Nấm lim xanh nổi tiếng với nhiều công dụng hỗ trợ sức khỏe, được nhiều người quan tâm tìm hiểu. Với mong muốn tự tay trồng loại nấm quý này, nhiều người tìm đến phương pháp trồng bằng mùn cưa. Bài viết này sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách trồng nấm lim xanh sử dụng mùn cưa, từ khâu chuẩn bị nguyên liệu đến quy trình chăm sóc, giúp người đọc có cái nhìn toàn diện và tự tin hơn khi bắt tay vào thực hiện.
Chuẩn Bị Nguyên Liệu Trồng Nấm Lim Xanh
Để tiến hành cách trồng nấm lim xanh bằng mùn cưa hiệu quả, việc chuẩn bị đầy đủ và chính xác các nguyên liệu là bước nền tảng quan trọng. Người trồng cần lựa chọn kỹ lưỡng từng thành phần để đảm bảo chất lượng phôi nấm tốt nhất, tạo điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển khỏe mạnh.
Mùn cưa là nguyên liệu chính, cần được lấy từ các loại gỗ mềm, không chứa độc tố hoặc tinh dầu gây hại cho nấm. Gỗ cao su là một trong những lựa chọn phổ biến và phù hợp bởi đặc tính của nó. Bên cạnh đó, cần chuẩn bị túi ni lông chuyên dụng có khả năng chịu nhiệt để đóng gói phôi nấm. Bông nút và cổ nút là những phụ kiện không thể thiếu để bịch phôi được đóng kín nhưng vẫn cho phép trao đổi khí cần thiết cho sợi nấm phát triển. Để bổ sung dinh dưỡng và điều chỉnh độ pH cho mùn cưa, cần có bột phụ gia bao gồm bột nhẹ (đóng vai trò là chất đệm pH), bột ngô (nguồn carbon và năng lượng) và cám gạo (nguồn dinh dưỡng đa dạng). Cần lưu ý sử dụng bột ngô và cám gạo không bị hư hỏng và đã được nghiền mịn để dễ dàng phối trộn và vi sinh vật trong mùn cưa có thể hấp thụ. Cuối cùng, nước sạch và nước vôi là cần thiết cho quá trình xử lý và tạo ẩm cho mùn cưa ban đầu. Việc lựa chọn nguyên liệu đúng chuẩn là yếu tố tiên quyết cho sự thành công của cách trồng nấm lim xanh.
Quy Trình Chi Tiết Cách Trồng Nấm Lim Xanh Bằng Mùn Cưa
Quy trình cách trồng nấm lim xanh bằng mùn cưa đòi hỏi sự tỉ mỉ và tuân thủ nghiêm ngặt các bước kỹ thuật. Mỗi giai đoạn đều có vai trò quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh trưởng và năng suất của nấm.
Bước 1: Ủ Mùn Cưa Chuẩn Kỹ Thuật
Ủ mùn cưa là bước khởi đầu nhằm xử lý sơ bộ nguyên liệu, giúp phân giải một phần các hợp chất hữu cơ phức tạp và tạo môi trường phù hợp cho vi sinh vật có lợi phát triển, đồng thời loại bỏ bớt mầm bệnh. Có hai phương pháp ủ mùn cưa phổ biến: ủ chậm và ủ nhanh.
Phương pháp ủ chậm thường áp dụng cho mùn cưa từ hầu hết các loại gỗ mềm. Để tạo độ ẩm ban đầu, người trồng sử dụng nước vôi với độ pH cao, từ 12 – 13. Độ ẩm lý tưởng của mùn cưa sau khi tạo ẩm là khoảng 62 – 65%, có thể kiểm tra bằng cách nắm chặt một vốc mùn cưa: nếu mùn cưa kết khối lại và hơi dính tay khi thả ra là đạt yêu cầu. Sau khi đạt độ ẩm, mùn cưa được chất thành đống ủ với kích thước tiêu chuẩn (đáy dưới ~1.8m, đáy trên ~1.5m, chiều cao ~1.2m) và phủ kín bằng túi ni lông để giữ nhiệt và độ ẩm. Đống ủ cần được đảo trộn sau khoảng 3 ngày để đảm bảo quá trình phân giải diễn ra đều khắp, sau đó tiếp tục ủ thêm 3 ngày nữa.
