Trồng nấm rơm là một hoạt động nông nghiệp mang lại hiệu quả kinh tế cao và có thể thực hiện ngay tại nhà, đặc biệt là cách trồng nấm rơm ngoài sân. Nấm rơm, với hương vị thơm ngon và giá trị dinh dưỡng, được nhiều người ưa chuộng. Việc tự trồng nấm rơm ngoài sân không chỉ giúp bạn có nguồn nấm tươi sạch mà còn là một trải nghiệm thú vị, gần gũi với thiên nhiên. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn chi tiết từng bước để trồng nấm rơm thành công ngay tại khu vực sân vườn của mình, từ việc chuẩn bị nguyên liệu, xử lý, cấy giống cho đến chăm sóc và thu hoạch.
Tại sao nên trồng nấm rơm ngoài sân?
Trồng nấm rơm ngoài sân mang lại nhiều lợi ích đáng kể. Đầu tiên, bạn có thể tận dụng tối đa các nguồn nguyên liệu sẵn có trong nông nghiệp như rơm rạ sau thu hoạch lúa, bông phế liệu, bã mía, thân cây bắp… Những nguyên liệu này thường bị bỏ đi hoặc đốt bỏ, gây lãng phí và ô nhiễm môi trường. Bằng cách trồng nấm rơm ngoài sân, chúng được tái sử dụng một cách hiệu quả, tạo ra sản phẩm có giá trị kinh tế. Thứ hai, việc trồng nấm ngoài sân không yêu cầu đầu tư lớn vào nhà xưởng hay hệ thống điều hòa phức tạp như trồng trong nhà. Chỉ cần một khu vực thoáng đãng, có mái che đơn giản hoặc tận dụng bóng cây, bạn đã có thể bắt đầu.
Ngoài ra, trồng nấm rơm tại nhà giúp bạn kiểm soát được chất lượng nấm, đảm bảo nấm sạch, không chứa hóa chất độc hại. Đây là yếu tố quan trọng trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sức khỏe. Quá trình trồng nấm cũng tương đối nhanh, chỉ khoảng 10-15 ngày từ khi cấy meo là có thể bắt đầu thu hoạch lứa đầu tiên. Điều này mang lại nguồn thu nhập nhanh chóng hoặc nguồn thực phẩm tươi ngon cho gia đình. Việc trồng nấm rơm ngoài sân cũng giúp cải tạo đất sau khi thu hoạch, vì các chất hữu cơ trong nguyên liệu sau khi nấm phát triển sẽ trở thành phân bón tốt cho cây trồng khác. Tóm lại, cách trồng nấm rơm ngoài sân là một phương pháp đơn giản, tiết kiệm, hiệu quả và thân thiện với môi trường.
Đặc điểm của nấm rơm và yêu cầu sinh thái
Nấm rơm (tên khoa học: Volvariella volvacea) là một loại nấm thân mềm, có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Đặc điểm nổi bật của nấm rơm là tốc độ sinh trưởng rất nhanh, chỉ vài ngày sau khi tơ nấm lan kín chất nền là có thể bắt đầu hình thành nụ nấm và phát triển thành quả thể. Nấm rơm ưa nhiệt độ cao, đây là lý do tại sao chúng phát triển mạnh ở các nước có khí hậu nóng ẩm như Việt Nam. Nhiệt độ thích hợp cho sự phát triển của sợi nấm (giai đoạn ủ meo) thường dao động từ 30-40°C, lý tưởng nhất là 35-38°C. Nhiệt độ thích hợp cho quá trình hình thành và phát triển quả thể (giai đoạn ra nấm) thấp hơn một chút, khoảng 28-32°C.
