Tìm hiểu về cách trồng táo tàu là bước đầu tiên quan trọng để bạn có thể tự tay gieo trồng và thu hoạch loại quả giàu dinh dưỡng này ngay tại khu vườn của mình. Táo tàu, hay còn gọi là quả đỏ hoặc đại táo, là một giống cây dễ thích nghi và mang lại giá trị kinh tế, dược liệu cao. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn hướng dẫn chi tiết từ khâu chuẩn bị đến thu hoạch, giúp cây táo tàu của bạn phát triển khỏe mạnh và cho năng suất tối ưu.
Giới thiệu về cây táo tàu
Cây táo tàu (Ziziphus jujuba) là một loài cây thân gỗ có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng đã được du nhập và trồng phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam. Khi trưởng thành, cây có thể đạt chiều cao lên tới 12 mét, với tán lá rộng và rậm rạp, tạo bóng mát hiệu quả. Lá táo tàu có hình răng cưa đặc trưng. Hoa thường nở rộ vào mùa xuân, có màu hồng nhạt với năm cánh nhỏ và mọc thành từng chùm gần nhau, tỏa hương thơm dịu nhẹ.
Quả táo tàu khi non có màu xanh lục, khi chín chuyển dần sang màu đỏ hồng hấp dẫn. Phần thịt quả bên trong màu xanh trắng hoặc trắng ngà, có vị ngọt thanh và giòn khi ăn tươi. Mỗi quả thường chứa một hạt nhỏ màu nâu cứng. Táo tàu không chỉ là loại quả ăn vặt ngon miệng mà còn được ứng dụng rộng rãi trong y học cổ truyền nhờ các đặc tính bồi bổ sức khỏe, an thần và hỗ trợ tiêu hóa.
Điều kiện thích hợp để trồng táo tàu
Việc đảm bảo các điều kiện về thời vụ, vị trí và đất trồng phù hợp sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của cây táo tàu, quyết định trực tiếp đến năng suất và chất lượng quả sau này. Táo tàu tuy là loại cây có khả năng thích nghi tốt, nhưng vẫn có những yếu tố môi trường tối ưu giúp cây sinh trưởng mạnh mẽ nhất.
Thời vụ trồng táo tàu
Một trong những ưu điểm nổi bật của cây táo tàu là khả năng trồng quanh năm ở nhiều điều kiện khí hậu khác nhau, miễn là đảm bảo đủ nước và tránh được các tình trạng cực đoan. Tuy nhiên, thời điểm lý tưởng nhất để bắt đầu gieo trồng hoặc xuống giống cây con thường là vào đầu mùa xuân hoặc cuối mùa đông, khi thời tiết mát mẻ, độ ẩm không khí cao và cây chuẩn bị bước vào chu kỳ sinh trưởng mạnh. Trồng vào thời điểm này giúp cây con dễ dàng bén rễ và phục hồi sau khi di chuyển. Nếu trồng vào mùa khô, cần đặc biệt chú ý đến việc cung cấp đủ nước tưới.
Vị trí và yêu cầu đất trồng
Cây táo tàu ưa sáng và cần nhận đủ ánh nắng mặt trời để quang hợp, phát triển tán lá và đặc biệt là thúc đẩy quá trình ra hoa, đậu quả. Do đó, vị trí trồng cần thông thoáng, không bị che bóng bởi các cây lớn hoặc công trình xây dựng. Về loại đất, táo tàu khá dễ tính, có thể trồng trên nhiều loại đất khác nhau như đất cát pha, đất thịt nhẹ, đất sét pha hoặc đất phù sa.
Tuy nhiên, để cây phát triển tốt nhất và cho năng suất cao, nên chọn loại đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng, có khả năng thoát nước tốt và độ pH trung tính hoặc hơi kiềm. Cần tuyệt đối tránh trồng táo tàu ở những vùng đất bị ô nhiễm kim loại nặng, đất phèn, đất mặn, đất quá chặt bí kém thoát nước hoặc đất quá cằn cỗi, thiếu chất dinh dưỡng nghiêm trọng. Vị trí trồng cũng cần xem xét đến khả năng tưới tiêu thuận lợi.
Vị trí và đất trồng thích hợp cho cây táo tàu
Chuẩn bị đất và hố trồng táo tàu
Sau khi đã xác định được vị trí và loại đất phù hợp, việc chuẩn bị đất và đào hố đúng kỹ thuật là bước quan trọng tiếp theo trong cách trồng táo tàu để đảm bảo cây con có môi trường thuận lợi nhất để phát triển bộ rễ và hấp thụ dinh dưỡng.