Đối với phương pháp ủ nhanh, phương pháp này thích hợp cho mùn cưa đặc chủng dễ tiêu như gỗ bồ đề hay cao su. Mùn cưa được làm ẩm bằng nước sạch thông thường để đạt độ ẩm 62 – 65%. Sau đó, chỉ cần ủ trong khoảng 2 – 3 ngày để nước ngấm đều vào nguyên liệu. Sự khác biệt về loại gỗ ảnh hưởng đến thời gian và cách thức ủ, bởi khả năng phân giải và thành phần hóa học của mỗi loại gỗ là khác nhau. Việc lựa chọn phương pháp ủ phù hợp giúp tối ưu hóa quá trình chuẩn bị nguyên liệu cho cách trồng nấm lim xanh.
Bước 2: Phối Trộn Phụ Gia và Đóng Bịch
Sau khi mùn cưa đã được ủ đạt yêu cầu, bước tiếp theo là phối trộn các loại phụ gia để bổ sung dinh dưỡng và tạo cấu trúc cho bịch phôi. Tỷ lệ phối trộn thường là bột ngô 5 – 7 %, cám gạo 3 – 5%, và bột nhẹ 1 – 1.5% trên tổng lượng mùn cưa khô. Các nguyên liệu này cần được trộn thật đều với mùn cưa đã ủ.
Sau khi trộn đều, hỗn hợp mùn cưa và phụ gia được đóng vào các túi ni lông chịu nhiệt chuyên dụng để tạo thành bịch phôi. Trong quá trình đóng bịch, việc nén mùn cưa là cực kỳ quan trọng. Cần nén chặt tay để đảm bảo độ kết cấu cho bịch phôi, giúp sợi nấm dễ dàng lan tỏa và hấp thu dinh dưỡng. Trọng lượng trung bình mỗi bịch phôi nên đạt khoảng 1.2 – 1.3kg. Điều quan trọng là chỉ nên nén mùn cưa đầy khoảng nửa túi ni lông. Phần còn lại của túi được sử dụng để làm cổ nút và nhét bông nút ở phía trên, cuối cùng đậy nắp lại. Sau khi hoàn tất việc đóng bịch, các bịch phôi cần được chuyển ngay vào khu vực hấp thanh trùng. Không nên để bịch phôi đã phối trộn phụ gia ở ngoài quá 8 tiếng, vì sự hiện diện của bột ngô và cám gạo trong môi trường ẩm rất dễ khiến nguyên liệu bị lên men, tạo ra mùi chua, ảnh hưởng xấu đến chất lượng phôi.
Bước 3: Thanh Trùng Bịch Phôi Nấm
Thanh trùng là một bước thiết yếu và cực kỳ quan trọng trong cách trồng nấm lim xanh để loại bỏ hoàn toàn các vi sinh vật, nấm mốc, và mầm bệnh cạnh tranh có thể gây hại cho sợi nấm lim xanh. Phương pháp phổ biến nhất hiện nay là hấp cách thủy trong lò hấp chuyên dụng. Cấu tạo của lò hấp thường bao gồm một chảo gang chứa nước đun sôi ở phía dưới, một buồng đốt than hoặc nguồn nhiệt khác, và một khoang chứa bịch phôi ở phía trên nơi hơi nước bốc lên để thanh trùng. Cửa lò thường có ô kính để theo dõi nhiệt độ hơi nước bên trong.
Để quá trình thanh trùng đạt hiệu quả tối ưu, các bịch nấm cần được xếp vào lò một cách khoa học, thường là xếp so le hoặc có khoảng trống giữa các bịch, đảm bảo hơi nước nóng có thể tiếp xúc đều với toàn bộ bề mặt và bên trong của mỗi bịch. Quá trình thanh trùng được thực hiện ở nhiệt độ 100 độ C và duy trì trong khoảng thời gian từ 10 đến 12 tiếng.
