Tháo lắp điều hoà là một công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ, hiểu biết kỹ thuật và tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình an toàn. Dù là di chuyển vị trí lắp đặt, bảo trì sâu hay thay thế thiết bị mới, việc nắm vững quy trình và kỹ thuật tháo lắp điều hoà đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Thực hiện sai cách không chỉ gây hư hỏng thiết bị, rò rỉ gas lạnh nguy hiểm mà còn ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động và tuổi thọ của máy. Bài viết này sẽ đi sâu vào từng bước trong quy trình tháo và lắp đặt điều hoà một cách chi tiết, đảm bảo tính an toàn và hiệu quả.
Tầm quan trọng của việc tháo lắp điều hoà đúng kỹ thuật
Việc tháo lắp điều hoà không đúng kỹ thuật có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng. Một trong những vấn đề phổ biến nhất là thất thoát gas lạnh. Gas lạnh, đặc biệt là các loại như R410A hay R32, không chỉ gây hại cho môi trường mà còn có thể gây bỏng lạnh khi tiếp xúc trực tiếp. Nếu gas bị rò rỉ trong quá trình tháo, hệ thống sẽ mất đi môi chất làm lạnh cần thiết, dẫn đến điều hoà hoạt động kém hiệu quả, tốn điện năng hơn, hoặc thậm chí không làm lạnh được. Ngoài ra, việc ngắt kết nối đường ống và dây điện sai cách có thể làm hỏng các đầu nối, gãy ống đồng, chập điện hoặc làm hỏng bo mạch điều khiển của cả dàn lạnh và dàn nóng. Điều này không chỉ tốn kém chi phí sửa chữa mà còn rút ngắn đáng kể tuổi thọ của thiết bị. Do đó, hiểu rõ và tuân thủ quy trình và kỹ thuật tháo lắp điều hoà là điều kiện tiên quyết để bảo vệ cả thiết bị và người thực hiện.
Chuẩn bị trước khi tháo lắp điều hoà
Bước chuẩn bị kỹ lưỡng là nền tảng cho một quy trình tháo lắp diễn ra suôn sẻ và an toàn. Trước khi bắt tay vào công việc, cần kiểm tra và tập hợp đầy đủ các dụng cụ và vật tư cần thiết. Các dụng cụ cơ bản bao gồm: bộ tua vít (đầu bake và đầu dẹt), kìm, mỏ lết, cờ lê, dao rọc giấy, bút thử điện, đồng hồ đo gas lạnh (manifold gauge), máy hút chân không (vacuum pump), máy thu hồi gas (refrigerant recovery machine – nếu cần thu hồi gas theo quy định môi trường), băng keo cuốn ống, gen cách nhiệt, dây rút, thang chữ A hoặc giàn giáo (để làm việc ở độ cao).
Ngoài ra, cần chuẩn bị sẵn các vật tư như ống đồng (nếu cần nối dài hoặc thay thế), dây điện (nếu cần kéo mới), vật liệu bịt kín lỗ tường. Kiểm tra kỹ lưỡng tình trạng hiện tại của điều hoà trước khi tháo cũng rất quan trọng. Bật máy chạy thử để đảm bảo máy vẫn hoạt động (làm lạnh/sưởi ấm), kiểm tra áp suất gas (nếu có đồng hồ đo). Việc này giúp xác định tình trạng ban đầu của hệ thống và phát hiện sớm các vấn đề (ví dụ: thiếu gas) trước khi tháo dỡ. Cuối cùng, đảm bảo nguồn điện cấp cho điều hoà đã được ngắt hoàn toàn bằng cách tắt aptomat hoặc rút phích cắm, và kiểm tra lại bằng bút thử điện để chắc chắn không còn dòng điện chạy qua.
Quy trình tháo điều hoà
Quy trình tháo lắp điều hoà bắt đầu bằng việc tháo dàn lạnh.
Ngắt nguồn điện và thu hồi gas lạnh
Bước đầu tiên và quan trọng nhất là đảm bảo nguồn điện cấp cho điều hoà đã được ngắt hoàn toàn. Sử dụng bút thử điện để kiểm tra lại tại các điểm đấu nối điện ở cả dàn lạnh và dàn nóng. Sau khi xác nhận an toàn điện, bước tiếp theo là thu hồi toàn bộ gas lạnh về lại dàn nóng (hay còn gọi là ‘khóa gas’ hoặc ‘pump down’). Đây là kỹ thuật cần sự chính xác để tránh thất thoát gas.