Độ ẩm là yếu tố cực kỳ quan trọng đối với nấm rơm. Độ ẩm chất nền cần được duy trì ở mức 65-75% trong suốt quá trình ủ và nuôi sợi. Khi nấm chuẩn bị ra quả thể và trong quá trình thu hoạch, độ ẩm không khí cần rất cao, thường trên 80%, thậm chí 90-95%. Tuy nhiên, cần tránh đọng nước trên bề mặt luống nấm vì dễ gây thối nhũn và nhiễm khuẩn. Ánh sáng không cần thiết cho sự phát triển của sợi nấm, nhưng cần một lượng ánh sáng nhẹ (ánh sáng khuếch tán) trong giai đoạn ra quả thể. Thông gió cũng quan trọng để cung cấp oxy và loại bỏ CO2 tích tụ do quá trình hô hấp của nấm và vi sinh vật. Trồng nấm rơm ngoài sân cần đảm bảo các yếu tố này để đạt năng suất cao.
Chuẩn bị khu vực trồng nấm ngoài sân
Việc lựa chọn và chuẩn bị khu vực trồng nấm rơm ngoài sân là bước đầu tiên và rất quan trọng để đảm bảo sự thành công. Bạn nên chọn một vị trí bằng phẳng, cao ráo, thoáng mát, không bị ngập úng khi trời mưa. Tránh những nơi có gió lùa trực tiếp quá mạnh hoặc bị nắng gắt chiếu vào suốt cả ngày. Lý tưởng nhất là khu vực có bóng mát tự nhiên từ cây cối hoặc có thể dựng mái che đơn giản. Mái che này có thể làm bằng bạt, lưới đen hoặc lá cây để che nắng, che mưa trực tiếp nhưng vẫn đảm bảo sự thông thoáng.
Diện tích khu vực trồng tùy thuộc vào lượng nấm bạn muốn trồng. Một diện tích khoảng vài mét vuông là đủ để bắt đầu thử nghiệm. Trước khi trải nguyên liệu, bạn cần dọn dẹp sạch sẽ khu vực này, loại bỏ rác thải, cỏ dại và các vật liệu có thể là nguồn bệnh. Rắc một lớp vôi bột mỏng xuống nền đất để khử trùng sơ bộ. Nếu nền đất quá ẩm ướt, có thể lót một lớp nilông hoặc vật liệu cách ẩm khác trước khi chất đống nguyên liệu. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng mặt bằng sẽ giúp hạn chế tối đa sự xâm nhập của các loại nấm dại và côn trùng gây hại trong quá trình trồng.
Chuẩn bị và xử lý nguyên liệu trồng nấm
Nguyên liệu chính để trồng nấm rơm ngoài sân thường là rơm rạ khô. Rơm rạ lúa sau khi thu hoạch là nguồn cacbon và nitơ dồi dào cho nấm phát triển. Ngoài ra, bạn có thể sử dụng bông phế liệu từ các nhà máy dệt, sợi đay, thân cây bắp, bã mía, vỏ hạt bông… Mỗi loại nguyên liệu có tỷ lệ dinh dưỡng và cách xử lý hơi khác nhau, nhưng phổ biến và dễ kiếm nhất vẫn là rơm rạ.
Rơm rạ
Rơm rạ khô cần được phơi thật khô, loại bỏ đất cát và các tạp chất khác. Sau đó, cắt rơm thành từng đoạn ngắn khoảng 10-15 cm để dễ xử lý và nấm dễ ăn chất nền. Lượng rơm rạ cần chuẩn bị phụ thuộc vào diện tích trồng. Trung bình, 1 tấn rơm khô có thể trồng trên diện tích khoảng 100-150 mét vuông và cho năng suất khoảng 150-200 kg nấm tươi.
Bông phế liệu
Bông phế liệu là nguyên liệu rất tốt cho nấm rơm vì mềm, xốp, dễ hút ẩm và phân giải. Bông phế liệu cần được loại bỏ tạp chất, đặc biệt là dầu mỡ. Nếu bông quá khô hoặc kết dính, cần làm tơi ra.
Vôi
Vôi bột (CaCO3) hoặc vôi sống (CaO) dùng để nâng độ pH của nguyên liệu và khử trùng sơ bộ, loại bỏ các vi sinh vật cạnh tranh. Lượng vôi cần dùng tùy thuộc vào độ chua của nguyên liệu, nhưng thông thường khoảng 1-2% so với trọng lượng nguyên liệu khô.