Làm đất và tiêu chuẩn hố trồng
Trước khi đào hố, cần làm sạch khu vực trồng, loại bỏ hết cỏ dại, tàn dư thực vật và các vật cản khác. Đất cần được cày xới tơi xốp nếu trồng trên diện tích lớn. Đối với trồng riêng lẻ, chỉ cần dọn sạch xung quanh vị trí hố. Kích thước hố trồng táo tàu phổ biến là 40x40x40 cm (dài x rộng x sâu), đây là kích thước đủ lớn cho bộ rễ cây con phát triển ban đầu.
Khoảng cách giữa các hố tùy thuộc vào mật độ trồng mong muốn và diện tích đất. Thông thường, khoảng cách giữa các cây nên từ 3 đến 4 mét. Khoảng cách này giúp cây có đủ không gian phát triển tán lá, bộ rễ, đồng thời thuận tiện cho việc đi lại chăm sóc, bón phân, phòng trừ sâu bệnh và thu hoạch sau này. Tránh trồng mật độ quá dày vì sẽ dẫn đến cạnh tranh ánh sáng, nước và dinh dưỡng giữa các cây, ảnh hưởng tiêu cực đến sự sinh trưởng và năng suất.
Bón lót và xử lý đất
Trước khi trồng khoảng 3-4 tuần, tiến hành bón lót cho hố. Mỗi hố nên bón lót khoảng 0.5 – 1 kg vôi bột kết hợp với khoảng 5 kg phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ đã qua xử lý. Vôi bột giúp cải thiện độ pH của đất (nếu đất chua), đồng thời tiêu diệt một số mầm bệnh và côn trùng gây hại trong đất. Phân chuồng hoai mục cung cấp nguồn dinh dưỡng hữu cơ dồi dào, cải thiện cấu trúc đất, giúp đất tơi xốp và giữ ẩm tốt hơn.
Trộn đều lượng vôi bột và phân chuồng hoai mục này với lớp đất mặt rồi đổ xuống đáy hố. Sau khi bón lót, để hố “nghỉ” trong khoảng 3-4 tuần. Giai đoạn phơi đất này không chỉ giúp đất hấp thụ dinh dưỡng từ phân bón lót mà còn là cách hiệu quả để loại bỏ mầm bệnh, trứng côn trùng hoặc tuyến trùng gây hại tồn tại trong đất nhờ tác động của ánh nắng mặt trời và quá trình phân hủy của vôi.
Đất tơi xốp đã được đào hố và bón lót
Kỹ thuật chọn giống và trồng táo tàu
Việc lựa chọn nguồn giống tốt và áp dụng đúng kỹ thuật trồng sẽ quyết định khả năng sinh trưởng, phát triển và năng suất của cây táo tàu trong những năm về sau. Đây là một trong những khâu then chốt trong toàn bộ quy trình cách trồng táo tàu.
Cách chọn giống táo tàu
Tại Việt Nam, táo tàu thường được nhân giống chủ yếu bằng phương pháp chiết cành hoặc ghép cành. Các phương pháp này có ưu điểm là giữ được đặc tính tốt của cây mẹ, cây con nhanh cho trái hơn so với trồng từ hạt. Cây giống chiết hoặc ghép tốt phải có gốc ghép khỏe mạnh, mắt ghép/vết chiết liền lạc, không có dấu hiệu sâu bệnh, cành ghép/cành chiết tươi tốt, lá xanh mướt và có đủ số lá cần thiết (thường trên 3-5 lá).
Ngoài ra, bạn cũng có thể chọn phương pháp trồng từ cây con ương sẵn trong bầu hoặc trồng trực tiếp từ hạt giống. Nếu trồng bằng hạt, nên chọn hạt từ những quả táo tàu to, mập, chín đỏ đều, không bị sâu bệnh hay dập nát. Hạt giống cần được tách vỏ cứng bên ngoài (gọi là đánh vỏ hạt) để tăng tỷ lệ nảy mầm và rút ngắn thời gian nảy mầm. Việc lựa chọn nguồn cung cấp hạt giống hoặc cây giống uy tín cũng rất quan trọng để đảm bảo chất lượng. Các đơn vị cung cấp hạt giống nông nghiệp đáng tin cậy như hatgiongnongnghiep1.vn có thể cung cấp hạt giống táo tàu đạt chuẩn.
