Bưởi là một trong những loại cây ăn quả có múi được ưa chuộng tại Việt Nam nhờ giá trị kinh tế cao và hương vị thơm ngon. Đặc biệt, giống bưởi Da Xanh với đặc điểm trái quanh năm càng khẳng định vị thế trên thị trường. Tuy nhiên, để đạt được năng suất tối ưu và chất lượng quả đồng đều, việc xác định khoảng cách trồng cây bưởi sao cho hợp lý là yếu tố nền tảng mà nhiều bà con nông dân vẫn còn băn khoăn hoặc xem nhẹ. Mật độ trồng không phù hợp có thể dẫn đến nhiều hệ lụy, ảnh hưởng trực tiếp đến sự sinh trưởng, phát triển của cây và hiệu quả kinh tế của cả vườn.
Xác định mật độ trồng ngay từ giai đoạn thiết kế vườn đóng vai trò then chốt trong quy trình canh tác bưởi thâm canh. Một khoảng cách trồng cây bưởi tối ưu sẽ đảm bảo mỗi cây có đủ không gian để bộ rễ phát triển mạnh mẽ và hút được lượng dinh dưỡng cần thiết từ đất, đặc biệt là trong giai đoạn cây nuôi trái, vốn đòi hỏi lượng dinh dưỡng rất lớn. Nếu bộ rễ bị hạn chế hoặc đan xen quá dày do mật độ quá cao, khả năng hấp thụ dinh dưỡng sẽ giảm sút, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và năng suất của cây.
Bên cạnh bộ rễ, tán cây bưởi Da Xanh cũng có xu hướng phát triển rộng và cao liên tục do đặc tính cho trái quanh năm. Khi khoảng cách trồng cây bưởi quá hẹp, các tán cây sẽ bị hạn chế không gian phát triển, dẫn đến tình trạng cạnh tranh ánh sáng. Việc cây nọ đan vào cây kia, che khuất lẫn nhau khiến khả năng quang hợp của lá bị suy giảm đáng kể. Thiếu ánh sáng không chỉ làm chậm quá trình sinh trưởng mà còn khiến cây yếu ớt, dễ bị tấn công bởi sâu bệnh hại, đặc biệt là các loại nấm và vi khuẩn phát sinh mạnh trong điều kiện độ ẩm cao do tán lá rậm rạp, kém thông thoáng.
Hệ quả dễ thấy nhất của việc trồng bưởi với mật độ không phù hợp là cây còi cọc, chậm lớn. Trái bưởi không đạt được kích thước tối đa, mẫu mã kém, không hấp dẫn người tiêu dùng. Tỷ lệ hoa rụng hoặc không được thụ phấn tăng lên, khiến năng suất không ổn định, thường bị mất mùa hoặc thất thu. Ngược lại, nếu mật độ trồng quá thấp, khoảng cách trồng cây bưởi quá xa sẽ gây lãng phí diện tích đất canh tác, không tối ưu được năng suất trên cùng một đơn vị diện tích. Khả năng thụ phấn chéo giữa các cây cũng có thể bị ảnh hưởng, dù bưởi Da Xanh chủ yếu tự thụ nhưng vẫn cần sự hỗ trợ của côn trùng thụ phấn bay từ cây này sang cây khác.
Hơn nữa, việc chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh cho vườn bưởi trồng sai mật độ sẽ trở nên vô cùng khó khăn. Khi bộ rễ đan xen lẫn nhau, việc bón phân không thể đồng đều cho từng cây; cây khỏe có thể bị thừa dinh dưỡng trong khi cây yếu lại thiếu trầm trọng. Việc cắt tỉa tạo tán cũng trở nên phức tạp, khó xác định cành nào cần loại bỏ để tối ưu hóa sự phát triển và thông thoáng cho cây. Do đó, lựa chọn khoảng cách trồng cây bưởi ngay từ đầu là bước quan trọng để giảm thiểu công sức, chi phí chăm sóc và nâng cao hiệu quả sản xuất.
Vậy khoảng cách trồng cây bưởi da xanh bao nhiêu là hợp lý? Theo kinh nghiệm lâu năm của những người trồng bưởi Da Xanh tại các vùng chuyên canh lớn ở miền Nam như Bến Tre, Sóc Trăng, Tiền Giang, khi lên luống (liếp), khoảng cách trồng cây bưởi chuẩn thường là 4m x 5m hoặc 5m x 6m (chiều rộng luống x chiều dài luống tính khoảng cách giữa các cây trên luống). Rãnh giữa các luống thường khoảng 30 – 50 cm. Với mật độ này, ước tính mỗi sào Bắc Bộ (360m²) cần trồng từ 15 đến 17 cây giống bưởi Da Xanh.