Để thu hồi gas, bật điều hoà ở chế độ làm lạnh mạnh nhất (cool) và quạt ở tốc độ cao nhất. Đảm bảo máy nén (compressor) đang chạy. Dùng bộ đồng hồ đo gas (manifold gauge) kết nối vào cổng dịch vụ của van gas đẩy (thường là van nhỏ hơn) ở dàn nóng. Quan sát áp suất trên đồng hồ. Khi áp suất hạ xuống gần bằng 0 hoặc hơi âm (tùy loại gas và đồng hồ), dùng mỏ lết hoặc cờ lê đóng nhanh van gas đẩy lại. Sau đó, chờ thêm khoảng 10-15 giây để máy nén hút hết gas từ đường ống và dàn lạnh về dàn nóng, rồi đóng tiếp van gas hút (van to hơn). Ngay lập tức sau khi đóng van hút, tắt nguồn điện của điều hoà. Nếu không tắt nguồn kịp thời, máy nén có thể bị quá tải và hư hỏng do hoạt động trong điều kiện chân không. Quá trình thu hồi gas cần thực hiện dứt khoát và nhanh chóng.
Tháo dây điện kết nối
Sau khi đã thu hồi gas và ngắt nguồn điện, tiến hành tháo các kết nối điện giữa dàn nóng và dàn lạnh. Mở hộp đấu dây trên cả hai dàn. Ghi nhớ hoặc chụp ảnh lại sơ đồ đấu dây để dễ dàng lắp đặt lại sau này. Sử dụng tua vít để nới lỏng các ốc giữ dây điện và nhẹ nhàng rút các sợi dây ra. Cẩn thận không kéo mạnh làm đứt hoặc hỏng đầu cốt. Nên dùng băng keo cách điện cuốn riêng từng đầu dây hoặc ghi chú ký hiệu tương ứng với vị trí trên hộp đấu dây để tránh nhầm lẫn khi lắp đặt.
Tháo ống đồng và ống thoát nước
Đây là bước cần cẩn trọng để tránh làm gãy ống đồng hoặc để bụi bẩn lọt vào bên trong. Dùng mỏ lết hoặc cờ lê để nới lỏng các mối nối rắc co tại cả dàn lạnh và dàn nóng. Khi nới lỏng, sẽ có một lượng gas tồn dư nhỏ thoát ra, đây là điều bình thường nếu quy trình thu hồi gas đã được thực hiện đúng. Nhanh chóng tháo rắc co ra và dùng băng keo bịt kín ngay hai đầu ống đồng (ở cả dàn nóng và dàn lạnh) để ngăn bụi bẩn, hơi ẩm và côn trùng lọt vào bên trong hệ thống. Ống thoát nước thường chỉ là một đường ống nhựa mềm, chỉ cần rút ra khỏi vị trí hoặc dùng dao rọc giấy cắt nếu cần.
Tháo dàn lạnh
Dàn lạnh thường được gắn trên một tấm giá đỡ (bảng tôn). Tấm giá đỡ này được bắt vít cố định vào tường. Dàn lạnh thường được gài hoặc móc vào tấm giá đỡ này. Để tháo dàn lạnh, cần đẩy nhẹ dàn lạnh hướng lên trên hoặc sang ngang (tùy thiết kế) để nhả các ngàm khóa khỏi tấm giá đỡ. Sau khi dàn lạnh đã được nhả, từ từ hạ xuống. Cần ít nhất hai người để thực hiện bước này, một người đỡ dàn lạnh, một người luồn tay vào phía sau để nhả ngàm hoặc nhắc dàn lên khỏi giá đỡ. Cẩn thận với trọng lượng của dàn lạnh và các đường ống/dây điện vẫn còn gắn tạm vào nó.
Tháo dàn nóng
Dàn nóng thường nặng hơn và được đặt ở vị trí ngoài trời hoặc trên ban công, sân thượng. Dàn nóng được cố định bằng các chân đế hoặc giá đỡ sắt bắt vít vào sàn hoặc tường. Dùng mỏ lết hoặc cờ lê để tháo các bulông, ốc vít cố định chân đế/giá đỡ. Nếu dàn nóng được treo trên cao, cần sử dụng thang hoặc giàn giáo chắc chắn và dây bảo hiểm để đảm bảo an toàn. Sau khi tháo các mối nối cố định, cần có ít nhất hai người (hoặc nhiều hơn tùy trọng lượng và vị trí) để nhẹ nhàng di chuyển và hạ dàn nóng xuống đất. Tránh làm rơi hoặc va đập mạnh dàn nóng.
