Cách trồng sung bonsai tại nhà không quá phức tạp, nhưng để cây không chỉ xanh tốt mà còn ra nhiều quả, tán lá nhỏ gọn phù hợp với dáng thế nghệ thuật, người trồng cần nắm vững một số kỹ thuật chăm sóc và điều chỉnh đặc thù. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết các bước để bạn có thể tự tay tạo tác một cây sung bonsai đẹp và sai quả ngay tại vườn nhà hoặc ban công, thể hiện rõ kiến thức chuyên môn thực tiễn về loại cây cảnh được ưa chuộng này. Mục đích chính của nội dung này là cung cấp thông tin giá trị và hữu ích, giúp người đọc đạt được mục tiêu trồng sung bonsai thành công.
Có một thông tin thú vị về cái mà chúng ta thường gọi là “quả sung”. Về mặt thực vật học, cấu trúc tròn và cứng này thực chất là một loại cụm hoa khép kín đặc biệt, được gọi là “quả giả” hoặc “syconium”. Bên trong là vô số hoa nhỏ li ti. Khi cụm hoa này phát triển, vỏ chuyển từ màu xanh sang đỏ thẫm và cuối cùng là chín mọng hoặc rụng đi. Mặc dù cấu tạo độc đáo, việc kiểm soát ra hoa (tức là ra quả) và sự phát triển của cây sung trong nghệ thuật bonsai vẫn hoàn toàn nằm trong khả năng của người trồng nếu áp dụng đúng kỹ thuật. Trước khi đi sâu vào việc điều chỉnh lá và quả, chúng ta sẽ tìm hiểu cách trồng và chăm sóc cơ bản cho cây sung bonsai.
Chuẩn bị đất trồng cho cây sung bonsai
Đất trồng đóng vai trò quan trọng quyết định sự phát triển ban đầu của cây sung cảnh, đặc biệt khi trồng trong chậu làm bonsai. Sung là loài cây có nhu cầu nước khá cao và phát triển mạnh mẽ ở những khu vực ẩm ướt như gần bờ ao, hồ. Do đó, loại đất lý tưởng để trồng sung bonsai cần có khả năng giữ ẩm tốt nhưng vẫn phải đảm bảo độ tơi xốp và thoát nước hợp lý để tránh tình trạng rễ bị ngạt úng lâu dài, mặc dù cây có bộ rễ khỏe và chịu được úng hơn nhiều cây khác.
Những loại đất phù hợp có thể là hỗn hợp đất thịt pha cát, giàu mùn. Tránh hoàn toàn việc trồng cây trong đất cát, sỏi hoặc các loại đất kém khả năng giữ nước, vì điều này sẽ khiến cây dễ bị khô hạn, ảnh hưởng đến sức sống và khả năng ra quả. Đối với sung bonsai trồng trong chậu, việc phối trộn thêm các vật liệu giữ ẩm và tạo độ thoáng như xơ dừa, trấu hun, hoặc đá perlite/vermiculite có thể giúp cân bằng độ ẩm và thông khí cho bộ rễ phát triển tối ưu trong không gian giới hạn của chậu.
Đất trồng cây sung cảnh nên là loại đất có khả năng giữ ẩm tốtĐất trồng phù hợp giúp cây sung bonsai phát triển tốt và ổn định.
Kỹ thuật trồng và chăm sóc ban đầu
Để có một cây sung cảnh sinh trưởng khỏe mạnh làm tiền đề cho việc tạo tác bonsai, khâu chọn giống là bước đầu tiên cần hết sức chú ý. Nên chọn những cây con có chiều cao khoảng 15-20 cm, thân thẳng khỏe, không sâu bệnh. Khi bứng cây con từ vườn ươm hoặc cây từ đất ra để trồng vào chậu, nếu cây có lá non, cần cắt bỏ bớt để giảm thoát hơi nước, giúp cây tập trung năng lượng phục hồi bộ rễ sau khi di chuyển.
Sau khi đặt cây vào chậu và lấp đất, đảm bảo phần cổ rễ (điểm giao giữa rễ và thân) ngang bằng hoặc hơi cao hơn mặt đất một chút. Tưới nước nhẹ nhàng để giữ ẩm cho đất trong 1-2 tuần đầu tiên. Để cây mau lớn và phát triển thân gốc to khỏe theo ý muốn tạo dáng bonsai, bên cạnh việc cắt tỉa cành lá định kỳ, một kỹ thuật truyền thống là băm hoặc khía nhẹ vào gốc và thân cây vào khoảng tháng 9-10 hàng năm. Kỹ thuật này, khi được thực hiện đúng cách, có thể kích thích sự phân hóa mầm hoa (ra quả) sau này và góp phần làm thân cây phát triển nhanh hơn.
Chế độ chăm sóc nước và ánh sáng cho sung bonsai
Sung cảnh là loại cây rất háo nước. Việc cung cấp đủ lượng nước là yếu tố cực kỳ quan trọng, đặc biệt khi trồng trong chậu bonsai với lượng đất hạn chế. Nếu cây bị thiếu nước kéo dài, bạn sẽ thấy trên thân và cành xuất hiện lớp vảy hoặc lớp vỏ sần sùi hơn, đây là cơ chế tự vệ giúp cây tăng khả năng chịu đựng khô hạn. Tuy nhiên, đối với sung bonsai, việc giữ ẩm đều đặn là cần thiết để cây sinh trưởng tốt và thuận lợi cho việc điều khiển ra hoa, kết quả.