Các bước gieo trồng hoặc trồng cây con
Đối với hạt giống, sau khi tách vỏ cứng, có thể gieo vào khay ươm hoặc bầu đất nhỏ chứa hỗn hợp đất tơi xốp, tro trấu, xơ dừa hoặc giá thể thoát nước tốt. Gieo 1-2 hạt mỗi ô, phủ một lớp giá thể mỏng khoảng 1-2 cm lên trên. Đặt khay ươm ở nơi có ánh sáng dịu nhẹ và tưới ẩm hàng ngày bằng bình phun sương. Hạt sẽ nảy mầm sau khoảng 3-5 ngày. Chăm sóc cây con trong khay ươm cho đến khi cây đủ lớn, bộ rễ phát triển ổn định (thường cao khoảng 15-20 cm) thì tiến hành đưa ra hố trồng đã chuẩn bị sẵn.
Đối với cây con từ bầu hoặc chiết/ghép, trước khi trồng, đặt bầu cây vào chậu nước khoảng 10-15 phút để đất trong bầu đủ ẩm. Dùng dao sắc rạch nhẹ đáy bầu để rễ dễ dàng phát triển ra ngoài. Đặt cây con vào giữa hố đã bón lót, sao cho mặt bầu ngang bằng hoặc hơi cao hơn mặt đất xung quanh. Lấp đất lại, dùng tay ấn nhẹ xung quanh gốc để cố định cây và loại bỏ túi khí. Tưới nước ngay sau khi trồng để đất kết dính vào rễ. Có thể làm cọc chống đỡ cho cây con trong thời gian đầu để tránh bị đổ ngã do gió hoặc các tác động khác.
Cây táo tàu non trong bầu hoặc khay ươm
Chăm sóc cây táo tàu cho năng suất cao
Chăm sóc đúng kỹ thuật sau khi trồng là yếu tố quyết định cây có phát triển khỏe mạnh, ra hoa đậu quả tốt và đạt năng suất cao hay không. Các công việc chăm sóc bao gồm bón phân, tưới nước, quản lý cỏ dại và tỉa cành tạo tán.
Chế độ bón phân
Trong năm đầu tiên sau khi trồng, cây táo tàu cần được bón phân để thúc đẩy sinh trưởng thân, lá và bộ rễ. Giai đoạn này, có thể bón định kỳ khoảng 4 lần/năm, mỗi lần cách nhau khoảng 2 tháng. Lượng phân bón cho mỗi gốc cây trong năm đầu có thể là khoảng 10 kg phân chuồng hoai mục (chia làm các lần bón) kết hợp với khoảng 1 kg phân NPK (chia nhỏ cho các lần bón).
Từ năm thứ hai trở đi, khi cây bắt đầu ra hoa và đậu quả, nhu cầu dinh dưỡng của cây tăng lên đáng kể, đặc biệt là trong các giai đoạn ra hoa rộ và nuôi quả. Lúc này, cần tăng cường lượng phân bón. Mỗi lần bón có thể sử dụng khoảng 1.5 kg phân NPK cho mỗi gốc. Nên ưu tiên các loại NPK có tỷ lệ Lân (P) và Kali (K) cao hơn để hỗ trợ quá trình ra hoa, kết trái và nâng cao chất lượng quả.
Khi bón phân, đặc biệt là phân NPK, nên hòa tan phân trong nước rồi tưới đều quanh gốc cây, cách gốc khoảng 20-30 cm (tùy theo độ rộng tán) để rễ cây dễ dàng hấp thụ. Sau khi tưới phân, cần tưới nước sạch lại để tránh cháy rễ. Ngoài bón phân gốc, có thể bổ sung thêm phân bón lá chứa vi lượng trong các giai đoạn sinh trưởng quan trọng.
Tưới nước và quản lý cỏ dại
Mặc dù cây táo tàu có bộ rễ ăn sâu và khá chịu hạn khi trưởng thành, nhưng việc duy trì độ ẩm đất phù hợp là rất cần thiết, đặc biệt là trong giai đoạn cây con, ra hoa và nuôi quả. Cần duy trì độ ẩm đất lý tưởng ở mức khoảng 70-80%. Vào mùa khô, cần tăng cường số lần và lượng nước tưới. Ngược lại, vào mùa mưa, cần kiểm tra thoát nước để tránh tình trạng ngập úng kéo dài, gây hại cho bộ rễ. Tưới nước đều đặn vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát.