Cuốn gọn ống đồng, dây điện và ống thoát nước
Sau khi tháo rời cả hai dàn, tiến hành cuốn gọn các đường ống đồng, dây điện và ống thoát nước thành bó. Nên cuốn băng keo chuyên dụng để bảo vệ ống đồng khỏi bị móp, gãy gập trong quá trình vận chuyển. Nếu các đường ống này quá dài hoặc bị hư hỏng, có thể cắt bớt nhưng cần lưu ý để lại chiều dài đủ để lắp đặt ở vị trí mới. Bịt kín hai đầu ống đồng đã cắt hoặc đã tháo rắc co bằng băng keo để giữ cho bên trong sạch sẽ.
Quy trình lắp đặt điều hoà
Sau khi tháo dỡ và vận chuyển đến vị trí mới, tiến hành lắp đặt theo quy trình và kỹ thuật tháo lắp điều hoà ngược lại.
Chọn vị trí lắp đặt
Vị trí lắp đặt đóng vai trò quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả làm lạnh/sưởi ấm và tuổi thọ của thiết bị.
- Dàn lạnh: Nên lắp ở vị trí trung tâm của phòng, tránh luồng gió thổi trực tiếp vào người. Tránh những nơi có nguồn nhiệt mạnh, ánh nắng trực tiếp hoặc nơi ẩm thấp. Đảm bảo tường đủ vững chắc để chịu lực và có không gian đủ để bảo trì.
- Dàn nóng: Nên đặt ở nơi thoáng khí, tránh ánh nắng trực tiếp và những nơi có gió mạnh thổi trực diện. Khoảng cách tối thiểu giữa dàn nóng và tường/vật cản xung quanh cần tuân thủ khuyến cáo của nhà sản xuất để đảm bảo lưu thông gió hiệu quả. Vị trí lắp đặt cần bằng phẳng, vững chắc và dễ tiếp cận để bảo trì.
Lắp đặt dàn lạnh
Đầu tiên, lắp tấm giá đỡ dàn lạnh lên tường ở vị trí đã chọn. Sử dụng thước đo và ống thủy để đảm bảo giá đỡ được lắp thẳng và bằng phẳng. Bắt vít cố định tấm giá đỡ vào tường. Sau đó, tiến hành khoét lỗ tường để luồn ống đồng, dây điện và ống thoát nước ra ngoài. Kích thước lỗ cần đủ lớn để đi hết các đường ống và dây, đồng thời hơi dốc xuống phía ngoài để nước thoát dễ dàng.
Luồn các đường ống và dây điện qua lỗ tường. Nối ống đồng, dây điện và ống thoát nước vào đúng vị trí trên dàn lạnh. Đảm bảo các mối nối ống đồng được siết chặt bằng lực vừa đủ (có thể dùng cờ lê lực để siết rắc co theo tiêu chuẩn), tránh rò rỉ gas. Các mối nối điện phải đúng màu dây và siết chặt để tránh lỏng lẻo gây chập cháy. Sau khi kết nối xong, nhẹ nhàng nhấc dàn lạnh và gài/móc vào tấm giá đỡ trên tường. Kiểm tra lại độ chắc chắn và độ nghiêng của dàn lạnh (cần hơi nghiêng xuống phía ống thoát nước).
Lắp đặt dàn nóng
Lắp chân đế hoặc giá đỡ dàn nóng ở vị trí đã chọn. Bắt vít cố định chắc chắn vào sàn hoặc tường. Đặt dàn nóng lên chân đế/giá đỡ và bắt vít cố định lại. Nối ống đồng, dây điện và ống thoát nước (nếu có) từ lỗ tường đến dàn nóng. Cắt và uốn ống đồng sao cho phù hợp với khoảng cách và vị trí của các van kết nối trên dàn nóng. Sử dụng dụng cụ nong/loa ống đồng (flaring tool) để tạo đầu loe cho ống đồng trước khi nối rắc co. Việc tạo đầu loe chuẩn xác là cực kỳ quan trọng để đảm bảo kín khít, không rò rỉ gas.
Nối các rắc co ống đồng vào van gas đẩy và van gas hút trên dàn nóng, siết chặt bằng cờ lê (có thể dùng cờ lê lực). Đấu nối dây điện từ dàn lạnh vào hộp đấu dây của dàn nóng theo đúng sơ đồ đã ghi nhớ/chụp ảnh trước đó. Đảm bảo tất cả các mối nối điện đều chắc chắn và an toàn.
Hút chân không hệ thống
Đây là một bước KỸ THUẬT BẮT BUỘC và cực kỳ quan trọng trong quy trình và kỹ thuật tháo lắp điều hoà để loại bỏ không khí và hơi ẩm ra khỏi hệ thống đường ống sau khi lắp đặt. Không khí và hơi ẩm bên trong hệ thống sẽ gây ra hiện tượng ăn mòn, làm giảm hiệu quả làm lạnh, tăng áp suất hoạt động và gây hư hỏng máy nén về lâu dài.