Dù chịu được úng tốt hơn nhiều cây khác nhờ bộ rễ khỏe và sâu, nhưng trồng trong chậu bonsai vẫn cần đảm bảo thoát nước dư thừa để tránh rễ bị thối do yếm khí. Đặt cây ở nơi có ánh sáng tốt là điều kiện tiên quyết. Sung rất ưa sáng; ánh sáng đầy đủ giúp cây quang hợp mạnh, lá xanh mướt, phân cành nhiều và thân cây phát triển cân đối, đẹp mắt. Tránh đặt cây dưới ánh nắng quá gay gắt trực tiếp vào buổi trưa hè có thể làm cháy lá hoặc chậm phát triển. Ngược lại, nếu thiếu sáng (như đặt dưới tán cây lớn hoặc trong nhà kính quá râm), lá cây sẽ mỏng, cành vươn dài, yếu ớt, ảnh hưởng đến thẩm mỹ của cây bonsai.
Sung cảnh có thể phát triển tốt ở những nơi có nhiều nước như ao hoặc hòn non bộCây sung cảnh ưa ẩm và sáng, phù hợp với môi trường gần nước hoặc chậu có đủ độ ẩm.
Kỹ thuật làm nhỏ lá sung cho bonsai
Trong nghệ thuật bonsai, tỷ lệ giữa kích thước lá, quả với thân cây là yếu tố then chốt tạo nên vẻ đẹp hài hòa và ấn tượng. Lá sung tự nhiên thường khá to, không tương xứng với một cây bonsai dáng nhỏ. Do đó, kỹ thuật làm nhỏ lá là một trong những cách trồng sung bonsai nâng cao mà các nghệ nhân thường áp dụng để tạo ra những tác phẩm thực sự tinh tế.
Phương pháp phổ biến và hiệu quả là cắt bỏ toàn bộ lá trên cây, chỉ để lại phần cuống. Sau vài ngày, cuống lá sẽ tự rụng. Quan trọng là sau khi cắt lá, tạm ngưng tưới nước khoảng 5-7 ngày (thời gian cụ thể tùy thuộc vào điều kiện thời tiết và loại đất/chậu). Giai đoạn “ép” cây thiếu nước này buộc cây phải bật mầm lá mới trong điều kiện khắc nghiệt. Lá non mọc ra trong tình trạng thiếu nước sẽ nhỏ hơn, dày và đanh lại. Khi toàn bộ lá mới đã già và chuyển màu xanh thẫm, bạn mới bắt đầu tưới nước và chăm sóc bón phân trở lại bình thường. Lặp lại quy trình này có thể giúp kiểm soát kích thước lá sung một cách hiệu quả, tạo nên tán lá nhỏ gọn, phù hợp với dáng cây bonsai.
Kích thích cây sung bonsai ra trái sai
Mục tiêu của nhiều người khi trồng sung bonsai là để cây ra trái quanh năm, mang ý nghĩa sung túc, đủ đầy. Để đạt được điều này, bên cạnh việc chăm sóc cơ bản, cần áp dụng các kỹ thuật kích thích ra hoa, kết quả. Một trong những cách trồng sung bonsai ra quả phổ biến nhất là tạo stress nhẹ cho cây bằng cách kiểm soát lượng nước tưới.
Ngừng tưới nước trong khoảng 15-20 ngày, kết hợp với việc vặt bỏ toàn bộ lá. Giai đoạn khô hạn và rụng lá giả tạo này sẽ thúc đẩy cây chuyển từ giai đoạn sinh trưởng thân lá sang giai đoạn sinh sản (ra hoa, kết quả) để duy trì nòi giống. Sau khi cây bật đợt lá mới, tiếp tục chăm sóc và tưới nước đầy đủ trở lại. Thông thường, sau đợt lá mới này, nụ hoa (sẽ phát triển thành quả) sẽ bắt đầu xuất hiện. Thời điểm lý tưởng để thực hiện kỹ thuật này là từ tháng 6 đến tháng 8 để cây cho trái vào cuối năm. Một phương pháp khác là dùng dao sắc khía nhẹ vài đường xung quanh gốc cây hoặc trên thân, cách mặt đất khoảng 5-10 cm. Việc khía vỏ này làm gián đoạn nhẹ dòng nhựa, tạo “sốc” cho cây và kích thích cây ra quả sớm hơn. Nếu cây trồng trong chậu, việc thay sang chậu lớn hơn (nếu cần) kết hợp bổ sung phân hữu cơ hoặc phân vi sinh sau giai đoạn ép nước cũng giúp cung cấp dinh dưỡng cần thiết để cây đủ sức nuôi trái. Để mua các loại vật tư nông nghiệp, đất trồng, phân bón chất lượng, bạn có thể tham khảo tại hatgiongnongnghiep1.vn. Sau khoảng 2-3 tháng áp dụng các kỹ thuật này, cây sung bonsai sẽ có đợt lá và quả mới.
Trồng và tạo tác cách trồng sung bonsai là một quá trình đòi hỏi sự tỉ mỉ và hiểu biết về đặc tính sinh học của cây. Bằng việc áp dụng các kỹ thuật kiểm soát nước, ánh sáng, cắt tỉa lá và kích thích ra quả được trình bày chi tiết, bạn hoàn toàn có thể tạo ra những cây sung bonsai với dáng thế đẹp, tán lá nhỏ gọn và sai trĩu quả, mang lại giá trị thẩm mỹ và ý nghĩa phong thủy cho không gian sống của mình. Điều quan trọng là sự kiên nhẫn và quan sát để điều chỉnh phương pháp phù hợp với từng cây cụ thể.