Sau khi thanh trùng xong, màu sắc của bịch mùn cưa sẽ chuyển từ màu sáng sang màu sẫm hơn. Đây là một dấu hiệu cho thấy nguyên liệu đã được “hấp chín”. Để kiểm tra thêm, có thể mở nắp bịch ra và ngửi. Nếu ngửi thấy mùi hắc hoặc hơi chua nồng, điều đó cho thấy nguyên liệu chưa được thanh trùng triệt để, cần phải tiến hành hấp lại. Khi tất cả các bịch phôi đã được thanh trùng thành công và không còn mùi lạ, chúng được chuyển sang phòng cấy giống. Trước khi cấy, nhiệt độ của bịch phôi cần hạ xuống khoảng 28 độ C, đây là nhiệt độ thích hợp nhất cho sự phát triển của sợi nấm.
Bước 4: Cấy Giống Nấm Lim Xanh Đảm Bảo Vệ Sinh
Cấy giống là giai đoạn đưa nguồn gen nấm lim xanh vào môi trường dinh dưỡng đã được chuẩn bị. Đây là một bước cực kỳ nhạy cảm trong cách trồng nấm lim xanh đòi hỏi môi trường và quy trình vô trùng nghiêm ngặt để tránh nhiễm khuẩn. Phòng cấy giống cần phải sạch sẽ, khô ráo, kín gió và nên được khử trùng định kỳ bằng bột lưu huỳnh hoặc các hóa chất khử trùng chuyên dụng khác. Các dụng cụ cần thiết cho công đoạn này bao gồm que cấy, panh kẹp, bàn cấy (thường có đèn cồn để tạo vùng vô trùng cục bộ), và cồn sát trùng.
Việc lựa chọn giống nấm cấy cũng rất quan trọng. Cần chọn giống nấm ở độ tuổi phù hợp, không quá non hoặc quá già, và đặc biệt là không có dấu hiệu bệnh tật. Chất lượng giống nấm quyết định trực tiếp đến năng suất và chất lượng quả thể sau này. Những người tham gia cấy giống phải tuân thủ các quy tắc vệ sinh cá nhân: vệ sinh tay chân sạch sẽ, buộc gọn tóc, và mặc quần áo blouse chuyên dụng trước khi vào phòng cấy.
Khi thao tác, miệng chai đựng nấm giống cần được khử trùng bằng cồn và giữ gần ngọn lửa đèn cồn. Lớp màng bọc bên ngoài giống nấm cần được tách ra một cách nhẹ nhàng, tránh làm nát hạt nấm giống. Đưa miệng chai giống lại gần miệng bịch mùn cưa và sử dụng que cấy hoặc panh kẹp để gắp nhẹ giống nấm cho vào bịch. Lượng giống cấy vào mỗi bịch thường khoảng 10 – 15g. Một chai giống cấp 2 chất lượng tốt thường có thể cấy được khoảng 30 – 40 bịch phôi. Ngay sau khi cấy giống xong, nút bông cần được đậy kín trở lại để bảo vệ giống nấm khỏi môi trường bên ngoài, sau đó bịch nấm mới cấy được chuyển sang khu vực ươm sợi.
Bước 5: Ươm Sợi Nấm Lim Xanh Thành Công
Giai đoạn ươm sợi là thời kỳ sợi nấm lim xanh phát triển, lan tỏa khắp bịch mùn cưa, hấp thu dinh dưỡng và tích lũy năng lượng để chuẩn bị cho việc hình thành quả thể. Khu vực ươm sợi cần đảm bảo các điều kiện môi trường phù hợp: thông thoáng, sạch sẽ, khô ráo, kín gió và có ánh sáng yếu. Ánh sáng mạnh không cần thiết và có thể ức chế sự phát triển của sợi nấm trong giai đoạn này.
Trong phòng ươm, các bịch nấm thường được xếp trên các giá, khay theo tầng. Khi xếp, nên chừa khoảng cách giữa các bịch khoảng 2 – 3 cm. Điều này giúp không khí lưu thông tốt hơn và tránh hiện tượng sinh nhiệt quá mức do hoạt động trao đổi chất của sợi nấm đang phát triển mạnh. Trong suốt giai đoạn ươm sợi, việc tưới nước là không cần thiết vì độ ẩm đã được cung cấp đầy đủ trong mùn cưa và phụ gia ở các bước trước. Người trồng chỉ cần quan sát quá trình phát triển của sợi nấm.