Sử dụng máy hút chân không chuyên dụng kết nối vào cổng dịch vụ của van hút (van to hơn) trên dàn nóng (thông qua đồng hồ đo gas). Mở van trên đồng hồ đo gas để tạo đường hút từ máy hút chân không vào hệ thống. Khởi động máy hút chân không và để máy chạy trong khoảng thời gian đủ dài (thường là 15-30 phút hoặc lâu hơn tùy chiều dài đường ống và công suất máy hút) cho đến khi đạt được áp suất chân không lý tưởng (dưới 500 micron Hg hoặc khoảng -760 mmHg). Quan sát áp suất trên đồng hồ đo chân không.
Sau khi đạt chân không, đóng van trên đồng hồ đo gas và tắt máy hút chân không. Quan sát đồng hồ chân không trong khoảng 15-20 phút. Nếu kim đồng hồ không bị nhích lên (áp suất không tăng), điều đó chứng tỏ hệ thống kín, không bị rò rỉ. Ngược lại, nếu áp suất tăng lên, tức là có rò rỉ ở đâu đó, cần phải kiểm tra lại và khắc phục trước khi nạp gas hoặc mở van gas.
Mở van gas và kiểm tra rò rỉ
Sau khi đã hút chân không thành công và kiểm tra kín hệ thống, tiến hành mở van gas trên dàn nóng. Đầu tiên, mở van gas đẩy (van nhỏ hơn) bằng cách dùng lục giác vặn ngược chiều kim đồng hồ cho đến khi hết hành trình. Tiếp theo, mở van gas hút (van to hơn) tương tự. Gas lạnh sẽ từ dàn nóng đi vào hệ thống đường ống và dàn lạnh.
Kiểm tra lại các mối nối rắc co ở cả dàn lạnh và dàn nóng bằng nước xà phòng hoặc dung dịch phát hiện rò rỉ chuyên dụng. Quan sát xem có bọt khí nổi lên không. Nếu có bọt khí, tức là mối nối bị rò rỉ, cần siết chặt lại hoặc kiểm tra lại đầu loe ống đồng. Việc kiểm tra rò rỉ sau khi mở gas là bước không thể bỏ qua để đảm bảo hệ thống hoạt động an toàn và hiệu quả.
Bọc cách nhiệt và hoàn thiện
Sử dụng gen cách nhiệt chuyên dụng để bọc toàn bộ đường ống đồng (cả ống đẩy và ống hút) đi giữa dàn nóng và dàn lạnh, bao gồm cả các mối nối rắc co. Lớp cách nhiệt giúp ngăn ngừa thất thoát nhiệt (ảnh hưởng hiệu quả làm lạnh/sưởi ấm) và ngăn ngừa hiện tượng đọng sương, chảy nước trên đường ống gas lạnh. Sau đó, dùng băng keo cuốn ống chuyên dụng (loại chống tia UV) cuốn bọc bên ngoài lớp cách nhiệt và dây điện, ống thoát nước thành một bó gọn gàng và thẩm mỹ.
Cuốn băng keo kín từ đầu này đến đầu kia của bó ống để bảo vệ khỏi tác động của môi trường. Bịt kín lỗ tường bằng vật liệu chống thấm nước và cách nhiệt để ngăn nước mưa, bụi bẩn và côn trùng xâm nhập. Kiểm tra lại toàn bộ các mối nối điện và cơ khí, đảm bảo tất cả đều chắc chắn và an toàn.
Kiểm tra hoạt động
Sau khi hoàn tất quá trình lắp đặt và kiểm tra rò rỉ, tiến hành cấp nguồn điện trở lại cho điều hoà bằng cách bật aptomat. Bật điều hoà lên và kiểm tra hoạt động.
- Kiểm tra quạt dàn lạnh có chạy không, luồng gió thổi ra có đều và mạnh không.
- Kiểm tra dàn nóng: máy nén có chạy không, quạt dàn nóng có quay không.
- Kiểm tra nhiệt độ không khí thổi ra từ dàn lạnh. Nếu là chế độ làm lạnh, nhiệt độ phải thấp hơn đáng kể so với nhiệt độ phòng.
- Quan sát hoạt động tổng thể, lắng nghe tiếng ồn bất thường từ cả hai dàn.
- Có thể dùng đồng hồ đo gas để kiểm tra lại áp suất gas hoạt động (áp suất hút và áp suất đẩy) xem có nằm trong dải tiêu chuẩn của nhà sản xuất không. Nếu thiếu gas (do thất thoát hoặc đường ống dài hơn quy định), cần bổ sung gas theo đúng chủng loại và khối lượng.
