Nghệ (Curcuma longa) là một loại cây gia vị và thảo dược quý, được trồng phổ biến ở nhiều vùng khí hậu nhiệt đới. Nhu cầu sử dụng củ nghệ ngày càng tăng, không chỉ trong ẩm thực mà còn trong y học và mỹ phẩm. Để đạt được năng suất cao khi trồng nghệ, người nông dân cần nắm vững các kỹ thuật canh tác tiên tiến và phù hợp với điều kiện địa phương. Bài viết này sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách trồng nghệ cho năng suất cao, giúp bà con nông dân tối ưu hóa hiệu quả sản xuất.
Chọn củ giống và thời vụ trồng nghệ
Việc lựa chọn củ giống là bước đầu tiên và cực kỳ quan trọng quyết định đến năng suất cao của vụ nghệ. Bà con nên chọn những củ nghệ cái (củ cái) khỏe mạnh, không bị sâu bệnh, vỏ ngoài căng bóng và không có dấu hiệu hư hỏng. Tốt nhất nên chọn củ từ những vụ trước đạt năng suất tốt và chất lượng cao. Kích thước củ giống lý tưởng là khoảng 30-50 gram, có nhiều mắt mầm để đảm bảo tỷ lệ nảy mầm cao và cây con khỏe.
Chuẩn bị củ nghệ giống khỏe mạnh, có nhiều mầm là yếu tố then chốt giúp cây nghệ phát triển tốt và đạt năng suất cao.
Thời vụ trồng nghệ lý tưởng thường bắt đầu vào đầu mùa mưa, khi độ ẩm trong đất cao và thời tiết ấm áp, tạo điều kiện thuận lợi cho củ giống nảy mầm và phát triển ban đầu. Ở Việt Nam, thời điểm thích hợp để xuống giống nghệ thường rơi vào khoảng tháng 3 đến tháng 5 dương lịch, tùy thuộc vào đặc điểm khí hậu từng vùng. Trồng đúng thời vụ giúp cây nghệ tận dụng tốt nhất các yếu tố tự nhiên như mưa, ánh sáng và nhiệt độ, từ đó thúc đẩy sự sinh trưởng và tích lũy chất dinh dưỡng trong củ.
Chuẩn bị đất trồng nghệ đạt chuẩn
Đất trồng có vai trò quyết định đến sự phát triển của bộ rễ và củ nghệ. Nghệ là cây ưa đất tơi xốp, giàu mùn, thoát nước tốt và có độ pH từ 5.5 đến 6.5. Đất thịt nhẹ, đất pha cát hoặc đất đỏ bazan là những loại đất rất phù hợp để trồng nghệ cho năng suất cao. Tránh trồng trên nền đất sét nặng, dễ bị úng nước vì sẽ gây thối củ và giảm đáng kể năng suất.
Trước khi trồng, đất cần được cày bừa kỹ lưỡng, làm sạch cỏ dại, tàn dư thực vật và đá. Bà con có thể sử dụng các loại máy cắt cỏ hoặc máy làm đất chuyên dụng để chuẩn bị mặt bằng. Nên tiến hành làm đất sớm trước khi trồng khoảng 2-3 tuần để đất có thời gian phơi khô, diệt trừ mầm bệnh và côn trùng gây hại trong đất. Bổ sung phân hữu cơ hoai mục hoặc phân chuồng ủ kỹ với vôi bột trong quá trình làm đất giúp cải tạo cấu trúc đất, tăng độ phì nhiêu và cung cấp dinh dưỡng ban đầu cho cây.
Đất trồng nghệ cần được cày bừa kỹ lưỡng, làm tơi xốp và thoát nước tốt để rễ và củ phát triển thuận lợi.
Kỹ thuật làm luống và khoảng cách trồng
Làm luống là kỹ thuật cần thiết khi trồng nghệ, đặc biệt là ở những vùng đất trũng hoặc có nguy cơ ngập úng. Luống trồng giúp thoát nước hiệu quả, tránh tình trạng củ bị thối do ẩm độ quá cao. Chiều rộng luống phổ biến khoảng 1-1.2 mét, chiều cao luống từ 20-30 cm tùy vào điều kiện đất đai và mùa vụ. Giữa các luống nên có rãnh thoát nước rộng khoảng 30-40 cm.