Meo giống nấm rơm
Meo giống là yếu tố quyết định sự thành công của vụ nấm. Bạn cần mua meo giống từ các cơ sở sản xuất uy tín để đảm bảo chất lượng. Meo giống nấm rơm thường được cấy trên hạt lúa hoặc hạt bắp. Khi mua về, meo giống phải có sợi nấm trắng muốt, ăn kín chất nền, không bị nhiễm màu xanh, đen, vàng… lạ. Cần bảo quản meo giống ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và không để gần hóa chất. Lượng meo giống cần dùng khoảng 10-15 kg cho 1 tấn rơm khô.
Xử lý nguyên liệu (Ủ đống)
Đây là giai đoạn quan trọng nhất trong cách trồng nấm rơm ngoài sân, nhằm mục đích phân giải sơ bộ chất nền, tạo điều kiện cho sợi nấm phát triển đồng thời tiêu diệt các vi sinh vật gây hại và nấm dại. Quá trình ủ đống thường diễn ra qua 3 lần đảo trộn chính.
Làm ẩm nguyên liệu
Đầu tiên, rơm rạ hoặc các nguyên liệu khô cần được làm ẩm. Phổ biến nhất là ngâm nguyên liệu vào nước sạch trong khoảng 12-24 giờ cho ngậm đủ nước. Nếu sử dụng bông phế liệu, thời gian ngâm có thể ngắn hơn. Sau khi ngâm, vớt nguyên liệu ra để ráo nước bớt. Độ ẩm lý tưởng sau khi ngâm là khoảng 65-75%. Kiểm tra độ ẩm bằng cách nắm chặt một nắm nguyên liệu, nước rỉ ra kẽ tay là đạt. Nếu nước chảy thành dòng là quá ướt, cần để ráo thêm. Nếu nắm vào thấy tơi, không rỉ nước là quá khô, cần ngâm thêm.
Xử lý vôi
Sau khi ngâm và để ráo bớt nước, nguyên liệu được chất thành đống. Rắc đều vôi bột đã chuẩn bị lên toàn bộ đống nguyên liệu. Nếu sử dụng vôi sống, cần hòa tan vôi sống vào nước và tưới đều lên đống nguyên liệu đã ngâm. Quá trình này vừa giúp nâng pH, vừa tạo nhiệt độ ban đầu cho quá trình ủ.
Ủ đống lần 1
Chất nguyên liệu đã ngâm và xử lý vôi thành đống hình thang hoặc hình chữ nhật. Kích thước đống ủ tùy thuộc vào lượng nguyên liệu, nhưng chiều rộng khoảng 1.5-2 mét, chiều cao khoảng 1-1.5 mét là lý tưởng để nhiệt độ bên trong đống có thể tăng lên tự nhiên. Dùng bạt hoặc vật liệu cách nhiệt khác phủ kín đống ủ để giữ nhiệt và độ ẩm. Quá trình ủ lần 1 thường kéo dài 2-3 ngày. Trong thời gian này, nhiệt độ bên trong đống ủ sẽ tăng lên rất nhanh, có thể đạt 60-70°C, giúp tiêu diệt các vi sinh vật gây hại và nấm dại. Sau 2-3 ngày, bạn sẽ thấy đống ủ xẹp xuống, nguyên liệu mềm hơn và có mùi thơm đặc trưng của rơm rạ ủ chín.
Ủ đống lần 2 (Đảo đống)
Sau 2-3 ngày ủ lần 1, tiến hành đảo trộn đống ủ. Mục đích của việc đảo trộn là làm cho nguyên liệu được xử lý đều hơn, điều chỉnh lại nhiệt độ và độ ẩm trong đống ủ. Khi đảo, bạn cần trộn đều lớp nguyên liệu bên ngoài vào bên trong và ngược lại. Nếu đống ủ bị khô, có thể bổ sung thêm nước trong quá trình đảo. Sau khi đảo trộn xong, lại chất đống gọn gàng và phủ kín lại. Quá trình ủ lần 2 kéo dài khoảng 2 ngày. Nhiệt độ đống ủ lần này có thể không cao bằng lần 1, nhưng vẫn duy trì ở mức 50-60°C.