Những kỹ thuật cần lưu ý
Ngoài các bước cơ bản trong quy trình và kỹ thuật tháo lắp điều hoà, một số kỹ thuật nâng cao cần được thực hiện đúng để đảm bảo hiệu quả và an toàn tối đa. Kỹ thuật nong/loa ống đồng (flaring) đòi hỏi dụng cụ chuyên dụng và kinh nghiệm để tạo ra đầu loe tròn đều, không bị nứt hay méo mó, đảm bảo kín khít khi nối rắc co. Kỹ thuật hút chân không (vacuuming) cần thực hiện đúng và đủ thời gian, sử dụng đồng hồ đo chân không để kiểm soát áp suất, đảm bảo loại bỏ hoàn toàn không khí và hơi ẩm.
Kỹ thuật nạp gas cũng cần tuân thủ khối lượng và loại gas theo thông số của nhà sản xuất. Việc nạp thừa hoặc thiếu gas đều ảnh hưởng đến hiệu quả và tuổi thọ máy. Đối với các hệ thống sử dụng gas R410A hoặc R32, việc nạp gas phải theo phương pháp cân gas bằng cân điện tử, nạp ở dạng lỏng (trừ một số trường hợp nạp bổ sung gas R410A ở dạng khí với lượng rất nhỏ và cẩn trọng) để đảm bảo thành phần hỗn hợp gas không bị thay đổi. Các loại gas này cũng yêu cầu áp suất hoạt động cao hơn và dầu bôi trơn đặc chủng (POB), nên việc thao tác cần hết sức cẩn thận.
Đối với các hệ thống điều hoà Inverter, việc lắp đặt dây điện giữa dàn nóng và dàn lạnh cần tuân thủ đúng sơ đồ của nhà sản xuất, vì ngoài dây nguồn và dây trung tính, còn có dây tín hiệu giao tiếp giữa hai dàn. Đấu sai dây tín hiệu có thể làm máy không chạy hoặc báo lỗi.
Khi nào nên gọi thợ chuyên nghiệp?
Mặc dù bài viết đã cung cấp quy trình và kỹ thuật tháo lắp điều hoà chi tiết, nhưng đây vẫn là công việc tiềm ẩn nhiều rủi ro và đòi hỏi kiến thức, kinh nghiệm cũng như dụng cụ chuyên dụng. Nếu bạn không có đủ dụng cụ cần thiết (như đồng hồ đo gas, máy hút chân không), không tự tin vào khả năng thực hiện các thao tác kỹ thuật (như thu hồi gas, nong ống đồng, hút chân không), hoặc vị trí tháo lắp quá cao, nguy hiểm, thì lựa chọn tốt nhất là liên hệ các đơn vị chuyên nghiệp.
Các kỹ thuật viên điều hoà được đào tạo bài bản, có kinh nghiệm và trang bị đầy đủ dụng cụ chuyên nghiệp. Họ sẽ thực hiện quy trình tháo lắp một cách nhanh chóng, an toàn, đảm bảo thu hồi gas đúng cách, lắp đặt kín hệ thống, hút chân không đạt chuẩn và kiểm tra hoạt động chính xác. Điều này không chỉ giúp bảo vệ thiết bị của bạn mà còn đảm bảo an toàn cho chính bạn và những người xung quanh. Việc đầu tư chi phí thuê dịch vụ chuyên nghiệp thường rẻ hơn rất nhiều so với chi phí sửa chữa do tháo lắp sai kỹ thuật. Các dịch vụ chuyên nghiệp, uy tín như asanzovietnam.net có thể cung cấp sự hỗ trợ cần thiết khi bạn cần di chuyển hoặc lắp đặt lại điều hoà.
Thực hiện đúng quy trình và kỹ thuật tháo lắp điều hoà là yếu tố quyết định đến hiệu quả hoạt động và tuổi thọ của thiết bị. Từ việc chuẩn bị dụng cụ, ngắt nguồn, thu hồi gas, tháo các bộ phận, cho đến lắp đặt, nối ống, hút chân không và kiểm tra hoạt động, mỗi bước đều cần sự cẩn trọng và chính xác. Mặc dù có thể tự thực hiện nếu có đủ kiến thức và dụng cụ, nhưng trong nhiều trường hợp, việc nhờ đến sự trợ giúp của thợ chuyên nghiệp là lựa chọn an toàn và hiệu quả nhất để đảm bảo chiếc điều hoà của bạn hoạt động ổn định sau khi di dời hoặc lắp đặt lại.