Sau khoảng 15 ngày, sợi nấm màu trắng sẽ bắt đầu lan rộng, bao phủ khoảng 1/2 đến 1/3 chiều dài bịch nấm. Tại thời điểm này, có thể nới lỏng nút bông bằng cách rút bớt một ít bông ở giữa ra, sau đó đặt lại vào vị trí cũ. Việc nới nút bông giúp tăng cường sự trao đổi khí, cung cấp oxy cho sợi nấm phát triển khỏe mạnh hơn và chuẩn bị cho giai đoạn ra quả thể. Từ ngày thứ 16 trở đi, cần hết sức hạn chế chạm vào phần cổ bịch nấm, vì tại đây hệ sợi nấm đang bắt đầu kết nối và có thể dễ dàng bị đứt nếu bị tác động mạnh. Từ khoảng ngày 16 đến ngày 25, hệ sợi nấm liên kết chặt chẽ hơn và bắt đầu hình thành các mầm quả thể (nút tơ), chúng sẽ chui ra khỏi cổ nút. Quá trình ươm sợi kết thúc khi sợi nấm màu trắng đã lan đầy và bao phủ toàn bộ bịch phôi, xuống tới đáy bịch.
Chăm Sóc Nấm Lim Xanh Trong Giai Đoạn Nuôi Trồng
Sau khi hoàn thành giai đoạn ươm sợi và bịch phôi đã sẵn sàng, các bịch nấm được chuyển sang nhà trồng để bắt đầu giai đoạn nuôi trồng và thu hái quả thể. Nhà trồng nấm lim xanh cần đáp ứng các yêu cầu về môi trường để đảm bảo nấm phát triển tối ưu. Các yếu tố quan trọng bao gồm sự thông thoáng, sạch sẽ, độ ẩm không khí cao, nhiệt độ ổn định trong khoảng từ 20 – 30 độ C và có nguồn ánh sáng đều khắp (ánh sáng khuếch tán, không trực xạ mạnh).
Trong nhà trồng, các bịch phôi nấm đã ươm sợi thành công được sắp xếp trên các giá hoặc theo dạng luống trên sàn nhà. Khoảng cách giữa các bịch thường khoảng 10cm và nên đặt bịch so le để đảm bảo mỗi bịch đều nhận được ánh sáng và thông gió đầy đủ, không bị che khuất lẫn nhau. Khoảng không gian ở giữa các luống hoặc giá được chừa làm lối đi để thuận tiện cho việc chăm sóc và thu hoạch.
Chế độ tưới nước là yếu tố then chốt trong giai đoạn này. Trung bình, cần tưới nước 2 – 3 lần mỗi ngày. Tuy nhiên, tần suất và lượng nước tưới cần được điều chỉnh linh hoạt tùy thuộc vào độ ẩm thực tế của không khí và điều kiện thời tiết. Quan trọng nhất là phải tưới theo phương pháp phun sương mịn, tránh tưới trực tiếp làm ướt đẫm bịch phôi và quả thể nấm, có thể gây úng và tạo điều kiện cho nấm mốc hại phát triển. Việc duy trì độ ẩm cao trong không khí là mục tiêu chính của việc tưới phun sương. Bằng cách theo dõi sát sao các yếu tố môi trường và áp dụng kỹ thuật chăm sóc phù hợp, người trồng có thể tạo ra những tai nấm lim xanh chất lượng cao. Việc tìm hiểu về các loại hạt giống nông nghiệp và vật tư liên quan có thể được thực hiện thông qua các nguồn đáng tin cậy như hatgiongnongnghiep1.vn.
Qua bài viết này, hy vọng bạn đọc đã nắm được quy trình chi tiết và các kỹ thuật cần thiết trong cách trồng nấm lim xanh bằng mùn cưa. Từ việc chuẩn bị nguyên liệu, trải qua các bước ủ mùn cưa, phối trộn phụ gia, thanh trùng, cấy giống, ươm sợi, cho đến giai đoạn chăm sóc trong nhà trồng, mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự cẩn trọng và tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật. Nắm vững những kiến thức này sẽ giúp người trồng tối ưu hóa khả năng thành công, thu được những tai nấm lim xanh chất lượng, đáp ứng mong muốn tự sản xuất loại nấm quý này.