Tuy nhiên, khoảng cách trồng cây bưởi không phải là một con số cố định áp dụng cho mọi nơi. Điều kiện tự nhiên giữa các địa phương, vùng miền là khác nhau, do đó bà con cần cân nhắc hai yếu tố chính khi lựa chọn mật độ trồng phù hợp:
Đầu tiên là đặc điểm sinh thái của cây bưởi. Cần tính toán dựa trên khả năng phát triển bề rộng tán và mức độ lan rộng của bộ rễ trong ít nhất 10 năm đầu tiên sau khi trồng. Điều này đòi hỏi sự am hiểu về giống bưởi và dự đoán được quy mô phát triển của cây trưởng thành.
Thứ hai là loại đất và điều kiện khí hậu địa phương. Mức độ màu mỡ, thành phần dinh dưỡng trong đất có ảnh hưởng lớn đến tốc độ sinh trưởng của cây. Khí hậu (nhiệt độ, lượng mưa, ánh sáng) cũng đóng vai trò quan trọng.
Nói rõ hơn về sự ảnh hưởng của vùng miền, ví dụ ở miền Nam với điều kiện đất bồi phù sa màu mỡ, khí hậu hai mùa thuận lợi cho bưởi Da Xanh phát triển mạnh mẽ, tán cây và bộ rễ vươn xa, nên khoảng cách trồng cây bưởi 5m x 6m là phù hợp. Ngược lại, ở miền Bắc, do sự bất lợi của khí hậu (có mùa đông lạnh), tốc độ sinh trưởng của cây có thể bị ảnh hưởng, cả về chiều cao lẫn bề rộng tán. Mức độ vươn của bộ rễ cũng tương ứng. Do đó, để tiết kiệm diện tích và tối ưu hóa sản xuất, bà con hoàn toàn có thể thu hẹp khoảng cách trồng cây bưởi xuống còn 5m x 5m hoặc thậm chí 4.5m x 4.5m nếu điều kiện đất đai không quá thuận lợi.
Đặc biệt đối với các loại đất có đặc tính hạn chế sinh trưởng như đất sét, đất nhiễm phèn, đất bazan hoặc đất pha cát, tốc độ phát triển của bưởi Da Xanh sẽ chậm và hạn chế hơn so với đất phù sa màu mỡ. Trong những trường hợp này, việc xem xét thu hẹp khoảng cách trồng cây bưởi là cần thiết để tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên đất và vẫn đảm bảo đủ không gian phát triển cho cây trong điều kiện sinh trưởng chậm hơn.
Canh tác bưởi Da Xanh ở các vùng có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng khác biệt so với vùng bản địa đòi hỏi sự cẩn trọng và điều chỉnh kỹ thuật. Để đảm bảo chất lượng trái khi thu hoạch đáp ứng được mong muốn của thị trường, bà con cần lưu ý nhiều yếu tố, trong đó việc xác định khoảng cách trồng cây bưởi chỉ là một phần. Việc lựa chọn cây giống khỏe mạnh, ưu tiên giống chiết cành để đảm bảo đặc tính của cây mẹ là vô cùng quan trọng. Thời điểm trồng tốt nhất thường là vào mùa xuân hoặc đầu mùa thu khi thời tiết dễ chịu và độ ẩm phù hợp.
Trước khi trồng, công tác chuẩn bị đất kỹ lưỡng như phơi ải để khử chua, bón vôi bột và tiến hành bón lót phân hữu cơ, phân chuồng hoai mục trước khi trồng khoảng 2 tuần đến 1 tháng là cần thiết để cung cấp dinh dưỡng ban đầu cho cây. Khi xuống giống, bà con nên chú ý quay mắt ghép theo hướng gió chính để tránh tình trạng bị tách chồi. Việc giữ ẩm cho gốc cây bằng cách ủ rơm rạ khô xung quanh và tưới nước hợp lý (không tưới trực tiếp vào gốc, giữ độ ẩm đất ổn định khoảng 70%) cũng góp phần giúp cây con nhanh chóng bén rễ và phát triển. Để đảm bảo có được những cây bưởi giống chất lượng và nhận được tư vấn chuyên sâu về kỹ thuật canh tác, bao gồm cả việc xác định khoảng cách trồng cây bưởi phù hợp với điều kiện của bạn, bà con có thể tham khảo tại hatgiongnongnghiep1.vn.
Tóm lại, việc xác định khoảng cách trồng cây bưởi không chỉ là kỹ thuật ban đầu mà còn là nền tảng cho sự phát triển bền vững và năng suất cao của vườn bưởi. Bằng cách cân nhắc đặc điểm sinh thái của cây, điều kiện đất đai và khí hậu địa phương, bà con sẽ đưa ra quyết định tối ưu, đảm bảo cây có đủ không gian để sinh trưởng, cho trái đều, chất lượng tốt và giảm thiểu công sức chăm sóc. Áp dụng đúng kỹ thuật từ khâu làm đất đến chọn giống và xác định mật độ trồng sẽ góp phần mang lại vụ mùa bội thu.