Làm luống giúp cải thiện khả năng thoát nước, rất quan trọng để tránh thối củ nghệ, đặc biệt trong mùa mưa.
Khoảng cách trồng phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo cây nghệ nhận đủ ánh sáng, không khí và dinh dưỡng, từ đó phát huy tối đa tiềm năng năng suất. Mật độ trồng lý tưởng thường là hàng cách hàng 30-40 cm, cây cách cây 20-25 cm. Có thể trồng 2 hàng trên một luống. Đặt củ giống vào hố hoặc rạch đã chuẩn bị sẵn, mầm hướng lên trên hoặc đặt nằm ngang. Lấp đất nhẹ nhàng và ấn chặt xung quanh củ để đảm bảo tiếp xúc tốt với đất. Trồng với mật độ quá dày sẽ khiến cây cạnh tranh dinh dưỡng và ánh sáng, dẫn đến củ nhỏ và năng suất thấp. Ngược lại, trồng quá thưa sẽ lãng phí diện tích đất.
Tưới nước và làm cỏ đúng cách
Nghệ là cây ưa ẩm nhưng không chịu úng. Giai đoạn cây con và giai đoạn hình thành củ (khoảng từ tháng thứ 4 trở đi) là những thời kỳ cây cần nhiều nước nhất. Việc cung cấp đủ nước đều đặn giúp cây quang hợp mạnh, tổng hợp chất hữu cơ và vận chuyển xuống tích trữ trong củ, góp phần tăng kích thước và năng suất củ nghệ.
Tưới nước đều đặn là yếu tố quan trọng để cây nghệ phát triển và hình thành củ to, chất lượng.
Trong mùa khô, cần tưới nước khoảng 2-3 ngày/lần tùy thuộc vào độ ẩm của đất. Có thể sử dụng phương pháp tưới rãnh hoặc tưới nhỏ giọt để tiết kiệm nước và duy trì độ ẩm ổn định. Vào mùa mưa, cần chú ý hệ thống thoát nước để tránh ngập úng.
Làm cỏ cũng là một công đoạn chăm sóc cần thiết để trồng nghệ cho năng suất cao. Cỏ dại cạnh tranh nước, dinh dưỡng và ánh sáng với cây nghệ, đồng thời là nơi trú ngụ của sâu bệnh. Cần thường xuyên làm cỏ, đặc biệt trong giai đoạn đầu khi cây nghệ chưa phủ tán. Có thể làm cỏ bằng tay hoặc sử dụng các biện pháp kiểm soát cỏ bền vững khác. Tuyệt đối không sử dụng thuốc diệt cỏ hóa học trong vườn nghệ để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và hệ sinh thái đất. Vun gốc nhẹ sau khi làm cỏ giúp cây đứng vững và hỗ trợ sự phát triển của củ.
Bón phân cho cây nghệ theo từng giai đoạn
Bón phân đúng loại, đủ liều lượng và đúng thời điểm là bí quyết để trồng nghệ đạt năng suất cao. Nghệ cần một lượng lớn dinh dưỡng, đặc biệt là Kali để phát triển củ. Phân hữu cơ nên được ưu tiên sử dụng vì giúp cải tạo đất và cung cấp dinh dưỡng bền vững.
- Bón lót: Trước khi trồng, kết hợp phân hữu cơ hoai mục (khoảng 20-30 tấn/ha) hoặc phân vi sinh với vôi bột và phân lân (khoảng 500-700 kg/ha) để bón lót toàn bộ diện tích hoặc bón vào hố/rạch trồng. Điều này cung cấp nền tảng dinh dưỡng ban đầu cho cây.
- Bón thúc lần 1 (sau trồng 1-1.5 tháng): Khi cây nghệ bắt đầu ra lá và phát triển thân, bón phân thúc lần 1 chủ yếu là Đạm (Urê) và một phần Kali để thúc đẩy sự phát triển lá và thân. Lượng bón khoảng 150-200 kg Urê + 80-100 kg Kali/ha.
- Bón thúc lần 2 (sau trồng 3-4 tháng): Đây là giai đoạn cây bắt đầu hình thành và phát triển củ. Lượng Kali cần được tăng cường đáng kể. Bón khoảng 150-200 kg Urê + 150-200 kg Kali + 80-100 kg Lân/ha. Có thể kết hợp thêm phân hữu cơ hoặc phân bón lá có chứa vi lượng để tăng cường chất lượng củ.
