chú ý đến những điểm sau:
Vào mùa thu, khoảng từ tháng 10 âm lịch trở đi, lá cây lan trầm tím sẽ bắt đầu chuyển sang màu vàng và rụng đi. Đây là dấu hiệu cây bước vào giai đoạn nghỉ. Lúc này, bạn cần giảm lượng nước tưới, đồng thời bổ sung phân bón và phun thuốc kích thích ra nụ (như đã nêu ở phần phân bón). Đến khoảng tháng 12 âm lịch, nên dừng hẳn việc tưới phun, chỉ thỉnh thoảng phun sương nhẹ nhàng để cây không bị teo tóp quá mức.
Cuối mùa đông, đầu mùa xuân là thời điểm cây bắt đầu nhú nụ hoa, chuẩn bị cho mùa nở rộ. Giai đoạn này rất nhạy cảm, cần tuyệt đối tránh để cây bị úng nước, đặc biệt là trong những đợt mưa phùn kéo dài của mùa xuân, vì úng nước có thể làm thối nụ hoặc thối rễ.
Khi hoa lan trầm đã nở và tàn đi, hãy ngừng tưới nước. Chỉ tưới lại khi bạn thấy cây con (mầm gốc) mọc ra từ gốc hoặc các keiki (cây con mọc từ đốt thân) xuất hiện và ra rễ mới dài khoảng 3-4cm. Lúc này mới tiến hành tách cây con ra khỏi cây mẹ và trồng vào các chậu nhỏ (dưới 10cm) với giá thể phù hợp.
Trong tự nhiên, thân lan trầm có xu hướng mọc thẳng đứng, cong quẹo hoặc rũ xuống một cách tự nhiên. Việc chúng ta cố định, cột thẳng thân cây lên giàn có thể làm cản trở dòng nhựa cây dồn lên ngọn, khiến thân cây bị ngắn lại. Do đó, để cây phát triển tốt và có vẻ đẹp tự nhiên, nên để lan mọc theo ý muốn của nó, cho thân buông thõng xuống nếu trồng trong chậu treo.
Mỗi chậu lan trầm trưởng thành nên có ít nhất 2 thân cây già đã rụng lá. Những thân già này tuy không còn lá nhưng vẫn chứa dinh dưỡng và đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng các cây con mới mọc lên từ gốc.
Phương pháp trồng tốt nhất cho lan trầm thường là trồng trong chậu gỗ hoặc những giỏ treo ngược. Điều này tạo không gian thoáng khí cho rễ, giúp giá thể nhanh khô sau khi tưới, tránh tình trạng úng nước. Trồng trong giỏ treo ngược cũng phù hợp với đặc tính thân thòng, giúp cây buông thõng tự nhiên.
Việc nắm vững cách trồng lan trầm và những lưu ý khi chăm sóc sẽ giúp bạn thành công trong việc chinh phục loài lan quyến rũ này. Chúc bạn có những giò lan trầm khỏe mạnh và nở hoa rực rỡ tại nhà!