Ủ đống lần 3 (Đảo đống cuối)
Sau 2 ngày ủ lần 2, tiến hành đảo trộn lần 3. Lần đảo này chủ yếu để làm tơi nguyên liệu, giảm nhiệt độ đống ủ xuống mức thích hợp cho việc cấy meo (khoảng 30-35°C) và kiểm tra lại độ ẩm. Nguyên liệu sau 3 lần ủ phải mềm, bở, có màu vàng nâu sẫm, không còn mùi hôi mốc mà có mùi thơm dễ chịu. Độ ẩm đạt yêu cầu. Nếu nguyên liệu còn quá nóng, có thể trải mỏng ra một lúc cho nguội bớt trước khi chất đống lại lần cuối. Sau khi đảo lần 3 và chất đống lại, phủ kín và để ủ thêm khoảng 1 ngày nữa cho nhiệt độ ổn định. Lúc này, nguyên liệu đã sẵn sàng cho bước cấy meo.
Đóng luống (Đóng cây) nấm rơm
Sau khi nguyên liệu đã được ủ chín và nguội đến nhiệt độ thích hợp (khoảng 30-35°C), tiến hành đóng luống nấm. Có nhiều cách trồng nấm rơm ngoài sân với các kiểu luống khác nhau, nhưng phổ biến nhất là đóng luống hình mái nhà hoặc hình chữ nhật.
Chuẩn bị khu vực đóng luống
Kiểm tra lại khu vực trồng đã chuẩn bị ở bước trên, đảm bảo sạch sẽ và có mái che phù hợp. Nếu nền đất quá ẩm, có thể rải một lớp trấu hoặc lót bạt để cách ẩm.
Cách đóng luống truyền thống (kiểu mái nhà)
Sử dụng khuôn gỗ hoặc chỉ đơn giản là dùng tay để chất nguyên liệu thành từng luống. Kích thước luống thường có chiều rộng đáy khoảng 30-40 cm, chiều cao 30-40 cm, và chiều dài tùy thuộc vào diện tích. Chất nguyên liệu thành lớp dày khoảng 10-15 cm, sau đó nén nhẹ cho chặt. Tiếp tục chất lớp khác lên trên và nén. Hình dạng luống phổ biến là hình mái nhà (tam giác ngược), giúp thoát nước tốt và giữ nhiệt độ ổn định hơn. Sau khi chất xong, dùng tay vỗ nhẹ xung quanh luống để bề mặt được phẳng và gọn gàng.
Cách đóng luống kiểu khác
Một số người có thể đóng luống hình chữ nhật hoặc hình tròn, tùy thuộc vào kinh nghiệm và sở thích. Quan trọng là đảm bảo luống có độ chặt vừa phải (không quá chặt khiến thiếu oxy, không quá lỏng khiến nhiệt độ và độ ẩm không ổn định) và có hình dạng giúp dễ quản lý nhiệt độ, độ ẩm và thu hoạch sau này.
Cấy meo nấm rơm
Đây là bước đưa giống nấm vào chất nền đã xử lý. Cách trồng nấm rơm ngoài sân hiệu quả đòi hỏi việc cấy meo đúng kỹ thuật và đúng thời điểm.
Thời điểm cấy meo
Thời điểm cấy meo tốt nhất là khi nhiệt độ đống nguyên liệu sau khi ủ lần cuối đã nguội xuống khoảng 30-35°C. Cấy meo khi nhiệt độ còn quá cao sẽ làm chết sợi nấm giống.
Cách cấy meo
Trước khi cấy, bóp nhỏ các hạt meo giống ra. Cấy meo theo từng lớp khi đang đóng luống hoặc rắc meo lên bề mặt luống và các mặt bên sau khi đã đóng luống xong. Phổ biến nhất là cấy theo từng lớp khi đóng luống: Sau khi trải một lớp nguyên liệu dày 10-15 cm và nén nhẹ, rắc đều một lớp meo giống. Sau đó trải tiếp lớp nguyên liệu khác và rắc meo, cứ thế cho đến khi hoàn thành luống. Lượng meo rắc cần đều khắp bề mặt và các lớp bên trong.