Việc quản lý cỏ dại xung quanh gốc cây là công việc thường xuyên. Cỏ dại cạnh tranh trực tiếp dinh dưỡng và nước với cây táo tàu, đồng thời có thể là nơi trú ngụ của sâu bệnh. Cần làm sạch cỏ định kỳ bằng cách nhổ hoặc cắt. Tránh sử dụng thuốc diệt cỏ gần gốc cây trồng. Giữ cho khu vực trồng sạch sẽ giúp cây nhận đủ dinh dưỡng, ánh sáng và thông thoáng, tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển.
Tỉa cành và tạo tán
Bên cạnh việc bón phân và tưới nước, tỉa cành là kỹ thuật quan trọng trong cách trồng táo tàu giúp cây có bộ tán thông thoáng, tập trung dinh dưỡng nuôi cành khỏe mạnh và quả. Nên thực hiện tỉa cành định kỳ, thường là sau vụ thu hoạch hoặc vào cuối mùa đông trước khi cây đâm chồi mới.
Loại bỏ các cành khô héo, cành bị sâu bệnh, cành mọc xiên xẹo, cành mọc quá sát nhau hoặc các cành tăm, cành vượt không có khả năng ra quả. Việc tỉa cành giúp ánh sáng mặt trời chiếu đều vào bên trong tán, cải thiện lưu thông không khí, giảm thiểu nấm bệnh và giúp cây tập trung dinh dưỡng vào các cành chính, cành mang quả tiềm năng. Sau khi cắt tỉa, nên dùng vôi hoặc sơn chống nấm bôi lên vết cắt để bảo vệ cây khỏi sự xâm nhập của nấm bệnh và côn trùng, đặc biệt là vào những ngày thời tiết ẩm ướt.
Phòng trừ sâu bệnh hại táo tàu
Cây táo tàu tương đối ít sâu bệnh, nhưng vẫn có một số loại dịch hại phổ biến có thể ảnh hưởng đến năng suất nếu không được phòng trừ kịp thời và hiệu quả. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và áp dụng biện pháp phù hợp là cần thiết.
Sâu bọ hại trên cây táo tàu
Các loại sâu bệnh thường gặp
- Sâu mọt đục quả, đục thân cành: Dấu hiệu nhận biết là những lỗ nhỏ li ti trên thân, cành hoặc quả, kèm theo mạt gỗ hoặc nhựa chảy ra. Sâu non đục vào bên trong gây hại, làm cành bị khô, yếu, dễ gãy hoặc quả bị hỏng.
- Kiến, nhện, mối: Kiến thường sống cộng sinh với rệp sáp, nhện và mối có thể gây hại bộ phận non hoặc rễ cây, làm cây suy yếu.
- Rệp sáp: Loại rệp này thường bám thành từng đám màu trắng trên thân non, cành, lá và đặc biệt là trên quả non. Chúng chích hút nhựa cây làm cây chậm phát triển, lá bị vàng héo, quả bị biến dạng hoặc rụng non. Chất bài tiết của rệp sáp còn tạo điều kiện cho nấm bồ hóng phát triển.
- Ruồi đục quả: Ruồi cái dùng ống đẻ trứng chọc sâu vào quả táo đang phát triển. Trứng nở thành dòi, dòi đục khoét bên trong quả gây thối nhũn, tạo các vết thâm đen, mở đường cho vi khuẩn và nấm bệnh xâm nhập thứ cấp. Quả bị hại thường rụng sớm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất thu hoạch.
Biện pháp phòng trừ hiệu quả
Để phòng trừ sâu bệnh hại táo tàu, nên áp dụng các biện pháp tổng hợp. Đầu tiên là vệ sinh vườn, thu gom và tiêu hủy các bộ phận cây bị bệnh, quả rụng để loại bỏ nguồn sâu bệnh. Tỉa cành tạo tán thông thoáng cũng giúp hạn chế sâu bệnh.
Đối với sâu mọt, có thể dùng dây thép luồn vào lỗ đục để giết sâu hoặc bơm thuốc trừ sâu vào lỗ rồi bịt kín. Khi mật độ cao, có thể phun thuốc hóa học theo chỉ dẫn.
Kiến, nhện, mối có thể được phòng trừ bằng cách giữ vệ sinh xung quanh gốc, rắc thuốc bột hoặc tưới thuốc quanh gốc theo liều lượng khuyến cáo.
