Cây tô mộc, hay còn gọi là cây vang, là một loài cây gỗ nhỏ không chỉ mang vẻ đẹp của hoa vàng rực rỡ mà còn nổi tiếng với lõi gỗ màu đỏ nâu quý giá, được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền. Để tự mình trồng và chăm sóc loại cây này tại nhà, bài viết này sẽ cung cấp cho bạn hướng dẫn chi tiết về cách trồng cây tô mộc từ khâu chuẩn bị hạt giống cho đến thu hoạch, giúp bạn thành công với loại cây mang nhiều giá trị này. Thông qua kỹ thuật trồng trọt phù hợp, bạn có thể khai thác tối đa tiềm năng của cây tô mộc ngay trong khu vườn của mình.
Giới Thiệu Chung Về Cây Tô Mộc
Trước khi tìm hiểu về cách trồng cây tô mộc, việc nắm rõ đặc điểm hình thái và công dụng của nó là rất quan trọng. Cây tô mộc thuộc họ Đậu (Fabaceae), là loại cây gỗ nhỏ thường cao từ 5-7m, đôi khi có thể đạt chiều cao lớn hơn. Thân cây có đặc điểm đáng chú ý là có nhiều gai, cành non có lông mịn và sau đó trở nên nhẵn, kèm theo các gai ngắn và lỗ bì trắng. Gỗ thân cây rất rắn chắc, có màu đỏ nâu hoặc đỏ vàng đặc trưng.
Đặc điểm hình thái
Lá của cây tô mộc là lá kép lông chim mọc so le, mỗi lá bao gồm khoảng 9 đôi cuống lá phụ, mỗi cuống lại có 12 đôi lá chét nhỏ hoặc nhiều hơn. Lá kèm của cây biến đổi thành dạng gai hình nón. Cây ra hoa thành từng chùm dài ở đầu cành. Hoa có 5 cánh tràng mỏng màu vàng tươi. Quả tô mộc có hình trứng, thuôn dẹt và rất cứng, dài khoảng 5-6cm, rộng 3-4cm, có hình dạng giống con dao bầu và có sừng nhọn ở đầu. Mỗi quả thường chứa 3-4 hạt màu vàng. Mùa hoa thường vào tháng 4-6 và mùa quả vào tháng 7-9.
Công dụng và giá trị
Theo y học cổ truyền, tô mộc có vị ngọt, mặn, tính bình. Lõi gỗ tô mộc là bộ phận được sử dụng chủ yếu, có tác dụng hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý như chấn thương gây ứ huyết, kinh nguyệt bế tắc, tình trạng ứ huyết sau sinh, bụng trướng đau hay kiết lị. Ngoài ra, nước sắc từ tô mộc còn được dùng để rửa vết thương ngoài da và đặc biệt hữu hiệu trong việc cầm máu cho phụ nữ bị mất máu nhiều sau khi sinh. Công dụng đa dạng này làm tăng thêm giá trị cho việc trồng cây tô mộc.
Cây tô mộc dùng làm dược liệu
Kỹ Thuật Trồng Cây Tô Mộc Từ Hạt
Cách trồng cây tô mộc phổ biến và hiệu quả nhất là từ hạt. Việc chuẩn bị và gieo hạt đúng cách là yếu tố quyết định tỷ lệ nảy mầm và sự phát triển ban đầu của cây.
Chọn giống và Chuẩn bị hạt
Quả tô mộc thường được thu hoạch vào khoảng tháng 10 đến tháng 11 khi quả đã chín già. Sau khi hái, quả cần được phơi khô dưới ánh nắng mặt trời khoảng 3-4 ngày cho đến khi vỏ quả khô cứng. Tiến hành bóc vỏ để lấy hạt bên trong. Hạt tô mộc đã phơi khô có thể bảo quản để dành gieo trồng vào mùa xuân năm sau. Trước khi gieo, ngâm hạt trong nước ấm (khoảng 40-50 độ C) trong vài giờ hoặc xử lý bằng cách làm xước nhẹ lớp vỏ cứng để thúc đẩy quá trình nảy mầm nhanh và đồng đều hơn.
Thời vụ gieo trồng
Thời điểm lý tưởng nhất để bắt đầu cách trồng cây tô mộc là vào mùa xuân, cụ thể là khoảng tháng 2 đến tháng 3 hàng năm. Đây là giai đoạn có độ ẩm và nhiệt độ phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho hạt nảy mầm và cây con phát triển mạnh mẽ.