Lượng meo cần dùng
Lượng meo giống cần dùng khoảng 10-15 kg cho 1 tấn rơm khô. Tương ứng với một luống có kích thước khoảng 0.4m x 0.4m x 5m (khoảng 0.8 m3), cần khoảng 3-4 kg meo giống tùy theo độ chặt của luống và chất lượng meo. Cấy đủ lượng meo giống sẽ giúp sợi nấm phát triển nhanh và đồng đều, cạnh tranh tốt với các vi sinh vật khác.
Chăm sóc giai đoạn nuôi sợi nấm (Ủ meo)
Sau khi cấy meo xong, luống nấm bước vào giai đoạn nuôi sợi (hay còn gọi là ủ meo). Giai đoạn này sợi nấm sẽ lan tỏa và ăn khắp chất nền.
Nhiệt độ và độ ẩm phù hợp
Trong giai đoạn này, nhiệt độ lý tưởng cho sợi nấm phát triển là từ 30-40°C, tốt nhất là 35-38°C. Độ ẩm chất nền cần duy trì ở mức 65-75%. Để giữ nhiệt độ và độ ẩm, cần che đậy luống nấm cẩn thận.
Che đậy luống nấm
Sử dụng bạt nilông, bao tải đay hoặc vật liệu tương tự để phủ kín luống nấm. Việc che đậy giúp giữ nhiệt độ sinh ra từ quá trình phân giải của vi sinh vật và sự phát triển của sợi nấm. Đồng thời, nó còn giữ ẩm cho luống và ngăn chặn sự bay hơi nước quá nhanh. Tuy nhiên, cần đảm bảo có đủ không khí lưu thông bên dưới lớp che đậy để cung cấp oxy. Có thể để hở một chút ở hai đầu luống hoặc tạo khe hở nhỏ.
Theo dõi sự phát triển của sợi nấm
Sau khi cấy meo khoảng 2-3 ngày, bạn có thể hé mở lớp che đậy để kiểm tra. Nếu meo giống tốt và điều kiện thuận lợi, bạn sẽ thấy những sợi nấm trắng mịn bắt đầu mọc ra từ các hạt meo và lan dần vào chất nền. Sợi nấm khỏe mạnh có màu trắng muốt. Nếu thấy xuất hiện các màu sắc lạ như xanh, đen, vàng hoặc mùi hôi khó chịu, có thể luống nấm đã bị nhiễm bệnh hoặc xử lý nguyên liệu chưa kỹ. Giai đoạn nuôi sợi thường kéo dài khoảng 5-7 ngày. Khi thấy sợi nấm trắng đã ăn gần kín toàn bộ luống và có màu vàng nhạt dần, đó là dấu hiệu sắp chuyển sang giai đoạn ra quả thể.
Chăm sóc giai đoạn ra nấm (Ra quả thể)
Sau khi sợi nấm lan kín và chuyển màu, luống nấm sẽ chuyển sang giai đoạn hình thành và phát triển quả thể nấm rơm. Giai đoạn này đòi hỏi sự chăm sóc khác so với giai đoạn nuôi sợi.
Kích thích nấm ra quả thể
Khi sợi nấm đã ăn kín luống, cần tạo điều kiện để nấm chuyển từ giai đoạn sinh trưởng dinh dưỡng (nuôi sợi) sang sinh trưởng sinh sản (ra nấm). Điều này thường được thực hiện bằng cách điều chỉnh nhiệt độ và độ ẩm. Nhiệt độ thích hợp để kích thích nấm ra quả thể là khoảng 28-32°C. Độ ẩm không khí cần rất cao, trên 80%, lý tưởng là 90-95%.
Để đạt được điều này, bạn có thể hé mở dần lớp che đậy để giảm nhiệt độ bên trong luống xuống. Tăng cường tưới nước vào không khí xung quanh luống hoặc vào nền đất xung quanh để tăng độ ẩm không khí. Cần lưu ý là chỉ tưới nước vào không khí hoặc nền đất, tránh tưới trực tiếp lên bề mặt luống nấm đã có sợi nấm lan kín, vì dễ gây úng và nhiễm khuẩn.