Rệp sáp nên được phun trừ khi phát hiện sớm bằng các loại thuốc như Applaud 10WP, Pyrinex 20EC, Fenbis 25 EC hoặc các loại thuốc đặc trị rệp sáp khác. Cần phun kỹ vào các kẽ lá, nách cành và vị trí có rệp tập trung.
Đối với ruồi đục quả, có thể sử dụng bẫy dẫn dụ ruồi (bẫy Pheromone) hoặc phun thuốc có chứa hoạt chất như Cyromazine. Nên phun vào thời điểm ruồi trưởng thành xuất hiện và trước khi chúng kịp đẻ trứng. Luân phiên các loại thuốc để tránh sâu bệnh kháng thuốc. Luôn tuân thủ nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng lúc, đúng cách) và thời gian cách ly trước khi thu hoạch để đảm bảo an toàn.
Cành cây táo tàu tươi tốt
Thu hoạch táo tàu đúng cách
Thời điểm thu hoạch là kết quả của quá trình chăm sóc và là khoảnh khắc được mong đợi nhất khi thực hiện cách trồng táo tàu. Nắm vững kỹ thuật thu hoạch sẽ giúp bạn giữ được chất lượng quả và bảo quản được lâu hơn.
Thời điểm thu hoạch
Cây táo tàu thường bắt đầu cho trái sau khoảng 2 năm trồng tùy thuộc vào giống và điều kiện chăm sóc. Thời gian thu hoạch chính vụ ở Việt Nam thường rơi vào khoảng từ tháng 2 đến tháng 4 dương lịch, tùy thuộc vào vùng miền và điều kiện thời tiết cụ thể của năm.
Dấu hiệu nhận biết quả chín dựa trên màu sắc. Quá trình chín diễn ra từ màu xanh ban đầu chuyển sang xanh trắng (quả ương), sau đó một phần quả chuyển sang màu đỏ hồng (quả chín tới) và cuối cùng là toàn bộ quả chuyển sang màu đỏ hồng đậm (quả chín hoàn toàn). Quả táo tàu có đặc điểm là sau khi hái vẫn tiếp tục chín thêm. Do đó, thời điểm thu hoạch phụ thuộc vào mục đích sử dụng: hái khi quả bắt đầu chuyển sang màu đỏ hồng nếu muốn ăn tươi hoặc vận chuyển đi xa; hái khi quả đã chín đỏ hoàn toàn nếu muốn phơi khô hoặc sử dụng ngay.
Kỹ thuật thu hoạch và bảo quản
Khi thu hoạch, nên hái nhẹ nhàng từng quả bằng tay hoặc sử dụng các dụng cụ hỗ trợ chuyên dụng như kéo cắt cành nhỏ hoặc sào có túi lưới ở đầu để tránh làm dập nát quả hoặc làm gãy cành. Tuyệt đối tránh giật mạnh vì có thể làm đứt cả chùm quả, gây tổn thương cho cành và quả non còn lại, đồng thời khiến quả bị bầm dập, khó bảo quản.
Quả táo tàu sau khi hái nên được rửa sạch nhẹ nhàng dưới vòi nước chảy, loại bỏ bụi bẩn hoặc các cặn bám. Sau đó, có thể sử dụng ngay để ăn tươi, chế biến thành mứt, ngâm rượu hoặc phơi khô để làm thuốc (đại táo). Nếu muốn bảo quản ăn dần, nên xếp quả vào hộp thoáng khí hoặc túi zipper và để trong ngăn mát tủ lạnh. Táo tàu tươi có thể bảo quản trong tủ lạnh khoảng 1-2 tuần. Quả phơi khô có thể bảo quản được rất lâu nếu được đóng gói kín và để nơi khô ráo, thoáng mát. Năng suất trung bình của một cây táo tàu sau mỗi vụ thu hoạch có thể đạt khoảng 40 kg quả tươi, tương đương với năng suất từ 20-30 tấn/ha đối với vườn trồng chuyên canh.
Thu hoạch táo tàu
Trồng táo tàu không quá khó khăn nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ trong từng khâu, từ việc chuẩn bị đất, chọn giống, đến chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh và thu hoạch. Áp dụng đúng cách trồng táo tàu theo hướng dẫn chi tiết trên sẽ giúp bạn vượt qua những thách thức thường gặp và đạt được kết quả là những vụ mùa bội thu, cung cấp nguồn quả tươi ngon và bổ dưỡng cho gia đình hoặc mục đích kinh doanh.