Làm đất và Chuẩn bị hố trồng
Cây tô mộc không quá kén đất, nhưng để cây sinh trưởng tốt nhất, đất cần tơi xốp, thoát nước tốt và giàu dinh dưỡng. Bạn có thể gieo hạt vào bầu đất hoặc gieo trực tiếp xuống vị trí trồng cố định. Nếu đất khu vực trồng khô cằn hoặc nghèo dinh dưỡng, nên tiến hành bón lót bằng phân hữu cơ hoai mục để bổ sung dưỡng chất cho cây con ngay từ đầu. Đối với việc trồng trực tiếp, cần đào hố với kích thước tối thiểu là 30cm x 30cm x 30cm. Khoảng cách trồng giữa các cây nên duy trì từ 3 đến 4 mét để đảm bảo cây có đủ không gian phát triển tán lá và rễ về sau.
Kỹ thuật Gieo hạt
Sau khi chuẩn bị đất và hố trồng, tiến hành gieo hạt đã xử lý. Đặt hạt vào bầu hoặc hố đã chuẩn bị, lấp một lớp đất mỏng vừa phải lên trên hạt. Sau khi gieo, tưới nước nhẹ nhàng để giữ ẩm cho đất. Việc duy trì độ ẩm cần thiết trong giai đoạn này là rất quan trọng để hạt có thể nứt nanh và nảy mầm. Thông thường, hạt tô mộc sẽ bắt đầu nảy mầm sau khoảng 15 đến 20 ngày kể từ khi gieo, tùy thuộc vào điều kiện thời tiết và chất lượng hạt giống. Bạn có thể tìm mua hạt giống chất lượng tại hatgiongnongnghiep1.vn.
Chăm Sóc Cây Tô Mộc Con và Trưởng Thành
Mặc dù cây tô mộc được đánh giá là ít bị sâu bệnh, việc chăm sóc đúng cách vẫn giúp cây phát triển khỏe mạnh và cho năng suất gỗ cao.
Tưới nước và Bón phân
Giai đoạn cây con cần được tưới nước đều đặn để duy trì độ ẩm, đặc biệt trong những ngày khô hạn. Khi cây đã lớn và bộ rễ đã ăn sâu vào lòng đất, nhu cầu nước sẽ giảm bớt, chỉ cần tưới khi thấy đất khô. Việc bón phân không cần quá thường xuyên, nhưng bón bổ sung phân hữu cơ định kỳ (ví dụ: 1-2 lần/năm) sẽ giúp cây sinh trưởng nhanh và tích lũy gỗ tốt hơn.
Phòng trừ sâu bệnh hại
Cây tô mộc khá kháng chịu sâu bệnh. Tuy nhiên, trong giai đoạn cây con, cần chú ý phòng ngừa bệnh lở cổ rễ, đặc biệt khi đất quá ẩm hoặc cây trồng quá dày. Đảm bảo đất thoát nước tốt và không tưới quá nhiều nước có thể giúp ngăn ngừa bệnh này. Nếu phát hiện dấu hiệu bệnh, cần xử lý kịp thời bằng các biện pháp phù hợp để bảo vệ cây.
Lõi gỗ cây tô mộc sau thu hoạch
Thu Hoạch và Bảo Quản Tô Mộc
Quá trình thu hoạch và bảo quản là bước cuối cùng trong cách trồng cây tô mộc để thu được lõi gỗ có giá trị dược liệu.
Thời điểm thu hoạch
Cây tô mộc trồng từ hạt thường bắt đầu cho quả sau khoảng 1 năm. Tuy nhiên, để thu hoạch lõi gỗ làm dược liệu, cần đợi cây trưởng thành hoàn toàn, thường là sau 4-5 năm trồng. Thời điểm thu hoạch thích hợp nhất là vào mùa thu hoặc mùa đông khi cây tích lũy nhiều dược chất nhất.
Cách thức thu hoạch và bảo quản lõi gỗ
Bộ phận được thu hoạch chủ yếu là lõi gỗ của thân cây. Sau khi đốn hạ cây, phần vỏ và gỗ giác (phần gỗ mềm bên ngoài lõi) sẽ được loại bỏ, chỉ giữ lại phần lõi gỗ màu đỏ nâu cứng chắc. Lõi gỗ sau đó được chẻ nhỏ thành các miếng hoặc khúc ngắn để dễ dàng cho quá trình phơi khô. Phơi gỗ dưới ánh nắng mặt trời cho đến khi khô hoàn toàn để ngăn ngừa nấm mốc và côn trùng gây hại. Gỗ tô mộc khô nên được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát để giữ nguyên chất lượng và dược tính trong thời gian dài.
Nắm vững cách trồng cây tô mộc và các kỹ thuật chăm sóc cơ bản sẽ giúp bạn có được những cây tô mộc khỏe mạnh, sẵn sàng cho thu hoạch lõi gỗ quý giá. Quá trình này không chỉ mang lại giá trị về mặt dược liệu mà còn là trải nghiệm thú vị khi tự tay chăm sóc một loại cây có ích.