Tưới nước cho luống nấm
Trong giai đoạn ra nấm, việc tưới nước là rất quan trọng để duy trì độ ẩm cần thiết cho quả thể nấm phát triển. Tuyệt đối không tưới nước trực tiếp lên tai nấm non hoặc bề mặt luống khi nấm đang mọc, vì sẽ làm nấm bị thối, nhũn hoặc dị dạng. Chỉ nên tưới phun sương vào không khí xung quanh luống hoặc tưới vào lối đi, nền đất. Lượng nước tưới tùy thuộc vào thời tiết và độ ẩm môi trường, nhưng cần đảm bảo không khí luôn ẩm. Nếu thấy bề mặt luống bị khô, có thể tưới phun sương nhẹ nhàng từ độ cao đủ lớn để hạt nước phân tán, hoặc tưới vào các khe hở bên dưới luống.
Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình ra nấm
Ngoài nhiệt độ và độ ẩm, thông gió cũng ảnh hưởng đến quá trình ra nấm. Cần có sự lưu thông không khí để cung cấp oxy và loại bỏ CO2. Tuy nhiên, tránh gió lùa mạnh làm khô bề mặt luống. Ánh sáng nhẹ (ánh sáng tự nhiên khuếch tán, không chiếu trực tiếp) cũng có lợi cho sự hình thành quả thể nấm. Việc giữ vệ sinh khu vực trồng và kiểm soát sâu bệnh cũng góp phần quan trọng vào năng suất.
Thu hoạch nấm rơm
Nấm rơm phát triển rất nhanh. Chỉ sau khoảng 3-4 ngày kể từ khi bắt đầu xuất hiện các nụ nấm nhỏ li ti, nấm sẽ phát triển đến kích thước thu hoạch.
Thời điểm thu hoạch
Thời điểm thu hoạch lý tưởng là khi nấm còn ở giai đoạn hình trứng hoặc bắt đầu nở mũ (vòm nấm vẫn còn bao bọc cuống nấm bởi một màng mỏng). Lúc này, nấm có độ dai, ngọt và bảo quản được lâu hơn. Nếu để nấm nở bung dù ra, giá trị dinh dưỡng và thương mại sẽ giảm. Nấm thường mọc thành từng cụm hoặc rải rác trên luống. Cần thu hoạch nấm vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát.
Cách thu hoạch nấm
Dùng tay nhẹ nhàng nắm vào chân nấm, xoay nhẹ hoặc nhổ cả gốc nấm lên. Hạn chế làm vỡ chất nền xung quanh. Đối với nấm mọc thành cụm, nên thu hoạch cả cụm. Sau khi nhổ nấm, dùng dao bén gọt bỏ phần gốc nấm còn dính chất nền và đất cát. Thu hoạch xong đợt nào thì vệ sinh sạch sẽ chỗ nấm vừa nhổ, lấp nhẹ lại chỗ trống bằng chất nền xung quanh để kích thích nấm ra lứa tiếp theo.
Thu hoạch các đợt tiếp theo
Một luống nấm rơm có thể cho thu hoạch nhiều đợt. Lứa đầu tiên thường cho năng suất cao nhất. Các lứa sau có thể cách nhau 1-2 ngày tùy điều kiện chăm sóc và nhiệt độ. Tổng thời gian thu hoạch của một luống thường kéo dài khoảng 7-10 ngày. Cần tiếp tục chăm sóc, duy trì độ ẩm và nhiệt độ thích hợp để nấm ra đều và liên tục. Khi năng suất giảm dần và luống nấm có dấu hiệu tàn, có thể kết thúc vụ.
Phòng trừ sâu bệnh hại nấm
Trong quá trình trồng nấm rơm ngoài sân, nấm có thể bị tấn công bởi các loại sâu bệnh và các loại nấm dại cạnh tranh. Việc phòng ngừa là yếu tố quan trọng nhất.