- Bón thúc lần 3 (sau trồng 6-7 tháng): Giai đoạn này củ nghệ đang phát triển mạnh về kích thước. Tiếp tục bón thúc lần 3 với lượng khoảng 100-150 kg Urê + 150-200 kg Kali/ha để thúc đẩy củ to hơn và tích lũy tinh bột/curcumin.
Lưu ý chia phân thành nhiều lần bón nhỏ và kết hợp với làm cỏ, vun gốc sau khi bón để phân ngấm sâu vào đất và cây dễ hấp thu. Lượng phân bón cụ thể có thể điều chỉnh tùy theo độ phì nhiêu của đất, loại giống nghệ và điều kiện thời tiết. Tham khảo thêm thông tin chi tiết về các loại phân bón phù hợp cho cây nghệ tại hatgiongnongnghiep1.vn.
Phòng trừ sâu bệnh hại nghệ
Để trồng nghệ cho năng suất cao, việc phòng trừ sâu bệnh là không thể bỏ qua. Cây nghệ có thể bị tấn công bởi một số loại sâu bệnh phổ biến như:
- Sâu đục củ: Loại sâu này gây hại trực tiếp đến củ, làm giảm chất lượng và năng suất.
- Bệnh thối củ: Thường do nấm hoặc vi khuẩn gây ra, phát triển mạnh trong điều kiện đất ẩm ướt, kém thoát nước.
- Bệnh cháy lá, đốm lá: Gây hại đến lá, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp và làm giảm năng suất.
Kiểm tra vườn nghệ thường xuyên để phát hiện sớm và phòng trừ kịp thời các loại sâu bệnh hại củ và lá.
Các biện pháp phòng trừ sâu bệnh hại nghệ hiệu quả bao gồm:
- Chọn củ giống sạch bệnh từ nguồn uy tín.
- Luân canh cây trồng, không trồng nghệ liên tục trên cùng một diện tích.
- Làm đất kỹ, xử lý vôi và phân hữu cơ hoai mục để tiêu diệt mầm bệnh trong đất.
- Đảm bảo hệ thống thoát nước tốt, tránh để đất bị úng nước.
- Bón phân cân đối, tránh bón quá nhiều Đạm làm cây phát triển thân lá yếu ớt, dễ nhiễm bệnh.
- Thường xuyên thăm vườn để phát hiện sớm các dấu hiệu sâu bệnh.
- Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học hoặc hóa học (khi thật cần thiết và tuân thủ nguyên tắc 4 đúng) để phòng trừ.
Thu hoạch và bảo quản củ nghệ
Nghệ thường được thu hoạch khi lá bắt đầu chuyển sang màu vàng úa và khô héo, thường sau khi trồng khoảng 8-10 tháng. Thu hoạch đúng thời điểm giúp củ nghệ đạt kích thước tối đa và hàm lượng curcumin cao nhất, đảm bảo năng suất và chất lượng.
Thu hoạch củ nghệ đúng thời điểm khi lá cây bắt đầu khô héo.
Sử dụng cuốc hoặc máy đào củ chuyên dụng để đào củ lên. Cần cẩn thận tránh làm sây sát củ vì sẽ dễ bị nhiễm nấm bệnh trong quá trình bảo quản. Sau khi thu hoạch, rũ sạch đất bám trên củ, cắt bỏ thân lá.
Củ nghệ sau khi thu hoạch cần được làm sạch đất.
Củ nghệ tươi sau thu hoạch có thể được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp. Đối với bảo quản lâu dài hoặc chế biến, nghệ có thể được rửa sạch, thái lát, sấy khô hoặc xay thành bột. Việc bảo quản đúng cách giúp duy trì chất lượng và giá trị thương mại của sản phẩm.
Áp dụng đồng bộ các kỹ thuật từ khâu chọn giống, chuẩn bị đất, trồng, chăm sóc, bón phân, tưới nước, phòng trừ sâu bệnh và thu hoạch là cách trồng nghệ cho năng suất cao và chất lượng ổn định. Chú trọng vào từng khâu kỹ thuật giúp bà con nông dân nâng cao hiệu quả kinh tế từ cây nghệ.