Các loại sâu bệnh thường gặp
- Nấm mốc xanh, đen, vàng: Đây là các loại nấm dại phát triển mạnh trên chất nền chưa được xử lý kỹ hoặc bị nhiễm bẩn. Chúng cạnh tranh dinh dưỡng và có thể làm chết sợi nấm rơm.
- Côn trùng: Ruồi, muỗi, kiến, mối, gián… có thể làm hư hại luống nấm, mang mầm bệnh hoặc ăn sợi nấm non.
- Ốc sên, chuột: Chúng ăn quả thể nấm, gây thiệt hại trực tiếp.
- Bệnh thối nhũn: Do vi khuẩn hoặc nấm gây ra khi luống nấm quá ẩm hoặc bị đọng nước.
Biện pháp phòng ngừa
- Xử lý nguyên liệu kỹ lưỡng: Ủ đống đạt nhiệt độ cao và thời gian đủ giúp tiêu diệt mầm bệnh.
- Vệ sinh khu vực trồng: Dọn dẹp sạch sẽ trước và trong quá trình trồng.
- Sử dụng meo giống chất lượng: Meo giống tốt, khỏe mạnh sẽ phát triển nhanh và cạnh tranh tốt với nấm dại.
- Điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm, thông gió hợp lý: Tạo điều kiện tối ưu cho nấm rơm phát triển, đồng thời hạn chế sự phát triển của mầm bệnh ưa điều kiện khác.
- Che chắn: Dùng lưới hoặc vật liệu khác để ngăn côn trùng, chuột, ốc sên xâm nhập.
Biện pháp xử lý khi có bệnh
Khi phát hiện luống nấm bị nhiễm nấm mốc xanh hoặc các bệnh khác, cần xử lý kịp thời:
- Cách ly: Nếu chỉ bị nhiễm ở một vùng nhỏ, có thể cô lập hoặc loại bỏ phần bị bệnh ra khỏi luống ngay lập tức.
- Sử dụng chế phẩm sinh học: Có thể dùng một số chế phẩm sinh học có tác dụng đối kháng với nấm mốc xanh hoặc vi khuẩn gây bệnh. Tuyệt đối không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học vì sẽ tồn dư trong nấm và gây hại cho người tiêu dùng.
- Điều chỉnh môi trường: Giảm độ ẩm, tăng thông gió có thể giúp hạn chế sự lây lan của một số bệnh.
Quản lý sau thu hoạch
Sau khi kết thúc một vụ trồng nấm rơm, việc quản lý khu vực và xử lý chất thải là cần thiết.
Vệ sinh khu vực trồng
Dọn dẹp sạch sẽ khu vực trồng nấm. Loại bỏ tàn dư của luống nấm, meo tàn và các vật liệu khác. Vệ sinh nền đất và khu vực xung quanh để chuẩn bị cho vụ trồng mới hoặc mục đích sử dụng khác.
Xử lý luống nấm đã tàn
Luống nấm sau khi thu hoạch xong là nguồn phân bón hữu cơ rất tốt. Bạn có thể sử dụng trực tiếp chất nền đã trồng nấm để bón cho cây trồng khác trong vườn hoặc ủ chung với các loại phân chuồng, rác hữu cơ khác để làm phân compost. Chất nền này đã được nấm phân giải sơ bộ, rất giàu dinh dưỡng và dễ tiêu cho cây trồng. Việc tái sử dụng này vừa tận dụng được phế phẩm, vừa giảm thiểu rác thải nông nghiệp.
Các vấn đề thường gặp và cách khắc phục
Khi áp dụng cách trồng nấm rơm ngoài sân, người trồng có thể gặp một số khó khăn.
Nấm không ra hoặc ra ít
- Nguyên nhân: Nhiệt độ hoặc độ ẩm không phù hợp (quá nóng, quá lạnh, quá khô, quá ướt), nguyên liệu xử lý chưa kỹ (còn tươi, ủ chưa đủ thời gian, độ pH sai), meo giống kém chất lượng, bị nhiễm nấm dại cạnh tranh mạnh.
- Khắc phục: Kiểm tra lại nhiệt độ, độ ẩm và điều chỉnh cho phù hợp với từng giai đoạn. Đảm bảo quá trình ủ nguyên liệu đúng kỹ thuật. Mua meo giống từ nguồn đáng tin cậy như hatgiongnongnghiep1.vn hoặc các trại giống uy tín. Nếu bị nhiễm nấm dại nặng, có thể phải loại bỏ luống đó để tránh lây lan.
Nấm bị bệnh, thối nhũn
- Nguyên nhân: Luống nấm quá ẩm, bị đọng nước, thông gió kém, bị nhiễm vi khuẩn hoặc nấm gây bệnh.
- Khắc phục: Giảm lượng nước tưới, đảm bảo chỉ tưới vào không khí hoặc nền đất, tránh tưới trực tiếp lên nấm và bề mặt luống. Tăng cường thông gió. Nếu bị bệnh nặng, loại bỏ nấm bệnh và phần chất nền xung quanh.
Bị cạnh tranh bởi các loại nấm khác
- Nguyên nhân: Nguyên liệu xử lý chưa kỹ, còn sót lại bào tử nấm dại hoặc mầm bệnh, vệ sinh khu vực trồng chưa tốt.
- Khắc phục: Tuân thủ nghiêm ngặt quy trình xử lý nguyên liệu bằng nhiệt và vôi. Giữ vệ sinh sạch sẽ khu vực trồng. Sử dụng meo giống khỏe, có sức sống mạnh để nhanh chóng chiếm lĩnh chất nền.
Mẹo trồng nấm rơm ngoài sân thành công
Để tăng tỷ lệ thành công khi trồng nấm rơm ngoài sân, hãy lưu ý một vài mẹo nhỏ:
- Chọn thời vụ thích hợp: Nấm rơm ưa nhiệt, nên trồng vào những tháng có nhiệt độ môi trường cao, đặc biệt là các tỉnh phía Nam. Ở miền Bắc, có thể trồng vào mùa hè. Tránh trồng vào mùa lạnh hoặc mùa mưa bão kéo dài.
- Theo dõi thời tiết: Điều kiện thời tiết thay đổi đột ngột có thể ảnh hưởng lớn đến quá trình trồng. Chuẩn bị sẵn sàng các biện pháp che chắn khi nắng gắt hoặc mưa lớn.
- Kiểm tra nhiệt độ đống ủ: Dùng nhiệt kế để kiểm tra nhiệt độ bên trong đống ủ thường xuyên, đặc biệt là trong các lần ủ đầu tiên, để đảm bảo nhiệt độ đạt mức mong muốn.
- Quan sát nấm hàng ngày: Dành thời gian kiểm tra luống nấm mỗi ngày để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường về nhiệt độ, độ ẩm, sự phát triển của sợi nấm, hoặc sự xuất hiện của sâu bệnh, nấm dại.
- Ghi chép: Ghi lại ngày bắt đầu ủ, ngày cấy meo, ngày bắt đầu ra nấm, ngày thu hoạch, nhiệt độ, độ ẩm, lượng nước tưới… Những ghi chép này sẽ giúp bạn rút kinh nghiệm cho các vụ trồng sau.
Với những hướng dẫn chi tiết về cách trồng nấm rơm ngoài sân như trên, hy vọng bạn đã nắm vững kỹ thuật để bắt đầu tự trồng nấm rơm tại nhà. Việc trồng nấm không quá phức tạp nhưng đòi hỏi sự cẩn thận, tỉ mỉ trong từng khâu, đặc biệt là việc xử lý nguyên liệu và kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm.
Trồng nấm rơm ngoài sân không chỉ mang lại nguồn thực phẩm sạch, an toàn cho gia đình mà còn giúp bạn tận dụng hiệu quả các phế phẩm nông nghiệp, góp phần bảo vệ môi trường. Hãy thử áp dụng những kiến thức này để có những lứa nấm rơm tươi ngon do chính tay mình trồng nên. Chúc bạn thành công với mô hình cách trồng nấm rơm ngoài sân của mình!